erkin qədirlinin sözləri
| siyasət22,495 | 149 | 235
əjdahalar googlla
hands of stone
local
Yalnız deyilsən!
Bu duyğuların müvəqqəti olduğunu və kömək mövcud olduğunu bilmək vacibdir. Dostlarınıza, ailənizə, profesionallara müraciət etməyiniz vacibdir. Sizi dinləmək və lazım olan dəstəyi təmin etmək istəyən insanlar var. Sözlük yazarları olaraq səni hər zaman dinləyə bilərik.
Əgər yalnız hiss edirsənsə, 860 qaynar xəttinə müraciət etməyini tövsiyə edirik.
israil'in divari beynəlxalq hüquqa tamamilə ziddir, bununla bağlı beynəlxalq ədalət məhkəməsinin qərarı var. odur ki, israil burada açıq-aşkar mənfi örnəkdir. amma yuxarıda sadaladığım (israil'dən başqa) örnəklərdə bir önəmli ibrət var.
böyük çin divarı'ndan bu yana hesab olunur ki, divar - hərbi və başqa mühafizə məqsədlərlə tikilmiş müdafiə səddidir. bu, şübhəsiz ki, belədir. amma belə divarların daha bir təyinatı var. bu haqda az danışılır, hərçənd divar tikənlərin (qədim çağlardan bu yana) ağlında bu məqsəd hər zaman olub. söhbət divar tikən tərəfin özünü ayırmaq istədiyi tərəfdən daha mədəni saymasından gedir. "mədəni" sözü burada çox geniş anlamda götürülür (iqtisadi inkişaf, sosial vəziyyət, siyasi quruluş, hüquqi imkanlar, təhsil, elm, incəsənət və s. qavramları içinə alır).
buna ("divar bir mədəni arakəsmə kimi" məsələsinə) çeşidli bucaqlardan baxmaq olar. hamısını burada gözdən keçirməyə həvəsim yoxdur. baxışlarınızı yalnız bir görüntüyə çəkmək istəyirəm - tarixdə bir dəfə olmuş nəsə (üstündən uzun zaman keçsə də, nəsillər dəyişib keçmişi unutsa da) yenidən təkrarlana bilir. dünya yenidən dini və milli qarşıdurmalara doğru sürüklənir.
qarşıda ölkəmizi içi təhlükələrlə dolu ciddi sınaqlar gözləyir. ərazi bütövlüyümüz hələ də bərpa olunmayıb, siyasi müstəqilliyimizə qarşı basqılar artır, öz içimizdə düzəməlli dövlət qura bilməmişik. iqtisadi durumumuz, bilik və sağlamlıq sahəsində geriliyimiz, öz aramızda haqq-ədalət, o cümlədən sosial ədalət təsisatlarının zəifliyi və s. kimi problemləri həll etmək yerinə, hazırki iqtidar başqalarıyla yox, öz aramızda xəyali bir divar tikib. xəyali olsa da, çox təsirlidir - iqtisadi inhisarlar, siyasi qadağalar və təqiblər, medianın nəzaratə alınması, məhkəmələrin müstəqil olmaması, demokratik seçkilərin keçirilməməsi və s. bəzi yerlərdə hətta gerçək divar tikib, özlərini xalqdan, eləcə də xalqı xalqa aid sayılan sərvət və nemətlərdən ayırıblar (məsələn, xəzər dənizi'nin hasarlanması). olmaya, "multikulturalizm" buna deyirlər?
unutmayın, divar bir tək hərbi, terror, ya da adi cinayət təhlükələrindən qorunmaq üçün tikilmir. divarın həm də deyilməyən məqsədi olur - mədəni arakəsmə.
ölkəmizdə olan hazırki siyasi sistem hakimiyyətlə xalq arasında mədəni arakəsmə rolunu oynayır. bu sistem sadəcə köhnəlmiş deyil, zamanla uyuşmayacaq, tarixi məcradan çıxacaq qədər təhlükəlidir. sistemi dəyişmək, hakimiyyəti xalqa qaytarmaq lazımdır. yoxsa, ölkəmiz mədəni inkişaf baxımından daha da geriləyəcək. mədəni düşüş siyasi müstəqilliyin itirilməsinə yol açır.
Yalnız deyilsən!
