erkin qədirlinin sözləri
| siyasət22,515 | 149 | 235
əjdahalar googlla
hands of stone
local
Yalnız deyilsən!
Bu duyğuların müvəqqəti olduğunu və kömək mövcud olduğunu bilmək vacibdir. Dostlarınıza, ailənizə, profesionallara müraciət etməyiniz vacibdir. Sizi dinləmək və lazım olan dəstəyi təmin etmək istəyən insanlar var. Sözlük yazarları olaraq səni hər zaman dinləyə bilərik.
Əgər yalnız hiss edirsənsə, 860 qaynar xəttinə müraciət etməyini tövsiyə edirik.
biz tarixə çox idealistik, hətta deyərdim romantik yanaşırıq. ideyaların öz tarixi var, burası aydındır. ideyalar tarixini ayrıca dərs kimi də keçirlər. ideyaların tarixdə rolu böyükdür. bununla belə, ideyalar boş yerdən yaranmır və öz-özünə işləmir. daha önəmlisi, ideyalar yalnız ortam yetişəndə keçərli ola bilir. ideya (düşüncə) adamları üçün bu fikir xoşagələn deyil, bilirəm. amma maddi tarixə (kobud faktlara) önəm verməməyimiz çox şeyi anlamağımıza əngəl olur.
8 mart - öz haqları uğrunda mübarizə aparmış qadınların şərəfinə olan bir gündür. işin istehzalı tərəfi ondadır ki, qadınların öz haqları uğrunda mübarizə aparmış olduqları ölkələrdə (amerikada, qərbi avropada) 8 mart nə bayramdır, nə də istirahət günü (adi iş günüdür). bizə bu gün, bir bayram olaraq, sovetlərdən qalmışdır və ümumi qadınlar günü kimi qeyd olunur. olsun, buna irad bildirəsi deyiləm.
8 mart - siyasi solun uğurudur. ideoloji baxımdan bu, şübhəsiz ki, elədir. siyasi solun bir çox ideyası dünyanı yaxşıya doğru dəyişə bilmişdir. bunu da danmaq olmaz. bununla belə, yuxarıda yazdığım kimi, tarixə bu cür idealistik (hətta romantik) yanaşmaq doğru deyil.
öz haqları uğrunda zamanında mübarizə aparmış qadınların xatirəsinə sayğımı ifadə etməklə yanaşı, bunları bilməyimizi önəmli sayıram:
qadın haqlarının tədircən tanınması (qanunlarda rəsmiləşdirilməsi) müharibələrin (iki dünya müharibəsinin) nəticəsində ağır demoqrafik durumla bağlı olmuşdur. milyonlarla kişinin qısa zamanda ölümü yalnız ailələrə (dul qadınlar, atasız uşaqlar və s.) deyil, həm də iqtisadiyyata ağır ziyan vurmuşdu. müharibədə ölmüş, ya da ağır yaralanma nəticəsində əmək qabiliyyətini itirmiş kişilərin yerini qadınlar tutmağa başladı. öncə fabriklərdə. amma qadınlar, o zamanın çətin şərtlərinə görə, kişilər qədər çox işləyə bilmirdi. üstəlik, onların uşaqlara baxmaq kimi önəmli qayğısı vardı. bunu görən hökumətlər qadınlara qısa iş günü, əlavə təzminat, uşaq pulu və hətta dövlət hesabına uşaq bağçalarını təşkil etməyə başladılar.
daha sonra, o zamana qədər yalnız kişilərin mülkiyyəti ola bilərdi. kişilərsə kütləvi şəkildə müharibələrdə ölürdü. nəticədə, mülkiyyətlə bağlı ciddi problemlər yarandı - mülkiyyət kimin adına olmalıydı? hökumətlər məcbur oldu müharibədə ölən kişilərin mülkiyyətini onların dul arvadlarının adına keçirsin. qadınlar rəsmən mülkiyyətçi olmağa başladılar.
mülkiyyət, haqq olmaqla yanaşı, öhdəliklər yaradır - borc, vergi, rüsum və s. hökumətlər başladı qadınlardan vergi yığmağa (o zamana qədər qadınlar vergi ödəmirdi). mülkiyyətdən doğan çeşidli mübahisələrin həllini asanlaşdırmaq üçün, hökumətlər qadınlara məhkəmədə tərəf kimi iştirak etmək haqqını verdilər (ona qədər qadınlar məhkəmədə tərəf ola bilməzdilər).
