1- əvvəl qorxmaq gəlir.
səsləri azacıq yüksələn kimi canına vəlvələ düşər ki, bu dəqiqə nəsə düşəcək, sınacaq, bərbad şeylər olacaq. dünyanın sonu imiş kimi.
2- sonra hər iki tərəfi gözündə dəyərləndirmək, bir növ, kimin haqlı, kimin haqsız olduğunu tapmaq istəyi gəlir.
Müşahidə edirsən: kim davada necə hərəkətlər nümayiş etdirir, nə deyir, nə üzərində dava düşür, dava olmayan zaman bir-birilərilə necə rəftar edirlər və ya neyləyirlər və s.
Bu mərhələ çox enişli-yoxuşludur. Çünki bu mərhələ əslində sənin üçün dünyanın ən güclü, hər şeyin öhdəsindən gələ biləcək gücə sahib olan ananın da, o gözündə mükəmməlləşdirdiyin, -nə qədər düşük bir deyim olsa da- "əsl kişi" olaraq tanım verdiyin atanın da əslində necə biri olduğu, əslində ikisinin də o qədər də möhtəşəm və güclü olmadığı, hətta dibinə getsən, hər ikisinin də psixoloji problemləri olduğunun fərqinə varmaqdır.
Amma çöldən nə qədər də möhtəşəm bir ailə olaraq görünürük, elə deyilmi? 4 uşaq, hər birinin nazı ayrı çəkilir, gözəl-göyçək geyindirilir, gəzməklərindən, tozmaqlarından qalmırlar, təhsilləri yaxşı davam edir, dindirsən, ağızlarından bal tökülür, amma gəl, gör ki, bunların hamısı kənar insanlara qarşı olan bir "oyun", "maskalanmadır". Nəinki kənar insanlar, qohumlar, dostlar, biz ailədə də bir-birimizə qarşı maskalanırıq. Nə mən olduğum kimiyəm, nə də digərləri.
İnsan özü ilə tək qaldıqda "özü" olur. Bir də canından, hətta daha çoxu- ruhundan saydığın, birlikdə bütünləşdiyin sevgilin və bir neçə dostunla bir yerdə olduqda "özün" olursan. Mənim könlüm istərdi ki, mən anamla bütün olum, bacımla bütün olum, atamla ən yaxın dost olum, əfsus ki, olmur.
Yenə də bu mərhələdə düzgün olmayan şeylərin fərqinə varıb gücünün və ağlının çatdığı qədər ailənin böyük uşağı olaraq nəyisə düzəltməyə çalışırsan. Oturub ananla dərdləşirsən, atanla söhbət edirsən, hər iki tərəfə bir-birlərini dinləməyin nə qədər vacib olduğunu, ikisinin də tamamilə düzgün olmadıqlarını, hər ikisində də filan-filan günahlarının olduğunu deməyə çalışırsan, bunun bir xeyrinin olmayacağını bilmədən, fərqinə varmadan, gələcəyi təxmin edə bilmədən. Əlindən nə gəlirsə, edirsən artıq.
3-cü mərhələdə isə..
Artıq qəbullanırsan. Atanı da, ananı da olduğu kimi, bütün günahları ilə qəbullanırsan və artıq səslərinin yüksəlməsi sənin üçün nəsə ifadə etmir. Artıq bu mərhələdə "boşansalar, rahatlaşardıq daha" deməyə başlayırsan. Ürəyində 10% bunu istəməsən də, 90% səslərindən, boş mübahisələrindən bezdiyin üçün boşanmalarını həqiqi ürəkdən istəyirsən. Maman öz mamasına "whatsapp"la dərdini danışanda nənən "boşan, çıx, gəl" dedikdə daha yan otağa keçib "boşanacaqlar" düşüncəsi ilə ağlamırsan, əksinə mamana işarə edirsən ki, maman düz deyir, boşan, çıx, get!
Daha sən susursan, çünki arxanca gələn bacı-qardaşlarının "2-ci mərhələsi" başlayır, onlar danışıb həll etməyə, ya da dözümsüzlük göstərməyə başlayırlar. Sən susduqda "niyə susursan? Dillən də!" Dediklərində heç nə demirsən, icazə verirsən ki, bacı-qardaşların da gözlərində böyütdükləri ata-anaları ilə yaxından tanış olsunlar.
Sonrakı mərhələ varmı, bilmirəm. Bəlkə də sonrakı mərhələ "boşanmağı seyr etmək"dir, ki bu mənim üçün ən yaxşı haldır. Xəstə olan anam əsəbdən qurtular, ən azından onun ölümünü seyr etmərəm. Bəlkə də bir neçə il ömrü qalıbsa, onu da qışqıraraq, əsəb keçirərək çəkməz. Bax, bunu da qəbullandım, sözlük.
Bütün bunlardan uzaqlaşıb atamla olan söhbətimi yada saldıqda mənə bir dəfə belə dediyini xatırlayıram:
"Baban nənənin üstünə həmişə qışqırırdı, mən həmişə özümə söz verirdim ki, atam kimi olmayacam, həyat yoldaşımı incitməyəcəm, boşuna əsəbiləşməyəcəm. İndi də çalışıram elə olum".
Təəssüf, ata, təəssüf. Sən babamın tam bir kopyasısan. Hər dəfə mamanın üstünə qışqırdıqdan sonra üzünə gələn o əsəb qarışıq peşmanlıq ifadəsini də görürəm, bu da zənnimcə, özünə verdiyin sözü pozduğunun fərqinə vardığından olur.
İndi də sən mənə "mənə çox oxşayırsan" deyirsən. Məhz buna görə də mən qorxuram. Onsuz da ailə qurmaq, uşaq dünyaya gətirmək fikirlərindən olduqca uzağam, qorxularım məni öldürür, sənin də belə deməyinlə daha çox gözüm qırılır. Mən öz həyat yoldaşımı it kimi qapmaq, uşaqlarımda travma qoymaq, ailəmi bədbəxt etmək istəmirəm.
Ailə ən əsas xoşbəxtlik mənbəyidir, dostlarla əylənsən də, çölə çıxıb gəzsən də, alış-veriş də etsən, işləsən də içdən-içə səni öldürən, qurudan bədbəxtliyindir ailənin dava etməsi. Hər gülüşdə bir göz yaşı, hər uğurda bir utancdır. Mən də gələcək ailəmin və özümün xoşbəxtliyini əsəbimi idarə edə bilməməyimə qurban verə bilmərəm.
Hər şeyə qarşı olan bütün ümidlərim ölüb. Əvvəl "yaxşı olacaq, ümidim var!" Deyə ortalıqda dolanırdım, indi isə pessimistlik canıma hopub. Bütün etdiyim şey boş oturub divara baxmaq, arada da sözlüyə daxil olub yenə pessimist/depressiv entrylər oxumaqdır. Daha belə nə qədər davam edəcək, melanxoliyam məni haralara aparacaq, bilmirəm.
Bayaq bacımla oturmuşuq, bu da əlimi masaj edir. Soruşur ki, "dostlarını çox istəyirsən?". Deyirəm "hə, niyə çox istəməyim, sən çox istəmirsən?". Deyir "mən özümü onları çox istəyirmiş kimi aparıramdkfndjdjssksk
Niyəsini soruşuram, deyir "hədiyyə ilə turnikdən sallaşırdıq, üz üstə yapışdı yerə durdu ayağa ki, sən niyə turniki yellədirsən, şər atır mənə. Mən də bilirəm ki o birilər də şər atacaq mənə gələcəkdə, ona görə özümü onları çox istəyirmişəm kimi aparıram". Soruşuram "bizə də elə edirsən?(yəni ailədəki fərdlərə)" deyir hə nfjdjdkddkdks
Bircə mamamı çox istəyirəm deyir. Bir balaca şər bir ailəni beləcə dağıtdı aq.
təxminən 5-6 yaşım olan olan vaxtlar imkanımız çox zəif idi. atam hələ təzə-təzə banka işə girmişdi. 2 yaş böyük bacım mənə öyrətmişdi ki, atamdan heç nə istəmə alması üçün, pulu çatmır deyə pis olur atam. maaşını alanda özü alacaq*.
bir dəfə həyətdə oynayanda atam soruşdu ki, nə alım sənə? mən də bacımın sözlərini xatırladım, "heç nə istəmirəm" dedim. amma ağlım kəsmirdi deyə yoqurt sevdamdan keçə bilmədim, "amma maaşını alanda mənə yoqurt alarsan, indi pulunu xərcləmə" dedim.
atamın gözləri dolmuşdu, heç nə demədi, gülümsədi. o baxışı unuda bilmirəm əsla... çarəsizlik, kədər və sevgi dolu idi. axşam işdən gələndə çoxlu yoqurt almışdı.
elə bilirdim maaşını alıb, sevinirdim...
8-9 il bundan əvvəl bu iki dövlət, tək millətin insanları “futbola baxan, ps oynayan qız tapsam evlənəcəm” mottosuyla gəzirdi twitter meydanında. "bəs indi nə edir bu iki dövlət tək millət" sualına cavab tapmaq üçün günümün 6 saatını yeni twitter hesabı açıb bunları müşahidə etməklə keçirdim dünən və gəldiyim nəticə:
1.”qız tutmaq" üçün girir
2. hər şeyə üsyan edərək diqqət çəkməyə çalışır
3. hər tərəfə söyüş sovurub “bu fərd* çox kuuldiye, sən öl” imajı yaratmağa çalışır
4. köhnə sevgilisinə “bəlkə oxuyar daa. qoy söz soxum” düşüncəsiylə tvitlər atır
5. səhv-sühv, heç bir qaynağı olmayan məlumatlar verir
6. elimelikov06
7. özünü ifadə etmək üçün girir
8. internet üzərində bir obraz yaradır və özüylə çox da bağlı olmayan şeylər yazır
9. ətrafında danışa biləcəyi insanlar olmadığını görüb, “intellektual söhbətlər etmək üçün” tvit atır
10. çox-çox az bir qismi əllə tutulacaq dərəcədə məlumat verir
11. sıçdığı poxun kilosundan tut, nə zaman hara gedəcəyini heç zaman qarşılaşmayacağı insanlar oxusun deyə yazır.