Bu duyğuların müvəqqəti olduğunu və kömək mövcud olduğunu bilmək vacibdir. Dostlarınıza, ailənizə, profesionallara müraciət etməyiniz vacibdir. Sizi dinləmək və lazım olan dəstəyi təmin etmək istəyən insanlar var. Sözlük yazarları olaraq səni hər zaman dinləyə bilərik.
Əgər yalnız hiss edirsənsə, 860 qaynar xəttinə müraciət etməyini tövsiyə edirik.
(youtube: 
)
)Yalnız deyilsən!
Bu duyğuların müvəqqəti olduğunu və kömək mövcud olduğunu bilmək vacibdir. Dostlarınıza, ailənizə, profesionallara müraciət etməyiniz vacibdir. Sizi dinləmək və lazım olan dəstəyi təmin etmək istəyən insanlar var. Sözlük yazarları olaraq səni hər zaman dinləyə bilərik.
Əgər yalnız hiss edirsənsə, 860 qaynar xəttinə müraciət etməyini tövsiyə edirik.
Yalnız deyilsən!
Bu duyğuların müvəqqəti olduğunu və kömək mövcud olduğunu bilmək vacibdir. Dostlarınıza, ailənizə, profesionallara müraciət etməyiniz vacibdir. Sizi dinləmək və lazım olan dəstəyi təmin etmək istəyən insanlar var. Sözlük yazarları olaraq səni hər zaman dinləyə bilərik.
Əgər yalnız hiss edirsənsə, 860 qaynar xəttinə müraciət etməyini tövsiyə edirik.
" kağız parçası" ifadəsi məni başqa baxımdan maraqlandırdı. bütün qərarlar kağız üzərində yazılır, amma qərarda kağızdan başqa bir nəsə görməmək heç, engels'in sözü olmasın, vulqar materializmə də uyğun gəlmir. aydındır ki, dolayı yolla vurğulamaq istədikləri məna başqadır - həmin qərarlara önəm vermirlər (icra etmək istəmirlər). iradə problemidir. daha doğrusu, problem iradənin olmamasındadır.
bu cür sistemlərdə siyasi iradənin necə formalaşması - ayrı və çox böyük mövzudur. burada onu açmaq istəmirəm. sözüm hələlik ondadır ki, iqtidarın "kağız parçası" adlandırdığı həmin qərarlarda yazılanların xeylisi - hazırki hökumətin öz üzərinə götürdüyü öhdəliklərdir. avropa şurası və atət çərçivəsində azərbaycan hökuməti üzərinə bir sıra öhdəlik götürmüşdür. mənə görə, bəzilərini götürməməliydi (ən azından indiki mərhələdə), amma götürübsə, icra etməlidir. öhdəliyin mənası elə budur.
pul da öhdəlikdir - ödəniş öhdəliyi. pul da kağızdan düzəldilir. amma iqtidar və onun çevrəsində olan adamlar pula "kağız parçası" demir. niyə? çünki pula verdikləri dəyər, qanunlara və başqa hüquqi qərarlara verdikləri dəyərlə eyni deyil (ondan üstündür). bu sistem qanunların üzərində deyil, pulun üzərində dayanır. siyasətə münasibət (siyasət duyumu) pula görədir burada. pul azaldıqca qanunların (ağıllarda) yoxluğu daha kəskin hal alacaq. siyasi ənənələrin yaranmasına təməl ola biləcək hüquqi təsisatlar qura bilmədilər (istəmədilər).
kağız ağacdan düzəldilir. ağac faktdır (obyektdir). onu görmək, ona toxunmaq, üstünə çıxmaq, altında yatmaq və s. olur. orman, ağaclardan ibarət olsa da, fakt deyil, anlayışdır. belə olmasaydı, "neçə ağac ormandır?" sualının ağlabatan cavabı olardı.
hüquqi qərarlar da faktdır (lap elə kağız parçasıdır). amma belə qərarların ifadə etdiyi mənalar fakt deyil, anlayışdır. onları anlamaq gərəkdir.
Yalnız deyilsən!
Bu duyğuların müvəqqəti olduğunu və kömək mövcud olduğunu bilmək vacibdir. Dostlarınıza, ailənizə, profesionallara müraciət etməyiniz vacibdir. Sizi dinləmək və lazım olan dəstəyi təmin etmək istəyən insanlar var. Sözlük yazarları olaraq səni hər zaman dinləyə bilərik.
