erkin qədirlinin sözləri
| siyasət22,580 | 149 | 235
əjdahalar googlla
hands of stone
local
Yalnız deyilsən!
Bu duyğuların müvəqqəti olduğunu və kömək mövcud olduğunu bilmək vacibdir. Dostlarınıza, ailənizə, profesionallara müraciət etməyiniz vacibdir. Sizi dinləmək və lazım olan dəstəyi təmin etmək istəyən insanlar var. Sözlük yazarları olaraq səni hər zaman dinləyə bilərik.
Əgər yalnız hiss edirsənsə, 860 qaynar xəttinə müraciət etməyini tövsiyə edirik.
Yalnız deyilsən!
Bu duyğuların müvəqqəti olduğunu və kömək mövcud olduğunu bilmək vacibdir. Dostlarınıza, ailənizə, profesionallara müraciət etməyiniz vacibdir. Sizi dinləmək və lazım olan dəstəyi təmin etmək istəyən insanlar var. Sözlük yazarları olaraq səni hər zaman dinləyə bilərik.
Əgər yalnız hiss edirsənsə, 860 qaynar xəttinə müraciət etməyini tövsiyə edirik.
'putin rejimi' üçün bu gün, təbii ki, önəmli deyil. putin üçün stalin - effektiv menecerdir. amma vətəndaşlar, bu şəkildə gördüyünüz kimi, moskva'da qoyulmuş rəmzi qurban daşı önünə çiçəklər düzür, şam yandırır, toplaşıb birlikdə susurlar. beləcə, 'stalin repressiyaları'nın qurbanlarını anırlar.
yaddaş böyük gücdür! düzgün yaddaş siyasəti olanda, ədalətli cəmiyyət quruculuğu asanlaşır. belə siyasəti hökumət aparanda, işlər daha da asanlaşır. amma hökumət bu cür siyasətdə maraqlı olmayanda, vətəndaş cəmiyyəti olmalıdır ki, düzgün yaddaş siyasətini yürüdə bilsin.
bizdə 'yaddaş siyasəti' anlayışı belə yoxdur. gərək bu işlə ciddi məşğul olaq. bir tək 'stalin repressiyaları'nı demirəm, ümumiyyətlə deyirəm. öz payıma da deyirəm.
Yalnız deyilsən!
Bu duyğuların müvəqqəti olduğunu və kömək mövcud olduğunu bilmək vacibdir. Dostlarınıza, ailənizə, profesionallara müraciət etməyiniz vacibdir. Sizi dinləmək və lazım olan dəstəyi təmin etmək istəyən insanlar var. Sözlük yazarları olaraq səni hər zaman dinləyə bilərik.
Əgər yalnız hiss edirsənsə, 860 qaynar xəttinə müraciət etməyini tövsiyə edirik.
Yalnız deyilsən!
Bu duyğuların müvəqqəti olduğunu və kömək mövcud olduğunu bilmək vacibdir. Dostlarınıza, ailənizə, profesionallara müraciət etməyiniz vacibdir. Sizi dinləmək və lazım olan dəstəyi təmin etmək istəyən insanlar var. Sözlük yazarları olaraq səni hər zaman dinləyə bilərik.
Əgər yalnız hiss edirsənsə, 860 qaynar xəttinə müraciət etməyini tövsiyə edirik.
özünün susmağı bir yana, söz deyə biləcək toplumu (onun müxalifətini və vətəndaş cəmiyyətini) susdurmağa çalışır (təqib edir, həbsə atır, resurslarını kəsir, tv/radio kanallara çıxışını bağlayır, parlament seçkilərini saxtalaşdırır və s.) moskva da bunu yaxşı bilir, ona görə də iqtidarın üzərinə basqılarını gücləndirir. çünki, bilir, bu iqtidarın manevr imkanları çox azdır. "müxalifət bizə imkan verməz", "parlamentdə belə qərar keçməz" sayaq üzqoruyucu imtinalara əl atmaq imkanlarından bu iqtidar özünü məhrum edib. öz xalqından asılı olmayan hökumət, başqa ölkələrin hökumətlərindən asılı olmağa başlayır.