12. oradan buradan oğurladığı yazıları yazır.
"Yeşil", "Ahmet demir", "mehmet kırmızı", "sakallı", "emmi", "terminator", "metin atmaca", "hasan tanrıkulu" və s.
Saydığım ləqəblərin və adların hamısı tək bir nəfərə, əski türkiyənin, əskilməyən ismi, türk "derin devlet"inin qara qutusu, mahmut Yıldırıma aiddir. Yaxın türkiyə tarixinin ən sirli şəxslərindən biridir. Ortalıqdan yoxa çıxdığı tarix olan 1996-cı ildən bəri, beyinlərdə bir çox sual işarəsi buraxmışdır. Öldü? Kimə xidmət edirdi? Məqsədi? Və s.
Haqqında onlarla kitab yazılmış, bir çox sənədli film çəkilmişdir. Bəs Kim idi bu adam?
Hər şeydən əvvəl onu deyim ki, bir gün üzə çıxıb bildiklərini danışsa, yeri yerindən oynadacaq biridir.
3 noyabr 1996-cı il Saat 19:25 radələri. Türkiyənin balıkesir şəhərinin Susurluk qəsəbəsində merseder markalı maşın, bir yük maşını ilə toqquşur. Bu qəza türk tarixinin ən yaddaqalan qəzası olmuşdur. Çünki mersedesin içində, polis rəisi hüseyin kocadağ, millət vəkili sedat bucak, interpol tərəfindən axtarılan abdullah çatlı və Abdullah çatlının model sevgilisi gonca us var idi. Ayrıca maşında, silahlar və susdurucular vardı. Bununla bərabər belə bir cəmin bu maşında olması ictimai məkanda böyük bir səs gətirmişdi. Xalqa görə bəzi dövlət qurumlarının, illeqal qruplaşmalarla əlbir iş görmələri ortaya çıxmışdı. Dövlət ilk etapda bu qəzanın üstünü örtməyə çalışsa da, xalq və araşdırmaçı kütlə bunun üstünə getməkdə qərarlıydı. Bu basqı ilə dövlət-siyasət-mafia üçbucağındakı şəxslər araşdırılmağa başlanıldı.
Həmin ərəfədə "yeşil" bir daha ortaya çıxmamaq üzərə yoxa çıxdı. "Susurluk"da ortaya çıxan bağlantılar haqqında araşdırma komissiyası quruldu və hesabatlar yaradıldı. Xalqa "yeşil"in adı ilk dəfə bu hesabatlar sayəsində açıqlanacaqdı. Bu hesabatda "yeşil" üçün tam 12 səhifə ayrılmışdı.
Bəs kim idi bu adam?
1953-cü ildə bingöl, solhanda anadan olmuşdur. Dövlətlə ilk əlaqəsi 1973-cü ildə yaranmışdır. Bu tarixdə "ilçe jandarma komutanlığı"nda* işləməyə başlamışdı. 1974-cü ildə kıbrıs barış harekatına qatılmış, əsgərlikdən qayıtdıqdan sonra isə, mit tərəfindən dəvət almışdı. Sonrasında mit agenti olaraq radikal islamçı terror qruplaşması hizbullahın içində sızmışdı. Yenə eyni tarixlərdə "erbakancılar" olaraq bilinən milli görüş harekatının da içinə sızaraq bilgilər toplayırdı.
1977-ci ildə etibank ferro-chromium mərkəzlərində formal bir işə başladı. Rəsmi olaraq sonrakı 20 il boyunca burada işçi olaraq görünəcək və sığortası da onunla həll olacaqdı.
Amma "yeşil" özbaşına hərəkət edən, təlimatlara əməl etməyən, idarə edilməsi çətin biri idi. Buna görə tez-tez təhlükəsizlik strukturları ilə sürtüşmələr yaşayırdı. Bu sürtüşmələrdən dolayı mit-in də canı boğazına gələcəkdi ki, 1989-cu ildə kəsdilər. Fəqət "yeşil" hələ də faydalanmaq istədikləri biri idi. Çünki o, cəsur və gözüqara kəşfiyyatçıydı. Mit-lə əlaqəsi kəsildikdən sonra "yeşil" "jandarma istihbarat ve terörle mücadele" və ya qısaca jitemlə işləməyə başladı.
counter-guerilla quruluşu olan jitem-in qurucusu olduğunu iddia edən arif doğan "yeşil"in jitem-ə alınmasını belə danışmışdı: "yeşil" kod adlı mahmut yıldırımın bizim alanımızda faaliyet yaptığını duydum. Duyduğumuza göre mit'in elemanıymış. Mit'e gittim ve "yeşil size bağlı mı, değil mi?" Diye sordum. Araştırdılar. "Bir zamanlar bizimle çalışmış, sonra ayrılmış" dediler. Sonradan askerlerime onu "bulun ve getirin" dedim.
3 gün sonra bir telefon geldi. "Komutanım, ellerinden öperim, ben mahmut. Emredin beni istemişsiniz" dedi. Ona "çok güzel faaliyetlerin oldu, tebrik ediyorum" dedim.
Ardından yanıma geldi.
"Sen de bir devlet adamısın, ben de bir devlet adamıyım. Bir ipte iki cambaz oynamaz, gel bu işi beraber çözelim. Oğlum, mit-ten ayrıldığına göre, senin de bir devlet desteğin var" dedim.
"Benim meclisten desteğim var" dedi.
Ben de "bu bölge benim sorumluluğum altında. Gel emeklerin boşa gitmesin bizimle beraber ol" dedim.
Arif doğan:
"Yeşil" artıq jitem mənsubu idi. Tuncelidə xidmət etməyə, əməliyyatlara qatılmağa başlamışdı. "Susurluk hesabatı"na görə, pkk-a yardım fəaliyyəti göstərən şəxsləri illegal yollarla tutaraq, işgəncələr verib edam edirdi. Ayrıca bəzi pkk-lıların etirafçı olması üçün çalışmalar üzərində işləyirdi. Hətta yeşilin* dəyişik tərzləri vardı. Əməliyyatlarda pkk-ın içinə sıza bilmək üçün, onlar kimi geyinərdi. Deyilənlərə görə, öz yoldaşları tərəfindən ayırd edilə bilmək üçün, yaşıl şarf taxırdı. Ləqəbinin də buradan gəlməsi güman olunur.
Əməliyyatlardan sonra evə çox gücsüz, yorğun bir tərzdə gələrdi. Oğlunun dediklərinə görə, evdə musiqi yerinə, Əməliyyat əsnasında yazdığı döyüş səslərinə qulaq asardı.
O dönəmlərdə pkk bəzi iş adamlarından pul dəstəyi almaqda idi. Hətta dönəmin baş naziri tansu çiller belə demişdi; elimizde pkk'ya yardım eden iş adamlarının listesi var. Listede 60 kadar isim bulunuyor. Devlet pkk'ya mali destek sağlayanlarla her biçimde mücadele edecektir.
Təbii ki, bu bilgilər baş nazirə kəşfiyyatçılar tərəfindən verilmişdi. Yeşil mahmut Yıldırım da bu iş adamlarını bilənlərdən biriydi. Hesabata görə yeşil pkk-a pul dəstəyi edən iş adamlarına pkk masqası ilə adamlar göndərib pkk adına onlardan özü üçün pul toplayırmış -*. Bunun da yanında bir çox xərac olayına adı qarışmışdı. Bir çox narkobarondan çox rahatlıqla xərac ala bilirdi. Hətta yeşilə aid olduğu təsdiqlənən bir telefon danışığında, yeşilin necə xərac kəsdiyini görə bilərik. xəttin digər tərəfindəki türkiyəli məşhur baron tilki selimdir.
-benim adım kod: yeşil! Bak.
+evet.
-duymuşsundur, duymaman mümkün değil. Bu arada beni güzel bi araştır, öğren, ne boktan bir adam olduğumu da öğrenirsin. Seni böyle allah'ına kadar kazığa oturtacaktım, zafer bana yalvardı. Ve şunu bilmeni isterim, sen şu an yaşıyorsan, zafer'in sayesinde yaşıyorsun.
+efendim, ben devletin her kademesine karşı saygılıyım..
-saygı ayaklarını bırak!
+gerçekten devlete karşı ben hiçbir zaman hiçbir faaliyette bulunmam.
-ben seni senden çok iyi bilirim. Yalnız yedirmezler adama. Yalnız yiyen adama da bir gün kustururlar. Şimdi anladın mı ne demek istediğimi? Şimdi bu ticaretinde sana yapabileceğimiz kolaylıkları sana allah'ına kadar da sağlarız. Ama sen yalnız yemediğin zaman da çok çok rahat hareket et.
Yeşilin Ahmet demir adı ilə açdırdığı bank hesabına təhdit, şantaj, xərac və s. İlə milyonlarca dollar girmişdi. Bank hesabatlarına görə yeşil bu pulları fərqli vaxtıarda, tamamını nağd olaraq çəkmişdir.
"Susurluk hesabatı"nda yazılana görə yeşilin istanbul mafiasını çökdürdüyünü, behçet cantürk və digər böyük mafia qruplaşması baronlarını planlı olaraq öldürdüyü deyilir. Bunun yanında, "halkın emek partisi" diyarbakır bölgə başçısı vedat aydını və kürdçülüklə təqsirləndirilən musa anteri də yeşilin öldürdüyü vurğulanırdı.
Yeşil çox aktiv rol aldığı üçün tunceli bölgəsində artıq deşifrə olunmuşdu. Xalq artıq onu çox yaxşı tanıyırdı və "sakallı" deyirdilər. Hətta bu bölgədə pis ünləndiyini görmək çox da çətin deyildi.