vergi, bir öhdəlik kimi, önəmli siyasi haqqı doğurur - seçkilərdə səs vermək. demokratiyanın inkişafı belə olub - vergi ödəməyən səs verə bilmirdi. qadınlardan vergi tutulmağa başlananda, qadınlar seçki haqlarını tələb etdilər. tədricən buna da nail olundu - hökumətlər qadınların seçki haqlarını tanıdı.
müharibələrin bu işdə rolunu anlamaq üçün bir müqayisə verim. 1815-ci ildən bu yana öz ərazisində müharibə görməmiş isveçrə kimi inkişaf etmiş və rifah içində yaşayan bir ölkədə qadınlara seçkilərdə səs vermək haqqı yalnız 1971-ci ildə verildi (lixtenşteyn'də bunu 1984-də etdilər). niyə belə gec? çünki. bu ölkə(lər) yuxarıda yazdığım problemləri yaşamadı.
odur ki, ideyaların rolunu qətiyyən aşağılamadan, maddi tarixin (kobud faktların) təsirini yaxşı bilməliyik ki, romantik təsəvvürlərin girovuna çevrilməyək. kişilər müharibələrdə qadınların haqları uğrunda ölmədi, burası aydındır. amma onların ölümü qadınlara öz haqlarına çatmaqda yardım etdi (yan təsir olaraq). müharibələrdə kişilərin kütləvi ölümü olmasaydı, çox guman ki, qadınların öz haqlarına çatması xeyli yubanardı (isveçrə'də olduğu kimi).
bu yazının sonluğunu düşünürkən, qeyri-iradi olaraq, "ölmədik, bu günü də gördük" gəldi ağlıma. qeyri-ciddi sonluqdur, amma bayram günündə olar, məncə.
bir daha xanımlarımızı təbrik edirəm! eşq olsun sizə!
p.s. imkan verin yaşayaq -* * burada yumru, sarı bir smaylik vardı
Yalnız deyilsən!
Bu duyğuların müvəqqəti olduğunu və kömək mövcud olduğunu bilmək vacibdir. Dostlarınıza, ailənizə, profesionallara müraciət etməyiniz vacibdir. Sizi dinləmək və lazım olan dəstəyi təmin etmək istəyən insanlar var. Sözlük yazarları olaraq səni hər zaman dinləyə bilərik.
Əgər yalnız hiss edirsənsə, 860 qaynar xəttinə müraciət etməyini tövsiyə edirik.
burada söyləmək istədiyim budur - siyasi iradə ancaq lokal ola bilir. "qlobal siyasi iradə" deyilən bir nəsnə yoxdur (qlobal siyasətlə qarışıq salmayın). başqa sözlə, ağlabatan dərəcədə lokallaşdırılan iradə siyasi ola bilir. lokallaşdırılması mümkün olmayan istəklər (niyyətlər) siyasi iradəyə çevrilə bilmir.
siyasətdə "öz yerini bilmək" (situational awareness) - coğrafi yerləşmədən tutmuş çeşidli maraqların toqquşmasına və durumların dəyişməsinə qədər - önəmli bacarıqdır. ermənistan'la bağlı güclü ölkələrdən (lap elə rusiya'dan) umduğumuz və bir tək özümüzçün deyil, bölgəmiz üçün ədalətli saydığımız çözüm baxımından siyasi iradənin tətbiqini əngəlləyən sistem amillərdən biri və birincisi həmin bu lokallaşma problemidir. güclü dövlətlər bölgəmizin xəritəsinə eyni gözlə baxmır. bölgəmizin nəinki sərhədləri, adı və yeri barəsində belə razılaşma yoxdur.
yuxarıda göstərməyə çalışdığım problem öz hərəkətsizliyimiz, ya da yanlışlarımız üçün üzrlü səbəb sayıla bilməz. bununla belə, bu problemi anlamaq gərəkdir ki, güclü dövlətlərlə bağlı yanlış gözləntilərin girovuna çevrilməyək.
Yalnız deyilsən!
Bu duyğuların müvəqqəti olduğunu və kömək mövcud olduğunu bilmək vacibdir. Dostlarınıza, ailənizə, profesionallara müraciət etməyiniz vacibdir. Sizi dinləmək və lazım olan dəstəyi təmin etmək istəyən insanlar var. Sözlük yazarları olaraq səni hər zaman dinləyə bilərik.
