Sözaltı Sözlük - Azərbaycandilli Fikir Ensiklopediyası

+3 əjdaha

1. bir çoxumuzda mövcud olan kompleksdir. bizim sahib olmadığımız şeylere sahib olanlara perestiş edirik. görsel media dedikleri şeyinde vezifesi budur onsuzda, yada hollywood filmlerinin meqsedi. herlenib fırlanıb axırda sizde bu sizde sahib olmayanlara sahib olmaq isteyessiz yada sizede sizdekilere sahib olmayanların perestiş etmesini isteyessiniz. vaxtı ile perestiş etdiyiniz şeye qovuşduqdan sonra ise "ele bu?" sualına cavab axtaracaqsınız. yada ikinci yolu seçessiniz, sizde olmayanı pislemek kompleksi: (baxma: bizde yox içine pox)

+3 əjdaha

6. insan üçün də, cəmiyyət üçün də alçaqlıq (əzilmişlik) kompleksidir.

məsələn, türklərdən nifrət etmə səbəbləri üzümü gülümsədir: bir polemika əhatəsində baş verən çaxnaşmalar (qeyd edək ki hər iki tərəf yetəri qədər qüvvətli arqumentlər gətirməyi bacarır) əslində uzun bir keçmişə söykənən şəxsi bədbəxtliyimiz, dövlətin (gözlərini açdıqdan sonra qarşıladıqları və hələ də onları tərk etmək kimi niyyəti olmayan iqtidarın) sındırdıqları şəxsiyyətlər, qondarma (və artıq inanılması əllərimizdən alınmış) çirkli tariximiz, məhrum buraxılaraq bizlərdən oğurlanan, kimbilir, bəlkə də ən insani keyfiyyətimiz hesab edilən xəyallarımız, tədrisimiz və ailələrimizlə əlaqəlidir.

sssrnin bir model olaraq sosializm (cənnətdən ödünc alınan günlər) proyektinin uğursuzluğu da, gözdən qaçan, kiçik şeylərdə gizlidir: xatırlayıram; elementar olaraq məhəllə mədəniyyəti çərçivəsində iki heyyətə bölünərək futbol oynamaq istəyən uşaqların üzünə baxdıqca, şüşələrdən ibarət meydançalardaki davranışlarını müşahidə etdikcə görürdüm; başa düşürdüm ki bir topun sahibi (meydançanın zevsi) və onun əhatəsinə yığışan kiçik xalqı xatırladırıq. və bunlar heç də uzun keçmişdə yaşanan reallıqlar deyildi; doxsanların ikinci yarısında həmin sovetlərdən sıyrılmış valideynlərin uşaqlarıydıq. məsələn birisi sırf zəyif futbol oynadığı üçün ömürlük qapıçı durmaqla cəzalandırılırdı. bu halın özü belə hər şeyi su üstünə çıxardır: məndə olmayan hücumçuluq kompanentinin əzilmişliyini, qonşunun uşağında (bir digər adıyla, xalqın uşağı) axtarırdım.
və həmin uşaqlar evə qalxıb (həmin o qapıçı uşaq daxil) atalarına vurduqları (əslində vurmadıqları) qollardan danışmağa başladıqlarında, anaları televizorda peyk vaistəsiylə yayımlanan hər hansısa türk serialı izləyirdi. bizim kimi heç olmasa biraz bəxti gətirmiş uşaqlar üçün nu poqodi, tom and jerry, karlson tərzi mutfilmlər də tarixin qaranlıq dəhlizlərinə bastırılmışdı. və bir xalq, səlist bir soyuqqanlılıqla şəxsiyyət dəyişdirərək, rus seviciliyindən, türk seviciliyini seçirdi... (bax: rusofil vs. türkofil)

fikirləşirəm, bizə uşaq olaraq ulusumuz tərəfindən bəxş edilən nə var idi? tıx tıx xanım? (bir fahişə modeliydi) meşəyə insan gəlir? (mənasız və heç nə xatırlamadığım kiçik, tarzanımsı rəvayət) bəlkə unutduğum başqa bir şey? heç nəyimiz yox idi. türk seriallarıyla böyüyən, fikirləşməyə məcbur edilən bir nəsil böyüdü. sırf futbol sevgilərindən və vətənlərinin futbola aid heç bir uğurunun olmaması səbəbiylə, beşiktaşlar, fənərbaxçalar, qalatasaraylar yaranırdı. uşaqlığımda danışılan və artıq unudulan bir hekayəni də xatırlayıram: rəvayət odur ki, güya filan tarixin hər hansısa bir saatında milan və neftçi qarşılaşmasında (özü də san siroda) ələkbər məmmədov pokerə imza ataraq, italyanları gözü yaşlı qoyub. açıq danışım, bir uşaq kimi bu rəvayət məni sevindirmişdi. amma bu real idimi? yox əzizim, sadəcə kiçik bir yer dəyişmə var idi: banişevski getmiş, yerinə jardellər gəlmişdi.

