ayrılıq ağrısı

* "ayrılıq acısı" adlı başlığın varlığından xəbərdaram. "Ayrılıq ağrısı" dilimizə daha uyğundur deyə düşünürəm. Moderlər razılaşsa, oradakı entriləri bura daşıya bilər.
Ayrılıq ağrısı sizin öz sevginizə olan hörmətin göstəricisidir. Sevgi var olanda nə qədər xoşbəxt hiss edirdinizsə, yox olanda da bir o qədər bədbəxt hiss edirsiniz. Məsələ sizdə yaranan sevgi anlayışı ilə əlaqəlidir, hər hansı bir şəxslə (sevgilinizlə, dostunuzla, ailə üzvünüzlə və s.) yox. Məsələn, sevgi anlayışınız bir insana çox məna yükləməyinizə səbəb ola bilər (məsələn, o mələkdir və ya o var deyə dünya gözəldir deyə düşünə bilərsiniz sizdə yaranan sevginin nəticəsində). Sonra sevgi yox olanda yüklədiyiniz bütün mənaların altı boş qalır, beləcə nifrət, küsgünlük, depressiya, əsəb, stress, darıxmaq, qısqanclıq və s. (bu hallar sinənizdə ağrı yaranmasına səbəb ola bilər və ya ən pis halda infarkta) kimi qarışıq hisslərin ağuşuna düşürsünüz (bu halları yaşamağınız ayıb deyil, bunları yaşamalısınız və mümkün qədər yaxın bildiyiniz insanlarla hisslərinizi bölüşün). Çünki, beyniniz yanılıb, məna yüklədiyi adam artıq sevgi göstərmir, və bu onun beyninizdə yaratdığınız mələk obrazı ilə üst-üstə düşmür. Beləcə məyus olursunuz. Və ya yaxınınız ölüb, yenə birlikdə bölüşdüyünüz sevgi artıq ortada yoxdur, torpağın altından sizə sevgi göstərə bilmir ölən yaxınınız. Hər şeyin bitdiyinə, sevginin məhv olduğuna məyus olursunuz. Çünki beyniniz yenə o sevgini istəyir, yenə o qayğını tələb edir, yeni vəziyyəti qəbul edə bilmir. Bu məsələdə beyninizə kömək etməyi məsləhət görürəm:
- idmanla məşğul olun (davamlılıq önəmlidir), sağlam qalmağa çalışın, beyniniz sevinəcək.
- dəyərli hesab etdiyiniz işlərə zaman ayırın (davamlılıq önəmlidir), beyniniz sevinəcək.
- dostlarınızla birlikdə stolüstü tenis oynamağa da gedə bilərsiniz. Dostlarınız varsa, onlarla zaman keçirin, beyniniz sevinəcək. Özünüzə sağlam dostlar seçməyinizi məsləhət görürəm.
- spirtli içkilərə qurşanmayın, beyniniz daha da məyus olacaq.
- narkotik vasitələrə qurşanmayın, beyniniz daha da məyus olacaq.

Zaman ötdükcə beyninizdə mövcud olan sevgi anlayışı dəyişəcək. Beyniniz artıq qəbul edəcək ki, ölmüş bir insandan sevgi gözləmək olmaz və s. Bu zamana qədər mövcud olan zaman zərfində çalışın beyninizə kömək edəsiniz. Bu həmin ağrılı zaman zərfini bir qədər yüngülləşdirəcək, bəlkə də qısaldacaq.

Son olaraq, yaranan sevgiyə görə məna yüklədiyiniz şəxslər gəlib keçicidir (bəlkə, elə eyni şəxs yenidən gələr, bu da normaldır və vermək istədiyim mənanı təkzib etmir. Yəni bu halın yaşanması şəxslərin gəlib keçici olmadığını göstərmir), insanlar ölür. Amma siz yaşamalısınız.

Əlbəttə ki, məsləhətlərim xoşbəxt yaşamağa çalışan insanlara şamil olunur. Bədbəxt yaşamaq üçün kifayət qədər səbəbləri olduğunu düşündüyünə görə bədbəxt yaşamağı özünə daha uyğun görən insanlar da var. Dostoyevski bu cür insanları alçaldılmış və təhqir edilmiş insanlar əsərində Vasyanın dilindən belə izah edir:
"Mən - yaranı bu cür qanatmağın, ondan həzz almağın səbəbini bilirəm; bu - tale tərəfindən sıxışdırılan, bunun haqsız bir şey olduğunu dərk edən alçaldılmış və təhqir olunmuş adamların duyduğu həzdir."

dilənçi

dilənçilik etmək istəyən balaca nelli öz ideyasını belə müdafiə edir:
"dilənmək ayıb deyil: dilənəndə mən bir adamdan pul istəmirəm, hamıdan istəyirəm, hamı bir adam deyil; bir adamdan dilənmək ayıbdır, hamıdan dilənmək ayıb deyil, - bir dilənçi arvad bunu mənə dedi."

Nelli burada hər hansı konkret bir şəxsə möhtac olmağın pula möhtac olmaqdan mənəvi cəhətdən daha əzab verici olduğunu dilə gətirmək istəyir.

(bax: fyodor mixayloviç dostoyevski)

əsgərlik

Diqqət! Oxuyacağınız mətndə fyodor mixayloviç dostoyevskinin ölü evdən qeydlər əsərindən çoxlu sayda qeydlər var. Qısacası, spoiler.

Entry dostoyevskinin həbsxana həyatı ilə sözlük yazarının əsgərlik həyatı arasındakı əlaqələri ehtiva edir.

“Bizim həbsxana qalanın kənarında, qala divarının böyründə yerləşirdi. Hərdən hasarın deşiyindən Allahın dünyasına baxırsan: nəsə görə biləcəksənmi? Gördüyün yalnız göyün bir qırağı, bir də hündür, cəngəllik basmış torpaq sədd olurdu. Səddin arxasında və qabağında isə gecə-gündüz qarovulçular gəzişir və elə buradaca fikirləşirsən ki, illər ötəcək, sən isə elə beləcə gedib hasarın deşiyindən baxacaqsan və elə həmin o səddi, eynilə həmin o qarovulçuları və göyün həmin o kiçicik qırağını görəcəksən, amma bu, həbsxananın üzərindəki səma deyil, başqa, uzaq, azad bir səma olacaq.” (əsgərlikdə bəzən divarın o tayına əziyyətlə (halbuki, asanlıqla baxa biləcəyin çox yer var.) baxaraq o taya keçmək istəyini hiss edirsən. Ləzzət edir bəzən.)

“qapıların arxasında işıqlı, azad bir dünya vardı və orada insanlar hamı kimi yaşayırdılar. Amma hasarın bu üzündə o işıqlı dünyanı real olmayan bir nağıl kimi təsəvvür edirdilər.” (əsgərlər də elə təsəvvür edir ki, buradan çöldə hamı, əslində, kef edir. Hətta ən pis vəziyyətdə olan insan belə. Onlar azaddır və həyat onlar üçün yalnız və yalnız gözəldir.)
“Burda xüsusi, artıq heç nəyə bənzəməyən bir dünya vardı; buranın özünün xüsusi qanunları, öz geyimi, öz adət-ənənələri və bu diri ikən ölü evin heç yerdə olmayan bir həyatı və xüsusi insanları vardı.” (bu haqda entry boyunca ümumi məlumat veriləcək.)

