+6 əjdaha
1. Epilepsiyanın ən çox rast gəlinən formalarından biri. Adətən "epilepsiya" deyəndə insanların ağlında canlanan qıcolma, bədənin sanki sudan çıxmış balıq kimi titrəməsi, dil qatlanması və s. Kimi simptomlar məhz tonik-klonik epilepsiya üçün xarakterikdir. Nevrologiyada Grand mal tutmaları olaraq adlanan bu tutmaların adından da göründüyü kimi 2 fazası vardır: tonik və klonik faza. Tonik-klonik tutma başlanğıcında xəstədə əzələlərin boşalması (atoniya) baş verir və xəstə ayaq üstədirsə yerə yıxılır.tonik faza. Təqribən 10-20 saniyə ərzində bu faza öz əlamətlərini göstərir. Şüur qapanır, əzələlərdə çox güclü tonus yaranır. Ağız açıq qalır, göz almaları adətən yuxarıya doğru baxır, göz bəbəyi genəlir və işığa reaksiya vermir. Bu xəstələrdə müşahidə olunan yerə qıcolmuş şəkildə uzanma bu fazada baş verir. Xəstə öz əzələlərini qətiyyən idarə edə bilmir və kənar müdaxilə ilə də əzələlərin vəziyyətini dəyişmək olmur. Bu fazada həmçinin tənəffüs əzələlərində də güclü gərginlik yaranır deyə xəstə intensiv şəkildə nəfəs verir və bu da güclü səs çıxarmasına yəni "epileptik qışqırmaya" səbəb olur. Xəstə nəfəs ala bilmir, ürək döyüntüləri artır, boyundakı damarlar şişir, arterial təzyiq artır.
klonik faza: tonik fazanı izləyir, təqribən 40 saniyədən 1 dəqiqəyə qədər davam edir. Bu fazada xəstə nəfəs alır, amma gərginləşmiş əzələlərdə titrəmələr baş verir və titrəmələr getdikcə güclənir. Xəstə bu fazada dilini, yanağını dişləyə bilər. Bu səbəblə də ağızdan qanlı köpük axması mümkündür. Ağız suyunun ifrazının artması və tənəffüs prosessində baş vermiş dəyişkənliklə əlaqədar xəstə xırıltılı səs çıxara bilər.
Epilepsiya tutması yekunlaşdıqda xəstədə refkekslər zəifləyir, şüur yerində olmur. Xəstə təbii olaraq yorğunluq, baş ağrısı, yuxululuq, əzələ ağrıları hiss edir. Adətən epileptik tutma sonrası xəstələr yatırlar.
Xəstəliyin diaqnozu mütləq şəkildə nevroloq tərəfindən qoyulmalıdır. Nevroloq diaqnostika üçün elektroensefaloqram (eeq), maqnit-rezonans tomoqrafiya (mrt) nəticələrinə baxır. Qan analizi, fiziki müayinə kimi əlavə metodlardan da istifadə edə bilər. Amma tutmalardan qabaq nə olduğu, tutmalar anında nə olduğu və tutmadan sonra nə olduğunu bildirmək də düzgün diaqnostika üçün vacib sayılır.
Ümumiyyətlə epilepsiya xəstələlərində tutmalardan əvvəl "aura" deyilən hal müşahidə oluna bilər (hər zaman olmasa da). Xəstədə qeyri-adi hərəkətlər, nadirən hallüsinasiyalar, emosianal və psixi dəyişkənliklər (depersonalizasiya-derealizasiya kimi) baş verə bilir. Bəzən auranln xarakterinə əsasən epileptik ocağın harada olduğu barədə fikir yürütmək olur. Xəstə əgər epileptik aurada hiss edirsə, onu daha təhlükəsiz bir yerə aparmaq, yumşaq yerə uzandırmaq olar. Tutma artıq başlayıbsa, əynində bədəni sıxan geyimləri boşaltmaq, ağız suyu və ya qusmuşsa qusuntu kütləsinin nəfəs borusuna getməməsi üçün böyrü üstə uzatmaq lazımdır. Xəstənin bədənini sıxmaq, əllərini, ayaqlarını hərəkət etdirməyə çalışmaq, ağzını açmaq olmaz. Tutma tam yekunlaşmamış dərman, su və s. vermək olmaz. Epilepsiya xəstəliyi ölümcül xəstəlik deyil. Yəni xəstəlik təkbaşına xəstəni öldürməz. Müalicə ilə tutmalar minimuma endirilə və ya tamamilə aradan qaldırıla bilər.