məcazi mənada işlənmiş addır, sahibsizliyi və çarəsizliyi özündə ehtiva edir
maddi vəziyyətinin himayəsiz insanlardan heç fərqinin olmaması məsələn, #7197 və #15132 entrilərdəki kimi
əgər yetkin olduğu halda ailəsinin maddi dəstəyinə möhtacsa #49395
sumqayıtla əlaqəsi burda #69824 açıq yazılıb, zəncilərin öz aralarında işlətdiyi nigga kimi bir sözdür, konkret yaşam tərzinin gətirdiyi addır. indiyə qədər gördüyüm açıqlamalardan ən yaxşısıdır
1990-cı ildə akmolinsk düşərgəsinin keçmiş məhbuslarından olan, "vətən xaininin" arvadı gertruda platays qazaxıstana səfər edir. o, yerli muzeylərdən birinin əməkdaşlarına düşərgədə məhbəs illəri zamanı ilk dəfə qazaxlarla necə rastlaşmasından və onların həbsdəki qadınlara münasibətindən bir epizod danışır.
gertruda xatırlayır ki, soyuq və tufanlı günlərdə məhbus qadınları konvoyların nəzarəti altında jalanaş gölü ətrafında qamış yığmağa aparırdılar. bir gün səhər işin qızğın çağında, bir az aralıda qamışların arasında bir dəstə uşaq və yaşlı insan görsənir. bunlar qonşu qazax kəndinin sakinləri imişlər.
birdən bu uşaqlar böyüklərinin əmri ilə onsuz da kəsici soyuqdan və gündəlik 17-20 saat ağır işdən əldən düşmüş məhbus qadınları daşlamağa başlayırlar.
silahlı mühafizəçilər isə daşlayanlara mane olmaq əvəzinə, əksinə bu mənzərəyə məzəli şou kimi tamaşa edib bərkdən gülüşürdülər.
biz siyasi məhbus idik, onsuz da dövlət bizi ərlərimizin törətmədiyi cinayətlərə görə "xalq düşməninin qohumu" ittihamı ilə repressiyaya məruz qoyub, bu it zülmünü çəkdirirdi. indi də yerli camaatın bu şüursuz hərəkəti bizi həm də mənəvi cəhətdən təsəvvürəgəlməz şəkildə sarsıdırdı.
ertəsi gün işə gələndə yenə də eyni situasiya ilə qarşılamışdıq. stalin propaqandasının təsiri altına düşmüş bu qazax kəndlilərinin özünü belə aparması doğrudan dözülməz idi. axı niyə, axı biz də insanıq... inanın ki, xalqın bu münasibəti bizi konvoyların və ümumən dövlətin münasibətindən daha çox ağrıdır və incidirdi.
bu sarsıdıcı vəziyyət daha bir neçə gün, yəni o hər şeyi dəyişdirəcək hadisə baş verənə kimi davam edir...
bir gün gertruda bir qazax uşağın atdığı daşdan yayınmaq istəyərkən ayağı ilişir və üzü üstə yerə yıxılır. qalxmaq istəyərkən burnunun yanındakı daşdan kəskin qoxu gəldiyini hiss edir. pendir iyi verən bu daş onun diqqətini cəlb edir. ağzına qoyur və çeynəyib udur. ac və taqətsiz adama sanki dünyanı bağışlamışdılar. sonra digər atılmış "daşların" da indi yediyinə oxşar olduğunu görür. xəlvəti şəkildə bunlardan yeyir və axşam qayıdarkən yığıb baraka da aparır. barakda olan yerli məhbus qazax qadınlardan biri isə bunun qazaxların milli yeməklərindən olan qurut olduğunu deyir.
yalnız bundan sonra məlum olur ki, yerli yaşlı qazaxlar əziyyət çəkən bu qadınlara yemək ötürməyin başqa yolu olmadığından belə bir üsul fikirləşiblərmiş ki, uşaqların atdığı daşlara konvoylar fikir verməyib, cocuq şuluqluğu hesab edəcəklər.
gertruda deyir ki, yeməkdən daha çox həmin qazax kəndliləri bizim insanlığa olan inamımızı qaytarmışdılar.
bu hadisəyə yazılmış rusca "курут-драгоценный камень" şeirini şərhdə yerləşdirəcəyəm.
о, господи, да это ведь не камень.
от него так пахнет молоком.
и в душе затрепетал надежды пламень,
а в горле встал ком.
так вот что придумали старики!
вот за что женщины детьми рисковали!