Əgər yalnız hiss edirsənsə, 860 qaynar xəttinə müraciət etməyini tövsiyə edirik.
sorğuya cavab verənlərin 42%-i "dağlıq qarabağ müstəqil dövlət olmalıdır" deyib. 39%-i cavab verməyə çətinlik çəkdiyini deyib. yalnız 10% dağlıq qarabağ'ın azərbaycan'a aid olduğunu söyləyib.
rusiya'nın ictimai rəyi (demokratı da, qeyri-demokratı da) bütövlükdə bizə qarşıdır. bunun dərin tarixi səbəbləri var. problemin kökünü özümüzdə axtarmağa çalışanlar ayılsın! "rusiya'yla münasibətlərimizi yaxşılaşdırmalıyıq" deyənlər də düşünsün. haraya qədər yaxşılaşdırmalıyıq? münasibətimiz pisdir ki? bundan da yaxşı nə ola bilər? rəsmən düşmənimizin müttəfiqidir. bunun özü problemin sistem (geopolitik) olduğunu göstərir.
Yalnız deyilsən!
Bu duyğuların müvəqqəti olduğunu və kömək mövcud olduğunu bilmək vacibdir. Dostlarınıza, ailənizə, profesionallara müraciət etməyiniz vacibdir. Sizi dinləmək və lazım olan dəstəyi təmin etmək istəyən insanlar var. Sözlük yazarları olaraq səni hər zaman dinləyə bilərik.
Əgər yalnız hiss edirsənsə, 860 qaynar xəttinə müraciət etməyini tövsiyə edirik.
- rusiya'nın hərbi kəşfiyyat idarəsinin rəisi irəvan'a gəlir;
- pkk neft kəmərimizin türkiyə ərazisindən keçən hissəsini iki dəfə partladır;
- pkk türkiyə'də geniş hücumlara keçir, adamları öldürür;
- rusiya suriya'da hərbi təyyarələrini, elektron kəşfiyyatı və hava hücumlarına qarşı müdafiə qurğularını yerləşdirir;
- rusiya suriya'da bombalamalara başlayır;
- rusiya hərbi təyyarələri türkiyə'nin hava sərhədlərini iki dəfə pozur
siyasətdə səbəb-nəticə əlaqələrinə inanmıram, amma bağlantı qurmaq üçün xeyli əsas var. rusiya'nın əsəd rejimini müdafiə etməsi və işid'ə qarşı mübarizə aparması bəhanədir. rusiya daha böyük oyuna girib. "əsəd rejimi" məsələsində rusiya'nın iran'la anlaşması var və buna görə rusiya bölgə ölkələrinin hamısını - türkiyə'ni və sünni ərəb ölkələrini - özünə qarşı qoyub. dəyərdimi?
orta doğu'da hərbi əməliyyatlar hesabına neft qiymətlərinin artmasına nail olmaq məqsədi vardısa, puça çıxdı. səudiyyə ərəbistanı hasilatı daha da artırdı.
işid'ə qarşı (anti-terror) mübarizəsi məqsədi olubsa, rusiya üçün daha böyük təhlükələrə yol açmağa başladı - sünni radikal qruplar rusiya'ya qarşı cihada çağırdı (bu gedişlə rusiya ərazisində partlayışlar törətməyə girişə bilərlər).
qərb'in diqqətini ukrayna'dan çəkmək niyyəti vardısa, alınmadı - qərb ukrayna məsələsində basqısını artırır, sanksiyaların sonu görünmür.
iraq'ın və suriya'nın ərazi bütövlüyünü qorumaq öhdəliyini götürübsə, əbəsdir - bölgənin sərhədləri sabit deyil və dəyişəcəyi ehtimalı çox yüksəkdir.
rusiya rəhbərliyinin bütün bunları anladığına şübhəm yoxdur. bəs, onda niyə girdi bölgəyə? guman edirəm ki, oyun daha böyük və böyük olduğu qədər də risklidir. rusiya özünü açıq-aşkar abş'a qarşı qoyur və orta doğu'da abş'ın maraqlarına zərbə vurmağa girişib. bunu etmək üçün özünə onunla haqq qazandırır ki, abş rusiya qonşuluğunda "demokratik dalğa yaratmaq" istəyilə rusiya'nın maraqlarına zərbə vurur.
