uzun müddətdir ki, heçnə qaralamıram və heç bir yaradıcı bir işlə məşğul deyiləm deyə ağlıma gələn ilk başlığa bir qədər söz6'ın yaşlanmış yazarlarından biri olan özüm haqqında yazmaq istədim. çox qəribə halda uzun müddət sonra bir şeylər ifadə eləmək istədiyi duydum. elə hərəkətli bir həyat yaşamıram. səhərləri 7də oyanıb 15 dəqiqəlik işə məsafədə gərgin parkingə çatmağa çalışıram ki, azparkingə saatlıq 1 azn ödəməyim. gələcəkdə korporativ işdə işləyənləriniz olacaq və ya yəqin ki, var. O qədər çox ikiüzlü, qeyri-səmimi insanlar olur ki, ətrafınızda və bəzən siz özünüz özünüzdən bezirsiniz. əvvəllər sizə qeyri-adi gələn şeylər artıq sizlər üçün adiləşir. oxuduğum bir çox bədii kitabları cfa kitabları əvəz edib və düşünürəm ki, çox pis şəkildə həyatımda stuck olub durmuşam, burdan o yana addımlayanmaram. bunu düşünmək məni yorur. amma məni yoran digər şeylərdən biri ətrafında sənin kimi insanların azlığıdır. buna görə də 2-3 ildir universitetdə dərs deməyə başlamışam. ilk başlar tələbələrdən çəkinirdim, suallarını cavablaya bilməzdim deyə düşünürdüm. amma sonradan çox rahat oldu və azərbaycanda çox yaxşı tələbələrin fərqinə vardım. həm MBA-də dərs demiş həm də bakavrda dərs deyən biri olaraq tamamilə bakalvr gənclərinin daha dünyagörüşlü olduğunu düşünürəm. Ən azından onlarla bütün hobbilərim haqqında danışa bilirəm. bəzilərilə filmdən, bəzilərilə kitablardan bəzilərilə PS və ya PC oyunlarından və ya bir çox şeydən. Onlar da əslində dinləməkdən çon dinlənilməni daha çox xoşlayır. dinlədikləri zaman isə bir şeylər öyrənməyi sevirlər. çox qəribədir tez-tez tələbələrimlə korporativ mühitdə də üzləşirəm. hətta 15-20si çalışdığım qurumda işləyir. bu məni sevindirir. bəlkə də onlara yetəri qədər şeylər öyrətməmişəm amma ən azından həyatlarında onları heç vaxt əzməmişəm, əzilib-bükülərək bir şeylər xahiş etdiklərində yardım etməyə çalışmışam. çoxları oxuyan uşaqlar olduğu üçün əslində çox da əziyyət çəkməmişəm. bir sözlə hobbilərimi insanlarla bölüşmək aclığını tələbələrimlə bölüşərək yaşamışam. bəlkə də onlar məni bir müəllimdən çox bir dost görüblər, hər il tiktokda müəllimlərlə bağlı nə trend olsa çəkilmişəm (kaş çəkilməsəm :d). hələ mənə ürək sözlərini yazıb bir kağız da veriblər. hərdən açıb oxuyuram və kövrəlirəm. amma təəssüf ki, korporativ həyat başdan-ayağa bir uçurumdur. maaşın, vəzifən artarmı düşüncəsilə illərini verirsən. sonra isə bəzən böyük bir heçlik.
gənclərə tək tövsiyəm odur ki, kimsə keçmişdə biz belə deyildik indiki gənclik hara gedir deyirsə, qulaq asmasınlar. bunu deyən insanın gəncliyi elə çox güman özü kimi axmaq keçib. ona görə də çalışın çox əziyyət çəkin, özünüzü hara aid hiss edirsinizsə onu yaşayın.
İnanıram ki, başqalarına yaxın olmaq üçün özünə xəyanət etmək olmaz. Bu, eyni zamanda bir varoluş seçimidir.
Bəs özünə sadiq qalmaq nə deməkdir?
Özünə sadiqlik — ruhuna, daxili dəyərlərinə, maskasız duyğularına, inandığın şeylərə, xəyallarına və hədəflərinə sadiq qalmaq, həmin yolda addımlamaqdır.
Əgər qarşındakı insan sənin həyat yolunda, hədəflərinə mane olursa və onu itirməmək və ya incitməmək üçün öz prinsiplərindən vaz keçirirsənsə, bu, özünə xəyanətdir.