Yeşil tunceli millət vəkili kamer gençlə bir problem yaşamaqdadır və onu xalqa pisləmək istəyir. Sonrasında maraqlı bir şəkildə, kamer gençi tərifləməyə başlayar. Tuncelidə həmişə qazanan gençin bu propaqandadan sonra səs faizi düşməyə başlayır. Bunun üstünə kamer genç "tunceli il jandarma komutanlığı"na gəlib yeşili şikayət edib, yeşilin onun üçün səs yığdığını deyir. Mərkəzdən, "daha nə istəyirsən, sənin üçün səs yığır" deyə cavab gəlir.
Kamer genç: ne oy toplaması? Hayatımda ilk kez oy düşüşü oldu. Yeter artık. Söyleyin benimle uğraşmasın daha.-*
Tuncelidə sırf millət yeşili sevmir deyə, onun dəstəklədiyi adama səs vermək istəməz -*.
Yeşil tuncelidə deşifrə olduğu üçün, diyarbakıra göndərilir. Burada jitemə bağlı olaraq, kəndlərdə pkk-ya qarşı mübarizəyə başladı. Rəvayətə görə "dərin dövlət" və jitem-in əfsanəvi və bir o qədər də kilid isimlərindən biri olan ahmet cem erseverlə burada tanış olmuşdular. Cem ersever həqiqətən əfsanəvi bir counter-guerilla idi. Pkk ilə mübarizədə kilid rol oynayan ersever həmişə yanında bir neçə pkk-lı etirafçı gəzdirərdi. Hətta pkk kimi düşünə bilmək üçün, çalışma otağında sarı-qırmızı-yaşıl rənglər asılı olardı. Cem ersever sonradan ordudan istefa edərək, dövlətin terrorla mübarizə üsullarını tənqid etməyə başladı. "Terrorla mübarizə mütəşəkkil idarə olunmur" deyirdi. "Şərqdə iyrənc çarxlar dönür. Hamısını danışacağam" deyə çıxışlar edirdi. Ardından jurnalist soner Yalçınla görüşürdü. Bu görüşlərdə yeşil haqqında da etiraflar qeyd etmişdi. Ona görə cənub-şərqdəki üstü açılmamış sui-qəsdlərin bir çoxunda yeşilin əli vardı.
Erseverlə soner Yalçın bir müddət daha müsahibələrə davam etdikdən sonra, ersever "yeşil gelmiş, millete beni soruyormuş" dedi. Ardından jurnalistlə bir daha görüşmək üzərə sözləşərək ayrıldılar. Ancaq cem erseverden həmin gündən sonra bir daha səs çıxmadı. Qısa müddət sonra isə əlləri-ayaqları bağlı bir şəkildə, başında bir güllə ilə ölü şəkildə tapıldı...
Ahmet cem ersever; vatanını en çok sevene, en pis işi yaptırırlar sözlərinin müəllifi..
Bu sıralarda isə yeşil, quruluşun içində sürətlə yüksələn isimlərdən biriydi. Təhlükəsizlik komissiyası toplantılarına qatılır, özəl hərəkat birliklərini koprdinasiya edirdi. Yeşil pkk-ın dağlardakı mövqelərini ovcunun içi qədər yaxşı bilirdi. Gözətçilər və əvvəllər pkk-lı olub sonradan etirafçı olanlardan ibarət tağımlar düzəldir, əməliyyatlara yollayırdı.
Diyarbakırda xidmət edən yeşilin xidmət yeri, bir müddət sonra yenidən dəyişdirildi. Adının bir çox məchul sui-qəsdlərdə, xərac almaqla anılmasından sonra, jandarma onu 1994-cü ildə, ailəsi ilə birlikdə ankaraya göndərdi.
Oğlunun dediyinə görə yeşil ankaraya gəldikdən sonra 1 il boyunca evdən heç bir yerə çıxmadı. Halbuki hərəkətli bir yaşam tərzinə alışdığı bilinsə də belə. İddialara görə 1994-cü ilin oktyabrında mit-lə bağlantı quraraq, onlarla təkrar işləmək istədiyini demişdi. Mit isə ona, "artıq ölkə daxilində deyil, ölkə xaricində əməliyyatlar aparırıq. İstəyirsənsə, bu əməliyyatlara qatıla bilərsən" deyərək geri dönüş etmişdi.
Yeşil bir səfərində ankarada klublardan birində dava çıxarmış, sonrasında isə polis bölməsinə aparılmışdı. Burada bilinməyən bir səbəbdən ötrü, qabırğaları qırılana qədər polis tərəfindən döyülmüş, sonra mit tərəfindən polisin əlindən alınmış, müalicə olunmuşdu.
Bir də cibindən çox maraqlı şeylər çıxmışdı. Endirimli bir soyuducu kuponu kimi. Maraqlı edən şey, bank hesabına milyon dollarlarla vəsait köçən birinin endirimli soyuducu arxasınca düşməsi idi. Bu pulların yeşilin özündə qalmadığının bir sübutuydu.
Telefon danışıqları izləndiyində isə, mit və jandarma çox sıx bir telefon bağlantıları çıxmışdı..
1996-cı ildə pkk "lider"i abdullah öcalana sui-qəsd məqsədilə suriyada bir əməliyyat gerçəkləşdirildi. Bu əməliyyat tağımına "metin atmaca" kod adı ilə yeşil də qatılmışdı. Plana əsasən, öcalanın olduğu ev partladılacaqdı. Evin hər yeri mühasirəyə alınmışdı. Ayrıca "apo"nun telefonu da dinlənilirdi. Hər şey hazırlanmış, pusquya yatılmışdı.
Apo telefonla danışarkən, həmin məlum məsələ baş verdi. Evin yaxınlığında bir partlayış gerçəkləşdi. Aponun danışdığı telefonda birdən-birə səsinin kəsilməsi üzərinə, telefonu dinləyən kəşfiyyatçılar, sevinc qışqırıqları atmağa başlamışdılar. Aponun o anda öldürüldüyünü düşünürdülər. Yalnız bir az sonra aponun səsi yüksəldi, -burda bomba patladı, suikast!
Kəşfiyyatçılar uğursuz əməliyyat olduğunu anlamışdılar. Apo qurtulmuşdu, amma necə? Biriləri ona bilgi vermişdi? yoxsa tamamilə şans idi?
Oğlunun dediklərinə görə, həmin əməliyyatdan sonra yeşil ölkəyə döndükdə, çox böyük depressiyaya girmişdi. Heç nə yeyə bilmirdi. Hətta atası intihar etməsin deyə oğlu bir çox önləmlər də almışdı.
Bəs bu depressiyanın səbəbi nə idi? Əməliyyatın uğursuz nəticələnməsi? Öcalanın ölməməsi? Yoxsa öyrəndiyi başqa bir şey mi?
Qısa bir müddət sonra, "susurluk kazası" gerçəkləşdi. Kimilərinə görə, qəzadan sonra əraziyə gəlmiş, maşının içindəkiləri öldürmüşdü...
Və ardından yoxa çıxdı.. bu gün belə ona nə olduğuna dair heç bir bilgi yoxdur. Hələ də yaşaya bilər, gizlənmiş ola da bilər, bəlkə estetik əməliyyat keçirdi, bəlkə xaricdədir, bəlkə qorunur, bəlkə də öldürüldü...
Bəzi iddialara görə yeşil adı bir çox şəxsin ortaq adı idi və mahmut yıldırım günah keçisi olmuşdu. "Gazi mahallesi" hadisələri, adam qaçırmalar, məchul sui-qəsdlər, xəraclar, dönən bütün pisliklər həmişə onun üstünə atıldı. Kim bilir?
Qaynaqlar:
TBMM tutanakları- "Susurluk raporu"
Kutlu Savaş- "Susurluk raporu"
MİT- "Susurluk raporu"
32. Gün arşivleri link 1 link 2 link 3 link 4 link 5
Berkli Kaliforniya Universitetinin psixoloqu dacher keltner tərəfindən həyata keçirilən təcrübə. mahiyyəti adını yazdığım professor saxta iş elanı verərək üç şəxsi laboratoriyaya dəvət edərək onlar arasında eksperiment edib. bu üç namizədi eyni masa ətrafına otuzduraraq onlardan birini lider olaraq seçərək üçünə də fərqli-fərqli tapşırıqlar verib. təcrübənin əsas məqamı isə heç də verdiyi tapşırıqlar deyil. oturduqları masaya 5 ədəd peçenye qabını qoyduqdan sonra əsas məsələ gəlir. üç nəfər hərəsi bir peçenye yedikdən sonra boşqabda ikisi qalıb. heç kəs özünü qabda qalan son peçenyeni yemiş kimi göstərmək istəmir. burada vacib olan dördüncünü kimin yeməsidir. həmin peçenyeni yeyən artıq qalan ikisindən artıq yemiş sayılır. eksperimentin vacib bölümü elə bundadır ki üzərlərində təcrübə etdikləri bütün qruplarda məhz dördüncü peçenyeni qrupun lideri yemişdir. heç bir xüsusi istedadı olmayan bir nəfər sırf qrup lideri olduğu üçün bunu edir. bunu onların payı və ya haqqı olaraq anlayıb yeyirmişlər. daha bir diqqət çəkən isə hər qrupda liderdən əlavə iki nəfər peçenyeni yavaş-yavaş , astaca yedikləri halda liderlər isə sürətli , yeyərkən də ağızlarından səs çıxarda-çıxarda bu işi görürmüşlər. edilmiş təcrübdən belə qənaətə gəlinib ki qruplarda digərlərindən dominant olan və gücün onda olduğunu sanan şəxslər artıq peçenye yemək və bunu özü də ağızlardan səs çıxartmaqla etməyi onların haqqı olduğunu düşünmüşdülər. bunu istənilən yerdə və mövqedə görə bilərik. güc sahibi insanlar özlərini digərlərindən bir qat yüksəkdə olduqlarına inanırlar. heç bir xüsusi bacarıqları olmasa belə. təcrübəni həyata keçirən şəxs və eksperiment barədə danışığı
anhedonia. artıq heç nəyin öncəki kimi və ya qətiyyən həzz verməməsinə verilən ad. bu durum hər insan üçün müəyyən zamanlarda baş versə də uzun illər bu duyğu içərisində olmaq depressiyanın ən önəmli əlamətlərindən biri sayılır. əgər artıq uzun zamandır ki, çox sevdiyiniz bir filmi izləyərkən, kitab oxuyarkən, ailənizlə birlikdəykən heç bir zövq almırsınızsa deməli anhedonia yaşayırsınız.