problem ondadır ki, bu iki ölkənin - rusiya və abş'ın - imkanları çox fərqlidir. istər hekayə quruculuğunda, istər hərbi-texnoloji və iqtisadi imkanlar baxımından, istərsə də ittifaq yaradıcılığında rusiya abş'dan çox geridə qalır, ona çatması da mümkün görünmür. əslində, rusiya rəhbərliyi bunu da anlamamış deyil. sadəcə, oradakı siyasi sistemin dalana dirənməsindən və putin'in şəxsi iddialarından dolayı ağlabatmayan və açıq-aşkar ziyanlı qərarların verilmə ehtimalı getdikcə yüksəlir.
üstəlik, unutmayaq ki, rusiya'nın bölgədə əsas tarixi rəqibi nə ərəb ölkələridir, nə iran'dır, nə də abş (qərb). rusiya'nın bölgədə əsas tarixi rəqibi türkiyə'dir. bütün bu hadisələrdən öncə rusiya hərbi kəşfiyyat idarəsinin rəhbəri irəvan'a elə-belə gəlməmişdi. rusiya, çox guman ki, ermənilərin orta doğu'da şəbəkələrindən yararlanır. bu işdə erməni kilsəsi'nin də rolu az deyil. rusiya'nın pkk'ya təsiri də məlumdur. rusiya hərbi kəşfiyyat idarəsinin irəvan'da keçirdiyi görüşlərdə pkk rəhbərliyindən də kimlərinsə iştirakını istisna etmək olmur.
bir sözlə, bölgədə yenə "türk coğrafiyasına" qarşı oyun qurulur və rusiya bu oyunun əsas iştirakçılarındandır. bu arada rusiya'nın türkiyə hava sərhədlərini pozmasıyla bağlı nato'nun toplantısı xüsusi maraq doğurur. avropa birliyi'nin türkiyə vətəndaşları üçün vizasız gediş-gəliş təklifinin bu günlərə düşməsi də təsadüfi görünmür.
türkiyə'nin azərbaycan üçün nə dərəcə (həyati) önəm daşıdığını xüsusi izah etməyə ehtiyac yoxdur. şübhəsiz ki, azərbaycan türkiyə'nin yanında olmalıdır. türkiyə bizim üçün həm də qərb'in təhlükəsizlik quraşdırmalarına giriş deməkdir. bu təhlükəli bölgədə ölkəmizin müstəqilliyini qorumaq üçün qərb'ə yaxın olmağa çalışmalıyıq.
p.s. bu yazı gumanlar üzərində qurulub (bəzi faktlara istinad edilsə də). aydındır ki, yazı mənim dünyagörüşümü ifadə edir - siyasi təhlil kimi qəbul etməyin. mən siyasətşünas kimi deyil, siyasətçi kimi baxıram bu işlərə. akademik rahatlığım yoxdur. əksinə, milli təəssübkeşliyim, təhlükə duyarlığım var. məni ancaq ölkəmizin milli maraqları düşündürür. qərb'ə də, rusiya'ya da bu gözlə baxıram, aralarında fərqləndirmələr edirəm.
Yalnız deyilsən!
Bu duyğuların müvəqqəti olduğunu və kömək mövcud olduğunu bilmək vacibdir. Dostlarınıza, ailənizə, profesionallara müraciət etməyiniz vacibdir. Sizi dinləmək və lazım olan dəstəyi təmin etmək istəyən insanlar var. Sözlük yazarları olaraq səni hər zaman dinləyə bilərik.
