uzun müddətdir bu entry-i yazmaq istəyib, baş verən yeniliklərə görə təxirə salıb biraz da analiz etdiyim seçkilər. yazılası çox şey var, ancaq haradan başlayacağımı bilmirəm. əvvəlcə xırda məsələlərdən başlayım. bu seçkilər həm prezident həm də parlament seçkiləridir. seçkilərin 14 may tarixinə salınması da təsadüfi deyil. çünki 14 may 1950-ci ildə "demokrat parti" girdiyi seçkilərdə 27 illik(1923-1950) "chp" iqtidarını göndərərək 55 faiz səslə iqtidar olmuşdur.
seçkiləri bu tarixlə eyni günə salan ərdoğan, yenə də chp üzərində qələbə qazanıb tarixi təkərrür etdirməyi planlayır.
indi keçək prezident seçkilərindəki namizədləri analiz edək. əvvəlcə deyim ki, 4 namizəd var :
sırası ilə recep tayyip erdoğan, muharrem ince, kemal kılıçdaroğlu, sinan oğan.
ilk rte-in vəziyyəti barədə yazmaq istəyirəm: 2002-ci ildə akp 34 faiz səs alaraq tək başına iqtidara gəldi. d'hondt sistemi-ə görə barajı(10%) keçə bilməyən partiyalar parlamentdə təmsil oluna bilməzdi. şəkildə də göründüyü kimi barajı sadəcə akp və chp keçə bilmişdir. barajı keçə bilməyən partiyaların səsi isə keçə bilən partiyalar arasında faiz nisbətinə uyğun olaraq bölünür.
iqtidara gəldikdən 5-6 ay sonra baş nazir olan rte, yanındakı gənc, savadlı, dinamik kardlarla türkiyə tarixinin ən yaxşı dövrlərindən birini başlatdı. belə ki bu uğurlarına görə hər seçkidə daha çox səs artıran ərdoğan 2011-ci il seçkilərində 50 faizə səsi(49.83%) təkbaşına yığaraq( bunu türkiyədə edə bilmiş 3 partiyadan biri olmuşdur) iqtidar olmuşdur. məncə bu seçkilərdən etibarən artıq poxu çıxmağa başladı ( bundan əvvəl də problemlər var idi ancaq, daha da dərinləşməyə başlaması 2011 seçkilərindən sonra oldu). gücün yozlaşdırmadığı adam olmadığı kimi güc "bu fakiiir kardeş" imizi də yozlaşdırdı. yaşadığı güc zəhərlənməsinə görə 2012 ci ildə işçi haqqlarının gündəmdə olduğu günlərdə rte-in "itibardan tasarruf olmaz" deyərək maliyyəti 350 milyon dollar olan sarayın tikintisinə başlanılması ilə artıq rte-in ölkəni artıq öz malı kimi görməsinin başlancığı oldu. 2013-də gezi parkı olayları isə türkiyədəki sosial problemlərin artıq get gedə dərinləşdiyinə bir işarə idi.
hətta şəkildən də görüldüyü kimi 2002-dən 2012-ə qədər az da olsa artan demokratiya indeksi 2012-dən sonra düşüşə keçmiş, bu günki günə qədər də azala-azala gəlir.
sosial problemlər 2012-dən etibarən pisləşməyə başlasa da, iqtisadi problemlər 1 il sonradan-2013 dən etibarən pisləşməyə başlayır.
2013-cü ildə öz pikini yaşayan adam başına düşən üdm-in həcmi, 2013-dən sonra düşməyə başlamışdır. bunun bəhrəsini 2014 prezident seçkilərində görən rte, bu dövrdən sonra baş nazirlikdən çəkilib prezident olmuşdur. 2017 referendumuna görə 2018-ə qədər parlamentli respublika olan türkiyədə (1923-2018) prezident seçkiləri parlamentdə deputatların verdikləri səslə seçilirdi. 2014-də prezident seçiləri ilk dəfə xalq tərəfindən keçirildi və ərdoğan çox az adamın tanıdığı, chp və mhp-in dəstəklədiyi ekmeleddin ihsanoğlu-a qalib gələrək ilk dəfə prezident oldu.
ölkənin baş naziri bu gün millet ittifakı-da yer alan ahmet davutoğlu oldu.
vəziyyətin pisləşdiyinin nəticəsini 7 iyun 2015 türkiyə parlament seçkiləri-dən görə bilərik, bu dövrdə akp ilk dəfədir ki tək başına iqtidar ola bilmədi
daha sonra yaşanan terror hadisələri nəticəsində akp 49 faiz səs toplayaraq yenidən təkbaşına iqtidar olur.
bundan sonrakı seçkilərdə də əsasən xalqı manipulasiya edib səs toplayırlar( bundan əvvəl də belə idi, amma ən azından bundan əvvəl xalqın vəziyyəti bir qədər yaxşılaşdırdı deyə, onların duyğuları ilə oynamağa çox da ehtiyac qalmırdı). bunu uzun uzun yazmaqda məqsədim "ə qaqa yaxşı olmasa xalq ərdoğanı seçərmi?" məsələsini izah etmək idi. yadınızdadırsa 2020-də ilham əliyev çıxışları ilə xalqın 90 faizinin qəlbini fəth etmişdi. müharibəyə qədər onu söyüb batıran xalq, müharibə vaxtı bu tənqidləri bir müddətlik təxirə salıb "dəmir yumruq"-un çıxışlarını səbirsizliklə gözləyirdilər. bu da eynən belə məsələdir, kurtuluş savaşında da orduya kömək etmək üçün ac, paltarsız olmağa razı olan xalq, eyni mentaliteti davam etdirir. "ac olarıq, təki ölkəmizə terrorçular hücum etməsin" fikrini xalqın beyninə yeridiblər artıq. və səs toplamaq üçün seçki qabağı türkiyənin bir çox yerində terrorçu hadisələr olur ki, seçkiyə qədər ərdoğandan bezən xalq, seçki zamanı "bas ampülə amınqa" deyərək akp-ə səs verir.