Yalnız deyilsən!
Bu duyğuların müvəqqəti olduğunu və kömək mövcud olduğunu bilmək vacibdir. Dostlarınıza, ailənizə, profesionallara müraciət etməyiniz vacibdir. Sizi dinləmək və lazım olan dəstəyi təmin etmək istəyən insanlar var. Sözlük yazarları olaraq səni hər zaman dinləyə bilərik.
Əgər yalnız hiss edirsənsə, 860 qaynar xəttinə müraciət etməyini tövsiyə edirik.
(baxma: respublica literaria)
Yalnız deyilsən!
Bu duyğuların müvəqqəti olduğunu və kömək mövcud olduğunu bilmək vacibdir. Dostlarınıza, ailənizə, profesionallara müraciət etməyiniz vacibdir. Sizi dinləmək və lazım olan dəstəyi təmin etmək istəyən insanlar var. Sözlük yazarları olaraq səni hər zaman dinləyə bilərik.
Əgər yalnız hiss edirsənsə, 860 qaynar xəttinə müraciət etməyini tövsiyə edirik.
qətnamənin özü icra üçün icbari olmasa da, mənəvi yükü böyükdür. siz səsvermənin nəticəsinə diqqətlə baxın: 525 səs leyhinə, 70 səs əleyhinə. bu, çox önəmli nəticədir. onu da nəzərə alın ki, avropa parlamenti avropa birliyi vətəndaşları tərəfindən birbaşa seçilir. bu isə o deməkdir ki, avropa parlamentinin bu qərarı avropanın ictimai rəyini xeyli dərəcədə ifadə etmiş sayıla bilər.
onu da unutmayın ki, fələstin, hələ rəsmən dövlət kimi tanınmasa da, beynəlxalq cinayət məhkəməsinin üzvü ola bildi (avropa birliyinin səyləri nəticəsində) və indi beynəlxalq cinayət məhkəməsində israilin fələstin ərazisində törətdiyi beynəlxalq cinayətlərin ilkin araşdırmasına başlayırlar.
bununla belə, israil bizim üçün önəmli ölkədir. biz öz milli maraqlarımızı düşünməliyik. amma ədaləti də unutmaq olmaz.
Yalnız deyilsən!
Bu duyğuların müvəqqəti olduğunu və kömək mövcud olduğunu bilmək vacibdir. Dostlarınıza, ailənizə, profesionallara müraciət etməyiniz vacibdir. Sizi dinləmək və lazım olan dəstəyi təmin etmək istəyən insanlar var. Sözlük yazarları olaraq səni hər zaman dinləyə bilərik.
Əgər yalnız hiss edirsənsə, 860 qaynar xəttinə müraciət etməyini tövsiyə edirik.
birinci prinsipial mövqeyim onda olub ki, mən qanunların referendumda qəbuluna qarşıyam - qanunları xalq deyil, xalqın seçdiyi parlament qəbul etməlidir. konstitusiya əsas qanun olduğundan və siyasi/hüquqi sistemin təməlini təşkil etdiyindən, onun legitimliyini artırmaq üçün xüsusi prosedur və təcrübələrə ehtiyacın ola biləcəyini anlayıram. bunun üçün tarixdə sınaqdan keçmiş başqa yollar var. məsələn, təsis toplantısı çağırılır. konstitusiyanın qəbulu üçün xalq xüsusi bir qurum seçir - təsis toplantısı. bu toplantı konstitusiya layihəsini müzakirə edir və səsvermə yoluyla qəbul edir. qəbul edəndən sonra da buraxılır. başqa yolu - parlament. həmin zamana qədər formalaşmış parlament konstitusiyanı qəbul edir və dərhal buraxılır. hər iki halda, konstitusiyanın müzakirəsində və qəbulunda iştirak etmiş millət vəkilləri konstitusiyanın qüvvəyə mindiyi gündən sonra keçiriləcək ilk parlament seçkilərində iştirak edə bilməz (konstitusiyanın qəbulunda qərəzsizliyi təmin etmək üçün).