Əlaqədə olduğun şəxslər səni maskalı, həqiqi olmayan halınla qəbul edir və sən bu vəziyyətdə onlar arasında olmağa çalışırsansa, ruhuna, özünə və duyğularına xəyanət etmiş olursan.
Bilməlisən ki, gerçək bağlar yalnız sən özünə sadiq qaldıqda mümkündür. Əgər bir əlaqəni özün olmadığın biri kimi qurursansa, o bağ saxta olacaq. Amma sən öz həqiqətinə sadiq qaldıqca, səni doğrudan görən, anlayan və olduğun kimi qəbul edən insanlar səni tapacaq.
Ölkəmizdə qaraçı və ya çiqan olaraq tanıdığımız insanlar, əslən hindistanın şimal hissəsindən*
daha dəqiq desək Rajasthan bölgəsidən
yaxın Şərq və Avropaya yayılımış romanilərdir. kimliksiz köçəri həyat yaşıyan bu cəmiyyət, ilk dəfə dəri rənglərinə görə misirdən gəlidiyi zənn edilərək yunanlar tərəfindən "Aigyptos" (misirli) deyə çağrılmağa başlayıb. sonralarda bu "gypsy" sözünə çevrilib. dilimizdə istifadə olunan "Çiqan", türkcədə "Çingene", balkanlarda "Cigani", ruscada "Tsygan" və rumın dilində "Țigan" sözləri isə törəmə formada yayılıb və tezliklə təhqir kimi istifadə olunmağa başlayıb.
xalqı bu gün 30-dan çox ölkədə, çoxluqla Şərqi Avropa və Balkanlarda yaşayır: Rumıniya (1.8 milyon), Macarıstan (700 min), Slovakiya (500 min), Bolqarıstan (750 min), Serbiya (500 min), Fransa (400 min), İspaniya (700 min), Türkiyə (1.5 milyona yaxın). sayca çox olan bu millət, söz haqqı baxımından yoxsuldurlar. nə parlamentdə, nə mediada, nə də yerli idarələrdə təmsil olunurlar. Böyük qismi yoxsulluq, təhsil böhranı, işsizlik və rəsmi diskriminasiyaya məruz qalır. bir çox uşaq şəxsiyyət vəsiqəsi olmadan böyüyür. romanilərin bayrağı
Avropa İnsan Haqları Məhkəməsi tərəfindən diskriminasiya hesab edilsə də, Slovakiya və Çexiyada romani uşaqları tez-tez "əqli zəif" kimi qiymətləndirilib ayrı sinifə salınır. Təhsil və iş imkanlarının olmaması bu insanlarını qeyri-rəsmi işlərə sürükləyir: misgərlik, at alveri, səbət hörmək, çalğı çalma, bazar səyyarlığı.
qeydiyyatsız, vergi sisteminə dəxli olmayan, bir yerdə durmayan, rəsmi qoruma altında olmayan əmək tərzi. Bu onları qismən azad, qismən sistem xaricində saxlayır.
Katolik, pravoslav, müsəlman, protestant icmaları var. Mistik inanclar, mərasimlər, cadugərlik, şəfa duası, amulet istifadəsi kimi elementlər yerli dini sistemlərə qarışaraq qorunub. "Drabarni" adlanan qadınlar şəfa verən, dua oxuyan, cadunu pozan, qoruyucu əşyalara sahib qadın fiqurlardır. Romani toplumlarında bu qadınlar həm ruhani vasitəçi, həm də praktiki müalicəçi kimi qəbul olunur.
18-ci əsrdə bir çox Şərqi Avropa ölkəsində Romanilər qanuni şəkildə kölə idi. Məsələn, Moldova və Valaxiya *
indiki Rumıniya
torpaqlarında yüz minlərlə ailə kilsənin və ya zadəganların mülkü sayılırdı.
daha bir digər tarixi fakt, bilinən ən ağır soyqırım nazi almaniyasının reallaşdırdığı Porajmosdur. II Dünya Müharibəsində təxminən 500,000 romani insan qətlə yetirilib. qurtulmuş insanlar arasında Schindlerin siyahısında yer alan yəhudilərlə yanaşı romanilər də var idi.
2007-ci ildən Rumıniya Avropa İttifaqına üzv oldu. eyni vaxtda da “Roma məsələsi” gündəmə düşdü.