15 iyul 2016 türkiyədə çevrilişə cəhd-dən sonra iqtidar-müxalifət fərqi olmadan hər kəs ərdoğanın yanında durdu. amma bu vəziyyətdən sui-istifadə edən ərdoğan, darbeyə cəhddən sonra, ona qarşı olan önəmli adamları "fetö" adı ilə həbsə atmağa başladı. 2016-2022 ci illər arasında ümumi 332 min nəfər tutuldu, 101 min nəfər həbs edildi.
daha çoxu üçün bu videoya baxa bilərsiniz.
(youtube: )
2017-də referandum ilə ölkənin sistemini parlamentli respublikadan, baş nazirsiz prezidentli respublikaya keçirdən ərdoğanın artıq gücü tam əlinə almaq istədiyi görsənirdi.
yuxarıda paylaşdığım xəritələrə diqqətlə baxılsa görülər ki, referendumda "hə" deyən bölgələr ilə akp-ə səs verən yerlər eynidir. yani ərdoğan "aziz milletim her kesden 1 nude istiyorum" desə, akp seçmeninin çoxusu atar -*.
ay hələ əsas məsələyə gəlməmişəm indidən 5800 hərf sayı var -*.
2016-cı ildə, mhp-dən bir qrup bərkgedən üzv, partiya içi demokratiyanı bərpa etmək, devlet bahçeli-i göndərmək üçün mübarizəyə başladılar. kreslosundan götünü ayırmaq istəməyən bahçeli isə ona qarşı olanları( meral akşener, ümit özdağ, sinan oğan, koray aydın və.s )partiyadan ixrac etdirdi. amma bu üzvlər məhkəməyə müraciət edərək yenidən partiyaya qayıdandan sonra, devlet bahçeli kreslonu tərk etməmək üçün, illərdir meydanlarda sərt təndiq etdiyi iqtidarın götünü yalamağa məcbur qaldı. sonrasında isə "cumhur ittifakı"-ı qurdular.
2018-dəki son prezident seçkiləridə ərdoğan chp namizədi muharrem inceni ilk turda məğlub edərək rəsmən diktatura dönəmini başlatdı. muharrem incenin məğlub olmasında əlbəttəki chp-in səhvləri var idi. məsələn 4 milyon səsi olan sandıqları nəzarətsiz qoymuş, ərdoğanın seçkiləri saxtalaşdırmasına şərait yaratmışdır. ittifaq olmasına rəğmən "millet ittifakı"-dan 3 fərqli namizəd çıxmış, ərdoğana qarşı tək yumruq olub mübarizə aparmaq yerinə ayrı ayrı mübarizə aparmışdırlar.
amma seçkilərdə diqqət edilməyən 1 şey var idi: "akp-in çöküşü", çünki bundan əvvəl təkbaşına 50 faiz səs toplayan akp, bu seçkilərdə partiyası 42 faiz səs yığmış, ancaq mhp və digər ittifaq partiyaların köməyi ilə 52 faiz səs toplaya bilmişdir.
daha çoxu üçün:
(youtube: )
indiki dövrə baxsaq ərdoğanın səsi ən yaxşı halda 45-46 faiz ətrafındadır. artıq akp-ə səs verənlərin ancaq "kemik kitle" olduğu bir dövrdür. yəni bu insanlar nə olursa olsun akp-ə səs verəcəklər, maksimum 1-2 faiz səsi düşə bilər, yəni akp 30 faizdən aşağı enməz deyə düşünürəm. seçkilərdə isə 40-46 arası səs toplayacağını düşünürəm. seçkilərdə hizbullah dəstəkli hüda par-ın akp sıralarından girməsi, illərdir chp-ə terrorçu deyən ərdoğanın nə qədər çətin vəziyyətdə olduğunu(bəlkə də 21 illik iqtidarlarında ən çətin vəziyyət) göstərir. bizim ləhçə ilə desək "ərdoğan domuşuf". həm də bu seçkilərin akp-in seçilmə ehtimalı olan son seçkilər olduğunu yaxşı bilən ərdoğan, bu dəfə də seçilsə ləhçə ilə desəm "ölkənin tifağını dağıtmadan" , soyub soğana çevirmədən gedən deyil ( e zaten koymuş). azərbaycanlıları nöqteyi nəzərindən də baxsaq, "ərdoğan getsə öyümüz yıxıldı" deyənlər məncə məsələni şişirdirlər. zatən bu siyasətdir, əbədi dostluqlar və əbədi düşmənliklər yoxdur, əbədi maraqlar var. türkiyənin bizimlə dostluğunun əsas səbəbi isə maraqlardır. hər halda kılıçdaroğlu gəlsə əlaqələrimiz biraz soyusa da, yenə də yüksək səviyyədə davam edəcəkdir deyə düşünürəm. ərdoğanın nick6-ı bitirək, keçək demokrat dedeye.