konstitusiyanın birbaşa xalq tərəfindən qəbulu həmişə spekulyativ və dayaz müzakirələrə səbəb olur (xatırlayın 1995-də olmuş "xalq müzakirələrini" - hər şeyi dilimizin adı üstünə gətirdilər, önəmli məsələlər qaldı qıraqda). ya da, son referendumu xatırlayın. nə qədər mənasız söhbətlər oldu orada. üstəlik, konstitusiyanın qəbulu və müzakirəsi üçün bilik və bacarıqlar tələb olunur ki, xalqda onlar olmur (ola bilmir). nə isə, bunları 1995-ci ildən bəri formalaşmış mövqeyimi anlatmaq üçün yazdım. sözümün canı bu deyil. yeri gəlmişkən, mən konstitusiyanın mətninə dəyişikliklərin edilməsi üçün keçirilmiş iki referendumda (2002 və 2009) da əleyhinə səs vermişdim. indi gələk əsas məsələyə.
indiki konstitusiya ölkənin ana yasası ola bilmədi. belə şərtlər altında ola da bilməzdi. onun müzakirəsi və qəbulu siyasi baxımdan çox qüsurlu olub (belə demək olarsa, legitimliyi axsaqdır). amma elə hüquqi baxımdan da konstitusiyamızda xeyli uyğunsuzuq, hətta ziddiyyətlər var (bu məsələni burada açmaq istəmirəm - həm çox yer tutacaq, həm də hüquqşünas olmayanlar üçün maraqlı gəlməyə bilər).
konstitusiya, bütün başqa qanunlar kimi, sadəcə mətn deyil. yəni, "mətni qəbul etdik, konstitusiyamız var" deyilən bir şey yoxdur. tekstdən böyük kontekst var. mətnin mənasına tarixi şərait, siyasi vəziyyət, iqtisadi durum və bir çox başqa proses və təcrübələr təsir göstərir. konstitusiyanın layihəsi müzakirə olunanda, prezidentin yanında konstitusiya komissiyası vardı (ona tapşırılımışdı bu iş). orada iki təklif olub - parlament respublikası və prezident respublikası. bilidyiniz kimi, parlament respublikası təklifi keçmədi. qərbin rolu da az deyil bu işdə. qərb burada koalisiyalar, uzun-uzadı müzakirələr istəmirdi. qərb açıq deyirdi ki, onlar bir adamla işləyəcəklər, vəziyyəti kim ələ ala biləcəksə, prosesləri kim idarə edəcəksə, onunla anlaşmaya gedəcəklər. başqa sözlə, konstitusiyamızda qeyri-mütənasib dərəcədə güclü prezident səlahiyyətlərinin olmasında qərbin də rolu var.
"əsrin müqaviləsi" yenicə imzalanmışdı. neft anlaşmalarına əlavə siyasi təminat vermək üçün qərb israr etdi ki, həmin anlaşmalar parlament tərəfindən təsdiqlənsin və beləliklə onlara qanunüstü güc verilsin. hüquqi baxmıdan bu, nonsensdir. neft anlaşmaları - özəl hüquq müqavilələridir. dövlətlərarası müqavilə deyi ki, parlament onları təsdiq etsin və qanunüstü güc versin. amma, təəssüf ki, belə oldu. odur ki, parlamentimizin bu gündə olmasında və parlament seçkilərinin hər dəfə saxtalaşdırılmasında qərbin də rolu var. çünki qərb, öz məqsədləri üçün, burada demokraik seçki və parlament istəmirdi. hər ehtimala qarşı risklərini önləməyə çalışırdı - birdən demokratik parlament neft anlaşmalarını təsdiqləməz, əlavə pay və təminat istəyər, ya da yataqları gələcək nəsillərə saxlayar və s. buna görə də həmin vaxtdan bizdə demokratik seçki olmur. yəni, qərb saxtakarlığı tənqid edir, amma mane olmur və saxta seçkilərin nəticələrini hər dəfə tanıyır. burası da belə.
