1. inancın "asğıya alınması", müəyyən bir period üçün dayandırılması. Burada "dayandırma" dedikdə sözügedən inancın əksinə inanmaq və ya onu tamamilə tərk etmək yox, inancın doğruluğuna şübhə ilə yanaşmaq, sorğulamaq, onun yanlış olma ehtimalını da bərabər şəkildə nəzərə almaq başa düşülməlidir.

Əslində, bu mənim özümün verdiyi tərifdir. transcendental epoche haqda oxuyarkən, Husserl-in deyimincə, fəlsəfə edə bilmək üçün təbii yanaşmanı (baxma: natural attitude) aşmaq lazım olduğunu da qeyd etdim. Təbii yanaşma dünyanın və reallığın obyektiv varlığına olan inancla bağlıdır. Gündəlik həyatda duyğu üzvlərimiz ilə qavradığımız, bizə verilən dünyanın elə qavradığımız şəkildə var olduğuna inanırıq. Halbuki fenomenoloji analiz apara bilmək üçün bu inancı asğıya almaq lazımdır, Husserl deyir. Çünki duyğu üzvlərimizdə bizə açılan dünya əslində fərqində olmadığımız bir yuxu və ya sanrı/illüziya ola bilər və yaxud da duyğu üzvlərimiz bizi aldada bilər ki, zaman-zaman bunun baş verdiyini müşahidə edirik. Burada "suspension of belief" ifadəsindəki "belief" dünyanın obyektiv varlığına olan inanca istinad edir. Bundan yola çıxaraq, bu asğıya alma strategiyasının istənilən inanc üçün tətbiq edə biliniləcəyinin fərqinə vardım. Google etdikdən sonra da belə bir anlayışın, həqiqətən, var olduğunu gördüm.

Dini inancdan tutmuş, gündəlik inanılan bəsit şeylərə qədər praktikası edilə biləcək bir zehni aktdır. Yadımdadır, sosiologiya dərsində həftələrin birinin mövzusu din idi və müəllim mühazirənin başlanğıcında bizdən dini inanclarımızı dərsin sonuna kimi "suspend" etməyimizi istəmişdi. Sanki sahib olduğumuz dini inanclara o an sahib deyilmişik kimi düşünməli və bütün dini inanclara eyni qədər məsafə alıb neytral bir yanaşma sərgiləməli idik. Ümümiyyətlə, open-mindedness üçün çox yaxşı bir mental praktikadır, məncə.

Fəlsəfənin mental sağlamlığı inkişaf etdirmək üçün bir alət kimi görülməsini sevmirəm. Fəlsəfənin məqsədi səni daha yaxşı hiss etdirmək deyildir, buna inanıram. Fəqət bu inanca fasilə verə bilmək bacarığı fəlsəfi analizlərdən kənarda mental sağlamlığı irəlilətmək üçün yaxşı bir məşq ola bilər. Misal üçün "X şeyini edə bilmərəm" kimi neqativ bir inanca sahib olan insan həmin inancı asğıya alaraq özünü bir şəkildə motivasiya edə bilər. Ümumilikdə, düşünürəm ki, açıq fikirli olmaq əqli sağlamlıq üçün olduqca faydalıdır.