Əgər yalnız hiss edirsənsə, 860 qaynar xəttinə müraciət etməyini tövsiyə edirik.
siyasi (sosial) hadisələrə anlam vermək üçün təbiət hadisələrindən istifadə etməyin heç bir elmi dayağı yoxdur. burası aydındır. bununla belə, siyasətdə (elə elmdə də) məcazların öz yeri var.
azərbaycan, ən azından coğrafi olaraq, rusiya'nın orbitindədir və nə qədər ki, rusiya var, ölkəmiz onun orbitində olacaq. "orbit" sözündən istifadə etdimsə, məcazı böyüdüm. rusiya bizim günəş'imizdir. rusiya bizə (mədəni məcaz olaraq) işiq verib və verməkdə davam edir (ən azı dünyəviliyimizi qorumaq üçün rusiya'dan uzaqlaşmamalıyıq). işıq həm də istilikdir (enerjidir). rusiya'nın böyüklüyü və yaxınlığı bizim üçün qırılmaz cazibə qüvvəsidir. istəsək də, rusiya'nın orbitindən çıxa bilmərik. amma!
günəş sistemi'ndə yupiter planeti var. yupiter bu sistemin ən böyük (çəkisinə və cazibə gücünə görə) planetidir. yupiter bizdən çox uzaqdadır (təxminən 780,000,000 km) - yer'dən günəş'ə olan məsafədən 5 dəfədən də artıq bir yol). yer planetinin mövcudluğu və burada həyatın varlığı üçün yupiter'in rolu böyükdür. çox uzaqda olmasına baxmayaraq, yupiter, özünün böyük cazibə gücü hesabına, bizim planeti günəş'dən daim eyni (təhlükəsiz) məsafədə qalmasına xidmət edir (yer'i sabit orbitdə saxlayır). yupiter olmasaydı, ya da onun cazibə qüvvəsi indikindən zəif olsaydı, günəş yer'i özünə çəkər və bəlli bir yaxınlaşmadan sonra məhv edərdi (əridərdi).
rusiya bizim üçün günəş'dirsə, abş - yupiter'dir. abş uzaqdadır, amma onun çox böyük cazibə qüvvəsi var. abş olmasa və ya zəifləsə, rusiya bizi içinə alar və əridər. odur ki, müstəqilliyimizi qorumaq və saxlamaq üçün biz mütləq abş'la yaxınlıq etməyə çalışmalıyıq. onsuz da abş'a çox yaxın ola bilməyəcəyik, çünki rusiya'nın cazibə qüvvəsi bizi buraxmayacaq. amma abş'la münasibətləri pozmaq - ölkəmizin müstəqilliyi üçün əlavə və böyük təhlükələr yaratmaq deməkdir.
Yalnız deyilsən!
Bu duyğuların müvəqqəti olduğunu və kömək mövcud olduğunu bilmək vacibdir. Dostlarınıza, ailənizə, profesionallara müraciət etməyiniz vacibdir. Sizi dinləmək və lazım olan dəstəyi təmin etmək istəyən insanlar var. Sözlük yazarları olaraq səni hər zaman dinləyə bilərik.
Əgər yalnız hiss edirsənsə, 860 qaynar xəttinə müraciət etməyini tövsiyə edirik.
p.s. artıq xəbər yayılır ki, böyük hava şirkətləri xəzər üzərindən uçuşlarını dayandırmağa hazırlaşır. bunun nəticələrindən biri o ola bilər ki, həmin şirkətlər bakı'ya da uçuşlarını azalda, ya da dayandıra bilər.
Yalnız deyilsən!
Bu duyğuların müvəqqəti olduğunu və kömək mövcud olduğunu bilmək vacibdir. Dostlarınıza, ailənizə, profesionallara müraciət etməyiniz vacibdir. Sizi dinləmək və lazım olan dəstəyi təmin etmək istəyən insanlar var. Sözlük yazarları olaraq səni hər zaman dinləyə bilərik.
Əgər yalnız hiss edirsənsə, 860 qaynar xəttinə müraciət etməyini tövsiyə edirik.