anhedonia-nın bir növü də sosial anhedonia-dır. bu durumda insan dostları ilə vaxt keçirməkdən, insanlarla birliktə bir şey etməkdən heç bir zövq almır. bu da fərdin içinə qapanmasına və (əgər sahibdirsə) depressiyasının daha da şiddətlənməsinə səbəbiyyət verir.
anhedonia yaşayan birinin yazdıqları: gezmekten zevk alamıyorum, yemek yemekten, müzik dinlemekten, bir şeyler izlemekten, arkadaşımla dertleşmekten, yeni şeyler, yeni diller öğrenmekten, kaliteli kitapları okuyup sindirmekten zevk alamıyorum. sabah kalktığımda olağanüstü iştahsızlık ve kayıtsızlıkla uyanıyorum. etrafımdaki konuşmalara odaklanamıyorum, zerre heyecan hissetmiyorum, hüzün bile hissetmiyorum. üzerime fena bir ölü toprağı serpilmiş gibi, yapmayı en çok sevdiğim şeyler bile heyecan, zevk vermiyor.
bu problemin dopamin sistemi ilə birbaşa əlaqəsinin olduğu bir çox araştırmada qeyd edilib və bəzi yerlərdə müəyyən çarələr də təqdim edilib lakin əgər uzun müddətdir bunu təcrübə edirsinizsə professional bir dəstək almağınız ən yaxşı seçim olacaqdır.
Diqqət! Bu entry nifrətlə yazılmış və tamamilə reallığı əks etdirəcək.
Təhsil aldığım gündən özümə tək təsəlli olaraq yaxşı dost çevrəsi qazandım deməyimə səbəb olan bu başına daş düşməli universitet sözün əsl mənasında öz oyunlarına davam edir.
Elmi şuranın heç bir qərarı paylaşılmadan fakültələr özləri üçün imtahan qaydaları əlavə edib, ot kimi tələbə kəsməklə məşğuldurlar. Məqsəd? Əlbəttə ki, 50.000 ödədikləri dövlət fondundakı pulu tələbələrin burunlarından gətirərək geri almaqdı. Bu arada 50.000 ödəmələrinə bütün bu universitetin tələbələri gülmüşdü. Hər qrupdan ənənəvi təhsildə 60 manatlar yığılırdı fərdi, o paracıklar nerede küçük bey?(!)
Nəysə, gələk bu universitetin əsas məqsədinə. Əgər hal-hazırda abituriyentsənizsə qətiyyən buranı yazmayın. Heç 15ci yer olaraq da yazmayın. Mən yazdım, kahrını çekiyorum
Bu universitet sizə biliyi 40% ,stressi 60% verəcək universitetdi. Gələcəkdə yaxşı yerdə olmaq, ən azından savadlı olmaq istəyirsinizsə mütləq şəkildə özünüz özünüzlə məşğul olmalısız.
Ənənəvi imtahanda 5 suala nə qədər dolğun yazsanızda müəllimlər ancaq sabun və dekanlığın tələbəsinə 30 bal yazır. Geriyə qalan bal qaldırma məsələsi dekanlığın öz üzərindədi. Necə? Deyim.
Deyək ki, 44 ilə girirsiz imtahana, imtahandan 23 aldınız(mükəmməl yazsanızda bu balı görüb yenə sevinəcəksiz,nəticədə kəsilmədiniz) dekanlıq sizin adınıza gəıəndə öncə giriş balınıza sonra adınıza baxacaq. İşdi şaiyət adlnızı bəyənməsə 23 bal olaraq da qalır, aa yox əgər bəyəndisə təbrik edirəm, balınızı qaldırır və əsla A etmir. Ənənəvidə buna şükür edirdik bu arada.
Ənənəvidə qayıb məsələsi zənnimcə bütün universitetlərdəki kimidi, 1 saniyə gecikdin, qb!
Giriş balı almaq isə it zülmüdü. İstəyirsən əzbərlə o dərsi, elmi kəşf et ,müəllimə yaltaqlıq etməsən sənə 8 baldan yuxarı yazmaz. Hələ kollokvium vaxtı sualları sağolsunlar 1 gün öncə axşam atırlar ki, adrenalin yüksəlsin.
Bir də ən əsası müəllimlər bütün tələbələrin namusunun bələkçisidi. Qız oğlan fərq etmədən həmdə. Qrupda hansısa tələbə yoldaşının sevgilisi var? Nişanlanana qədər o qrup hamılıqla olacaq pozğun qrup. Bəli,bəli. Öz fakültəmdə hər gün bu kimi hadisələrin birbaşa şahidi olurdum. Sumqayıta düşsəniz sevgilinizlə çalışın sumqayıtdan kənarda görüşəsiniz. Aa, bir dəqiqə! Pedaqoji sahə müəllimi demişdi ki, bakıda 28-də tələbəsinin biri sevgilisiylə əl-ələ eskalatorda düşübmüş. Onun üçün bu hərəkət çox tərbiyəsiz(!), çox əxlaqsız davranışdır. Öhöm, bunu deyən müəllimdə sadə bir müəllim deyil, müəyyən vəzifədədir. (Ümid edirəm, sdudtxopendoor olmaz)
Online qayda da isə sözün əsl mənasında ac qalmış çaqqal olublar. Biz tələbələr isə kaderimizden bi haber dərslərlə qidalanmağa çalışan qoyuncuqlarıq. (Həqiqətən, çünki,online təhsildə universitet təhsili çox aşağıdır.)
Hazır online təhsildən danışıram birdə mühazirə müəllimlərin də iç üzündən bəhs edim. Marsı yeni kəşf etmiş kimi zoomun arxa tərəfində word açmağı kəşf edən doktora təhsilli müəllimlərimiz hər dərs adi bir şeyin izahında belə o word-ə qaçır. Bəli,bəli. Savad deyirəm sizə(!)
İmtahanda isə bu müəllimlər nə edir deyim. Açır, word-ü qarşısına gətirir, tələbə biletdəki sualı sual oxunan kimi danışarkən onda baxır deyir , həəəəəə, bu tələbə nə isə bilir, getdi 25%-dən gələcək olan paracıklar. Yapayım bir ibnelik. Zarafat, zarafat edirlər də ibnəliyi. Mühazirə dərsində soruşanda mouse-un çak-çak səsini eşidəcəyimizi nəzərə almadan böyük həyəcanla verdiyimiz sualın cavabını axtaran o müəllimlər indi bizdən ayaq üstə 5 addım geridə əllər havada imtahan danış deyir. Bu zarafat deyil, reallıqdır! Başın batsın universitet dediyinizi eşidər kimi oldum, nəysə demədinizsə də dolayı yolla dediniz. Sduya qarğış etmək demək= tələbələrə dua etməkdir, unutmayın.
Keçək indi digər məsələyə. İmtahan sessiyaları tələbələrin həmin semestr boyu dərsdəki bilikləri necə qavradığını yoxlamaq üçün var. Həmçinin bu yolla müəllim dərsi necə keçdiyini, balları nə dərəcədə adekvat verdiyini görə bilir. Lakin ,sduda belədir? Aa ,təəssüf edirəm! Hələ də bu universitet də bir müsbət nə isə axtarırsız? O zaman üzülərək deyim ki, çəhrayı eynəyinizi çıxarmaq vaxtıdır.
Sdu üçün təhsil məlum məsələdir, özləri də bilir ki, savadsız kadrları toplayıbdı. Tək dərdi subay qalmış 30 yaşındakı oğlanlarını qəşəng qızları kəsməklə təhtit edib evləndirməyə razı salmaq(eşitmişəm, eşitdiyim adamın yalançısıyam,amma özüm də buna bənzər bir şeyə şahit olmuşam) , maşınlarını ,evlərini hər il yeniləmək, ciblərindən pullarını əksik tutmamaqdır. Bu dəfə də 50.000 veriləndə sdu-nu böyük qəhər boğdu. Axı online qayda da 60 yığmaq çətindir. O sırada cəhənnəm dərinliklərindən sduya doğru yüksələn şeytan gəldi və kəsin tələbələri!biçin tələbələri! Öldürün onları! Deyib geri öz cəhənnəminə qayıtdı. Onlarda heç sözdən çıxarlar? Əsla(!) Şeytan sdunu görüb ,tfu belə şeytanlıqlar da varmış mən necə etməmişəm deyir bəlkədə. Nəysə ,indi ki sistemə görə də neçə balla girirsən gir, 60 yox 100 ödə, niyə? Çünki para lazım. Ha birdə 100 manatıda 1 fənndən ödəyirsən vəə universitetə gedib verməlisən.
Necə kəsirlər onu da deyim, tam nifrətimi boşaldım. İmtahana 5-5 girib tək tək biletləri çəkib çəkən kimi danışırıq. Kameradan çox uzaqlaşmaq başlıca şərtdir. Əllərini sənə silah tutulmuş kimi qaldırmaq isə əsas amildir! Danışarkən ekrana baxsan sən üzdən oxuyursan deməkdir, çünki sən o qədər uzaqdan oxumağı bacaran qartalsan! Öz bilet suallarından sonra sənə müəllim sırf ibnəlik olsun deyə ən azı 10 sual daha verəcək. Məqsəd bal artırmaq deyil, unutmayın burası sdu burda başqadır dünya. Məqsəd sizin balınızı endirməkdir.
Nəysə uzun sözün qısası bura qəbul olduğum günə lənət oxusam da tələbələr qızıl kimidi. 4 il kim axıra kimi oxuyursa sırf tələbə dostlarına görə oxuyur.