“Hasardan içəri girən kimi bir neçə bina görəcəksiniz. Böyük həyətin hər iki tərəfi ilə tirlərdən tikilmiş iki uzun, birmərtəbəli evlər uzanıb gedir. Bu kazarmalardır. Həyətin ortası boşdur və hamar, kifayət qədər böyük bir meydandan ibarətdir. Burada məhbuslar düzülür – səhər, günorta və axşam; bəzənsə qarovulçuların şübhələnməsindən və onların tez-tez saymaq bacarığından asılı olaraq hətta gündə bir neçə dəfə adbaad yoxlama keçirilir.” (hərbi ilə aşağı-yuxarı eyni şeydir. Buna bənzəyir.)

“Bir nəfər sürgün vardı, boş vaxtlarda onun sevimli məşğuliyyəti tirləri saymaq idi. Onların sayı min beş yüz idi və hər biri onun hesabında və nəzarətində idi. Tirin hər biri onun üçün bir günü ifadə edirdi; hər gün tirlərdən birini ayırırdı və beləliklə, qalanların sayına əsasən həbsxanada qalacağı günləri əyani şəkildə görə bilirdi. Altıbucağın tərəflərindən birini sayıb qurtaranda buna çox sevinirdi. O hələ illərlə gözləməli oldu; amma həbsxanada səbirli olmağı öyrənməkçün vaxt var idi.” (əsgərlər arasında da müxtəlif üsullarla qalan günü saymaq məşhurdur. Kimisi imkan tapan kimi ağaca, divara, dəmirə və s. yazır, kimisi qalan günün faizini hesablayır, kimisi də mənim kimi kubu tamamlamaq üçün nöqtələrini birləşdirəcək xətləri çəkir. -*)

“Ümumiyyətlə, təkəbbür, zahiri görkəm birinci yerdəydi. Əksəriyyəti pozğunlaşmış və son dərəcə əclaflaşmışdı.” (mən də əsgərlikdə sonradan pozğunlaşmış və əclaflaşmışdım.)
“Şayiə və qeybətlərin arası kəsilmirdi: bu, cəhənnəm idi, zülmət idi. Amma həbsxananın daxili nizamnamələrinin və qəbul olunmuş adət-ənənələrinin əleyhinə getməyə heç kəs cəsarət etmirdi, hamı tabe olurdu. Kəskin şəkildə başqalarından seçilən, çətinliklə, zorla tabe etdirilən, amma yenə də tabe olan xarakterlər də olurdu. Həbsxanaya artıq lap həddini aşmış, azadlıqda ikən əndazədən çıxmış adamlar da gəlib düşürdülər ki, onlar öz cinayətlərini sanki bilərəkdən deyil, bilmədən, sayaqlama içində və dumanlı etmişdilər; əsasən son dərəcə qıcıqlandırılmış təkəbbürdən etmişdilər. Amma bizdə onları elə o saatdaca yerlərində otuzdururdular - baxmayaraq ki, onlardan bəziləri həbsxanaya gələnə qədər bütöv bir kəndin, ya da şəhərin dəhşətinə çevrilmişdilər. Təzə gələn ətrafa nəzər salaraq tezliklə başa düşürdü ki, bura başqa yerdir, burada heç kəsi təəccübləndirə bilməz, ona görə sakitcə mütiləşir və ümumi qayda-qanuna tabe olurdu. Zahirən ümumi qayda-qanun hansısa xüsusi, şəxsi ləyaqətdən yaranırdı ki, bu da həbsxananın hər bir sakininə nüfuz edirdi.” (hərbidə də eynilə əsgərlər arasında yaradılmış xüsusi qayda-qanun var idi. Bu qayda-qanun hər yeni gələn əsgərə köhnə əsgərlər tərəfindən yavaş-yavaş izah edilirdi. Qayda-qanuna uymayanların axırı isə yaxşı olmurdu. Şəxsi Ləyaqət prinsipləri üzərində qurulmuş bu qayda-qanunlara uymayanlar kollektiv tərəfindən şəxsi ləyaqətdən məhrum edilirdi.)
“Onların hamısı söyüş söyməkdə necə də mahir idilər! Onlar incə bədii şəkildə söyüş söyürdülər. Söyüş onlarda elm səviyyəsinə qalxmışdı; təhqiredici sözlər vasitəsilə deyil, təhqiredici məna, ruh, ideya vasitəsilə üstün gəlmək istəyirdilər - bu isə daha incə, daha zəhərli söyüşdür . Ardı-arası kəsilməyən dava-dalaşlar onların arasında bu elmi daha da inkişaf etdirmişdi. Bütün bu xalq qırmanc altında işləyirdi, deməli, əvvəllər onlar boş-bikar xalq idi, deməli, bu xalq pozulmuşdu: əgər pozulmuş olmasa da, katorqada pozulurdu. Heç kəs bura öz xoşuna toplaşmamışdı; onların hamısı bir - birinə yad idilər.” (şəxsi ləyaqət ustalıqla alçaldılırdı. Dəyərli bildiyin yerlərdən vurulurdun.)
“Bəzisi əsgər uşağıdır, digəri çərkəzdir, üçüncüsü təfriqəçilərdəndir, dördüncüsü pravoslav kəndlidir, ailəsini, əziz uşaqlarını vətəndə qoyub gəlib, beşincisi cuhuddur, altıncısı qaraçıdır, yeddincisi heç bilinmir kimdir və bunların hamısı da necə olursa-olsun, bir yerdə yola getməlidilər, bir-birilə dil tapmalıdılar, bir qabdan yeməlidilər, bir taxtın üstündə yatmalıdılar. Bir də ki, sərbəstlik nə gəzir - artıq tikəni yalnız oğrunca yemək olar, hər bir quruşu çəkmənin içində gizlətmək lazımdır... Hamısı birdir, elə həbsxanadır ki həbsxana! Qeyri-ixtiyari olaraq gic olursan.” (oğurluq məsələsi əsgərlikdə də aktualdır. Pulunuzu gizlədin, ehtiyatı əldən verməyin. Artıq tikəni, nəinki artıq tikəni, aldığın hər bir şeyi öz əsgər yoldaşlarınla bölməlisən. Bizdə belə yazılmamış qanun var idi.)

“işə nifrətlə baxırdılar. Özünün bütün ağlı, bütün məqsədi ilə sadiq olduğu işi olmadan insan həbsxanada yaşaya bilməz. Bir də ki, bütün bu inkişaf etmiş, həvəslə yaşamış və yaşamaq istəyən, zorla bir yerə toplanmış, zorla cəmiyyətdən və normal həyatdan ayrı salınmış bu xalq normal və düzgün şəkildə, öz iradəsi və istəyilə bu həyata necə alışa bilərdi? Təkcə bikarçılıqdan məhbusda elə cinayətkar xüsusiyyətlər inkişaf edərdi ki, onlar onun əvvəllər heç təsəvvürünə belə gəlməzdi. Normal insan zəhmətsiz və qanunsuz yaşaya bilmir, pozğunlaşır, vəhşi heyvana çevrilir. Ona görə də həbsxanada təbii tələbin və hansısa özünüqoruma instinktinin nəticəsində hər bir kəsin öz sənəti və məşğuliyyəti vardı.” (hərbidə də eyni teorem var: bikar əsgər cinayətkardır. Həbsxanadan fərqli olaraq, özünə məşğuliyyət tapacaq qədər bikar qalmazsan hərbidə, sənə məşğuliyyət tapacaqlar onsuz da. Mən almanca öyrənirdim bəzən dəftərə yazdığım cümlələr əsasında.)
“Məhbuslardan çoxu həbsxanaya gələndə heç nə bacarmırdı, yavaş-yavaş öyrənir və azadlığa yaxşı usta kimi çıxırdı.” (mən də əsgərlikdə tikiş tikməyi öyrəndim. Əvvəl bacarmırdım.)

cəzalar haqqında.