konstitusiyamızın yaşı 20-yə çatdı, amma maddələrinin mütləq əksəriyyəti, demək olar ki, hamısı, rəsmi təfsirsiz qaldı. bu işi görməli olan konstitusiya məhkəməsinin başı mülki məcəlləyə və başqa sahəvi qanunlara şərh verməyə qarışıb ki, əslində bu işi adi məhkəmələr də görə bilərdi. nədən belə oldu? çünki, konstitusiyanın maddələrinə şərh vermək - hüquqi olduğu qədər, siyasi işdir. siyasi iş olduğuna görə də əngəllənir, çünki bizdə siyasəti ancaq prezident apara bilər. hətta parlamentimiz, onun sədrinin dediyi kimi, müzakirə yeri deyil. konstitusiyanın rəsmi şərhsiz qalması onun hüquqi gücünü və siyasi önəmini heçə endirir. ona görə də, başda prezident olmaqla, hətta iqtidar mənsublarının dilindən "konstitusiya" sözünü eşitmək olmur. nəyə deyirsən istinad edirlər, konstitusiyadan başqa.
bu yanaşma yuxardan-aşağıya bütün cəmiyyəti bürüyüb. televiziyada hərdən göstərilən (öncədən ehtiyatla çəkilmiş) proqramlarda belə "konstitusiya" sözünü deyənləri görə bilmirik. çünki, yoxdur elələri. siyasi səhnəni qapatmaqla siyasi söhbətləri də yox ediblər. "müzakirə" adı altında bizə göstərilən proqramlarda tutarlı dünyəvi arqument eşitmək çox çətin olur. proqramlarda iştirak edən deputatların özləri də məcbur olur mistik, yoxlanılması mümkün olmayan dini rəvayətlərə istinad etsin. az qala mollalığa keçiblər. qurana, hədisə və s. istinad edirlər, amma konstitusiyaya yox. sonra da həmin adamlar dini radikalizm təhlükəsindən danışır. siz dünyəvi söhbətləri məhv edəndən sonra yerinə nə gələsiydi ki? öldürülmüş dünyəvi söhbətlərin yerini din və başqa mistik söhbətlər tutur. canlı yayımda cinçıxarma da gördük, amma konstitusiyanın geniş və ciddi müzakirəsini görmədik.
siyasi sabitlikdir deyirlər. elədirsə, onun təməlini konstitusiya təşkil etməlidir, amma etmir. çünki, sabitlik ciddi mənada yoxdur. bilənlərə həmişə məlum olub, amma son proseslər bunu hamıya aydın göstərməyə başlayıb. konstitusiyaya istinad olunmadığını görəndə vəziyyətin sabit olmadığını anlamaq asan olur. elə bu məqamda, bizdən həm zaman, həm məkan baxımından uzaq olsa da, amma maraqlı olacağını hesab etdyim bir örnək vermək istəyirəm (müqayisə üçün). abş'da vətəndaş müharibəsi zamanı (4 il çəkdi və abş tarixində ən çox adamın öldüyü müharibə oldu), müharibə tərəfləri (quzey və güney) konstitusiyanı mübahisələndirmədi. ikisi də öz haqqını eyni konstitusiyaya istinad etməklə sübut etməyə çalışırdı. ona görə də, müharibədən sonra qalib tərəf konstitusiyanı dəyişmədi. amma bizdə.... nə isə. bilirəm, bütün müqayisələr qüsurlu olduğu kimi, bu müqayisə də tam yerində deyil. fon üçün yazdım.
biz, real olaraq, inanırıq ki, ölkəmizə köklü şəkildə yeni ana yasa gərəkdir. elə bir ana yasa ki, düzgün tətbiq olunmaqla, inkişafa şərait yaradan tarixi ənənəyə çevrilə bilsin. indiki konstitusiya, hətta düzgün tətbiq olunarsa, ölkəmizin ardıcıl inkişafını (tərəqqisini) təmin edə bilmir. istinadsız qalmasının səbəblərindən biri də budur (iqtidarın özündə bunu anlayanlar var, ona görə də konstitusiyaya çox da önəm vermirlər).
konstitusiya hamını razı salmaq üçün deyil, toplumdakı ziddiyyətləri və münaqişələri ədalətli ( leqal və legitim) yollarla həll etmək üçündür. hər şeylə razılaşan cəmiyyətin konstitusiyaya ehtiyacı olmur.