“Roma” etnik qrupun adı idi -> romanilərin adı
“România” isə ölkənin adı -> Rumıniyanın
Avropada bir çox media və siyasətçi bu iki anlayışı bilərəkdən və ya bilməyərəkdən qarışdırmağa başladı: “Roma-lılar iş tapa bilmir”; “Roma-lılar problem yaradır”. Bunu oxuyan insanlar normal olaraq düşünürdü ki, problem rumıniyalılar ilə bağlıdır.
2010-cu ildə fransa hökuməti kütləvi şəkildə romani düşərgələrini söküb təxminən 1000 insanı Rumıniyaya və Bolqarıstana deportasiya edir. bəlkə də bundan sonra fişək allovlanır.
eyni ildən, parlamentdə rumıniya höküməti bir təşəbbüs irəli sürür və deyir ki: “Roma” yox, “Țigan” deyək. Çünki "Roma" bizi gözdən salır. Prezident belə buna dəstək verir. rəsmi sənədlərdə “Roma” sözü qadağan olunmasını, əvəzinə köhnə, təhqiramiz “Țigan” sözü ilə əvəzlənməsini tələb edirlər. təbii ki, bu beynəlxalq qalmaqala səbəb olur və nəticədə bu tələb rədd edilir.
bəs yaxşı bu Falçı roman qadın obrazı hardan gəlib?
18–19-cu əsr İngiltərə və Fransada formalaşan bu obraz Roman qadınların “keçmişi və gələcəyi bilən” falçılar kimi təsviri teatrdan, ədəbiyyatdan və sirklərdən çıxıb. Həmin dövrdə Romani qadınlar yaşayış üçün küçə falçılığı, tarot kartları, əllə işlənmiş əşyaların satışı ilə məşğul olurdular. bu isə tez bir zamanda mifik bir obraz yaradıb: şal bağlamış, qızıl sırğalı, kart açan sehirli qadın.
indi soruşursan, başqa işmi yox idi? yox. ona görə ki ənənəvi işlərə buraxılmırdılar. Sənədsiz idilər. Səyyar həyat tərzi onları küçədə pul qazanmağa vadar edirdi. xalq özü belə bunu sadəcə maskalanma və gəlir mənbəyi kimi görürdülər.
bu günlərdə də bu ənənə turistik mal olub. xüsusən Macarıstan, Slovakiya, Rumıniya turistlərə "Gypsy Fortune Teller" təcrübəsi təklif edir. əsrlərlə “çiqana inanma, yalançıdır” deyilir. indi eyni insanlar bütün taleyini həmin insandan öyrənir, buna görə növbəyə dururlar.
bundan əlavə məşhur Roman rəqsləri ki var, onları qeyd etməsək olmaz. hansılar ki regionlara görə fərqlənir. Roman havası (Türkiyə), Čoček (Balkanlar) və Flamenko (İspaniya) ən tanınmış romani rəqslərindəndir.
rəqsdən danışmışkən, stereotipin necə komediyaya çevrilməsinədən danışaq. cennet mahellesi Serialında roman obrazlar ancaq qışqıran, gah rəqs, gah dava edən, hər şeyə qarışan tiplər kimi göstərilir. Bütün səhnələrdə rəngli paltarlı, ağızı pozulmuş türkcə ilə danışan, “roman havası” eşidən kimi oynamağa başlayan tiplərlə doludur. burada real insan yox, “çingene karikaturası” var.
təsəvvür elə, parkda gül satan roman xalasan. təbii ki, ənənələrinə görə sən işləyib evə pul aparırsan, roman olduğun üçün daha qazanclı normal iş də tapa bilmirsən. və hər həftə trend olan roman serialında çıxan hər tema sənin olan imicinə də təsir edir və səni məsqərə obyektinə çevirir.