“yalnız xeyli vaxt keçəndən sonra anladım ki, bu işin ağırlığı və katorqalığı heç də onun çətinliyində və fasiləsizliyində deyildir, ondadır ki, bu iş məcburidir, qırmanc altında görülən işdir. Mujik azadlıqda, olsun ki, daha çox işləyir, bəzən, xüsusən yayda hətta gecələr də işləyir, amma özü üçün işləyir, dərk edilmiş məqsədlə işləyir və onunçün iş olduqca yüngül görünür, nəinki katorqaçıya məcburi və onunçün tamamilə faydasız iş. Bir dəfə ağlıma gəldi ki, əgər adamı tamamilə əzmək, məhv etmək, ona ən dəhşətli cəza vermək istəsələr, onda işə tamamilə lazımsızlıq və mənasızlıq səciyyəsi vermək kifayətdir ki, ən dəhşətli qatil belə ondan lərzəyə gəlsin və qorxsun. Əgər indiki katorqa işi, katorqaçı üçün maraqsız və cansıxıcı da olsa, yenə də öz-özlüyündə, bir iş kimi məntiqlidir: məhbus kərpic kəsir, yer qazır, suvaq vurur, tikir; bu işdə məna və məqsəd var. Katorqa işçisi bəzən bu işə hətta məftun olur, onu daha məharətlə, müvəffəqiyyətlə, daha yaxşı yerinə yetirmək istəyir. Amma, məsələn, onu məcbur eləsələr ki, suyu bir çəlləkdən o birinə, o birindən də birinciyə boşaltsın, qumu əzsin, bir yığın torpağı bir yerdən başqa yerə və oradan da geriyə daşısın, - elə bilirəm ki, bir neçə gündən sonra məhbus boğulardı, ya da min dənə cinayət törədərdi ki, qoy elə ölsün, amma bu cür alçaldılmaya, xəcalətə və əzab-əziyyətə son qoysun. Amma bir halda ki, hər məcburi işdə qismən də olsa bu cür işgəncə, mənasızlıq, alçaltma və biabırçılıq vardır, ona görə də katorqa işi bütün azad işdən daha əzablıdır.” (əsgərlikdə sənin üçün məna daşımayan məcburi bir çox işlərlə sınağa çəkilirsən. Bir dəfə yadımdadır, göydən lapa-lapa qar yağa-yağa səhər 8-dən günorta 2-yə kimi qar kürümüşdük. Dəhşət soyuq idi, qarını kürümüş olduğun yer 10 dəqiqə sonra əvvəlki kimi ağappaq olurdu. Yeməyə gedəndə dönüb arxamıza baxdıq ki, elə bil heç bir iş görməmişik, hər yer ağappaqdır. Niyə qar kəsdikdən sonra bu işi görmədiyimizi deyib vurnuxurduq, amma dayanmırdıq, işləyirdik. Çox Dayanmaq olmazdı. Yoldaşlarına xəyanət idi, onlar artıq sənsiz işləməli olurdular, onları yarı yolda qoymuş sayılırdın. Hərbi daim belə idarə olunur. Sən daim yoldaşlarını düşünürsən. Etdiyin hər səhvin cəzası yoldaşlarına kəsiləcək. Sən turnik edə bilmirsən? Onda yoldaşların sən turnik vurana kimi jim vəziyyətində əlləri əsə-əsə gözləyəcəklər. Hərbidə stress və əsəb gərginliyi, əsasən, bundan qaynaqlanır. Bu bir idarəetmə taktikasıdır. dedovşina da belə yaranır. Yaxşı əsgər pis əsgərə görə cəzalanır. Və yaxşı əsgər də öz növbəsində pis əsgərə kazarmanı dar edir ki, sənə görə biz niyə əziyyət çəkməliyik?!)
“Hövsələsiz, qəzəbli halda, hətta bəzən gecələr də həbsxanaya soxulurdu və görsəydi ki, məhbus sol böyrü, ya da arxası üstə yatır, onu elə həmin səhər cəzalandırırdı: “Yəni mən əmr etdiyim kimi, sağ böyrü üstə yat!”” (hərbidə də bəzən bu tip şeylər üstündə sənə görə digərlərinə əziyyət verə bilirlər. Ona görə də sorğulama, nə əmr edilirsə, onu da icra et. Vəzifə borcunu unutma! Komandirlərin əmr və sərəncamlarını dəqiq, tez və sözsüz yerinə yetirmək. Şüurlu xidmət budur. Səbirli olun.)
“heç bir cəza tədbiri insanı canlı meyitə çevirə bilməz: o, özünün duyğuları ilə, intiqam və həyat həsrətilə, onları həyata keçirmək ehtirası və tələbi ilə birlikdə qalır.”
(Bütün bunlara görə hərbidə çöldəki həyat barəsində çox qayğı çəkirsiniz. Həyat həsrəti güclü bir həddə gəlir. Hər şey yaxşı olsun istəyirsiniz, burdan çöldə hər şey yaxşı olsun. Hər şey qoyub getdiyin kimi yaxşı qalsın. Emosional olursan beləcə.)
“Yadımdadır, bir dəfə axşamtərəfi əvvəllər varlı bir Sibir mujiki olmuş məhbusu darvazanın ağzına çağırdılar. Bundan yarım il əvvəl xəbər gəlmişdi ki, onun keçmiş arvadı ərə gedib və o bundan möhkəm kədərlənmişdi. indi arvadın özü həbsxanaya gəlib, onu çağırıb sədəqə verdi. Onlar iki dəqiqəyədək söhbət etdilər, hər ikisi göz yaşı axıtdı və əbədi olaraq ayrıldılar. Kazarmaya qayıdanda onun sifətini gördüm...” (mən bu yazılanları çox yaxşı başa düşürəm. əsgərlik mənə bu yazılanları daha yaxşı başa düşməyi öyrətdi.)

öyrəşmək.