Karrupsiyayla qarşı mübarizə , səndə artıq başını bir qaldır , sdunu gör. Vallaha ekmek paran tam ordadı,sonra bol-bol sincaba dua edərsin.
Ümid edirəm, sağlıqla bu universitetdən qurtulduğumu və cəsarət edib üzlərinə tüpürdüyümü (həqiqətən) bir gün buraya yazaram. Bu eşqlə yanıb tutuşuram, yalan yok.
Qarabağ münaqişəsi Ermənistanın
Azərbaycanın tarixi torpaqlarına
açıq formada ərazi iddiaları; hərbi təcavüzü, etnik zəmində
təxribatları, terror əməlləri ilə
başlamışdır.
1948-1952-ci və 1988-1991-ci illərdə Qərbi Azərbaycanda (Ermənistan SSR-də) yaşayan azərbaycanlılar öz tarixi torpaqlarından deportasiya edildi. Dağlıq Qarabağ ərazisində 1828- ci ildən sonra məskunlaşdırılmış ermənilərdən fərqli olaraq, Sovet hakimiyyəti azərbaycanlıların kompakt məskunlaşdığı ərazilərə Ermənistan SSR
daxilində muxtar status vermədi.
Sovet İttifaqı rəhbərliyində təmsil olunan ermənilər, Ermənistan SSR-in rəhbərliyi və xaricdəki erməni diasporu SSRİ-nin mərkəzi hakimiyyətinin zəifləməsindən istifadə edərək 1988-ci
ilin əvvəlində DQMV-nin mərkəzi Xankəndi (ovaxtkı Stepanakert) şəhərində ermənilərin
keçirdiyi mitinq və nümayişlərdən sonra DQMV-nin Azərbaycandan qoparılaraq Ermənistan
SSR-ə birləşdirilməsi üçün addımları atdılar:
1. DQMV Xalq Deputatları Sovetinin erməni əsilli deputatları vilayətin Ermənistan SSR-ə
birləşdirilməsi təklifinin lehinə səs verdilər (həmin iclasda azərbaycanlı və digər
millətlərdən olan deputatlar iştirak etməyiblər);
2. Ermənistan SSR Ali Soveti aşağıdakı qərarları qəbul etdi:
DQMV-nin Ermənistan SSR-in tərkibinə “daxil edilsin”
“Ermənistan SSR-in və Dağlıq Qarabağın birləşməsi” haqqında
3. 1991-ci ilin sentyabrında DQMV və Goranboy rayonunun bir hissəsini əhatə edən
ərazidə qondarma “Dağlıq Qarabağ Respublikası” elan edildi.
4. Ermənistan Azərbaycana qarşı müharibə elan etmədən hərbi əməliyyatlara başladı.
Bununla da, münaqişə yeni “qaynar mərhələ”yə keçdi. Buna cavab olaraq, 1991-ci ilin
noyabrında Azərbaycan Respublikasının Ali Soveti Dağlıq Qarabağın muxtariyyət
statusunu ləğv etdi.
Müharibə nəticəsində Azərbaycan Respublikası öz torpaqlarının beşdə birini itirdi, bir
milyondan çox azərbaycanlı öz yurdundan didərgin düşdü (bax: sonda cədvəl).
Münaqişəni beynəlxalq səviyyədə həll etmək üçün:
1992-ci ildə Minsk qrupu yaradıldı - ATƏM-in prinsipləri əsasında sülh yolu ilə həlli
üçün. Minsk qrupuna ABŞ, Rusiya və Fransa həmsədrlik edirdi.
1993-cü ildə BMT 4 qətnamə qəbul etdi. Bu qətnamələrdə işğalçıların Azərbaycanın
işğal olunmuş ərazilərindən tam, dərhal və qeyd-şərtsiz çıxarılmas tələb olunurdu.
Ermənistanın başlatdığı Birinci Qarabağ müharibəsi 1994-cü ilin mayında Rusiyanın
vasitəçiliyi ilə Bişkekdə imzalanmış atəşkəslə başa çatdı.
1997-ci ildən Minsk qrupunun təkliflərindən ikisi Ermənistan tərəfindən qəbul edilmədi. “Ümumi
dövlət” prinsipi adı altında faktiki olaraq Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ üzərindəki suveren hüquqlarını
heçə endirən üçüncü təklif isə Azərbaycan tərəfindən qətiyyətlə rədd edildi. Qrup həmsədrlərinin sülhə
nail ola bilməmələrinə diqqət çəkən Ümummilli lider Heydər Əliyev 2001-ci ilin dekabrında onlarla
görüşdə “müharibə təhlükəsinin artdığını” söyləmişdi. Minsk qrupunun həmsədrləri isə “münaqişənin hərbi
yolla həll ediləcəyi təqdirdə, onsuz da çox ciddi və güclü şəkildə zərər çəkmiş insanların daha böyük
müsibətlərə məruz qalacaqlarını” bildirməklə 3 faktiki olaraq münaqişəni süni yolla uzatmaq istəyən
Ermənistanın mənafeyini müdafiə etmiş oldular.
2003-cü ildə Prezident seçilən İlham Əliyev Minsk qrupunun həmsədrlərini qəbul edərkən
Azərbaycanın öz haqq işində bir addım da olsa geri çəkilməyəcəyini və bir qarış belə ərazi
güzəştinə getməyəcəyini bildirdi.
2010-cu ilin oktyabrında Azərbaycan tərəfinin qəti təkidi ilə işğal olunmuş ərazilərə
ATƏT-in Minsk Qrupunun həmsədrlərinin rəhbərliyi altında beynəlxalq dəyərləndirmə missiyasının səfəri təşkil edildi. Missiya üzvləri Azərbaycanın işğal olunmuş ərazilərində:
ermənilər tərəfindən məskunlaşdırma siyasətinin davam etdirildiyini;
infrastruktur, yer adlarında dəyişikliklərin iqtisadi fəaliyyətin həyata keçirildiyini təsdiq
etdilər.
İşğalçılar Azərbaycan torpaqlarında qanunsuz arxeoloji “tədqiqatlar” aparmaqdan da çəkinməmişdilər. 1999-cu ildən Azıx mağarasında aparılan qazıntılar zamanı aşkar edilən tapıntılar dünyaya
“erməni maddi mədəniyyətinin nümunələri” kimi təqdim edilmişdi. Dağlıq Qarabağda və ona bitişik işğal
olunmuş ərazilərdəki faydalı qazıntılar və meşə ehtiyatları amansızcasına talan edilirdi
Böyük Zəfərin başlanğıcı - Aprel döyüşləri
2016-cı ilin aprelində atəşkəs rejimi dövründə Azərbaycan və erməni qoşunlarının təmas
xəttində ən böyük hərbi qarşıdurma baş verdi. 2016-cı il 1-5 aprel döyüşləri nəticəsində:
erməni tərəfinin xeyli canlı qüvvəsi və hərbi texnikası məhv edildi.
Füzuli, Cəbrayıl və Tərtər rayonlarının işğal altında olan 2 min hektardan çox
ərazisi azad edildi.
Cəbrayıl rayonunun Cocuq Mərcanlı və Füzuli rayonunun İranla sərhəd ərazilərinin
təhlükəsizliyi təmin edildi.
Aprelin 1-dən 2-nə keçən gecə bütün cəbhə boyu Azərbaycanın mövqeləri və yaşayış məntəqələri erməni
silahlı qüvvələri tərəfindən güclü artilleriya atəşinə məruz qaldı. Əks-hücuma keçən Ordumuz ermənilərin
lovğalıqla “keçilməz” elan etdikləri istehkam xətlərini bəzi yerdə 20 dəqiqəyə, bəzi yerdə 2 saata yarıb keçdi.
Azərbaycan mühəndis-istehkamçılarının sərəncamında olan vasitələrin beşdə biri səddi yarmağa kifayət etmişdi.
Aprelin 5-də Rusiyanın vasitəçiliyi ilə Moskvada Azərbaycan və Ermənistan Silahlı
Qüvvələrinin baş qərargah rəisləri arasında əldə edilən razılığa əsasən atəşkəs bərpa olundu.
Aprel döyüşlərindən sonra ATƏT-in Minsk qrupunun 2007-ci ildə təklif etdiyi “Madrid
prinsipləri” yenidən gündəmə gəldi. “Madrid prinsipləri”nə görə:
ilk mərhələdə işğal olunmuş Dağlıq Qarabağ ətrafındakı Ağdam, Füzuli, Cəbrayıl,
Zəngilan, Qubadlı rayonları və Laçın rayonunun 13 kəndi Azərbaycana qaytarılmalı;
növbəti mərhələdə Laçın və Kəlbəcər rayonları azad edilməli, Dağlıq Qarabağın
azərbaycanlı icması öz yerlərinə qayıtmalı, bundan sonra Azərbaycanın ərazi bütövlüyü
çərçivəsində Dağlıq Qarabağın hüquqi statusu müəyyən edilməli idi.
Lakin 2018-ci ildə Ermənistanda N.Paşinyanın hakimiyyətə gəlişi və onun addımları danışıqlar
prosesinə əngəllər törətməyə başladı. Belə ki, 2019-cu ilin martında Ermənistanın müdafiə naziri NyuYorkdakı erməni icmasının nümayəndələri ilə görüşü zamanı “yeni torpaqlar üçün yeni müharibə”nin
zəruriliyi haqqında bəyanat verdi. Əvvəlcə danışıqlarda Dağlıq Qarabağın ayrıca tərəf kimi iştirak
etməsini təkid edən N.Paşinyan 2019-cu ilin avqustunda Xankəndinə etdiyi qanunsuz səfəri zamanı
“Qarabağ Ermənistandır və nöqtə” deməklə sülh prosesinə ağır zərbə vurdu. İki ay sonra Rusiyada keçirilən
“Valday” Beynəlxalq Diskussiya Klubunun iclasında cənab prezident İlham Əliyev beynəlxalq ictimaiyyət qarşısında Qarabağ Azərbaycandır və nida işarəsi” dedi. 2020-ci ilin mayında Şuşada qondarma “Dağlıq Qarabağ Respublikası”nın prezidentinin andiçmə mərasiminin keçirilməsi, parlamentin və
paytaxtın Şuşaya köçürülməsi planı, Azərbaycanın işğal olunmuş ərazilərinə ardıcıl qanunsuz səfərlər,
erməni hərbçilərinin təmas xəttində təxribatçı hərəkətləri Ermənistan hökuməti Dağlıq Qarabağ probleminin dinc yolla həll edilməsinin mümkünsüzlüyünü dünya ictimaiyyətinə göstərdi.