Qaraçıların sayı Azərbaycanda digər ölkələrlə müqayisədə az olsa da, yazılmış hekayəyə əsaslanan və sonradan ekranlaşdırılan "Qaraca qız" filmi həm estetik, həm də sosial baxımdan dəyərli, dərs çıxarıla biləcək Azərbaycan kinolarından biridir. ona görə də entirini qaraca və ağca qızın rəqsi ilə bitirək:
insanlara məna yükləmə, heyvan olduqlarını və özünün də heyvan olduğunu qəbul et
kiminsə xətrinə görə öz dəyərlərini heçə sayma, özünü həmişə həyatının əsası elə, başqalarını poxa salma amma poxa da düşmə
hər bir münasibət dolayı yoldan mənfəət üzərindədir, sevgi, dostluq, valideynlik.
dostunla olmaq səni xoşbəxt edər və sənin də mənfəətin budur, onun da.
sevgidə ilgi görüb boşluğunu doldurarsan, cinsi əlaqə ilə də heyvansı hisslərini tətmin edərsən.
valideyn olmağa qərar verərsən, sırf qucağın uşaq görsün və o hissi dadıb özünü cəmiyyət basqısından qurtarasan deyə bu pox dünyaya o uşağı gətirərsən. Onun həyatına pox qoyarsan, nədi nədi o çoxalma instiktin var, bəs heyvan deyilsənsə necə qarşı çıxabilmədin o instiktinə?
(bax: antinatalizm)
uzun müddətdir ki, heçnə qaralamıram və heç bir yaradıcı bir işlə məşğul deyiləm deyə ağlıma gələn ilk başlığa bir qədər söz6'ın yaşlanmış yazarlarından biri olan özüm haqqında yazmaq istədim. çox qəribə halda uzun müddət sonra bir şeylər ifadə eləmək istədiyi duydum. elə hərəkətli bir həyat yaşamıram. səhərləri 7də oyanıb 15 dəqiqəlik işə məsafədə gərgin parkingə çatmağa çalışıram ki, azparkingə saatlıq 1 azn ödəməyim. gələcəkdə korporativ işdə işləyənləriniz olacaq və ya yəqin ki, var. O qədər çox ikiüzlü, qeyri-səmimi insanlar olur ki, ətrafınızda və bəzən siz özünüz özünüzdən bezirsiniz. əvvəllər sizə qeyri-adi gələn şeylər artıq sizlər üçün adiləşir. oxuduğum bir çox bədii kitabları cfa kitabları əvəz edib və düşünürəm ki, çox pis şəkildə həyatımda stuck olub durmuşam, burdan o yana addımlayanmaram. bunu düşünmək məni yorur. amma məni yoran digər şeylərdən biri ətrafında sənin kimi insanların azlığıdır. buna görə də 2-3 ildir universitetdə dərs deməyə başlamışam. ilk başlar tələbələrdən çəkinirdim, suallarını cavablaya bilməzdim deyə düşünürdüm. amma sonradan çox rahat oldu və azərbaycanda çox yaxşı tələbələrin fərqinə vardım. həm MBA-də dərs demiş həm də bakavrda dərs deyən biri olaraq tamamilə bakalvr gənclərinin daha dünyagörüşlü olduğunu düşünürəm. Ən azından onlarla bütün hobbilərim haqqında danışa bilirəm. bəzilərilə filmdən, bəzilərilə kitablardan bəzilərilə PS və ya PC oyunlarından və ya bir çox şeydən. Onlar da əslində dinləməkdən çon dinlənilməni daha çox xoşlayır. dinlədikləri zaman isə bir şeylər öyrənməyi sevirlər. çox qəribədir tez-tez tələbələrimlə korporativ mühitdə də üzləşirəm. hətta 15-20si çalışdığım qurumda işləyir. bu məni sevindirir. bəlkə də onlara yetəri qədər şeylər öyrətməmişəm amma ən azından həyatlarında onları heç vaxt əzməmişəm, əzilib-bükülərək bir şeylər xahiş etdiklərində yardım etməyə çalışmışam. çoxları oxuyan uşaqlar olduğu üçün əslində çox da əziyyət çəkməmişəm. bir sözlə hobbilərimi insanlarla bölüşmək aclığını tələbələrimlə bölüşərək yaşamışam. bəlkə də onlar məni bir müəllimdən çox bir dost görüblər, hər il tiktokda müəllimlərlə bağlı nə trend olsa çəkilmişəm (kaş çəkilməsəm :d). hələ mənə ürək sözlərini yazıb bir kağız da veriblər. hərdən açıb oxuyuram və kövrəlirəm. amma təəssüf ki, korporativ həyat başdan-ayağa bir uçurumdur. maaşın, vəzifən artarmı düşüncəsilə illərini verirsən. sonra isə bəzən böyük bir heçlik. 
)