“Bir şeyi deyim: mənəvi məhrumiyyət bütün fiziki əzabların hamısından daha ağırdır. Katorqaya düşən rəiyyət gəlib öz cəmiyyətinin, hətta ola bilsin ki, daha inkişaf etmiş bir cəmiyyətin içinə düşür. Əlbəttə, o çox şeyləri itirib - vətənini, ailəsini hər şeyi, amma onun mühiti eynilə qalır. Qanuna görə rəiyyətlə eyni cəzaya məhkum olunan savadlı adam rǝiyyətlə müqayisədə daha çox şey itirir. O, özündəki bütün tələbləri, vərdişləri boğmalıdır; onunçün kifayət etməyən bir mühitə adlamalı, başqa bir havayla nəfəs almalıdır... O, sudan çıxarılıb qumun üstünə atılmış balıqdır və əsasən hamı üçün eyni olan cəza onunçün on qat əzablı olur. Bu həqiqətdir - hətta söhbət təkcə qurban verməli olduğun vərdişlərdən getsə belə.”
“bəli, insanın canı bərkdir! insan hər şeyə alışmağı bacaran bir məxluqdur və düşünürəm ki, bu, onun ən yaxşı tərifidir.” (dosto əmi aydın şəkildə deyib. Mən bu əsəri oxuyanda 5-6 ayın əsgəri idim. Və tək istədiyim dostonun dediyi bu öyrəşmə periodunun gəlib çatması idi. Ağır idi onda mənə. Heç zaman belə olmayacam dediyim adamlara az da olsa bənzəyəndə artıq o perioda çatmışdım. Bir əsgər yoldaşımın da dediyi kimi: bura sənin qanına işləyəcək, sən də eynisi olacaqsan.)

son olaraq.

“Həbsxanaya necə daxil olduğum yadımdadır. Bu, dekabr axşamçağı idi. Artıq qaranlıq düşmüşdü; camaat işdən qayıdırdı; yoxlamaya hazırlaşırdılar. Bığlı unter-zabit, nəhayət, bu qəribə evin qapılarını mənim üzümə açdı; burada o qədər yaşamalı, elə həyəcanlı günlər keçirməli idim ki, bunları, həqiqətən də, yaşamadan və öz üzərimdə hiss etmədən onların barəsində təxmini də olsa təsəvvürə malik ola bilməzdim. Məsələn, heç cür təsəvvürümə gətirə bilməzdim ki, burda dəhşətli və əzablı nə var: axı , mən bütün bu onillik katorqa həyatımda bir dəfə də olsun, bir dəqiqə belə tək qalmayacağam? işdə daim mühafizə dəstəsinin nəzarəti altında, evdə iki yüz yoldaşımla birlikdə olacağam və bir dəfə də olsun tək qalmayacağam! Bununla belə buna mən hələ alışmalı idim.” (əsgərlik bir təcrübədir. Ancaq yaşayaraq başa düşə biləcəyin bir təcrübə. Bu entrini Oxuyaraq qismən başa düşə bilərsən.)

ölü evdən qeydlər mənim əsgərlik həyatım boyu bitirdiyim yegənə əsərdir. Tək bitirdiyim kitab və gözündən vurmuşam. Mən şanslı insanam.

dəfn mərasimi

Oxuyacağınız entridə dəfn öncəsi, dəfn zamanı gedən proses öz əksini tapıb. Entridə yazılanlar sadəcə yazarın yaşadığı cəmiyyətdəki və ya ərazidəki adət-ənənəni əks etdirir, azərbaycanın fərqli bölgələrində bu proses fərqli şəkildə baş tuta bilər.

ilk növbədə ölmüş yaxınımın çənəsini başına yaylıqla bağlayaraq bərkitdim. Çənəsi sallanmış vəziyyətdə idi. Daha sonra ayaq baş barmaqlarını bir-birinə bağladım * daha sonra niyə çənəsini bərkitməli olduğumun səbəbini soruşdum, amma əsaslı bir cavab ala bilmədim. Anlamadım adətlər əsasındamı belədir, yoxsa hər hansı fərqli bir məntiqimi var. Bilən olsa, mənbəsini göstərərək məlumatlandırar məni, entriyə əlavə edərəm. .

Ardınca xalçanı vəfat etmiş adamın yaxınlığına gətirdik və onu qaldıraraq xalçanın üzərinə yerləşdirdik, yatdığı yastığı isə başının altında qaldı. Daha sonra xalçanı bükərək tutub apara biləcəyimiz bir vəziyyətə gətirdik və xalça ilə birlikdə binanın çölündə gözləyən tabutun içinə yerləşdirdik. Tabutu maşına qoyduq və məscidə apardıq ki, meyiti yusunlar.

Məsciddə cəsədi təkərli bir dəmirin üzərinə yerləşdirərək apardıq qüslxanaya. Ardınca meyiti qaldıraraq meyitin yuyulacağı kafelin üzərinə yerləşdirdik və çıxdıq ki, mürdəşir öz işini görsün.

Dəfn ya səhər saat 12, ya da axşam 5-də həyata keçirilə bilir * bu məlumatı dəqiqləşdirmək lazımdır. Yanlışlıq ola bilər. . Əgər vaxtı tutuzdurmaq mümkün olmasa, meyit bir gün ərzində evdə qalır və ertəsi gün basdırılır. Səhv etmirəmsə, meyitə iynə vurulur ki, qoxmasın, 1 gün ərzində evdə qala bilsin ən azından * bəlkə, səhv edirəm? Yazarın ilk təcrübəsidir. Ona görə dəqiqləşdirmədən nəsə deməyə çəkinir. Yaddaşına da heç güvəni yoxdur. .

Meyit tabutdan çıxarıldı, evə qoyuldu, arvadlar ətrafına yığışıb ağlaşdı, molla dualar oxudu. Adəti üzrə mərhumun sinəsinin üzərinə güzgü qoyurlar. Gecədən səhərə qədər də mərhumun yaxınlarından ən az bir nəfər mollanın yanında qalmalıdır. Molla səhərə qədər dualar oxuyur. Səhəri gün mafəni qəbiristanlıqdan götürərək evin önünə gətirdik. Tabutu mafənin üzərinə yerləşdirdik. Ölənin yaxınlarından iki nəfər mafəni 3 dəfə qaldırıb, endirdilər. Mafəni 4 nəfər sağda, 4 nəfər solda olmaqla 8 nəfər çiyninə alaraq qəbiristanlığa doğru daşımağa başladı. Bu prosesdə yalnız kişilər iştirak edir. Kişilər arxa-arxaya düzülür və mafəni bir-birlərindən təslim alaraq qəbiristanlığa qədər bu şəkildə növbələşərək aparırlar.

Mafəni qəbiristanlığa girdikdən sonra daşın üzərinə qoyduq * yəqin ki daş üzü qibləyə tərəf yerləşdirilmiş bir daş idi ki, mafə ora qoyuldu. , mafənin önündə cənazə namazı qılındı.
Tabut mafənin üzərindən götürülür, kəfənə bükülmüş meyit də tubutun içərisindən çıxarılır və sağ çiyni üstündə qazılmış qəbirə qoyulur. Qəbirin yuxarı hissəsi enli, meyitin qoyulacağı hissəsi isə dar bir şəkildə qazılmış olur. Elə qazılır ki, meyit ora kip oturur. Vikipediya deyir ki, qəbirin dar hissəsi əhlət adlanır. Meyitin üzərinə bir-iki ovuc torpaq atılır və daş lövhələr üzərinə yerləşdirilir ki, daha üstünə torpaq tökülməsin. istəyən insanlar sıra ilə bellə torpağı alaraq qəbiri doldurmağa başlayır. Beli bir-birinə təhvil verərkən yerə qoymaq lazımdır, əldən-ələ təhvil verilmir. Qəbir doldurularkən baş hissəsinə müvəqqəti olaraq bir daş basdırılır. Qəbir dolduqdan sonra molla bankadakı suyu qəbirin üzərinə tökdü. Həmin banka da qəbirin üzərinə qoyuldu.

