Sözaltı Sözlük - Azərbaycandilli Fikir Ensiklopediyası

+4 əjdaha

1. ərəb tarixinin ən əhəmiyyətli siyasi partiyalarından biri. 1953-cü ildə yaradılıb. fikir atası mişel eflak olub. ideologiyası ərəb milliyətçiliyi və sosializmdən ibarətdir. 1950-lərdən əvvəl ərəb dünyası qərbə bağlı kukla monarxiyalar tərəfindən idarə olunurdu. neft və digər təbii sərvətlər peşkeş çəkilirdi. bu situasiya da həm xalqı həm də o vaxtın fəal dövlət xadimləri narahat edirdi. bundan əlavə yaxın şərqdə geopolitik vəziyyət elə idi ki, ssri də abş-britaniya-fransa-israil dörtlüsünə qarşı bölgədəki sosialist hərəkatları dəstəkləməli idi. kqb bir çox yaxın şərq ölkələrinin generalı ilə əlaqəyə keçir. soyuq müharibənin ilk illərdən etibarən camal əbdül nasir başçılığı ilə misirdə kral faruka qarşı hərbi çevriliş həyata keçir. daha sonra isə bu tip pan-ərəbist, ərəb milliyətçi-solçusu tipi iqtidarlar suriya, liviya və iraqda da iqtidara gəlir. bu tip hərəkatlara adətən qərbə düşmən ssri-yə dost kimi baxan milliyətçi ərəb generalları başçılıq edib. yəni misalçün qəddafinin xatirələrində kralının italiya hakimiyyətinə verdiyi ziyafətlərdən necə qıcıqlandığını oxumaq olar. qərbə və israilə qarşı uduzmağı özlərinə sığışdıra bilməyən bu növ liderlər hakimiyyətlərinin ilk illərində təbii sərvətləri milliləşdirməklə məşğul oldular. əsad, səddam, qəddafi, nasiri mahiyyətcə baas tipi liderlər olaraq kvaliffikasiya etmək olar amma baas adı rəsmən sadəcə suriya və keçmiş iraq iqtidarlarında olub. baas partiyalarının hökmranlıq etdiyi ölkələr həddindən çox avtoritar olur. ikinci körfəz müharibəsi sonrası iraqda baas partiyası qadağan edildi. baas hazırda sadəcə suriyada iqtidardadı.

+2 əjdaha

2. hətta bəzi çevrələrdə bu partiyanı osmanlı dövründə yaranan "ittihat ve terakki"(sonradan üzvlərinin milli mücadele də iştirak etmələri ki sonradan bildiyimiz "chp" nin former(qurucu) üzvləri olurlar) fırkasına da bənzədirlər, çünki ikisi də dövlətin müstəqilliyini quranlardır. amma ikisində də başda tək partiyalı sistem olmasına baxmayaraq türkiyə sonradan çoxpartiyalı sistemə keçir. ikisi də milliyətçidir. əslində tam adı "ərəb sosyalist baas partiyasi"(arab socialist ba'th party) dır və 1940 cı ildə yaranıb, tam şəkildə 1947 ci il apreldə zad olub. suriya qolu(digər qolu iraq hansı ki səddam hüseyini bəxş etti cahana) 1963 cü ildə baş verən bir hərbi çevrilişlə hakimiyyətə gəlir, 1966 cı ildə isə bu dəfə partiyanın öz içindəki bir çevrilişlə ənənəpərəst(traditionalist)lər partiyadan xaric olunur və hafez al-assad gəlir. 1970 də özünü baş nazir, 1971 də də prezident elan edir və ölümünə qədər(2000 ci il iyun) hakimiyyətdə qalır. sonra bəşər əsad gəlir ingiltərədən və s. və ilaxir. sıxılmayacağınızı bilsəm daha çox yaza bilərdim.