+16 əjdaha
4. mübahisələrdə bir fikri təsdiqləmək ya da rədd etmək üçün istifadə edilən yanlış müddəalara səfsətə adı verilir. (ing. logical fallacy). səfsətələr ilk baxışda doğru fikirlər kimi görünsələr də diqqətlə baxdığımızda içlərindəki məntiqsizlikləri görmək mümkün olur. örnək:a: bu tv-ni almayaq, x, y, z xüsusiyyətlərinə görə çox zəifdi.
b: necə yəni zəifdi!? hər kəs bu tv-lərdən istifadə edir.
gördüyünüz kimi b, qarşısındaki insanın fikirlərinə diqqət yetirmədən, bu tv-lərin sadəcə çox insan tərəfindən istifadə edildiyi üçün keyfiyyətli olduğunu fikirləşdi. və bununla argumentum ad populum səfsətəsindən istifadə etdi.
səfsətələrə digər örnəklər:
1) fallacy of composition - böyük bir şeyin tək bir parçasının, mütləq o şeyi təmsil edəcəyini düşünməklə bağlı səfsətə
-tanış olduğum bir italyan bir çox mövzuda bilgisiz idi. bu italyanların hamısı cahildi!
2) Fallacy of Irrelevant Purpose - bir şeyi, hədəfləmədiyi bir şey ucbatından tənqid etmək.
- o pis bir yazardı, çünki kitablarında tanrıdan bəhs etmir. (yazarın belə bir məqsədi yoxdu)
3) ad hominem (argument against the man) - ən çox istifadə edilən səfsətələrdən biridir. qarşıdaki insanın mövzu ilə bağlı fikirlərini bir tərəfə atıb onun dini inancına, özünə, başqa mövzu ilə bağlı fikirlərinə söz atmaq.
a: Double-slit experiment-i ilə bağlı bunları düşünürəm. və bu düşüncələrimi x, y, z ilə dəstəkləyirəm
b: sən sus, sənin kimi dindarların belə şeylərdən başı çıxmaz!
(düşüncəyə fikir vermədən qarşındakinı söyməyə başlamaq da bu səfsətəyə daxildir.)
4) Tu Quoque
bir insanın dedikləri və etdikəri uyğun deyil deyə dediklərini rədd etmək.
a: internetdən bu qədər çox istifadə etməyin sağlamlığın üçün zərərlidir
b: özün bütün gün youtube'dasan. (b-nin dediyi şey a-nın dediklərini çürüdmür.)
a: oğlum bu yaşda siqaret çəkməsən yaxşıdı
b: amma sən özün də mənim yaşımda olanda başlamısan!!! (atanın nə etdiyindən asılı olmayaraq erkən yaşda siqaretə başlamaq zərərlidir.)
5) False Dilemma və ya Black And White Fallacy
ortada minlərcə ehtimalın olmasına baxmayaraq qarşıdaki insana 2 ehtimal verib seçim etməsini gözləyirsinizsə bu səfsətədən istifadə edirsiniz.
- dinə inanmırsan? onda əxlaqsızsan ki sən!
- ölkəmizin savaşa girməyini istəmirsən? onda sən ermənisən.
6) Argumentum Ad Ignorantiam ( Argument From Ignorance)
bir şeyi doğruluğu sübut edilməyibsə yanlış, yanlışlığı isbat edilməyibsə doğru qəbul etmək. ən çox verilən örnək:
tanrının varlığını heç kim sübüt etməyib deməli tanrı yoxdur və ya tanrının yoxluğu isbat olunmayıb deməli tanrı var.
7) Fallacy of Slippery Slope - fikri bir neçə addımlıq hadisə ilə davam etdirərək pisləmək
a: mən söz6 sözlüyə qatılıb orda yazar olacam.
b: əgər qatılsan bütün fikrin orda qalacaq və işə zaman ayıra bilməyəcəksən, işdən qovulacaqsan sonra da küçələrdə dilənəcəksən? bunu istəyirsən?
8) appeal to nature - bir şey təbiidirsə, təbiətdə varsa onu doğru saymaq. əgər təbiətdə yoxdursa onu pisləmək.
- antibiotiklər təbii deyil deməli boş-boş şeylərdi bunlar
9) personal incredulity - bir şeyi anlamırsız deyə onu səhv saymaq.
-necə olur ki balaca, raket adlı bir şey o qədər məsafəni gedir, həm də içində insan ola-ola. ola bilməz belə şey. ay-a gedmək filan hamısı yalan söhbətdi.
linklər:
i) safsata kılavuzu
ii) your logical fallacy is... vebsaytı
iii) səfsətələr ilə bağlı geniş məlumat ala biləcəyiniz logically fallacious
vebsaytı