Qeyd: vəfat etmiş insanın qeydiyyata alınması kimi məsələlər də var ki, bu prosesdə iştirak etmədiyimə görə heç bir məlumat verə bilmirəm.

qumarbaz

əsərin baş qəhrəmanı aleksey ivanoviçin başına gəlmiş bu hadisədən bir qumar aludəçisinin psixologiyasını anlamaq olar:


--spoiler--

“hər şeyimi itirmişdim. Kazinodan çıxdım, baxdım, jiletimin cibində hələ bir qulden qımıldanır: “ah, deyəsən, nahar eləməyə bir şey var!” – fikirləşdim, amma yüz addım gedib, fikrimi dəyişdim və qayıtdım. Mən bu quldeni “ manque”mə qoydum. Doğrudan da, insan yad bir ölkədə, vətəndən və dostlardan uzaqlarda və bu gün nə yeyəcəyini bilmədən, sonuncu, ən sonuncu quldenini təhlükəyə atdığı zaman xüsusi bir duyğuya qapılır! Mən uddum, iyirmi dəqiqədən sonra cibimdə yüz yetmiş qulden kazinodan çıxdım. Bu faktdır! Görün, bəzən axırıncı qulden nəyə qadirdir! Bəs əgər onda ruhdan düşsəydim, əgər qətiyyət göstərməsəydim, nə olardı?!”

--spoiler--


Qəhrəmanın qazanmaq ümidi əsla bitmir. rulet çarxının fırlanaraq bütün taleyini dəyişəcəyinə və hər şeyi daha yaxşı hala gətirəcəyinə dair sarsılmaz bir inamı var.


--spoiler--

bütün pullarını itirərək həyatını məhv etmiş aleksey ivanoviç ona məsləhət verərək doğru yola çəkmək istəyən insanlara qarşı belə bir münasibət sərgiləyir: "belə bir vaxtda nəsihətdən sarsaq bir şey yoxdur! ey özündənrazı adamlar: bu boşboğazlar özündənrazılıqla əxlaq dərsi keçməyə hazırdırlar! əgər indiki vəziyyətimin bərbadlığını hansı dərəcədə dərk etdiyimi bilsələr, nəsihət verməyə söz tapmazlar. onsuz da mənim bilmədiyim təzə nə deyə bilərlər ki? Bütün məsələ bundadır ki, çarxın bir dövrəsi hər şeyi dəyişə bilər və o zaman ilk olaraq məni təbrik etməyə can atanlar da elə bu moralistlərin özləri olacaq, buna əminəm. o zaman indi etdikləri kimi məni görəndə arxalarını çevirməzlər. əşi, cəhənnəm olsun hamısı! Mən indi nəyəm? Zero. Bir sıfır. Sabah nə ola bilərəm? Sabah dirilib, yaşamağa başlaya bilərəm! Büsbütün yox olmağa macal tapmamış içimdəki insanı tapa bilərəm!” maraqlısı budur ki, bundan sonra Aleksey yenidən yaşamağa başalamaq üçün bir səbəb tapır. Polina Aleksandrovna Praskovyanın onu sevdiyini öyrənir. Yenidən dirilmək üçün isə günü sabah polinanın yanına, homburqdan isveçrəyə getməyi qət edir. Ora gedəcəyi pulu əldə etmək üçün isə Aleksey sabah yenidən qumar masasına oturmaq haqqında düşünür. Öz-özünə deyir: “heç olmasa ömrümdə bir dəfə xarakter sahibi olmağım kifayətdir, bir saatda bütün taleyimi dəyişə bilərəm!”

--spoiler--

sədaqət

oscar wildeın " dorian grayin portreti" adlı əsərində qeyri-adi və maraqlı fikirləri ilə seçilən lord henry wotton sədaqət haqqında bunları deyir:

“insanlar sədaqət dalınca çox qaçırlar! Amma hətta sevgidə də sədaqət sırf fizioloji məsələdir, bizim iradəmizdən asılı deyil. Gənclər sədaqətli olmaq istəyirlər, amma belə deyillər. Qocalar isə xəyanət etmək istəyirlər, amma əllərindən gəlmir.”

“Həyatlarında yalnız bir dəfə sevənlər dayaz insanlardır. Onların sədaqət və bağlılıq adlandırdıqları şeyə, mən vərdişin süstlüyü, ya da təxəyyülün yoxluğu deyirəm. Zehni, intellektual həyatda ardıcıllıq, durğunluq nədirsə, emosional həyatda da sədaqət odur - yəni, uğursuzluğun, fərasətsizliyin etirafıdır. Sədaqət! Bir gün bu hissin təhlili ilə məşğul olacağam. Bu hissdə xüsusiyyətçi hərisliyi var. Başqalarının götürəcəyindən qorxmasaq, küçəyə atacağımız çox şeylər var.”

atalar və oğullar

öz heçliyini anlayıb, amma qəbullanmaq üçün başını aldatmağı bacarmayan bazarovun arkadiylə belə bir dialoqunun mövcud olduğu əsər:
- bilirsənmi mən nə düşünürəm?
- bilmirəm, nə düşünürsən ki?
- onu düşünürəm ki, ata-anam dünyada xoş yaşayırlar. atam altmış yaşında əlləşir-vuruşur, "palliativ" dərmanlardan danışır, adamları müalicə edir, kəndlilərə alicənablıq göstərir, bir sözlə, kef çəkir. anam üçün də yaxşı keçir: onun başı cürbəcür xırda-xuruş işlərə və o şeyə - bu şeyə vaysınmağa o qədər qarışır ki, günün haradan gəlib, haradan getdiyindən xəbəri olmur. Mən isə...
- bəs sənə nə olub ki?
- amma mən fikirləşirəm ki, budur, burada, tayanın dibində uzanmışam... mənim tutduğum bu ensizcə yer mənim mövcud olmadığım, mənə heç bir dəxli olmayan, qalan məkan və sahələrə nisbətən o qədər cüzidir ki... və mənim yaşaya bilməyəcəyim müddət mövcud olmadığım və mövcud olmayacağım əbədiyyətə nisbətən o qədər az və əhəmiyyətsizdir ki... lakin bu atomda, bu riyazi nöqtədə qan dövran edir, beyin işləyir, nə isə istəyir... bu nə axmaq işdir? bu nə mənasız şeydir?
- icazə ver, sənə söyləyim ki, sənin dediklərin, ümumiyyətlə, bütün insanlara aiddir...
- sən haqlısan, - deyə Bazarov davam etdi, - mən demək istəyirəm ki, bax, onların, yəni mənim ata-anamın başı qarışıqdır və öz heçlikləri barədə narahat olmurlar, bu, onların könlünü bulandırmır... amma mən... yalnız darıxır və qəzəblənirəm.