bu dəfə biraz qısa tutmaq istəyirəm, deməli kk 2010-dan etibarən chp-in başındadır. əslində cornelius fudge#371887 entrysində ətraflı izah edib kk barədə, mən də bir neçə əlavə edəcəyəm. bir neçə öz fikrimi deyəcəyəm: məsələyə birbaşa girsək chp-in hdp ilə yaxınçılığı barədə demək istəyirəm. çözüm süreci zamanı ərdoğan terrorist dediyi insanlarla daha yaxın idi. hər halda indi də kılıçdaroğlu daha yaxındır. çünki başqa bir şansı yoxdur. kurtuluş savaşı sırasında atatürk bilirdi hansı yüksək vəzifəli insanlar xaindir, amma müharibə bitənə qədər onlara dəymədi sonra isə hamısını edam etdirdi. Türkiye'de idam edilenler listesi
kk-da baxır görür ki, türkiyədəki seçmenlərin çoxu hara və niyə səs verdiyini bilmir, kor-koranə səs verir. və görür ki, akp-in illərdir terrorist olaraq tanıtdığı kk-a, kemik kitle akplilər səs verməz, onun üçün də iqtidara gəlib ölkəni düzəltmək üçün kürtlərlə yaxınlaşır. həm də kürtlərin səsi 11-12 faizdir. bu seçkilərdə kürdlərin dəstəyi kimə olsa seçkiləri o qazanacaq.
bayaq ən yaxşı halda ərdoğanı hesabladıq, indi isə ən pis halda kk-a baxaq. chp-in səsləri 25 %, iyip səsləri 11 %, 4 dənə balaca partinin səsləri toplamı 3% olsa edir 39 faiz. (baxma: 40 yaapaaaar) -* kürdlərində 11 faiz səsi olsa 50 faizi keçir ilk turdan. incenin də namizədlikdən çəkildiyini nəzərə alsaq, və incəni səslərinin 40%-in kk-a gedəcəyini düşünsək, ilk turdan bu iş bitmişdir. iqtidara gələndən sonra hər halda ərdoğandan yaxşı olacaq, çünki demokratiya olacaq, ərdoğan kimi tək adam rejimi yox. demokratiya olan yerdə xaos da olar, ancaq kk gələn kimi parlamentli respublikaya keçməyəcək, ən azı ilk 3 il prezidentli respublika olacaqdır. bir məsələyə də öz fikrimi demək istəyirəm :"kk niyə səsləri 1-2 faiz olan keçmiş akplilərlər ittifaq bağlayır"
cavab: çünki ehtiyacı var, ölkədə 21 illik akp iqtidarı var, ölkədə nələrisə dəyişdirə bilmək üçün gərək akp barədə təcrübəsi olan adamlar da olsun. məsələn elçibəy 71 illik sovet hakimiyyətindən sonra öz adamların gətirdi, ölkədə xaos yarandı, amma heydər əliyev elə etmədi, əvvəlcə öz hakimiyyətini möhkəmləndirdi, sonra hamısının dalından dəydi. kk-da elə edəcək məncə. əvvəlcə chp-ə qarşı olan önyarğıları qırıb, chp-i möhkəmləndirib, bu əlavə yüklərdən xilas olacaqdır.
indi isə muharrem incədən qonuşaq:
2018-də ince chpin səs potensialından 5-6 faiz daha çox səs toplasa da bu onu 2 ci tura daşıya bilməmişdir. bundan sonra chp-ə qarşı aqressivləşən ince, 2019 da chp-dən ayrılmış, 2021-də isə memlemek partisini qurmuşdur. bundan sonra tiktokda filan məhşurlaşan ince, bir anlıq xəyalpərəst davranıb özünün seçiləcəyini iddia edirdi. ərdoğandan çox kılıçdaroğlunu tənqid edən incenin səsləri son dövrlərdə lap aşağı düşərək, namizəd olana qədər çoxunun tanımadığı sinan oğandan aşağıda qərarlaşmışdır. sonda seçilə bilməyəcəyini anlayan ince, namizədlikdən çəkilməsə, kk seçilsə də seçilməsə də hər iki halda günahkar olacağını anlayıb, namizədlikdən çəkilmişdir. 12 may keçirilən ankara mitingində kk onu dəvət etsə də, özündən bir xəbər çıxmamışdır.
ən son namizəd sinan oğana keçək:
içlərindən normal namizəd demək olar ki sinan oğandır, adam barədə vikidə oxusanız, nə qədər donanımlı birisi olduğunu görərsiniz, və ən az "oşibka" buraxan namizəd də odur. amma düşünürəm ki, bu seçkiləri kk qazanmalıdır, ölkədə demokratik bir ortam yaratmalıdır, sonra isə gənc siyasətçilər, köhnələri əvəz edib seçilsinlər. 2028-də seçkilər olsa, məncə ən çox şansı olacaq 2 namizəd ekrem imamoğlu və sinan oğan olacaq.