они нас от болезни берегли,
они нас от безверия спасали.
они поняли, что мы не враги,
а просто несчастные женщины.
и чем смогли – помогли,
поразив нас своей человечностью.
я молча поползла по льду,
собирая драгоценные камни.
теперь я отвратила от них беду,
спасая их от охраны.
а ночью в холоднейшем бараке,
на оскверненной палачами земле,
я, немка, молилась мусульманскому богу,
да ничего не просила себе.
я просила старикам здоровья,
женщинам-матерям – счастья.
особенно я молилась за детей,
чтобы они не видели несчастья.
я прошла все круги ада,
потеряла веру и друзей,
но одно я знаю,
что только так и надо воспитывать детей. (c) altay göyüşov
sözaltı sözlük də bir virtual alternativ özünüifadə məkanıdır. burada bilgi gücdür kimi ciddi bir şüarla, sloqanla yığışan dəyərli insanlar var. bununla birlikdə entrilərdə ən çox oxunan və bəyənilən ifadələrin bilgi deyil, hislərin ifadəsi olduğunu görməklə biliyin verdiyi, verə biləcəyi gücdən xəbərsiz yazar kütləsinin ağırlığı nisbəti ortaya çıxır. elmi və maarfiləndirici bilgilər pornoqrafik və həyəcanverici, davakar entrilərin kölgəsində qalır.
insanlar danışırlar, eyni dildən və ifadələrdən istifadə edərək öz duyğu, düşüncə və hisslərini biruzə verirlər. fərd olaraq mövcudluğumuz və şəxsiyyətimiz istifadə elədiyimiz dildən daha ziyadə üslubda ortaya çıxır. nəyi necə eləməli - əsas məsələ budur. yerdə qalanı bəzən bərbəzəkdir, metaforadır, bəzən demaqogiyadır, boşboğazlıqdır, bəzən də ağ yalanlardır. insan dilinin altında gizlidir hikmətli bir sözdür. özümüzü təsdiq eləmək üçün dağa daşa düşməyə nə ehtiyac. insan özü kiçik bir kainatdır
son vaxtlar heç də ağıla yaxşı şeylər gətirməyən ölkə. neofaşizmin, neonasizmin italiya və almaniyadan deyil məhz buradan bütün dünyaya yayılacağından ehtiyat edirəm. necə ki, burjua inqilabları ingiltərə və amerikada başladı amma fransadan bütün dünyaya yayıldı. avropanın ən şovinist milləti burada yaşayır. kənardan baxanda göydən gəlmiş insanlar olaraq görsənirlər. fikrimcə, dünyaya incəsənət öyrədən ən yaxşı millətdirlər vəssalam. azadlığın ideyası barədə uzun uzadıya danışırlar amma bir abş deyil fransa, millətçi və köhnə fikirlərin daim qaynaşdığı köhnə avropadır. vaxtilə müstəmləkəsi olduğu ölkələrə diyet, qanbahası ödəməkdədir və bunu həzm edə bilmirlər - bu barədə az çox almanları anlamaq olardı fransanı isə əsla.
fransa deyiləndə ağlıma gələn ən pozitiv ifadə isə;
belə bir insanı müşahidə eləsək görəcəyik ki, içində yara bağlamış acısı var. bezib. dəyişiklik istəyir. elə bir dəyişiklik ki, əvvəlkidən heç nə qalmasın. hətta məntiqə rəğmən - zəngin və vəzifəli uşaqlarının kıvıracağını bildiyi halda- məntiqi inkar edərək bunu arzu edir. və bunu ifadə edən insanın həyatda tabir caizsə toyuq başı belə kəsmədiyini bilirik. sadəcə uzun illərin əzikliyini və ölü torpağını üzərindən atmağa çalışır. bir gün övladlarının bu problem üçün döyüşməli ola biləcəyi gerçəyindən qorxur. ona öyrədilən tarix belə deyir -1905, 1918, 1920, 1950-53, 88 və nəhayət hazırki vəziyyətdən çıxış yolunu öz ərazilərində tam nəzarət hesabına olacağını düşünür.
bütün yuxarıda qeyd olunanları və ya bura sığmayacaq qədər fərqli duyğu və düşüncələri olmasına rəğmən müharibəni sadəcə istəməklə kifayətlənir -çoxu bu barədə danışanda ya söhbəti dəyişir ya da rusiyayla döyüşmək olmazfaktını deyir. ondan sonra nə desən də ağıllı heç bir arqument irəli sürmür ya da sürə bilmir.