söyüş

george orwellin paris və londonda qara qəpiksiz adlı əsərində söyüş haqqında belə bir fikir mövcuddur: "söyüş söyməkdəki əsas məqsəd qarşımızdakı insanı təhqir etmək, onu incitməkdir və bunu, adətən, gizli qalmalı olan hər hansı bir şeyi üzə vuraraq (əsasən seksual fəaliyyətlərdən hər hansı biri ilə əlaqəli olan nəyisə) edirik. amma işin qəribə tərəfi odur ki, bir söz söyüş olaraq qəlibləşdikdən, yaddaşa həkk olunduqdan sonra öz ilkin, əsl mənasından uzaqlaşır. yəni bu sözü söyüş olaraq qəbul etməyimizə səbəb olan məna ortadan qalxır. qısacası, bir söz ifadə etdiyi hər hansı bir mənaya görə söyüş olur və söyüş olduğu üçün də həmin o məna artıq öz aktuallığını itirir". bunu belə izah etmək olar: biz kiməsə "ananı sikim", "nəslini sikim", "qəhbə", "peysər" dediyimizdə bu sözlərin ilkin mənası heç ağlımızın ucundan belə keçmir. biz kiməsə "ananı sikim" dediyimizdə həqiqətən həmin adamın anasını sikməli olduğumuzu nəzərdə tutmuruq. və ya kiməsə "qəhbə" dedikdə həmin insanın həqiqətən fahişəliklə məşğul olduğunu nəzərdə tutmuruq.

yeraltından qeydlər

əsərdə belə bir söhbət var: "insan yaratmağı, yollar salmağı sevir, buna şübhə yoxdur. bəs niyə dağıtmağı və xaosu da ehtiras dərəcəsində sevir? bax buna cavab verin! amma mən özüm bu barədə xüsusi olaraq iki kəlmə demək istəyirəm. bəlkə dağıtmağı və xaosu özü də şüursuz şəkildə məqsədinə çatmaqdan və yaratdığı binanı başa vurmaqdan qorxduğu üçün sevir?" insanın daima bir məqsəddən digərinə qaçması, əsla son bir məqsədinin olmaması, daima əlçatmazı arzulaması ilə bağlı isə bunu yazır: "kim bilir, bəlkə də yer üzündə insanlığın can atdığı bütün məqsəd elə təkcə bu bitməyən məqsədə çatmaq prosesindən ibarətdir". uşaqlıqda oyuncaq konstruksiyadan düzəltdiyim binaları niyə dağıtdığımı yaxşı bilirəm.

özünü mühakimə etmək

insanın öz əməllərinə görə özünü qiymətləndirməsi. albert camusun çöküş adlı əsərində belə bir fikir mövcuddur: "şübhəsiz, mən də mühakimə etdiyim insanların tayıyam, hamımız eyni qazandanıq. ancaq mənim bircə üstünlüyüm var ki, bu da mənə danışmaq haqqı verir. o üstünlüyü, əminəm ki, görürsüz. nə qədər özümü ittiham edirəmsə, bir o qədər də sizi ittiham etməyə haqqım çatır". burada bildirilən fikir budur ki, insan özünü başqalarını da rahatlıqla ittiham edə bilsin deyə mühakimə edir. mənim özümə "göt" deməyimin səbəbi özümə imkan yaratmaqdır ki, başqalarına da asanlıqla "göt" deyə bilim.

yaltaqlıq

fyodor mixayloviç dostoyevskinin cinayət və cəza adlı əsərində arkadi ivanoviç svidriqaylov rodion romanoviç raskolnikovla söhbəti zamanı yaltaqlıq haqqında bu sözləri deyir: qadın qəlbini ələ almaq üçün işlədilən ən böyük və ən sarsılmaz vasitə yaltaqlıqdır. Bu elə bir vasitədir ki, onu işlədənin hədəfi boşa çıxmaz, özü də istisnasız olaraq hamıya təsir edər. Dünyada doğruluqdan çətin, yaltaqlıqdan asan şey yoxdur. Əgər doğruluqda zərrə qədər yalan olsa, o saat nəzərə çarpır, sonra da biabırçılıq olur; lakin yaltaqlığın lap hamısı yalan da olsa, yenə də adamın xoşuna gəlir, onu məmnuniyyətlə qəbul edirlər.

unudulmaz aforizmlər

andrey platonovun qayıdış adlı hekayəsində belə bir cümlə var: “sevgi yoxluq və kədərdən meydana gəlir”. Öz həyatımda apardığım müşahidələr bu aforizmi təsdiqləyir. Nə zaman ki, bir insan kədərlidi və mən onun yanındayam, onda özümü önəmli hiss edirəm. Nə zaman ki, mən kədərliyəm və kimsə məni anladığını nümayiş etdirməyə çalışır, onda yenidən özümü önəmli hiss edirəm. Burdan da həmin insana qarşı sevgi yaranır, çünki həmin insan məni önəmli hiss etdirə bilib. Yoxluq isə çox geniş bir anlayışdır. Bu istənilən şey ola bilər: pulun yoxluğu, yaşamaq üçün mənanın yoxluğu, ehtiyac duyduğun insanların yoxluğu. Amma fərq etmir, bunların hamısının nəticəsi kədərdir. Yoxluq və kədər - bunlar həmişə birlikdədir. Təbrik edirəm, andrey. əsərini 1 il əvvəl oxumuşam. Amma apardığın gözəl müşahidə səni unutdurmayıb.

vicdan

fyodor mixayloviç dostoyevskinin "karamazov qardaşları" əsərində ivan alyoşa ilə dialoqunda şeytanın ona bunları dediyini iddia edirdi: “vicdan! Vicdan nədir? Onu mən özüm düzəldirəm. Niyə mən əzab çəkirəm? Çünki vərdiş etmişəm. Bəşəriyyətin yeddi min il ərzində qazandığı vərdişlərə əsasən. Bunu tərgitsək, tanrı olacağıq”.

oscar wildeın " dorian grayin portreti" əsərində isə lord henry wotton basil hallwarda deyirdi:
“vicdan və qorxaqlıq, mahiyyətcə eyni şeylərdir, bezil. Vicdan - firmanın ticari adı kimi bir şeydir. Vəssalam.”