Yalnız deyilsən!
Bu duyğuların müvəqqəti olduğunu və kömək mövcud olduğunu bilmək vacibdir. Dostlarınıza, ailənizə, profesionallara müraciət etməyiniz vacibdir. Sizi dinləmək və lazım olan dəstəyi təmin etmək istəyən insanlar var. Sözlük yazarları olaraq səni hər zaman dinləyə bilərik.
Əgər yalnız hiss edirsənsə, 860 qaynar xəttinə müraciət etməyini tövsiyə edirik.
bəs bizim özümüz niyə "islam təhlükəsi" mövzusuna taxılmışıq? tamam, islamın ölkəmizdə təsiri doğrudan da artır, bunu görməmək olmur. sovetlər zamanı dinə qarşı təqiblərin nəticəsidir - ölkə indi ənənəvi halına qayıdır. bunun, təbii ki, ictimai həyata və siyasətə təsiri olasıdır. islami görüşləri həyatlarında rəhbər tutan seçicilərin sayı önəmli dərəcədə artırsa, özünü demokrat hesab edən siyasətçi bunu mütləq nəzərə almalı, dindar seçicilərin gözləntilərinə cavab verməlidir (öz prinsiplərini qurban verməmək şərtilə). dindar seçicilərin gözləntilərinə önəm vermədən ölkədə demokratik sistemi qurmaq mümkün olmayacaq.
ola bilsin, bəzilərimiz (ya da bir çoxumuz) mövzuları qarışdırır (bilərəkdən, ya da bilmədən). demokratiyanı dünyəviliklə eyniləşdirəndə bu cür yanlış nəticələrə gəlmək mümkündür. demokratiya da vacibdir, dünyəvilik də, amma onlar çox fərqli anlayışlar və təcrübələrdir. biri digərini şərtləndirmir. demokratik dini hakimiyyətlər ola bildiyi kimi, dünyəvi avtoritar totalitar hakimiyyətlər də mümkündür. ikincilərin tarixdə örnəyi daha çoxdur.
bizim strategiyamız - həm demokratik, həm də dünyəvi azərbaycan qurmaqdır. bu iki prinsipi bir-birinə qurban vermək olmaz. dindar seçicilərə demokratik prosedurlardan yararlanmaq fürsəti verilməyəndə, onlar bütün günahları dünyəviliyin ayağına yazmağa meylli ola bilər. eləcə də dünyəvi görüşləri olan siyasətçilər dindar seçiciləri özlərindən uzaqlaşdırsalar, ölkənin dünyəviliyini təhlükə altına almış olarlar. burada incə bir tarazlıq tapılmalıdır - vətəndaş millətçiliyi. belə bir tarazlığı tapmaq üçün mütləq görüşlər və açıq müzakirələr olmalıdır ki, tərəflərin nə istədiyi hər kəsə aydın ola bilsin. başqa yol yoxdur. siyasət də, əslində, budur.
sonda kiçik tarixi xatırlatma. 1918-ci ildə ölkəmizin əhalisi indikindən dəfələrlə çox dindar və dəfələrlə az savadlı idi. bununla belə, ölkəmizdə qurulmuş dövlət dini deyil, dünyəvi olub. bu tarixi fakt çox nəsnələrdən xəbər verir.
Yalnız deyilsən!
Bu duyğuların müvəqqəti olduğunu və kömək mövcud olduğunu bilmək vacibdir. Dostlarınıza, ailənizə, profesionallara müraciət etməyiniz vacibdir. Sizi dinləmək və lazım olan dəstəyi təmin etmək istəyən insanlar var. Sözlük yazarları olaraq səni hər zaman dinləyə bilərik.