sonda isə güvəndiyim seçim təxminlərini paylaşmaq istəyirəm. bu təxminlər anket yolu ilə yox təxmin yolu ilə aparılır. ona görə də obyektiv olduğunu düşünürəm
ən underrated yeməklər-dən biri. çünki həm ucuzdur, həm dadlıdır, həm tərkibi zəngindir, kalori-i az, protein-i çoxdur
nə bilim e, hər kəs bişirə bilər, tez və asan yeyilə bilinən bir yeməkdir. üzərinə limon sıxdıqda, sumaq və ya kəklikotu səpdikdə dadı 2 qatına çıxır. evdə olmasa, istənilən kafedən ucuz bir şəkildə yemək olur. həm doyurur, həm də qiymətinə görə çox yaxşıdır. və ən əsası bu yeməyin pisi olmur, yəni, 2 manata bir dönər yesələr "ə qaqa eşşəyi sikif kəsiflər? ağaağağağa" deyə bilərlər amma bu yeməyə deyə bilməzlər. bu yeməyi pis bişirənlər dərhal edam olunmalıdır. amk pis bişirmək, yaxşı bişirməkdən daha çətindir, kimsə necə bacarır pis bişirməyi?
ən sonda, yeməyin qəribə bir xüsusiyyəti də var ki, subyektiv danışsam, mən hər zaman mərciyə razıyam, yəni heç vaxt, mərci supu yeyəsi olsam "bu gün nəsə ürəyim mərci istəmir" demərəm. yüngül yeməkdir, çak-çuk qurtardı getdi.
1985-ci ildə rejissor elem klimov tərəfindən mosfilm-in dəstəyi çəkilmiş 146 dəqiqəlik müharibə/dram janrında olan bir film. film müharibə filmi olmasına baxmayaraq, "müharibə mövzulu filmlər" deyərkən ağlımıza gələn klassik hollywood filmlərindən qətiyyən deyil. çünki hollywoodmüharibə mövzulu filmlər-də adətən, baş obraz, qəhrəmanlıq edir, öz qrupununun bəzi üzvləri ölsə də, sonda, ilk başda qoyulan məqsədə nail olunur, amerikan bayrağı zad-zud və.s.
amma bu filmdə isə, amerikan sinemasinin əksinə olaraq, duyğu yüklü bir filmdir. müharibəni tərifləmək əvəzinə, onun nə qədər pis bir şey olduğunu çox gerçəkçi bir formada izləyiciyə çatdıran, bəlkə də sinema tarixinin ən yaxşı, ən təsirli müharibə filmi olan bu filmi, müharibə tərəftarı olan insanlara zorla izlətmək lazımdır -*.
aşağı büdcəyə və məhdud çəkiliş texnikalarına rəğmən, rejissor elem klimov ağlındakıları, aktyor/aktrisa-ların yüksək performansı ilə izləyiciyə yüksək səviyyədə çatdıra bilmişdir. demək olar ki, bir çox yerində dərin metaforlara yer verən filmə, çətin ki, hansısa bir film çata bilə.
filmin posteri:
film 1943-cü ildə flyora adlı baş obrazın belarus meşələrindən svt-40 tapıb partizan-lara qoşulması ilə başlayır. silahı yerin altından çıxarmasında belə geniş metafora var:
burada yerin altından çıxartığı silah, sanki yeni doğulmuş bir uşağı təmsil edir, və uşaq "doğulandan" sonra bütün hadisələr baş verir.
---spoiler---
hər bir obrazın əslində müəyyən bir təbəqəni təmsil etdiyi filmdə, flyoragilə gəlib onu orduya aparacaq olan adamların, öz evi imişcəsinə davranmaları, gedərkən ailənin dolanışıq mənbəyi olan yeganə inəklərini də alıb götürmələri, ssri-in müharibə vaxtı, müharibəni qazanmaq üçün hər şeyi gözə aldıqlarını(hətta xalqın acından ölməsini belə) göstərir:
film irəliləyərkən flyoranın üz ifadəsi demək olarki hər şeyi ifadə edir. məsələn ilk başdakı üz ifadəsi:
demək olar ki, flyoranın başına pis hadisələr elə o partizan düşərgəsinə çatan kimi başlayır. yeniyetmə olan flyora orada müharibənin ciddiyyətini dərk etməyə, onun radiolarda deyildiyi kimi qəhrəmanlıq dastanı olmadığını anlamağa başlayır.
ilk şokunu isə, öz çəkmələrini yaşlı bir partizanla dəyişdirib, döyüşə getməyəcəyini anlayanda yaşayır. üz ifadəsinin təkamülünün 2-ci mərhələsi:
bundan sonra evə qayıdarkən, düşərgədəki gözəl qıza-glaşa-ı görməsi ilə onunla meşədə yaşadığı dialoqlar flyoranın həqiqətən də uşaq olduğunu göstərir:
elə bu anda düşən alman təyyarələrindən düşən bombalar, flyoranın eşitmə qabiliyyətinə təsir edir, və filmin növbəti hissələrində də bunu izləyiciyə çatdırır.
bundan sonra flyora öz ailəsini tapmaq üçün gloşa ilə öz kəndinə qayıdır, evdə heç kəsi tapmayan flyora həqiqətlərin fərqinə varmaq istəmir, amma gloşa həqiqətləri görür.
bundan sonra flyora ailəsini tapmaq ümidi ilə bataqlığa girərkən, yenə də metafora işlədilərək,
vəziyyətin nə qədər olduğunu bataqlıqda onlar çabalayarkən izləyicilərə çatdırılır.
