+4 əjdaha
1. bütün gün ərzində tamamlamaq lazım gələn işləri etmək yerinə bilgisayar başında vaxt öldürüp, yarım saatdır də köhnə e-poçtları qarışdıraram. aralarından nələr çıxmadı ki?mövzunu dağıtmayam; işdə bu poçt yığınının arasından "bizə görə" başlıqlı bir yazı çıxdı. qardaşım üçün hazırladığım bir səhifəlik bir ödev. yazalı dörd il olmuş olması "o qədər köhnə mi?", "nə tez keçmiş zaman" dedirtdi. "sözaltı'na əlavə edim, birinin işinə yaraya bilər, internetdə ödev axtaran liseliler mənə dua edərlər." deyə düşündüm. yazını control+c bacarığıyla paylaşıram, zarafat bir yana, mənə xeyir-dua etməyi unutmayın.
"ahmet haşim'in qəzet yazılarının antolojisi: bizə görə
ahmet haşim, türk ədəbiyyatının əhəmiyyətli şairlerindendir. ədəbiyyatımızda simvolizmi nümayəndəsi olaraq və "bir günün sonunda arzu" şeiri tanınsa da nəsirdə də əhəmiyyətli əsərlər vermişdir. ikdam qəzetindən nəşr yazılarının bir qismini "bizə görə" adlı əsərində yığaraq 1928-ci ildən nəşr etmişdir.
bu əsərdə ümumi əlli iki yazı vardır. ilk yazı "başlanğıc" dır və ikdam qəzetindəki ilk yazısıdır. sonra "qazi" başlıqlı yazı gəlməkdədir və bu yazıda mustafa kemal atatürk ilə qarşılaşmasından bəhs etməkdədir.
ahmet haşim, bizə göre'deki yazılarında ədəbiyyatdan mədəniyyətə, dildən gündəlik həyata bir çox fərqli mövzunu ələ almışdır. az qala hamısı bir-iki səhifə uzunluğunda olan yazılar quru qiymətləndirmələrdən ibarət deyil. ahmet haşim'in özünə xas qiymətləndirmələri, təsbitlər və bənzətmələri mövcuddur.
hər səhifədə ayrı bir dərs olan bizə göre'den bəzi götürmələr edərək əsəri daha yaxşı açıqlayaq:
"qazi" adlı yazıda haşim, "fotoşəkil adesesine zərrə qədər ətimadım yoxdur." deyər və rəssamların fotoşəkildən fərqli olaraq "həqiqi mahiyyət gizli xəttlərini sezmeye və görməyə müvəffəq" olduğunu söyləyər.
ahmet haşim, insan həyatındakı əhəmiyyətli bir terslikten "bahar" adlı yazısında söz edər. bədənin zəiflədiyi zaman, zəkanın yetkinliyə çatdığını söyləyən yazar, bu gerçəyi qəbul etməz.
ən qısa yazılardan olan dörd paragraflık "kürk" te, o dövr istanbul qadınları arasında yayılan "xəz modası" ndan bəhs edir.
"süleyman nazif" adlı yazısında bu əhəmiyyətli şairin həyatı boyunca aclıq çəkdiyini və bundan sonra "çürümüş sümüklərinə mərmərdən bir köşk etmə" nın mənasız olduğunu bildirir.
eşq və evlilik də haşimin yazılarında yer tapar. haşim, bu yazıda çaşdırıcı bir təsbitdə tapılar: "bir-birləriylə evlenmemesi lazım gələnlər varsa onlar da yalnız sevişenlerdir." yenə eyni yazıda haşim, eşqi yabanı bir heyvana, meşə arslanına bənzədərkən evliliyi sirk aslanı olaraq xarakterizə edir.
"qaraçı" başlıqlı yazısında, mədəniyyət həll daha 1920-ci illərdə başladığını görürük. haşim, bu yazıda köhnədən qaraçıların köhnədən kağıthane əyləncələrində çalğılar oğurlayıb türküler, mahnılar söylədiklərini xatırladır; son zamanlarda qaraçıların "fonoqraf" dan musiqi dinlədiklərini kədərlənərək izah edər.
"dostum" başlıqlı yazıda, içki içincə azğınlıq edən dostunu "kimya çanağından fərqsiz" deyə xarakterizə edir. bu heç şübhəsiz diqqət çəkici bir bənzətmədir.
"üslub haqqında bir mülahizə" adlı yazısında haşim, ədəbi əsərin dilinə dair əhəmiyyətli təsbitdə tapılar. haşimin görə ədəbi əsərlər üçün də "ölüm" etibarlıdır və ölüm ən çox əsərin yeniliyi reallaşdıran qisimini vurur. yəni sifətləri, təsbeh və istiarede. haşim, bunları "ədəbi əsərin pozulmağa və çürüməyə ən uyğun zinətləri" olaraq qiymətləndirər.
sözlərin də ömrü olduğunu düşünən yazar "ustad" adlı yazısında bu sözün mənasında reallaşan dəyişikliklərə toxunar.
əsnəmək bizlər üçün çox sadə, adi bir hərəkət olsa da haşim üçün yazı mövzusu ola bilməkdədir. təxminən bir səhifə olan "əsnəmək" başlıqlı yazıda, yazar əsnəməyi "hərb və müdafiə vəziyyətini tərk etmiş tam bir təhlükəsizlik içində olduğunu hiss edən bədənin məsud təslimiyyəti" olaraq açıqlayır.
"müdhiş bir böcək" adlı yazıda özünü dişləyən tahtakurusundan bəhs edər. bu böcəyi, özündən katbekat böyük ovuna hücum etmək cəsarətini göstərdiyi üçün təqdir edər.
hamımız itləri sədaqətləri ilə tanıyırıq deyil mi? haşim, bu mövzuda bizimlə eyni fikirdə deyil. "bir fəzilətin qiyməti" adlı yazısında itlərlə əlaqədar bir xatirəsini nəql və əslində itlərin heç də sadiq olmadığını söyləyər. xatırlatmaq gərək ki haşim, itləri heç mi heç sevmemektedir.
"səyahətə çıxan adamın duyduqları" adlı yazıdan etibarən haşim, avropa səyahətindən bəhs edir. dərhal ardından gələn "ilk intibah" dan sonra adlı yazıda bu təsbitdə tapılar: "səyahət hələ dəniz səyahəti, ruhun bütün dərdlərinə dəvadır." səfərini tamamlayıb çatdığı paris şəhəri ilə əlaqədar müşahidələrini, başından keçənləri oxucularla bölüşür. paris qadınının çox azının gözəl olduğunu ancaq istisnasız hamısının sevimli olduğunu iddia edir. "tərəvəz yiyiciler" adlı yazıda parisdə getdiyi vegetarian lokantasından və oradakı yeməklərdən, müştərilərdən söz edər. "gələcək memarlıq" adlı yazıda parisdəki sıx trafikdən bəhs edər.
"bir axşam söhbəti" başlıqlı yazıda həkim lakan'la danışmasını və onun sürrealizm, kubizm, fütürizm və dadaizm sənət axınları haqqındakı düşüncələrini köçürər. təxminən üç səhifa olan yazı, əsərdəki uzun yazılardandır.
əsər "son sahife" adlı yazı ilə sona çatır."
not: əhməd haşim, məşhur türk şairi, köşə yazarı. bəlkə burada kimsənin işinə yaramaz lakin ekşi sözlük'teki bütün giriləri silib sözaltı'na daşıdığım üçün burada yer tapdı.