sonra ötən vaxtlar (və internetin, texnologiyanın paralel inkişafı) gözümüzü biraz açmağımızla nəticələndi: türk litseylərindən (ağırlıqlı olaraq) məzun olan tələbələr türkiyəyə təşrif buyurdular. istanbulu silahların patladığı, verici qızların bolluğu və oxşar şeylərlə təxəyyül edən gənc yeni yetmələr, xəyal qırıqlığıyla üzləşdi. onlar qavradılar ki yaşam trtdən yansıdılan və sənin 3x12 ekranından izlədiyin şey deyil. gördülər ki türkiyə heç də şişirdildiyi qədər (bütün o nuru paşalar, georgie hagilar, çaldıran döyüşləri vs) über bir ölkə deyil. və haqlı olaraq (haqlıdan qəsdim, bədbəxtliyimizi, kompleksimizi örtmək naminə) türkiyədən nifrət etmək üçün səbəblər kəşf etməyə başladın. bu ən saf halıyla, bizdə olmayanlara sahib olanlara pərəstiş kompleksinin üzə çıxma halı, illərlə səni dolayan sistemin gülüşüydü. biz əslində özümüzə nifrət edirdik. didərgin salındığımız vətənimizə (heç vaxt bizə aid olmamış və bu gedişlə olmayacaq olan) yurdumuza qüssələnirdik.

indi keçək fərdin yaratdığı kompleksə: yuxarıda qeyd edilib, biraz ətraflıca mən də bildirim: freudun (freyd deyil, froydun) cinsiyyətlər üstünə kitabında müdafiə etdiyi bir amprizmə görə qadının ilk dəfə penislə qarşı qarşıya qalması, ona sahib olma instinktini yaradır. çox vaxt atasının vəya qardaşının penisi qarşısında düşmənçiliklə olmasa da, bir mübarizə aparır. şüuurlanma nəticəsində bu kompleks şüuuraltına keçərək, qadının yaddaşından uzaqlaşır. ancaq bu onu, o istəyi təməlli unutduqları mənasına gəlmir. klitorun (yunan tanrısı deyil) sonrakı illərdə qaşılaşdığı nəvaziş, onu bu istəyinin heç vaxt reallaşmayacağıyla qarşılaşdırır. ancaq həmişə qadın mızıldanır: hey, sənin sikin var, sən güclüsən.

nəticə olaraq, gec də olsa, yaralanmış da olsaq, aşılabiləcək, dərmanı olan bir kompleksdir. bir katolik rahib kimi tirat atmaq istəməsəm də, kiçik bir şey deyəcəm: sən axillesin ruhusan alexandre! deyə onu öpürdü anası. söhbət böyük iskəndərdən gedirdi. böyük iskəndər heç vaxt xalqın uşağıyla tanış olmadı; onu tanımadı. uşaqları, şüuurlarının ən açıq və çirklənməyə münasib çağlarında onları başqalarının heç də olmayan uğurlarıyla zəhərləmək lazım deyil. çünkü o uşaqlar bir gün böyüyüb üzünüzə tüpürəcək.

+3 əjdaha

5. bizdə olmayanlara sahib olanlara nifrətdən daha pis olmayan kompleksdir.

+1 əjdaha

2. uşaqlıqda belə insanda özünü göstərən xarakterdir. iki üç yaşlı qız uşaqları kişi cinsi orqanına qibtə ilə baxırlar məsələn. sonradan bu pərəstişə çevrilir. tecrübeyle sabittir. gece gece etdiğimiz muhabbete bak. bir kaza çıkıcak bak şimdi.töbe töbe

+1 əjdaha

3. kurt cobain dә mәsәlçün rockstar idi. bәlkәdә çoxlarının istәdiyi zirvәdәydi. ancaq nә sikinә yaradı? nәticәsi dә intihar oldu. heç courtney love öldürüb romantikasına girmәyin. elә courtneydәn dә bir sitat , "if u can't handle it then don't be a fuckin rockstar, kurt!"
bәzәn siklәmәmәk lazımdı. yetinmәk lazımdı. yenә dә courtneydәn bir sitat, "we r not who we fuck"
elә eddie vedder dә kurtun ölümünә münasibәt bildirәndә demişdi ki, biz onunla eyni adresә paralel gedәn qatarlar kimiydik. onun nә yaşadığını mәn anlayıram.