ailəsinin öldürüldüyünü dərk edək flyoranın üz ifadəsi təkamülünün 3-cü mərhələsini görürük
sonradan bir partizan gəlib onları bataqlıqdan çıxararkən glaşanın partizana "он не нармальный" deyə qışqırması, müharibənin bir uşağı cəmi bir neçə gündə şən bir uşaqdan, dəlilik səviyyəsinə gətirdiyini nümayiş etdirir.
bir qədər toparlandıqdan sonra, partizanlarla birgə sağ qalan kənd əhalisinə yemək tapmaq üçün 4 nəfər yola düşürlər, bu zaman alman təyyarəsinin bomba atdığını zənn edib yerə çökərkən, sonradan onun boş butulka olduğunu anlayandan sonra,aralarında keçən dərin ironiyalı söhbət.
həyat belə bir şeydir, yuxarıda içirlər, bizə isə boş butulkanı göndərirlər -*
yola çıxdığı 3 nəfərin hamısı müxtəlif vaxtlarda ölsə belə, 1 inəyi düşərgəyə çatdırmağa çalışarkən əsir düşmüşdür. bu zaman almanlar təkcə onları yox bütün kəndi bir evə yığıb hamısın güllələyərək yandırır. amma əvvəlcə belə bir şərt qoyurlar "sağ qalmaq istəyənlər öz uşaqlarından ayrı bir şəkildə çıxıb gedə bilərlər" çünki onlar düşünürdülər ki, "hər şey uşaqdan başlayır":
filmin sonunda isə flyoranın hitlerin şəklinə atəş açdığı səhnədə, hər atəş açarkən hitlerin bir epizodu ağlına gələrək, ondan intiqam alırmışcasına əsəblə şəkili güllələyiridi, sonda hitlerin uşaqlıq şəkli gözünün önünə gəldikdə atəş açmaqdan əl çəkir. bu səhnədə isə hər nə qədər əsəbi olsalar da heç vaxt nasistlər qədər qəddar olmayacaqlarını göstərirlər.
flyoranın üz ifadəsinin ən sondakı mərhələsində isə onun gördüyü dəhşətlərdən bir neçə gün ərzində necə qocalığını görürük:
film barədə ata bilmədiyim gözəl şəkilləri də indi yelləyim gəlsin :
---spoiler---
və sonda, izləyin izlətdirin bu filmi!
ingiliscəsi “Paradox of the court” olan paradoks. Yenə də heç bir seçimin məntiqə uyğun gəlmədiyi paradoksdur.
Məzmunu isə belədir:
Hüquq fakultəsini yeni bitirmiş gənc, təcrübə üçün tanınmış bir vəkilin yanında işə başlamaq üçün müqavilə imzalayır. Müqaviləyə əsasən vəkil : “ ilk məhkəməndən qazandığın pulu mənə verəcəksən deyir”. Müqavilə imzalanır və bunlar 2 il bərabər işləməyə başlayırlar. Staj bitən kimi müqavilənin ədalətsiz olduğunu görən gənc, vəkilə ilk məhkəməsindən qazandığı pulu verməyəcəyini deyir. Bundan sonra vəkil, təzminat üçün məhkəmyə müraciət edir.
2 tərəf də hakim qarşısına çıxdıqda vəkil belə deyir:
- Möhtərəm hakim, bu məsələni uzatmaq lazım deyil. Çünki, əgər bu məhkəməni mən qazansam, onsuzda pulu mən götürəcəm. Əgər o qazansa razılaşmamıza görə onsuzda ilk məhkəməsindən qazandığı pulu mənə verəcəyi üçün yenə də pulu mən götürəcəm.
Gənc vəkil isə hakimə belə deyir:
- Möhtərəm hakim, vəkilin də dediyi kimi bu məsələ lazımsızdır, amma mənim lehimə. Belə ki, əgər mən məhkəməni qazansam onsuzda ona heç nə ödəməyəcəyəm. Əgər uduzsam da razılaşmamıza görə ilk məhkəməni uduzduğum üçün ona yenə də heç nə ödəməyəcəm.
yuqoslaviya müharibələri zamanı sarayevo-dakı bir qəbiristanlıqda, bir əlində ak-47, digər əlində siqaret ilə poz vermən bosniyalı bir qız.(14.09.1992)
yerin altından peyda olan polis - "nələrin baxır? de bizdə bilək" -*
amk ikimiz də elə tutulmuşdur ki, az qala turist kimi aparırdıq özümüzü. (polis zarafatyana desə də, biz zarafatı anlayana qədər bir anlıq hassiktir dedirtdi)
həmin an biz
p.s: cavab banan və armatur imiş.
dünya-dakı bütün buzlar əridikdən sonra baş verəcəklər:
əvvəla onu deyim ki, bütün buzlar əridikdən sonra dünya okeanının səviyyəsi təxminən 70 metr qalxacağı üçün, ən birinci dəniz səviyyəsindən(0 metr) aşağıda olan yerlər suyun altında qalacaq. məsələn dəniz səviyyəsindən aşağı olan yerləri çox olan materik-lər-avrasiya daha çox "boğulacaq" amma sigma materik afrika isə sadəcə "islanacaq". indi isə gəlin*
ah yine mi gelin muhabbeti yapıyorsun bayerlik abi
ayrı ayrı materiklərin bu situasiyada necə görünəcəyinə nəzər salaq: şimali amerika: cənubi amerika: avropa: canım ay bakı...