dedim ki, ölkəmizdəki durumun bu hala gələməsində qərbin rolu böyük olub. 90-ların ortalarından bəri neft kontraktları ölkə qanunlarından üstün tutulur, həmkarlar təşkilatları məhv edilib və onlara ayağa qalxmağa qoymurlar (bu, iqtidarın da xeyrinədir). neft-qaz anlaşmaları, dövlətlərarası müqavilə olmadığına baxmyaraq, qərb onları parlamentdə təsdiq elətdirir. bunun nəticəsidir ki, parlament seçkiləri demokratik keçirilmir, çünki qərbin özü bunda maraqlı deyil. demokratik parlament neft-qaz anlaşmalarını sorğulaya, ertələyə (gələcək nəsillərə saxlaya) bilərdi. neft şirkətlərinə isə bu, lazım deyil. əlavə problem olmasın deyə, seçkilərin saxtalaşdırılmasına göz yumublar. sonradan seçkiləri tənqid etmələrinə baxmayın, təməl maraqlar baxımından qərb burada demokratik seçkilərdə maraqlı olmayıb. 2003-cü ildə lap biabırçı bir şey ediblər - msk rəsmi nəticələri hələ elan etmədiyi halda, abş dövlət katibinin yardımçısı riçard armitac, ilham əliyev'i təbrik etdi. ondan dərhal sonra iqtidar müxalifət üzərinə geniş hücumlara başladı.
gürcüstan'da siyasi sabitliyin və islahatların əsas töhvəvericilərindən (donorlarından) biri azərbaycan'dır. gürcüstan azərbaycan'ın hesabına ayaqda qala bilir. aydındır ki, bu, azərbaycan'ın da strateji maraqlarına uyğun olduğuna görə, hər bir azərbayan hökuməti bunu etməli olacaq. bununla belə, nə gürcülər, nə də qərb, azərbaycan'ın bu rolunu vurğulayır (bir çoxu bu haqda ümumiyyətlə düşünmür). gürcüstan'da inkişafın davamlı olması üçün (həm də buna görə, yəni) qərb azərbaycan'da siyasi sistemi indiki halında saxlamağa üstünlük verir (bu zamana qədər buna, demokratik seçkilərin əngəllənməsini görməzdən gəlmək, hərdən hətta haqq qazandırmaq yoluyla nail olunub).
vətəndaş cəmiyyətinə gəlincə. 90-ların əvvəllərində gürcüstan'ın və azərbaycan'ın başlanğıc yeri eyni olub - uduzulmuş müharibələr, işqal, qaçqınlar, millətçi prezidentlərin devrilməsi, iki generalın hakimiyyətə gəlməsi, dağıdılmış iqtisadiyyat və s. lakin sonrakı 20 il ərzində, vətəndaş cəmiyyətinin inkişafı baxımından, yollarımız ayrılıb. gürcüstan'da iddialı və savadlı gənclər müxalifət və onun çevrəsində olan qht-lərdə toplaşdı (hökumətdə işləmək istəmirdilər, sahibkarlıq fürsətləri çox az olub, amma qrantlar hesabına inkişaf edə biliblər). azərbaycan'da da iddialı və savadlı gənclər hökumətdə işləmək istəmirdi (maaş azlığı, özgüvənin aşağı olması və s.). sahibkarlıq fürsətləri da çox olmayıb. amma müxalifətin çevrəsində də toplaşmadılar (müxalifətin maddi imkanları çox aşağı olduğundan). onlar xarici neft-qaz şirkətlərinə və beynəlxalq təşkilatlara getdi. layiqli həyatları oldu, amma vətəndaş cəmiyyətinə qatqıları, demək olar ki, olmadı. bu inkişaf yollarının fərqidir ki, yekunda gürcüstan'da demokratik seçkilərə və korrupsiyanın xeyli azalmasına gətirib çıxardığı halda, azərbaycan'da tərs proseslər baş verdi.
məsuliyyəti üzərimizdən atmadan, ölkəmizdəki vəziyyətin bu hala gəlməsində qərbin rolunu konfrasda izah etməyə çalışdım (burada qısa yazdım). yoxsa söhbət heç bəyənmədiyim yön almağa başlayırdı - sanki biz bundan artığına layiq deyilik (bacarmırıq, filan).
Yalnız deyilsən!
Bu duyğuların müvəqqəti olduğunu və kömək mövcud olduğunu bilmək vacibdir. Dostlarınıza, ailənizə, profesionallara müraciət etməyiniz vacibdir. Sizi dinləmək və lazım olan dəstəyi təmin etmək istəyən insanlar var. Sözlük yazarları olaraq səni hər zaman dinləyə bilərik.