Əgər yalnız hiss edirsənsə, 860 qaynar xəttinə müraciət etməyini tövsiyə edirik.
"qohumbazlıq" da, "yerlibazlıq" da sistem problemidir. korrupsiya bir tək rüşvət, "şapka" və s. məsələsi deyil. qohumbazlıq və yerlibazlıq - korrupsiyanın əsas formalarıdır. onların topluma mənfi təsiri maliyyə cinaytlərindən daha böyükdür, çünki onlar həm də pulun azad dövriyyəsinə əngəl olur. son gedişat bunu aydın göstərir.
sistem, loyallıq problemini başqa cür həll edə bilmədiyindən, qohumbazlığı və yerlibazlığı təşviq etməli olur. "-bazlıq" şəkilçisi burada çaşdırıcı ola bilər. söhbət hər hansı aludəlikdən getmir. bu problem qohumlara və yerlilərə xüsusi sevgidən də doğmur. heç bir sevgi də yoxdur, əslində. problem loyallıqdadır ki, düzgün işləyən qanun və məhkəmə təsisatlarının olmadığı şəraitdə, onun ən asan həlli yolu qohumların və yerlilərin yaxınlaşdırılmasında görülür.
hakimiyyət adamları (vəzifəli şəxslər) xalqdan uzaqlaşdıqca, öz qohumlarının təsiri altına düşür, onlardan asılı olmağa başlayırlar. 'fərsiz qohum problemi' isə siyasi loyallıqdan daha dərin və, ikincidən fərqli olaraq, həlli mümkün olmayan problemdir. ona görə də loyallığın qohumbazlıq (yerlibazlıq) üzərində qurulduğu sistemlərin sonu heç zaman yaxşı olmur.
Yalnız deyilsən!
Bu duyğuların müvəqqəti olduğunu və kömək mövcud olduğunu bilmək vacibdir. Dostlarınıza, ailənizə, profesionallara müraciət etməyiniz vacibdir. Sizi dinləmək və lazım olan dəstəyi təmin etmək istəyən insanlar var. Sözlük yazarları olaraq səni hər zaman dinləyə bilərik.
Əgər yalnız hiss edirsənsə, 860 qaynar xəttinə müraciət etməyini tövsiyə edirik.
günlərin bir günündə maşınla gedirəm (öz maşınımı sürürəm), 9-cu mkr. tərəfdə üç qadın (görünüşə görə bir ailə - nənə, ana və gənc qız) yolu keçməyə çalışırdı. həmin yerdə piyada keçidi olmadığına görə heç bir maşın onlara yol vermirdi. qadınlar harayasa çox tələsir, yaman gərgindilər (hər halda mənə elə gəldi). onlara yol verdim. maşını saxladım, qəza işıqlarını yandırdım, arxadan gələn bütün maşınlar da saxladı. qadınlar yolu keçəndən sonra, aralarında ən yaşlı olanı (nənə) mənim açıq pəncərəmdən mənə həyacanla dedi (əslində qışqırdı): "eşşək kimi sürürsünüz". (hadisənin sonu)
həmin qadına cavab vermədim. anladım ki, qadın başqa (onlara yol verməyən) sürücülərə çox acıqlı olub, ilk fürsətdə (imkanı mənə çatdığına görə) məni söyüb. hərçənd, onlara yol verən elə mən olmuşdum.
həmin an bir daha əmin oldum ki, insanlarımızda ifadə olunmamış o qədər qəzəb və əsəb var ki, hökumət dəyişəndən sonra, indiki iqtidara deyə bilmədikləri bütün sözləri (söyüşləri) yeni hökumətə ünvanlayacaqlar. odur ki, yeni hökumət olmaq iddiasında olanlar (öz, real, payımıza deyirəm) bilməlidir ki, onlar sevilməyə yox, söyülməyə gələcəklər.
üzv ol