(baxma: ağdamın dənizə birbaşa çıxış əldə etməsi) asiya: afrika: avstraliya: antraktida:
bu tam da "ay qız yox kök deyiləm, e sümüyüm iridi" deyən insanların düşündüyü kimidir -*
tarixin ən mübahisəli dünya çempionatlarından biri. belə ki 2010-cu ildə 12 il sonrası üçün qətərə verilən çempionat, deyilənlərə görə qətərin fifa-a rüşvət verməsi ilə baş tutub. 12 il əvvəl beynəlxalq standartlara cavab verən stadionu olmayan qətər-in 220 milyard xərc çəkib 12 il ərzində 7 ədəd stadionu tikməsi təqdirəlayiqdir, amma the guardian-ın yaydığı məlumata görə 6500-dən çox işçi çempionatın keçirilməsi üçün ağır şərtlər altında işləmək, təhlükəsizlik qaydalarına əməl olunmamasına və.s görə həyatını itirmişdir:
ancaq qətər-in yaydığı rəsmi məlumata görə cəmi 37 işçi həyatını itirmişdir. qətər-də insan haqqlarının pozulması, işçi ölümləri, bla bla bla- a görə bir çox azarkeşlər bu çempionatı boykot edirlər. amma qətər gəlməyən azarkeşlərin boşluğunu doldurmaq üçün pakistan-lı
azarkeş "ordusu" icarəyə götürür.
cibi dolu başı boş buna deyirlər deyəsən. ölkələrin dünya çempionatı üçün çəkdikləri xərclər:
amk 220 milyarda nəinki dünya çempionatı keçirmək, 22 dənə qətər qurarsan amk. max ərəb də amk
1649-cu ildə fransızrəssamclaude mellan tərəfindən çəkilən bir rəsm əsəri. əsər isa məsih-in tikanlı tac taxarkən təsvir edilmiş bir rəsmidir və əsasən "with a thread" (sap ilə) deyilir.
bütün şəkil, əsərin ortasından - isa məsihin burnundan başlayaraq davam edən, tək bir spiraldan ibarətdir.
bir görüntü yaranması, işıq, kölgə, və portretin detaları üçün rəssam spiraldakı bəzi xəttləri nazik, bəzilərini isə qalın çəkib. rəssamın istifadə etdiyi üsul, hələ də sirr olaraq qalıb və ondan sonra gələn rəssamların heç biri bu əsəri təkrar edə bilmir. buna görə də çəkilməsi ən çətin rəsm əsərlərindən biri olaraq tarixə keçib.
sözaltı sözlük-ün "urus bölmələri ilə əlaqələndirmə şöbəsi"-in rəisi alex01 ilə görüşdə, fight club üzvlərimizi artırmaq üçün sözlük reklamı edərkən çəkilmiş bir xatirə şəkli:
(bax: and içmək)
keçmiş zamanlarda orta asiya-da türk və monqol tayfaları , bir-biri ilə anlaşarkən, qımız dolu bir tasın içərisinə hər iki tərəf barmağını kəsib öz qanlarından 1-2 damla töküb içərmişlər. bu hərəkət 2 tərəf arasında müqavilə "imzalamaq" mənasına gələrmiş. hətta "and" sözü monqolcadan götürülüb, mənası qımız deməkdir.
hətta(2) indiki türkiyə türkçəsində "antlaşma" sözü müqavilə sözünün ekvivalentidir.
and içmək deyərkən ulu babalarımız sözün əsl mənasında "and"-ı götürüb içirmişlər -*
sifarişlər bölməsi üçün yazacağım entry:
sifarişlər bölməsində hal hazırda açılmağı gözləyən 5346 başlıq var. amma bunlar çox nizamsızdır. çünki, tutaq ki, kiminsə tarix barədə biliyi çoxdur, amma 5346 sifarişin hamısına nəzər salana qədər neçə saat keçəcək. ona görə də təklif edirəm ki, sifarişlər kateqoriyalara(tarix, coğrafiya, elm, xəbər və.s) ayrılsın(necə ki başlıqlar ayrılıb),və müəyyən sahə haqqında biliyi çox olan yazar həmin sifarişi daha asan tapar. və düşünürəm ki 5346 "sifariş"-in hamısı həqiqətən də, sifariş deyil. orada troll sifarişlər həddən artıq çoxdur( özüm də bir neçə elə sifariş vermişəm, adsızinsan doldurub sağolsun -*. amma indi əməlimdən peşmanam, üzr videosu gələcək -*). bu troll sifarişlərin də qarşısını almaq üçün, sifarişlər senzuradan keçsin(moderasiya tərəfindən, və ya partizanlar da qoşula bilər, mod/partizan olaraq ümumi 22 nəfərik (baxma: sözaltı sözlük nazirlər kabineti), sonra sifariş yerinə keçsin. əslində sifarişi verən yazarlara görə də ayrıla bilər. və ya sifariş tarixinə görə də. belə baxanda nə qədər çox funskiya olsa bir o qədər yaxşıdır. "bu funksiyanı salmayaq, onsuzda kim istifadə edir ki?" deməyin. arada mənim kimi dəli yazarlar çıxıb hər xırda şeyə diqqət edir -*
xarici xüsusi isimlərin orijinal dilində yazılmaması. bu nə qədər yanlışdır/doğrudur bilmirəm, amma mənə görə türkçə-də olduğu kimi original formasında yazılsa daha yaxşı olar. məsələn yazıçı adlarını nümunə göstərsək, "stephen king"-i "stiven kinq" deyə yazılır. həm gözəl görsənmir, həm də tutaq ki, oxuyucu bir xarici ad görüb onu internetdə axtarmaq istəsə, çox vaxt bu yazı forması ilə axtarış nəticə verməyəcək. ruslar necə tələffüz edirsə onu eyni ilə götürüb yazmaq nədir amk. "stefan zweig"-ə "şvayq" yazılır.