yazarların hazırda düşündükləri

Ölüm haqqında düşünürəm. Youtube-da beynimdəkinin eynisini əks etdirən, hislərimi mənə danışan mahnılar axtarıram. Özümü özümə ifadə etməyə ərinirəm, dedim ki, mahnılar məni mənə ifadə etsin, amma tapmadım. intihar etmək, ölmək, gecələr gələn ölmək istəyi kimi başlıqlara baxıram. Bəzi entryləri oxudum, hansı ki, sırf ölüm haqqında yazılıb deyə oxudum. Yazanlar Ölmək və yaşamaq üçün xüsusi məna axtaran yazarlardı. Oxuyarkən beynimdən bu fikirlər keçir: mənanı yalnız yaşamaq istəyənlər axtarır, ardınca da yaşamağı asanlaşdırmaq üçün özlərindən bir məna yaradırlar. Mən isə artıq məna yaratmaq istəmirəm, ərinirəm. Ölümü arzulayan, amma hələ ki alındıra bilməyən insanlar axtarıram entrylərdə, qoy onlar mənim əvəzimdən ağlasın o entrylərdə, mən ərinirəm. Əslində, var idi elə entrylər. Albert Camusun “Yad” əsəri stolun üstündədi, yarısını oxumuşam, sonrası maraqlı gəlir, amma oxumaq istəmirəm hal-hazırda . Deyəsən, ərinirəm. Sağ tərəfdə televizordan səs gəlir, Namiq Qaraçuxurlu ictimai tvdəki bir verilişdə “mən cızığımdan çıxmıram” deyir, tamaşaçılar alqışlayırlar. Sonra beynimdən keçən hər şeyi bu başlığa təhrifsiz yazmağa başlayıram. Artıq sonlardayam. Sonluğu ortalarda düşünmüşdüm artıq. Amma fikrimi iki dəfə dəyişdim. Birinci düşündüm ki, “yaşamağa ərinirəm” yazım sonluğa. Sonra isə düşündüm ki, “yaşamağa həvəsimin (ay bləd necə düşünmüşdüm ala? Hal-hazırda xatırlamağa çalışıram. Ona yaxın bir şey yazacam. Konkret cümlə düşünmüşdüm amma) olmadığı haqda fikirlərimi bölüşdükcə yaşamağa davam etməyim daha da asanlaşır”. Sonluq sonluqda nə düşünəcəmsə, o da olacaq. Çünki, fikirlərim çox sürətli hərəkət edir. Düşündüyüm sürətlə yaza bilmirəm deyə yazdıqlarımla düşündüklərim arasında 60-70 saniyə fərq var. Və mən hər 60-70 saniyə əvvəlki fikri yazanda indiki fikirlərim başqa yerdə olur artıq. Ona görə heç vaxt düşündüklərimi olduğu kimi sizə çatdıra bilməyəcəm. Hal-hazırda entryni bitirdiyimi düşündüm. Düşünən kimi də yazdım.

Yazdığım son cümlənin üzərindən 5 dəqiqə keçir. Entrydə Yazdığım bəzi şeyləri sildim və bəzi əlavələr etdim. Kiminsə bu entryni oxuyarkən “bu dalbayob nə başa salmaq istəyir, bunun dərdi nədi?” istehzalı sözləri ağlıma gəlir və içimdə qəribə bir sıxıntı yaranır. içimdəki ürkək bir səslə “nəyi dalbayobluqdu ki?” Deyir. Çünki, içimdəki də mənim bunu yazdığıma görə dalbayob olduğumu düşünür. Yəqin ki, içimdəki hər nədisə, yalnız sizin fikirlərinizdən ibarətdi. Niyə görə içimdəki də mənim dalbayob olduğumu düşünür ki? Çünki, o əgər bu entrydən utanmasaydı, ürkək səslə “nəyi dalbayobluqdu ki?” Deməzdi. Bu entry mənim beynimin içidi. Müəyyən düzəlişlər və əlavələrlə bacardığım qədər beynimin içindəki fikri təhrifsiz yazmağa çalışdım. Əlbəttə ki, yaza bilmədim.

Əlavələri və düzəlişləri niyə etdiyimin səbəbini açıqlamaq qərarına gəldim hal-hazırda. Çünki, fikirlərimin başqaları tərəfindən anlaşılmayacağını təxmin etdim. Amma yenə də çox düzəliş etmədim ki, entry maraqlı alınsın.

Bu yazını sözaltı günlük başlığına yazmışdım. indi yazarların hal-hazırda düşündükləri adlı başlığın mövcudluğunu xatırladım.

Başlığı axtarışa yazdım, “hazırda” düşündükləri imiş, “hal-hazırda” yox. Bəzi beynimdən keçən fikirləri yazmıram artıq. Məsələn: “televizor mazqimi sikir” yazmaq istədim birdən-birə. Yazmayacaqdım, amma vəziyyəti izah etmək üçün yazdım. Beynimdəki fikirlər çox sürətlə dəyişir. Bəzi fikirlərin lazımsız olduğunu düşünüb, düşünməyi yarıda saxlayıram. Maraqlı bir eksperiment oldu mənim üçün. Hələlik.
Hal-hazırda düşündüm ki, anlıq düşüncələrimi xuy yaza bilərəm. Düzəlişlər etməkdən bezdim deyə entryni bölüşmək qərarına gəldim.

vidalaşa bilməmək

Aciz hiss etdiyim, düzgün kəlimələri tapmaq üçün əlləşdiyim, özümü qeyri-səmimi hiss etdiyim an. Bu hadisə baş verən zaman, əsasən, söhbət uzanar, sən də danışmağa davam etmək istəyərsən, amma söhbəti bağlayıb getmək üçün özünə görə daha önəmli səbəblərin vardır ki, sən də bu səbəbləri qarşı tərəfə açıq-açıq deməkdən çəkinərsən. Sağollaşmaqdan çəkinməni yaradan səbəblər: sağollaşarkən qarşı tərəfi birdən incitmiş olarsan düşüncəsi, “sənin fikirlərindən və ya söhbətindən daha önəmli məsələlər var!” düşüncəsini onun üzünə çırpdığını sanmağın, “söhbətin pox kimidi, əslində və mən də ilk tapdığım fürsətdə səndən yaxa qurtarmağa çalışdığım üçün sağollaşıram” düşüncəsi yaratdığını düşünürsən qarşı tərəfdə və s. Bu hadisələr, adətən, yeni tanış olunan və ya hələ təzə-təzə isinişməyə başladığın insanla olur aranda. Hadisələrin gedişatı zamanı ya sağollaşmağı bacararsan, ya qarşıdakının sağollaşacağı anı gözləyərsən, ya da “soxum sağollaşmağa, hara qədər gedərsə, gedər” deyərək söhbətə davam edərsən. Amma əgər sağollaşma fikriniz qətidirsə, 3-cü variantı əsla yoxlamayın, çünki o söhbət əsla bitməyəcək. bitsə də, sizin sağollaşmaq üçün mövcud olan səbəbləriniz çoxdan sikdirmiş olacaq. 1-ci variant üçün şəraiti yaradan şey isə bir neçə saniyəlik sükutdur. Həmin o sükut ərəfəsində “sağ ol”-u yapışdırmalısan. O sükutu yaratmaq üçün isə dialoq zamanı qarşı tərəfə lakonik, yeni söhbətin yaranmasına vəsilə olmayacaq cavablar verilməlidir. Məsələn: - “gördün də, təhsil naziri xarici işlər naziri oldu. Bu məsələyə necə baxırsan?”
+ “nə bilim e. Görək də, hara gedir axırımız eheh” tipli cavablar verərək mövzunu özümüzdən kənara itələməliyik. Bu proses sonrası yaranacaq 5-10 saniyəlik sükut zamanı da deyəcəksən ki, “yavaş-yavaş dağılışaq e.” O da sizi öpdükdən sonra arxanıza baxmadan gedin. Əgər 2-ci variantı yoxlamaq, yəni siz bacarmadığınıza görə onun sizinlə sağollaşmasını təmin etmək istəyirsinizsə, həmin 5-10 saniyəlik sükut ərzində bu tip cümlələr qurun. “Həə, belə.” Və ya “xeyli danışdıq haa.” Və yaxud “oy bləd çənəm, nə qədər danışdıq ə?!” Bundan sonra da sağollaşmadısa, bir zəhmət, sikdirin özünüz sağollaşın. Və yaxud bu tip dalbayobluqların heç birinə ehtiyac duymayaraq açıq şəkildə səbəbi bildirib də sağollaşa bilərsiniz. Amma ki, bu tip insanlar bu başlığa uymurlar. Bu başlığın qurbanları mənim kimi sağollaşa bilməyən, sosial fobiyası olan dalbayob tiplərdir. Bir də ki, dalbayob burda təhqir deyil. Mən özümü və dalbayobları sevirəm. Amma yenə də siz dalbayob olmayın.

