1. ikinci qarabağ müharibəsi dövründən başlayaraq addım-addım gərginləşən ikili münasibətlərin gəldiyi rota

Hər şey müharibə dövründə azərbaycan ordusunun simvolik önəm daşıyan xudafərin körpüsünə çatması ilə başladı. cənubi azərbaycanlıların bu kadrları lentə alması, ordumuza səslənməsi və s. fonunda bu şəxslərdən bir neçəsinin iran rejimi tərəfindən həbs edilməsi xəbərləri yayıldı, ardınca iran xudafərin körpüsünün digər tərəfində öz bayrağını asdı.

Müharibənin gedişi fonunda tez unudulan bu hadisə türkiyə prezidenti ərdoğanın zəfər paradında araz çayı haqqında oxuduğu şeir ilə təkrar gündəmə gəldi. iranlı millət vəkilləri bu şeirdə iranın ərazi bütövlüyünə qarşı fikirlər olduğunu müdafiə etdi, türkiyə və azərbaycanı hədəf alan bəyanatlar səsləndi.

Hadisələrin bu nöqtəsində həm azərbaycanın, həm də ermənistanın başı daha çox bir-birlərinə qarşı edəcəkləri növbəti həmlədə rusiyanın reaksiyasını hesablamağa yönəldi. rusiyada keçirilən görüşlər, üçtərəfli bəyanatın müddəaları haqda hər ağızdan bir avaz gəlməsi və s. şəklində irəliləyən qafqaz siyasətində artıq qarabağda yerləşdirilən rus sülhməramlı kontingenti də var idi. hər yeni gələn gün rus sülhməramlılarının yeni vurdumduymazlığı xəbəri ilə keçib gedərkən 2021-ci ilin yayında şuşa bəyannaməsi imzalandı. Bəyannamədən sonra türkiyə şuşada konsulluq açacağını bildirdi, yayın sonlarında isə azərbaycan qafan yolu üzərində post inşa edərək bu ərazinin azərbaycanın yurisdiksiyasında olduğunu iddia etdi və beləcə ara qarışdı məhzə bitdi.

iran, öz tırlarından qafan yolundan istifadə zamanı iki dəfə gömrük rüsumu alındığını bildirərək, hərəkəti qanunsuz elan etdi. Azərbaycan isə öz növbəsində hərəkətin tam qanuni olduğunu müdafiə etdi. Az keçməmiş, bu tırların əksəriyyətinin dağlıq qarabağa qanunsuz səfər etdiyi, qeydiyyat nişanlarını dəyişdirərək erməni maşınları maskası ilə dağlıq qarabağa daxil olduğu bildirildi. Azərbaycan həm irana, həm də rus sülhməramlılarının hərəkətləri səbəbilə rusiyaya nota verdi.

bunun üzərinə oktyabrda iran azərbaycanla sərhəddə "xeybər fatehləri" adlı hərbi təlimlərə başladı. Azərbaycan, iranın şimal sərhədlərini 30 il sonra xatırlamasını qəribə adlandıraraq təlimlərin vaxt və məkanını özünə mesaj olaraq qəbul etdi. ardından xomeneyiyə aid tvitter hesablarından azərbaycana doğru təhdidvari tvitlər gəlməyə başladı. Prezident ilham əliyev, cəbrayıl rayonuna səfər edərək keçirilən hərbi təlimləri açıq hədəfə aldı.

iran, bu əsnada qafanda iran konsulluğunun açılacağı ilə bağlı bəyanatlar verdi. 2022-ci ilə daxil olarkən münasibətlərdəki gərginlik hələ də davam edirdi. azərbaycan, qafandakı postu ləğv etməyəcəyini bildirdi, ardından rusiya ilə aparılan görüşmələr nəticə verdi və dağlıq qarabağa daxil olan iran tırları məsələsi demək olar ki bitdi.

2022-ci ilin əvvəllərində rusiya azərbaycanın mövqeyini dəstəkləyən açıqlamalar verdi. ardından iran prezidenti, apreldə azərbaycanla münasibətlərin 30 illiyinin tamam olması səbəbilə prezidentə məktub ünvanladı. münasibətlərin tədricən stabilləşməsi fonunda iran, azərbaycan üçün öz ərazisindən zəngəzur dəhlizinə alternativ yol verəcəyini açıqladı.

Yayda azərbaycan tərəfi üçtərəfli bəyanat mətninə əsasən laçın dəhlizinə alternativ çəkilən yolun hazır olduğunu və ermənilərin laçın dəhlizi ətrafından çıxarılmasını tələb etdi. Sentyarbda keçirilən əməliyyatlar gərginliyi pik nöqtəsinə çatdırarkən, iran vasitəçilik təklifi verdi, ardından iran xarici işlər nazirinin həm bakı, həm də irəvana səfər edəcəyi xəbərləri gəldi. lakin nazir sonradan fikrini dəyişib oktyabrın əvvəli yalnız irəvana səfər etdi. az keçməmiş iran, oktyabrda azərbaycanla sərhəddə hərbi təlimlərə başladı, qafandakı konsulluğun tezbazar açılışı oldu. Türkiyə, əvvəlcə iranla sərhəddinə qoşun yığdı, ardından azərbaycanla birgə hərbi təlimlərə başladı. oktyabrın sonunda isə iran prezidenti rəisi paşinyanı irana səfərə dəvət etdi və səfərin regionun taleyində böyük önəm kəsb etdiyini bildirdi. sonrasında isə dünənki hadisə yaşanana qədər baş verən açıqlamalar, bəyanatlar və s.

Və dünənki hadisə.

iki ildir ibtidai sinif şagirdləri kimi məktəblər açılana yaxın özünü itirən iran, bu dəfə hadisələri gələ biləcəyi ən çıxılmaz nöqtəyə gətirdi. bundan sonrası necə olacaq, yaşayıb görəcəyik