adam adların qoyaq bir kənara, bəs yer adların niyə şikəst edirlər amk? məsələn "blackpool"-a "blekpul" yazırlar. özüdə tərcüməçilərin çoxu kitabda belə yazarkən dipnotda onun nə olduğunu yazmaq nəzakəti belə göstərmirlər. ona görə də təəssüf ki, azərbaycan dilinə tərcümə olunmuş kitablar-dan qaçıram, türkçə oxumaq öz dilimizdə oxumaqdan daha rahat gəlir...
honq konq-dakı göydələnlərin ortalarında yerləşən boşluqların niyə var olduğunu bilirdiniz mi? (suala bax e "boşluqların var olması", yenə getdim çorta). deməli sahəsi bakı-ın yarısı qədər olan bu ada ölkəsində, dənizin sahilində yerləşən bəzi göydələnlərin ortalarında qəribə bir şəkildə boşluq var:
"dragon gate" adlanan bu boşluqların səbəbi isə, onların inancları ilə bağlıdır. belə ki, onlar müsbət enerji ötürən əjdəhaların hər gün dağlardan-təpələrdən bu boşluqlardan keçərək, dənizə girdiklərini düşünürlər. əjdəhaların hər gün bu "qapı"-dan keçməsi ilə onların şəhərə müsbət enerji və şans gətirdiklərinə inanırlar. buna görə də dənizin sahilində olan bir çox göydələnləri "cırıq"-dır.
(baxma: qaqan honq konq-da cırıx tapıf)
gecə-gecə könlümə düşən fastfood zinciri. zincir deyəndə ki, 2 dənə filialı var: tarqovi və nərimanov . tarqovidakında heç olmamışam, amma nərimanovdakına tez-tez gedirəm. tanış olma hekayəm, nərimanovda hazırlığa gedərkən gözümə sataşdı. payızda təmir gedirdi, yaza tərəf açılışın etdilər. nərimanovda həmişə hazırlıqdan çıxarkən city dönər-dən basırdım. 2 aznə dadlı və bol ətli toyuq dönər verirdilər. bir gün az qala banladığım fərqinə vardım və toyuğa biraz ara verməli olduğumu düşündüm. zarafatsız dedim nə qədər toyuq olar ala, bir dəfə də fərqli nəsə basım. dananın qabağından keçəndə girdim içəri. çölündən baxsan qiymətləri baha hesab edərsən. amma elə deyil. girdim menuya baxdım, elə bir dənə çizburger zakaz elədim. sadəcə dadına baxmaq üçün. qiyməti 3.20 azn idi. uyda qabağıma burgeri gətirəndə kiçik çaplı bir şok yaşadım. gözlədiyimdən böyük idi. o boyda burgerə 6-7 manat verərdin başqa yerdə. dadı da zor idi, ləzzət elədi. hər dişlək alanda öz ürəyimdə "off dədənq" deyirəm -*. çörəyi yumşaq, sousu kifayət qədər, əti də orta bişmiş və sulu-sulu (adətən bir çox yer well bişmiş gətirir və bu da əti qurudur) və doyumcul. ondan sonra tez-tez getməyə başladım. ordakı 5.30 luq menu(indi 5.80-dir) zakaz verirdim həmişə: 1 çizburger, 1 kartof fri, 1 kola. vaxt keçdikcə ətrafımdakı hamıya danadan bəhs elədim. hələ bir ara uşaqlarla qrupda o qədər çox danadan danışdım ki, biri qayıdıb "dana burgerim varyoxun sikim" demişdi -*. amma sonradan o uşaqlar dananı yoxlamağa getdilər və bir daha əl çəkmədilər. hətta danaburgerə varyox girən uşağın artıq ən favori yeməyi həmin çizburger menu idi. hələ 1 dəfə demişdi ki, ömrümün sonuna qədər 2 yemək yeyəsi olsam sezar salatı və dana menu yeyərəm. (mən də qatılıram). uje dana burger həyatımıza bir başa təsir edirdi. əvvəl oturacağımız yeri uzun-uzun fikirləşərkən, dananı tanıyandan sonra dialoqlarımız buna çevrildi:
+reski dana?
-gelirem
ya da +hara gedek
-dana qimiwir
+olar
uje bot kimi danışırdı bütün kruq. veçeri zadı da danada eləmək istəyirdik -*.