Müharibənin bir addımlığında -Tovuz döyüşləri
2020-ci iyulunda Ermənistan hərbi birləşmələri Azərbaycanın dövlət sərhədində, Tovuz
istiqamətindəki strateji yüksəklikləri ələ keçirmək məqsədilə hücuma cəhd etdilər. Neft
strategiyası və kommunikasiya siyasətində mühüm yer tutan belə bir bölgədə 11 gün davam
edən şiddətli döyüşlər nəticəsində düşmən geri oturduldu. Döyüşlərdə 3-сü ordu birliyinin
qərargah rəisi general-mayor Polad Həşimov və polkovnik İlqar Mirzəyev daxil olmaqla
(Prezident İlham Əliyevin fərmanı ilə hər iki zabitimizə ölümündən sonra Milli Qəhrəman adı
verildi) Azərbaycan ordusunun 12 nəfər hərbçisi, bir mülki şəxs həlak oldu. 2020-ci ii iyulun
23-dən etibarən Ermənistan Silahlı Qüvvələrinin Rusiya ilə birgə hərbi təlimlər keçirməsi,
avqustda isə Goranboy rayonu ərazisinə diversiya qrupu göndərməsi, Yaxın Şərqdən gətirilən
terrorçu qrupların Azərbaycan Ordusu ilə təmas xətti boyu yerləşdirilməsi ermənilərin
müharibə hazırlığından xəbər verirdi.
Prezident İlham Əliyev 2020-ci il 25 sentyabrda BMT-nin sessiyasının ümumi debatlarında videoformatda
etdiyi çıxışında dünya ictimaiyyətini Ermənistanın təxribatçı hərəkətləri haqqında bir daha məlumatlandırdı:
“Ermənistanın Baş Naziri Azərbaycana qarşı hərbi əməliyyatlarda iştirak etməyə məcbur ediləcək on minlərlə
mülki vətəndaşdan ibarət silahlandırılmış dəstələrin yaradılmasını elan etmişdir. Ermənistanın müdafiə naziri
“yeni ərazilər uğrunda yeni müharibə”yə çağırır. Ermənistan Azərbaycanın böyük şəhərlərinə və mühüm mülki
infrastrukturuna - Mingəçevir su anbarı və Bakının yaxınlığında yerləşən dünyanın ən iri neft-qaz
terminallarından biri olan və onlarla dövlətin enerji təhlükəsizliyini təmin edən Səngəçal terminalına zərbə
endirməklə hədələyir. Ermənistan müxtəlif ölkələrdən muzdlular və terrorçular cəlb edir, onları Azərbaycana
qarşı istifadə edir”. İlham Əliyev eyni zamanda Ermənistanın havadarlarına səslənərək bildirirdi: “Biz Ermənistana
artmaqda olan silah təchizatından ciddi narahatıq. İyulun 17-dən etibarən sentyabr ayına qədər biz hərbi yük
təyyarələri ilə Ermənistana min tondan artıq hərbi avadanlığın daşınmasının şahidi olduq. Ermənistanın dünyanın
ən yoxsul ölkələrindən biri olduğunu və silahlara milyardlarla dollar xərcləmək imkanına malik olmadığını nəzərə
alsaq, silahların ona pulsuz verildiyi qənaətinə gələ bilərik. Etnik təmizləmə aparmış işğalçı ölkənin silahlarla
təchiz edilməsi sülh danışıqlarını ciddi şəkildə sarsıdır və işğalçı dövləti yeni hərbi təxribatlara əl atmağa
həvəsləndirir. Bu mənada biz bütün ölkələri Ermənistana silah təchizatından çəkinməyə çağırırıq”.
Vətən müharibəsinin başlaması və qələbələri
2020-ci il sentyabrın 27-də saat 6 radələrindən başlayaraq təcavüzkar Ermənistanın
hərbi-siyasi rəhbərliyinin əmrilə Ermənistan Silahlı Qüvvələri Azərbaycan Ordusunun cəbhə
zonasında yerləşən mövqelərini, Tərtər, Ağdam, Füzuli və Cəbrayıl rayonlarının təmas xəttində
sıx məskunlaşma olan kəndləri ilə yanaşı, cəbhə xəttindən yüz kilometrlərlə aralıda yerləşən
Gəncə, Mingəçevir və digər yaşayış məntəqələrinin mülki infrastruktur obyektlərini ballistik
raketlərlə, fosforlu və kasetli bombalarla, klaster silahlarla atəşə tutaraq mülki əhaliyə qarşı
müxtəlif cinayətlər törətməyə başladı. Ərazisinə minlərlə mərmi düşən Tərtər şəhəri İkinci
Dünya müharibəsi dövründə dağılmış Stalinqrad şəhərinə bənzəyirdi. Erməni silahlılarının bu
vandallıqları Ali baş komandanın əmri ilə Azərbaycan Ordusunu əks tədbirlər görməyə
vadar etdi. Ermənistan Respublikasının silahlı qüvvələrinin Azərbaycan Respublikasının Dağlıq Qarabağ bölgəsini və ətraf rayonlarını işğal etməsi, Azərbaycan Respublikasına qarşı silahlı
hücumlar etməsi və mütəmadi hərbi təxribatlar törətməsi ilə əlaqədar olaraq, Prezident
fərmanı ilə 28 sentyabr saat 00:00-dan Azərbaycan Respublikasının bütün ərazisində
hərbi vəziyyət elan edildi. 2020-ci il sentyabrın 28-də imzalanmış sərəncama görə
respublikada qismən səfərbərlik elan edildi.
Azərbaycan Ordusunun həyata keçirdiyi “Dəmir Yumruq” əməliyyatının ilk günlərində:
Füzuli və Tərtər rayonları istiqamətində, o cümlədən Murovdağda bir çox strateji
məntəqələr azad edildi.
2020-ci il oktyabrın 3-də Tərtərin Madagiz kəndi işğaldan azad edildi. Bu şimal
cəbhəsində irəliləmək üçün əhəmiyyətli qələbə idi. Həmin gün Prezident tərəfindən
kəndin tarixi adı olan Suqovuşan adı bərpa edildi.
2020-ci il oktyabrın 4-də cənub cəbhəsində Cəbrayıl şəhəri işğaldan azad edildi.
2020-ci il oktyabrın 9-da Hadrut (pəhləvi dilində İkiçayarası deməkdir) qəsəbəsi azad
edilərək, Xocavənd rayonunun ərazisində əlverişli mövqelər ələ keçirildi.
Beləliklə “məğlubedilməz erməni ordusu” mifini məhv edən Azərbaycan Ordusu Ermənistan hakimiyyətini
atəşkəs istəməyə məcbur etdi. Rusiyanın təşəbbüsü ilə münaqişə tərəflərinin XİN-ləri Moskva şəhərində 9-10
oktyabr görüşündə atəşkəslə bağlı razılıq əldə etməsinə baxmayaraq, bir neçə saatdan sonra Ermənistan tərəfi
yenidən hücum cəhdi göstərdi.
Əks-hücuma keçən Azərbaycan Silahlı Qüvvələri:
2020-ci il oktyabrın 17-də Füzuli şəhərini işğalçılardan təmizlədi.
2020-ci il oktyabrın 18-də Xudafərin körpüsü üzərində üçrəngli bayrağımızı qaldırdı.
2020-ci il oktyabrın 20-də Zəngilan şəhərini azad etdi.
2020-ci il oktyabrın 22-də Zəngilanın Ağbənd qəsəbəsini azad etdikdən sonra Arazın
o tayındakı soydaşları tərəfindən alqışlarla müşayiət olunan Azərbaycan əsgərləri İranla
dövlət sərhədini tam nəzarətə götürdülər.
Məşhur “aypara” və ya “qurd tələsi” taktikası ilə əks-hücuma keçən Azərbaycan hərbçiləri
2020-ci il oktyabrın 20-sindən sonra Laçın dəhlizinə doğru irəliləyərək Dağlıq Qarabağdakı separatçı ünsürlərlə Ermənistanı birləşdirən əsas magistral yolun 10 km-dəki
artilleriya vasitəsilə buraya nəzarət etməyə başladı.
2020-ci il oktyabrın 25-də Qubadlı rayonu işğaldan azad edildi.
2020-ci il oktyabrın sonlarında Çanaqçı kəndini işğaldan azad etdi, ardından da
strateji Şuşa-Laçın yolunun bir hissəsinə nəzarəti ələ keçdi. Bu zaman Şuşa şəhəri
ətrafında lokal döyüşlər başladı.
2020-ci il noyabrın 8-də Şuşa şəhəri işğaldan azad edildi.
2020-ci il noyabrın 9-da 71 kəndi, bir qəsəbəni və 8 strateji yüksəkliyi işğaldan azad
etdi. Bununla, hərbi əməliyyatlar gedişində işğaldan azad edilmiş yaşayış məntəqələrinin sayı 300-ə çatdı.
2020-ci il noyabrın 9-dan 10-na keçən gecə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti
İlham Əliyev, Ermənistan Respublikasının Baş naziri Nikol Paşinyan və Rusiya
Federasiyasının Prezidenti Vladimir Putin birgə bəyanat qəbul etdilər.
Birgə bəyanatın imzalanmasından sonra heç bir güllə atılmadan:
2020-ci il noyabrın 20-də Ağdam rayonu azad edildi.
2020-ci il noyabrın 25-də Kəlbəcər rayonu azad edildi.