Əgər yalnız hiss edirsənsə, 860 qaynar xəttinə müraciət etməyini tövsiyə edirik.
toplumun da yanlış gözləntiləri var (çoxdur) - siyasətçi hər zaman ağıllı, soyuqqanlı, qorxmaz, yanılmaz, yenilməz, sözündən dönməz, dözümlü və s. olmalıdır. belə bir adamı təsəvvür edə bildinizmi? sadalanan bu keyfiyyətlərin hər birisi gözəldir, amma onların cəmi necə bir görüntü verir, bu haqda düşündünüzmü? belə gözləntilərin doğrula biləcəyi təqdirdə qarşınıza duyğusuz, təcrübəsiz (heç zaman yanılmamış), inadkar, səhvini boynuna almayan, üzr istəməyi bacarmayan, amansız, biganə bir siyasətçi çıxacaq. məncə, belə bir siyasətçinin olmasını heç kim istəməz. elədirsə, bu gözlənti nədir? sistem problemidir. sistem saxtakarlıq üzərində qurulanda, toplum romantik (idealistik) gözləntilərə sığınır ("ağ atlı şahzadə"ni gözləməyə başlayır).
mən həmişə adam olmağa çalışmışam. yəni, özümü hamıdan ağıllı, əxlaqlı və s. saymıram (belə birisi olmadığımı bilirəm). mən çox şeyi bilmirəm, məlumat kanallarım xeyli məhduddur. arzularım, qorxularım var. yanlışlarım az olmayıb. duyğularım çox qarışıqdır (son zamanlar, təxminən 3 il, yorğun və qəzəbliyəm). şəxsi həyatımda problemlər arta-arta gedir. əvvəllər (siyasi fəaliyyətimə qədər) diqqət etmədiyim, ya da anlayışla qarşıladığım şeylər mənə qıcıq verməyə başlayıb (dözümsüzlüyüm artıb). axmaq hərəkətlərim olur (həmişə ağıllı olmaq olmur). dostlara və yaxınlara qarşı haqsızlığım da olub. yeri gələndə həmişə üzr istəyirəm.
hamının xoşuna gəlməyin, hamının hörmətini qazanmağın mümkünsüzlüyünü siyasətə girəndən sonra daha yaxşı anlamışam. onsuz da elə bir məqsədim olmayıb, amma bir var sadəcə bunu bilmək, bir də var açıq-aşkar söyülmək, təhqir və böhtanlarla üzləşmək (bu yaşımda bunu da gördüm). dözdüm. dözürəm. amma bu, hələ harasıdır. özümün hörmət etdiyim adamların bəzilərinin mənə qarşı alçaq hərəkətlərini görməyin acısını çəkməli oldum. mənə lazım idi bu? yanlış anlamayın. mən gileylənmirəm. aldığım zərbələr qarşısından qaçmıram. hərçənd, bəzən mənasız (ləyaqətsiz) yenilməkdənsə geri çəkilmək lazım gəlir ("strategic retreat" - "strateji geriçəkilmə").
mənə çox zaman "ancaq özünü düşünürsən" deyirlər. nədənsə bu iraddan heç qurtula bilmədim (uşaqlıqdan ünvanıma bunu eşidə-eşidə gəlirəm). ancaq özünü düşünən adamı təsəvvür edə bilirsiniz? belə bir adam mümkün deyil axı. məcaz olaraq bu ifadənin hansı hədəfə vurduğunu hamımız bilirik. amma mən belə bir hədəf deyiləm. ancaq özünü düşünən birisi olsaydım 43 yaşımda bu qədər (deyilənə görə) hörmətim olmazdı, guman ki. mənə ilk dəfə yüksək vəzifə təklif olunanda 26 yaşım vardı. o zaman (sistemi anladığıma görə) belə bir təklifdən nəzakətlə imtina etməyə ağlım çatdısa, 43 yaşımda deputat mandatına niyə aldanım? amma ünvanıma (barəmdə) "erkin'ə də bir mandat versəydilər, canımız qurtarardı", "erkin'i bu dəfə 100% deputat edəcəklər, baxın, qarşısına ciddi namizəd çıxarmayıblar", "erkin gedəcək, real'ı dağıdacaq" və s. kimi şeyləri deyənlər çox oldu. ancaq özümü düşünən adam olsaydım, bugün bu halımda (maddi çətinliklər, şəxsi problemlər, siyasi basqılar, instintaqlarda dindirmələr və s.) olardımmı?