otururduq danada, müxtəlif konspirasiyalar danışırdıq. biri deyirdi bu menudan danaya 10 qəpik zad xeyir qalır. biri deyirdi xeyir qalmaz ziyan qalar. breaking bad təsirində olanlar da əslində dananın podvalında meth istehsal olunduğunu, şübhə çəkməmək və tüstünü zadı gizlətmək üçün burgerçi açdıqlarını deyirdilər( biri də mən -*). həmişə 28, sahil, tarqobi ətrafında görüşən bizlər, uje nərimanova getmək üçün hər dəfə bir bəhanə tapırdı. bir dəfə uşaq, evlərinin yanında baku electronics olmasına baxmayaraq nərimanovdakına gəldi. sırf dana üçün, b e bəhanə idi ofc. özüdə indi düşünəndə gülməli gəlir. danaya getmək ayıb bir şey imiş kimi hər dəfə ora getmək üçün bir səbəb uydururduq. özü də öz aramızda. niyə elə edirdik çatmır mənə hələ də -*. məkanı çox doğma hiss edirdik. tez-tez ofsiant dəyişdiyinə görə də qiymətlərin belə ucuz olmasını hər ay 1 ofsiant kəsib onun ətindən burger hazırlamalarına bağlayırdıq -*. o qədər doğma idi ki, atestatımızı götürəndə sinifcə ora getdik. yedik içdik, evə gələndə fərqinə vardım ki atestatımı və şəxsiyyət vəsiqəmi orada qoyub gəlmişəm -*. müdavimi olduğumuz üçün də, ofsiantlardan biri orada qoyduğum şeyləri götürüb bir paketə qoymuşdu sağolsun. gedib götürərkən, atestatı götürməyi bəhanə edib uşaqlarla yenə bir 5.30 luq menu basdıq. bu arada dediklərim nərimanov filialı üçündür, tarqovuda qiymətlər bahadır. çizburger 5 azn idi deyəsən və nərimanovdakı menular tarqovuda yoxdur.
çörəyi yumşaq olanda kayf olur, çörəyi pis olanda çox da dadlı olmur. gedəsi olsanız ofsianta deyərsiniz kartofunu. biraz çox qızardar. kartofu da az bişmiş verir öz abim -* menuda dönər, şaurma, hotdoq zadda var, amma bunlar bizans oyunları, amerikanın oyunlarıdır, aldanmayın, bunlara -*. hə bir də, toyuqlu burgerlərini çox da bəyənməmişdim. məncə specialları elə 5.80 lik menudur:
ağzımın suyu axdı, bu yaxınlarda gərək gedəm -*
1930-cu illərdə anadolu-da arpa təsərrüfatının inkişaf etməsi ilə 1934-cü ildə qurulan türkiyə respublikası-ın ilk milli pivə markası. bu markanı xüsusi edən şey isə mustafa kemal atatürk-ün 10 il əvvəl xilafətin olduğu bir ölkədə pivə markası yaratmasıdır. hətta alıcıları cəlb etmək üçün çox şirin reklamları var idi. bir neçəsini yelləyim gəlsin :
hətta bir zamanlar coca cola kimi onun xeyirlərindən də bəhs edirdilər:
adi bir işarəni səhv şərh etməklə 1500 nəfərin səhvən öldürülməsinə yol açan 11 sentyabr 1877 doğumlu bolşevik inqilabçı.
bir gün iclas zamanı vladimir iliç lenin bir kağıza "paytaxtda neçə əks-inqilabçı məhbus var?" deyə yazıb dzerjinskiyə verdi. dzerjinski isə cavabında "təxminən 1500" yazıb kağızı leninə geri verdi. lenin cavabı oxuduqdan sonra kağızın üzərində qeydlər aparıb, cızma-qara elədi. sonra isə hərkəsin diqqətini çəkəcək şəkildə iclası tərk etdi.
sabahsı gün isə iclasdan ayrılmağının səbəbi məlum oldu: dzerjinski leninin kağıza çəkdiyi xaç işarəsini məhbusları öldürmə əmri olaraq şərh etdi və hamısını güllələtdirdi.
amma lenin bunu nəzərdə tutmamışdı. işin əsli, lenin oxuduğunu bəlli etmək üçün kağızların üstünə "x" işarəsi atırdı. dzerjinski isə bu "x"-i səhv başa düşüb 1500 nəfəri o biri dünyaya yollamışdır.
elə indicə vəfat xəbərini eşitdiyim türk musiqiçi. 82 yaşı var imiş. bir zamanların ən məhşur mahnılarını çıxartmışdır. indi də çoxlarının dillər əzbəri olan mahnılar. bir çox məhşur türk filmində mahnıları film musiqiləri olub. erkin koray deyiləndə çox vaxt ağlıma onun lüt şəkli gəlir
bəzən musiqilərinə qulaq asırdım. həqiqətən böyük bir itkidir. təkcə musiqi olaraq yox, həm də rock dünyasının yaşayan(yaşamış) bir simvolu olaraq. əsasən barış manço, cem karaca və erkin koray anadolu rockun önəmli adları hesab edilirdi, indi üçü də yoxdur. bu yaxınlarda özkan uğur indi də erkin baba. hələ 73 yaşında verdiyi bir konsert var ki, tez tez baxıram. bu yaşda bu performans sadəcə bravo
(youtube: )
yəqin ki, erkin koray artıq illər əvvəl ölməz sənətçi olmuşdur. cismən dünyadan köçsə də əsərləri dinlənildiyi müddətçə yaşayacaqdır.
bəyəndiklərimdən 3 dənə mahnısı atdım, "cemalım"-ın yeri ayrı tabi.
(bax: yaran lətifələr)
bir gün allah bütün millətləri yanına çağırıb hərəsinə 1 dil verir. ingilis-lərə ingilis dili-i, fransıza fransız dili-i nəbilim almana alman dili-i verir.
növbə talış-lara çatanda talışlar:
-bəs biz nə dilində danışaq-deyir
allah:
nəm, sizdə ağzınıza gələni danışın. -*
nəticəsində akp 49 faiz səs toplayaraq yenidən təkbaşına iqtidar olur.
)