2020-ci il dekabrın 1-də Laçın rayonu azad edildi.
Füzuli əməliyyatı haqqında. Hər qarış torpaq Azərbaycanın igid əsgər və zabitlərinin canı və qanı bahasına
azad edilirdi. Ali baş komandan televiziya ilə xalqa müraciət edərkən Füzuli şəhərinin azad edilməsinin çətinliyini
xüsusi vurğulamış, 30 il ərzində düşmənin orada çox möhkəm istehkamlar qurduğunu söyləmişdi. Tanınmış hərbi
mütəxəssislər belə fikirdə idi ki, Füzulini azad etmək aylarla vaxt alacaq. Lakin qəhrəman Azərbaycan ordusu
hərbi kitablara daxil ediləcək mürəkkəb əməliyyatla bu missiyanı yerinə yetirdi və bayraq asmağa bircə salamat
binanın da qalmadığı şəhəri azad edə bildi. Erməni hərbi birləşmələrinin geri oturdulması N.Paşinyanı bu dəfə
danışıqlar üçün ABŞ-a üz tutmağa məcbur etdi. Oktyabrın 24-də ABŞ Dövlət katibi müavininin vasitəçiliyi ilə
Azərbaycan və Ermənistan xarici işlər nazirlərinin birgə görüşündən sonra münaqişə tərəfləri arasında 10 oktyabr tarixli Moskva bəyanatına uyğun olaraq humanitar atəşkəs haqqında razılıq əldə olundu. Lakin ertəsi günün səhər
saatlarında düşmən ölkənin ordusu yenidən Azərbaycanın mövqelərinə hücum etdi.
Qarabağ müharibəsi dünya azərbaycanlılarının birliyini bir daha nümayiş etdirdi. Dünyanın müxtəlif
ölkələrində yaşayan azərbaycanlılar, Azərbaycanın haqq işinə dəstək verən digər xalqların nümayəndələri erməni
lobbisinin apardığı çirkin kampaniyalara qarşı fədakarlıq göstərdilər. Müharibənin gedişində xalq-dövlətordu birliyi daha da möhkəmləndi. Azərbaycan Respublikasının bütün vətəndaşları etnik, sosial, dini baxımdan
bütövlük nümayiş etdirdi, ön və arxa cəbhədə mükəmməl birlik yarandı.
Azərbaycan dövləti hərb meydanı ilə yanaşı, diplomatik və ideoloji cəbhədə də mübarizə aparırdı. Ölkə
başçısının yüksək siyasi məharəti sayəsində diplomatik cəbhədə də böyük uğurlar qazanıldı. Ölkə Prezidenti
Ermənistanın Azərbaycana qarşı apardığı işğalçılıq siyasəti haqqında dünya ictimaiyyətini məlumatlandırırdı.
Hərbi əməliyyatların nəticəsi Prezidentin rəsmi Twitter hesabından operativ olaraq paylaşıldığından,
vətəndaşlar o səhifədəki xəbərləri səbirsizliklə gözləyir, KİV nümayəndələri də oraya istinad edirdilər.
Müharibənin gedişində müxtəlif nüfuzlu əcnəbi televiziya kanallarına verdiyi müsahibələrdə Ali baş komandan
beynəlxalq aləmdə Azərbaycan haqqında formalaşmış yanlış təsəvvürləri aradan qaldırırdı. Azərbaycan Prezidenti
erməni yalanlarına uymuş bəzi xarici müxbirlərin qərəzli suallarını soyuqqanlıqla cavablandıraraq onları məntiqli
arqumentlər əsasında susdururdu. Məsələn, Almaniya televiziya kanallarından birinin müxbirinin “Nəyə görə
Qarabağ Azərbaycan üçün belə önəmlidir? Orada resurslar var, yoxsa bu, bir rəmzi məna daşıyır?” sualına İlham
Əliyev çox cavab vermişdi: “Elzas və Lotaringiya sizin üçün önəmlidir? Bavariya sizin
üçün önəmlidir? Yaxud Reyn-Vestfaliya? ... Əsas resurslar burada, Bakıdadır. Bu, ədalət
məsələsidir, bu, milli qürur məsələsidir ...”.
Azərbaycan növbəti dəfə hücuma məruz qalsa da, çoxsaylı ölkələr və təşkilatlar
münaqişəni kəskin şəkildə qınamış və dinc əhalini hədəfə alan Ermənistana sərt
reaksiya vermək, işğala son qoymaq çağırışı etmək əvəzinə hər iki tərəfi gərginliyi
azaltmağa və danışıqları təxirə salmadan davam etdirməyə çağırmışdır. Türkiyə,
Pakistan, İsrail, Ukrayna, Əfqanıstan, Şimali Kipr Türk Respublikası və bir neçə
başqa ölkə isə Azərbaycanın bu müharibədə haqlı tərəf olduğunu dəstəkləmiş, onun
ərazi bütövlüyünü tanıdıqlarını bildirmişdir. Türkiyənin mənəvi və siyasi dəstəyi,
yüksək vəzifəli rəsmilərinin müharibə müddətində Azərbaycana çoxsaylı səfərləri
diplomatik mübarizədə xüsusilə əvəzedilməz rol oynadı. Ölkəmizin uğurlu xarici
siyasətinin əsas istiqamətlərindən biri də Qoşulmama Hərəkatı təşkilatının işində
fəal iştirak, bu təşkilata üzv ölkələrlə yaxın əməkdaşlıq münasibətlərinin
qurulmasıdır. Belə ki, məhz bu ölkələrin nümayiş etdirdikləri prinsipial mövqe
sayəsində Vətən müharibəsi gedişində BMT Təhlükəsizlik Şurasında ölkəmizin
mənafeyinə uyğun olmayan qətnamə layihəsinin qəbul edilməsinin qarşısı
alınmışdır. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin tapşırığına əsasən Azərbaycanda
fəaliyyət göstərən ölkələrin səfirliklərinin məsul işçiləri, hərbi nümayəndələri və
beynəlxalq təşkilatların Azərbaycandakı nümayəndəliklərinin rəhbərlərinin hərbi
əməliyyatlar dövründə Ermənistan silahlı qüvvələri tərəfindən vandalizmə məruz
qalmış Tərtərə, Gəncəyə və digər bölgələrə səfərləri təşkil olundu. Erməni işğalçılarının azərbaycanlılara məxsus
abidələrə qarşı dağıdıcı və hörmətsiz davranışı dünya ictimaiyyətinə nümayiş etdirildi.
Azərbaycan tərəfinin hesablamalarına görə, həm ərazi, həm də seçilən marşrut nəqliyyat vasitələri üçün
uyğun olmadığından Azərbaycan qüvvələri beş gün Şuşa istiqamətində piyada hərəkət etməli idi. Erməni
komandanlığı Azərbaycan qoşunlarının Qırmızı Bazar istiqamətində hücuma keçəcəyini güman edirdi. Çünki
Şuşaya qalxan ən rahat Şuşakənd yolu buradan keçirdi. Ermənistan ordusunun Azərbaycan qoşunlarının Şuşaya
həmləsini gözlədiyi ikinci istiqamət isə Laçın idi. Lakin Azərbaycan ordusunun komandanlığı öz miqyasına,
planına və ardıcıllığına görə misli görünməmiş qərar verərək Şuşaya sıx Qarabağ meşələrindən 3 gün ərzində
onlarla kilometr uzunluğunda yeni yol açdı. Azərbaycan ordusunun Laçın dəhlizinə nəzarət etməsi nəticəsində
Şuşadakı işğalçı erməni hərbi birləşmələri əlavə dəstək almaqdan məhrum oldu. Yüngül silah-sursatla silahlanmış
Azərbaycan Xüsusi Təyinatlı Qüvvələri Şuşanın sıldırım qayalarına iplərlə dırmaşaraq, yaralı döyüş yoldaşlarını
çiyinlərində daşıyaraq bir neçə yerdən şəhərə daxil oldu. İşğaldan azad edilmiş Daşaltı kəndindəki hərbi
bölmələrin atəş dəstəyi ilə Azərbaycan ordusunun dağ piyadaları qəfil pusquya salınmış erməni əsgərlərinin
sonuncu müqavimətini də qırdı. Şuşanın azad edilməsi zamanı yüzlərlə erməni hərbçisi məhv edildi, xeylisi itkin
düşdü. Noyabrın 8-də Şəhidlər Xiyabanını ziyarət edən Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev
Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin Şuşa şəhərini işğaldan azad etdiyini elan etdi: “İyirmi səkkiz il yarım işğal altında
olan Şuşa azad edildi! ... Biz bu tarixi Qələbəni döyüş meydanında qazandıq... Əziz Şuşa, sən azadsan! Əziz Şuşa, biz
qayıtmışıq! Əziz Şuşa, biz səni dirçəldəcəyik! Şuşa bizimdir! Qarabağ bizimdir! Qarabağ Azərbaycandır!” Azərbaycan
Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev Şuşa döyüşləri barədə bunları söylədi: “Şuşanın işğaldan azad edilməsi
bizim gücümüzü göstərdi, Ordumuzun peşəkarlığını, hərbçilərimizin cəsarətini, qəhrəmanlığını göstərdi. Şuşanın
azad edilməsi çox böyük peşəkarlıq, cəsarət tələb edən əməliyyat idi. Əminəm ki, bu əməliyyat dünya hərb tarixində xüsusi yer tutacaqdır. Çünki bu əməliyyatı yalnız yüngül silahlarla silahlanmış
bizim qəhrəman hərbçilərimiz dağlardan, meşələrdən, cığırlardan keçərək icra
ediblər. Şuşanın işğaldan azad edilməsi bizim şanlı Qələbəmizdir”. Prezident
Şuşa şəhərinin işğalçılardan azad edilməsi münasibətilə Birlik komandiri
general-leytenant Hikmət Mirzəyevi şəxsən təbrik edib. Vətən
müharibəsində hərbi əməliyyatlara rəhbərlik edən Ali baş komandan
İlham Əliyev şəxsi heyətin döyüş ruhunun yüksəldilməsini də xüsusi diqqətdə
saxlayırdı. O, Suqovuşanın işğaldan azad olunması münasibətilə generalmayor Hikmət Həsənovu, düşməndən təmizlənmiş ilk şəhər mərkəzi -
Cəbrayılın azad olunması münasibətilə general-mayor Mayis Bərxudarovu və general-leytenant Hikmət
Mirzəyevi, Xudafərin körpüsündə Azərbaycan bayrağının qaldırılması və DSX-nin iştirakı ilə bir neçə yaşayış
məntəqəsinin azad edilməsi münasibətilə general-polkovnik Elçin Quliyevi, Qubadlı şəhərinin işğalçılardan azad
olunmasında fərqləndiklərinə görə Yaşar Həsənovu və Zaur Quliyevi ayrıca təbrik etmiş, təbrik və təşəkkürlərinin
bütün şəxsi heyətə çatdırılmasını tapşırmışdır. Ali baş komandan Qubadlının azad edilməsi uğrunda gedən
döyüşlərdə şəhid olmuş Milli Qəhrəman Şükür Həmidovun atası ilə də danışaraq başsağlığı vermişdir.