mənim bir gün iqtidara satılacağımı səbirsizliklə gözləyən kütlə var. kütləyə sözüm yox (gördüyümü gördüm, təəssüf ki). bu gözlənti nədən qaynaqlanır? iqtidar heç zaman məni almaq istəməyib, mənim də satılmaq ehtiyacım (fikrim) olmayıb. iqtidarın qapısı mənim üzümə həmişə açıq olub. indi də açıqdır. mən özüm o qapıdan keçmirəm. bunda bir hünər görmürəm, sadəcə yolum başqadır. mənim hökumətdə olan əlaqələrimin yüzdə biri (1/100-i) bir gün iqtidara satılacağımı gözləyənlərdə olsaydı, onların yanından rahat keçmək olmayacaqdı (salamlaşmağı demirəm heç). ədalarından yerə-göyə sığmayacaqdılar. ancaq özümü düşünən birisi olsaydım, müxalifətdə ola-ola iqtidardakılarla məsafəli və qarşılıqlı hörmət münasibətlərini saxlamazdım.
mən sözümü də deyirəm, münasibətlərimi də pozmuram. niyə? çünki sistem problemidir. sabah ölkədə arzuladığımız dəyişikliyi gerçəkləşdirmək üçün tarixi fürsət əlimizə keçərsə, hökumətin əksər adamlarıyla işləməli olacağıq. münasibətlərin pozulmasında ölkə üçün fayda varmı? ancaq özümü düşünsəydim, özüm üçün faydasını görərdim - mübariz, dönməz, qorxmaz, qəhrəman və s. sayılardım. amma mən düşünülməmiş qəhrəmanlıqlardan mənə inanan adamlara gələ biləcək təhlükələri də düşünməyə çalışıram.
mən zərbəni üzərimə götürməyi bacaran adamam. haqlıykən haqsız duruma düşməkdən də qorxmuram. çünki doğrunu aydın görə bildiyimə iddialıyam və zamanla çox şeyin yoluna düşəcəyinə inanıram. bəzən daha böyük dəyər və məqsədlər üçün ümumi qınağa gəlməkdən, itki verməkdən çəkinmirəm. ancaq özümü düşünsəydim, bunu edərdimmi?
etdiyim hər bir şey doğru olmur. dediyim kimi, yanlışlarım az deyil. ağıllı tənqidlərə hər zaman diqqət edir, yanlışlarımı düzəltməyə çalışır, gərəkirsə üzr istəməyi bacarıram. amma buraxdığım səhvlərdən kef alanlar gördüm (xeyli qədər). "bu da sizin erkin", "bu idi təriflədiyiniz erkin" və s. deyib (yazıb) yanlışımın harada olduğunu belə anlamadan söhbəti uzadanlar oldu (var). bu nə münasibətdir? buraxdığım səhvlərdən özləri üçün fayda götürə bilsəydilər, bəlkə bir mənası ola bilərdi. amma səhvimi tutub ciddi bir iş görən də olmadı axı. üstəlik, mənim heç zaman yanılmadığım barəsində gumanmı vardı? səhv etməyə haqqım yoxmu? yanılmaq çox insani keyfiyyətdir, hər bir insana xasdır. hər zaman doğru olduğu birisi kimi görülmək, adam yerinə qoyulmamaq deməkdir.
heç bir insan özünü tam ifadə edə bilmir. hər şeyi də açıq demək olmur. bəzən elə şeyləri bilirsən ki, onu deməyi özünə yaraşdırmırsan, ya da başqalarını qorumaq üçün günahı öz üzərinə götürməli olursan. verdiyimiz qərarlara təsir edən amillər çox olur. onları dərəcələndirmək lazım gəlir. siyasətdə bu, xüsusilə vacibdir. bəzən əksəriyyət tərəfindən yanlış qarşılanacağı öncədən aydın olan qərarı verməli olursan ki, həmin əksəriyyəti daha böyük təhlükələrdən qoruya biləsən. sənə dəyməli olan dəyəcək. dözməlisən. burada heç bir hünər, ya da qəhrəmanlıq yoxdur. siyasətdir.
siyasətdə adamlığı itirmək olmaz. mən də adamlığımı qorumağa çalışıram.
p.s. bu yazının ardı olacaq, nəticə çıxarmağa tələsməyin.
üzv ol