yuxu gigiyenası

1. Yuxulu hiss etmədən yatağa girməmək.
Kitab oxumaq, həzin musiqilər dinləmək, sizi rahatladacaq bir şərait yaratmaq, yuxu haqqındakı narahatlıqları bir kənara atmağınız sizə kömək ola bilər.
2. 20 dəqiqə ərzində yata bilməmisinizsə, yataqdan çıxın.
Yuxulu hiss etmək üçün yuxarıda sadalanan fəaliyyətləri yerinə yetirib, rahatladıqdan və yuxuya ehtiyac duyduqdan sonra yenidən yatağa girmək olar.
3. Hər sabah eyni saatda yuxudan oyanın.
Yaxşı yuxu gigiyenası üçün nizam-intizam şərtdir.
4. Gün ərzində mürgüləməkdən qaçının.
Əgər bacarmırsınızsa, ən azından mürgüləməyi gündə 1 saatdan aza endirin. Xüsusilə günorta saat 3-dən sonra mürgüləməməyə çalışın.
5. Günlük nizamlı bir proqramınız olsun.
Hər gün eyni saatda yemək, məşq etmək, ev işləri etmək və s. kimi.
6. Yatağınızı sadəcə yuxu, cinsi fəaliyyət və xəstələndiyiniz zaman uzanmaq üçün istifadə edin.
7. Günorta yeməyindən sonra kafein qəbul etməyin.
8. Yatmazdan əvvəlki 6 saat ərzində alkoqollu içkilərdən qaçının.
9. Yatmazdan əvvəl siqaret çəkməyin və nikotinli qidalar qəbul etməyin.
10. Yatağa ac girməyin, yatmazdan əvvəl ağır yeməklər də yeməyin.
11. Yatmazdan əvvəlki 6 saat ərzində ağır məşqdən qaçının.
12. Yuxu dərmanlarından qaçının və ya diqqətli istifadə edin.
Yuxu dərmanından istifadə etdiyiniz müddətdə alkoqollu içki qəbul etməyin.
13. Narahatlığa yol açan məsələlərlə gün içində maraqlanın, elə edin ki, problem yataqda sizə yoldaşlıq etməsin.
14. Yataq otağınızı qaranlıq, səssiz və azca soyuq bir vəziyyətə gətirin.
Bəlkə də, bu yuxu gigiyenasına əməl etmək kiminsə yuxusuzluq problemini yumşaltmasına və yavaş-yavaş aradan qaldırmasına kömək ola bilər. Mənim problemim isə gün ərzində özümü yuxulu və yorğun hiss etməyimdi. Bunun səbəbi ya başqa bir xəstəliyimin olması, ya da yuxu sistemimin olmaması ola bilər. Düşünürəm ki, problem yuxu sistemimdədir. Hələ ki, yuxarıda sadalananlara əməl etməyə sadəcə 1 gündür başlamış olduğuma görə dəqiq bilmirəm. Həmçinin, yeni rejimə keçdiyimə görə başımda yüngülvari ağrı da yaranıb. Nəysə ki, yazılanlara əməl etsək, yuxu problemləri və bu problemlərin səbəb olacağı digər xəstəliklərdən qaçınmaq olar.
Mənbə: https://www.noroloji.org.tr/menu/98/uyku-bozukluklari

Qeyd: yazdıqlarımdan əlavə olaraq, bu mənbədən yuxu ilə bağlı müxtəlif problemlər barədə məlumatlar ala və başqa məsləhətlər də əldə edə bilərsiz. Hansı hallarda həkimə müraciət etmək lazım olub-olmadığı haqqında da məlumatlar var.

mirzə fətəli axundov

həyatı çox qarma-qarışıq olan bir insan olub. atası mirzə məhəmmədtağı kişi təbriz vilayətinin xamnə qəsəbəsindən olub, xamnədə kəndxuda olub, sonra vəzifəsindən azad eliyiblər. bu da sonradan çörək pulu qazanmaq üçün araz qırağı kəndlərdə başlayıb xırdavat satmağa, xırdavat sata-sata gəlib çıxıb şəkiyə. şəkidə axund ələsgər adlı adamla tanış olub, sonra onun qardaşı qızı nanə xanımla evlənib. 1812-ci ildə onların eşqinin meyvəsi olan fətəli dünyaya gəlib. 1814-cü ilə qədər şəkidə yaşayıblar, sonra köçüblər xamnəyə. sən demə, məhəmmədtağının bundan qabaq da arvadı olub, o da xamnədə yaşıyıbmış. nanə xanım xamnəyə gələndən sonra, bunun birinci arvadı ilə nanə xanım arasında ixtilaflar olub, tez-tez dava eliyirmişlər. nəysə ki, nanə xanım 4 il dözüb, sonra fətəli ilə birlikdə veş-vüşünü yığıb gedib qaracadağa axund ələsgərin yanına. axund ələsgər də bunları himayə eliyib, 7 yaşından 13 yaşına kimi fətəli qaracadağda qalıb. axund ələsgər fətəlinin ruhani olmağını istiyib, ərəb, fars dillərini, quran oxumağı zadı öyrədib fətəliyə. fətəli sərbəst yazmağı, oxumağı bilən savadlı gənc olduğu üçün ona mirzə fətəli deməyə başlıyıblar. daha sonra axund ələsgər həcc ziyarətinə gedəndə mirzə fətəlini gəncəyə gətirir, orada molla hüseyn pişnamazzadəyə tapşırır ki, fətəliyə dini elmlərdən dərs desin. mirzə fətəli gəncədə olanda məşhur şair, xəttat mirzə şəfi vazeh lə tanış olur. deyilənə görə, fətəlini ruhanilik fikrindən mirzə şəfi vazeh daşınıdırır. fətəliyə ruhaniliyin iç üzlərini açır, fətəli də o vaxtdan sonra ruhaniliyə nifrət eliyir. fətəlinin öz ailə həyatına gəldikdə isə o, axund ələsgərin qızı tubu xanımla ailə həyatı qurub. yəni, dolayısı yolla fətəliylə tubu xanım arasında qohumluq əlaqələri olub. buna görə də, tubu xanımla fətəlinin dünyaya gətirdiyi 13 uşaqdan 10-u kiçik yaşlarında, 1-i isə gənclik yaşında dünyasını dəyişmişdir, qalan 2 uşaq haqqında isə məlumatım yoxdur. qayınatası axund ələsgər öldükdən sonra isə o, axund ələsgərin ailəsini himayə eliyib. necə ki, bundan əvvəl axund ələsgər fətəlini himayə eliyib saxlamışdı. əsərlərinə qaldıqda isə həmişə haqqı, ədaləti müdafiə eliyib əsərlərində, çox vaxt da haqqın, ədalətin qələbəsiylə başa çatıb. yəni ki, candı.