Şuşanın və ətraf yüksəkliklərin alınması Ermənistanın bütün manevr imkanlarını puça çıxardı. Azərbaycan
Ordusu müasir döyüş strategiyasında pilotsuz uçuş aparatlarından (dronlardan) yüksək effektlə faydalanmaqla
dünya hərb tarixinə öz şanlı adını yazdı. Azərbaycanın yalançı hədəf kimi istifadəsiz köhnə təyyarələrdən istifadə
edərək Ermənistanın hava hücumundan müdafiə sistemlərinin mövqe rayonunu üzə çıxarması, ardınca o
sistemləri məhv etməsi fəndi hərb tarixində yenilik kimi qəbul edilir. Türkiyə Respublikasından alınmış
“Bayraktar”, İsraildən alınmış “Harop”, Azərbaycan istehsalı olan “Zərbə” dronları ermənilərin qiyməti
milyard dollarla ölçülən hərbi texnikasını, çoxlu canlı qüvvəsini məhv etmişdir. Ümumilikdə müharibənin
gedişində ölkəmizin hərbi sənaye kompleksinin istehsalı olan geniş çeşiddə silah və hərbi sursatlardan uğurla
istifadə edilmişdir. Alınmaz hesab edilən Şuşanın azad edilməsində xüsusi təyinatlılar yüngül atıcı və soyuq
silahdan mahir istifadə etməklə Azərbaycan ordusunun şücaətini nümayiş etdirmişdir. Eyni zamanda, həm
müasir, həm də ənənəvi hərbi strategiya və taktikanı uğurla tətbiq etmiş Azərbaycan ordusu Ermənistan
ordusundan fərqli olaraq, düşmənin dinc əhalisinə insanpərvər münasibət bəsləmişdir. Prezident İlham
Əliyev müharibə ərzində demişdir: “Biz günahsız insanların qisasını yalnız döyüş meydanında alırıq və alacağıq. Biz
heç vaxt mülki şəxslərə atəş açmayacağıq”.
Şuşanın azad edilməsi müharibədə ermənilərin öz
məğlubiyyətlərini etiraf etmələrinə gətirib çıxaran həlledici döyüş olmuşdur. Şuşanın azad edilməsindən sonra
qondarma rejimin rəhbər vəzifəli şəxsləri başda olmaqla,
demək olar, bütün sakinlər Xankəndini tərk etməyə
başlamışdı. Döyüşdən bir neçə gün sonra Ermənistan
məğlubiyyəti qəbul etməyə məcbur oldu.
Azərbaycan 2020-ci il sentyabrın 27-də başlamış və 44 gün davam etmiş İkinci Qarabağ
müharibəsini (qlobal pandemiyanın baş verdiyi şəraitdə böyük zəfərlə başa çatdırdı:
Son iki yüz illikdə Azərbaycan müharibədən ərazi bütövlüyünü bərpa edərək çıxdı.
Öz doğma yurdlarına qayıtmaq istəyən Azərbaycan vətəndaşlarının uzun müddətlik
həsrətinə son qoyuldu.
Naxçıvanın 30 illik blokadasına son qoymaq üçün onun Mehri dəhlizi vasitəsilə
Azərbaycanın əsas hissəsi ilə quru yollarla birləşdirmə istiqamətində tarixi addım atıldı.
2020-ci ilin dekabrında Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Vətən müharibəsinin
yekunları ilə bağlı bir neçə fərman və sərəncam imzaladı. Bu sənədlər əsasında:
Hər il üçün 8 noyabr Zəfər Günü və 27 sentyabr Anım Günü təsis edildi.
Vətən müharibəsi şəhidlərinin əziz xatirəsi dekabrın 4-də saat 12:00-da bir dəqiqəlik
sükutla yad edildi.
Yaralananların və şəhid ailələrinin təminatına dəstək üçün “YAŞAT” Fondunun
yaradılması haqqında Fərman imzaladı.
“Vətən Müharibəsi Qəhrəmanı” fəxri adı, “Zəfər” və “Qarabağ” ordenləri, “Cəsur döyüşçü”, “Döyüşdə fərqlənməyə görə”, “Suqovuşanın azad olunmasına görə”, “Xocavəndin
azad olunmasına görə”, “Füzulinin azad olunmasına görə”, “Zəngilanın azad olunmasına
görə”, “Qubadlının azad olunmasına görə”, “Şuşanın azad olunmasına görə”, “Kəlbəcərin
azad olunmasına görə”, “Ağdamın azad olunmasına görə”, “Laçının azad olunmasına
görə” və digər medallar təsis edilərək döyüşlərdə iştirak etmiş minlərlə hərbçi müxtəlif
orden, medal və fəxri adla təltif edildi.
Azərbaycan xalqının Vətən müharibəsində göstərdiyi misilsiz qəhrəmanlığın və
qazandığı möhtəşəm tarixi zəfərin nümayiş etdirilməsi, şəhidlərimizin əziz xatirəsinin
əbədiləşdirilməsi məqsədilə Bakı şəhərində Vətən müharibəsi memorial kompleksi
və Zəfər muzeyinin yaradılması nəzərdə tutuldu.
2020-ci il dekabrın 10-da Azərbaycanın Vətən müharibəsində möhtəşəm Qələbəsinə
həsr olunmuş “Zəfər Paradı”nda ölkə ordusunun şəxsi heyətinin və hərbi texnikasının,
habelə müzəffər ordumuzun düşməndən ələ keçirdiyi hərbi qənimətlərin bir qismi
nümayiş etdirildi. “Zəfər Paradı”nda Şuşaya sancılmış Qələbə Bayrağını Azadlıq
meydanına Şuşanın azad edilməsində müstəsna xidmətləri olan, Qarabağ
xanlığının, Şuşa qalasının əsasını qoyan Pənahəli xan Cavanşirin nəslindən olan
və Şuşa azad olunandan sonra şəhərin ilk komendantı general-mayor Zaur
Məmmədov gətirdi. Paradda qardaş Türkiyə Respublikasının Prezidenti Rəcəb Tayyib
Ərdoğan və ölkələrimiz arasındakı qardaşlığın rəmzinin bariz nümunəsi kimi Vətən
müharibəsində şəhid olan azərbaycanlıların sayı qədər türk əsgərlər iştirak
etdilər.
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti müharibə bitdikdən sonra işğaldan yenicə azad
edilmiş torpaqlara bir neçə dəfə səfərlər etdi, orada yeni layihələrin (Füzuli hava
limanı, Şuşaya yeni yol və s.) təməlini qoydu.
2021-ci ilin yanvarında “Qarabağ Dirçəliş Fondu” yaradıldı.
2021-ci il yanvarın 11-də Moskvada Rusiya Prezidenti Vladimir Putin, Azərbaycan
Prezidenti İlham Əliyev və Ermənistanın Baş naziri Nikol Paşinyan arasında keçirilən üçtərəfli
görüşdən sonra imzalanmış Bəyanatda nəzərdə tutulurdu: Rusiya Federasiyasının Prezidenti
V.V.Putinin Azərbaycan Respublikasının, Ermənistan Respublikasının baş nazirləri müavinlərinin və Rusiya Federasiyası Hökumətinin sədr müavininin birgə həmsədrliyi ilə üçtərəfli İşçi
qrupu yaradılması barədə təklifi dəstəklənir. - İşçi qrupu 2021-ci il yanvarın 30-dək ilk
iclasını keçirməli, bu iclasın nəticələrinə görə Bəyanatın 9-cu bəndinin reallaşdırılmasından
irəli gələn işlərin əsas istiqamətlərinin siyahısı formalaşdırılmalı, prioritet qismində dəmir yolu
və avtomobil yolları müəyyən edilməlidir. Prezident İlham Əliyev Moskva görüşündən sonra
qeyd etmişdir: “...Dağlıq Qarabağ münaqişəsi keçmişdə qalıb və biz gələcək barədə, qonşular kimi
birlikdə necə yaşamaq, nəqliyyat arteriyalarının açılması məsələlərini həll etməyə necə çalışmaq
və gələcəkdə regional sabitliyi və təhlükəsizliyi möhkəmlətmək haqqında düşünməliyik”.
2021-ci ilin yanvar sonundan Ağdamda Türkiyə-Rusiya Birgə Monitorinq Mərkəzi fəaliyyətə başladı.
"Dərinin yazılması" mənasına gəlir. Yəni dəri cızılanda və ya hər hansı bir təzyiqə məruz qalanda həmin yerdə köpüşük şəklində qırmızı və ya ağ iz olur. Adətən Övrə xəstəliyinin bir forması olan dermatographic urticaria xəstəliyinin simptomu şəklində ortaya çıxır.
Dəridə qaşıntı və həssaslıqdan əlavə təhlükəli bir vəziyyət deyil. Hətta maraqlı və əyləncəlidir.
)