Əgər yalnız hiss edirsənsə, 860 qaynar xəttinə müraciət etməyini tövsiyə edirik.
Yalnız deyilsən!
Bu duyğuların müvəqqəti olduğunu və kömək mövcud olduğunu bilmək vacibdir. Dostlarınıza, ailənizə, profesionallara müraciət etməyiniz vacibdir. Sizi dinləmək və lazım olan dəstəyi təmin etmək istəyən insanlar var. Sözlük yazarları olaraq səni hər zaman dinləyə bilərik.
Əgər yalnız hiss edirsənsə, 860 qaynar xəttinə müraciət etməyini tövsiyə edirik.
60-cı illərin ortalarında, dəqiq desəm, 1965-ci ildə ermənistan kommunist partiyası moskva'ya rəsmi xahişlə müraciət edir ki, irəvan'da soyqırım abidəsinə icazə alsın. ermənistan kommunist partiyası xahişinin əsaslandırılmasında moskva'ya yazır ki, bəs, bu abidə xaricdə yaşayan ermənilərin arasında sovet təbliğatının təsirini gücləndirə bilər. aydındır ki, gerçək niyyət bu deyildi. hər nəysə, moskva ermənilərə belə bir icazəni verir. təbii ki, moskva bunu nato üzvü olmuş türkiyə'nin, belə desək, acığına edir. 1967-ci ildə abidə quraşdırılır və bugünədək bütün ermənilərin anım mərkəzi hesab olunur.
50-ci illərin ikinci yarısı - 60-ci illərdə ermənistan'da formalaşmış nəsil türklərə qarşı yığılımış hirsini, təxminən 30 il sonra, bizə qarşı tətbiq edir və qarabağ uğrunda müharibəyə başlayır. nəticəsini bilirsiniz.
50-ci illərin ikinci yarısında - 60-cı illərdə bizdə "güney azərbaycan mövzusu" vardı. indiki ermənistan'ın ərazisi olan zəngəzur, vedi, göyçə, irəvan, basarkeçər və s. mövzusu bizə qadağan olunmuşdu. yalnız məişətdə və ehtiyatla danışılan folklorda bu mövzuya yer tapıla bildi. rəsmi səviyyələrdə bu mövzu, tarixi dəyərinə və strateji önəminə uyğun, müzakirə olunmurdu.
həmin illərdə (50-60) formalaşmış nəsil, təxminən 30 il sonra, ölkəmizdə milli azadlıq hərəkatına başladı və ölkəmizin müstəqilliyinə nail oldu. o dönəmdə də "güney azərbaycan mövzusu" xüsusi önəm daşımağa başlamışdı. təəssüf ki, qarabağ və qərbi azərbaycan mövzularında çox gec və geri qalmışdıq. erməni dilini unutmuş bakı ermənilərinin, azərbaycan dilində yaxşı danışan gəncə ermənilərinin halına aldanaraq (onları hətta qardaş hesab edərək), ermənistan'da bizə qarşı yetişməkdə olan planlardan xəbərsiz olduq.
toplumda rasional və emosional enerjinin yönü həlledici ola bilir.
Yalnız deyilsən!
Bu duyğuların müvəqqəti olduğunu və kömək mövcud olduğunu bilmək vacibdir. Dostlarınıza, ailənizə, profesionallara müraciət etməyiniz vacibdir. Sizi dinləmək və lazım olan dəstəyi təmin etmək istəyən insanlar var. Sözlük yazarları olaraq səni hər zaman dinləyə bilərik.
Əgər yalnız hiss edirsənsə, 860 qaynar xəttinə müraciət etməyini tövsiyə edirik.
iki örnək verəcəyəm. çeçenləri qafqaz'dan sürgün edəndə, həmin nəsil buna qarşı çıxa bilmədi. amma çeçenistan'a qayıtmış ikinci nəsil rusiya'yla müharibəyə başladı. israil'in işğal etdiyi fələstin torpaqlarında birinci nəsil müqavimət göstərmədi. ikinci nəsilsə gücə əl atdı.
münaqişələr çox fərqlidir, amma demoqrafik dəyişikliyin davakarlığa təsiri baxımından oxşarlıqları xeyli qədərdir. ermənilər birinci nəslin üstünlük təşkil etdiyi dönəmdə hərbi qələbələrindən siyasi fayda çıxara bilmədilər. bizim birinci nəslimiz çox dözdü. amma ikinci nəsil dözümlü olası deyil. münaqişəni dinc yolla həll etmək istəyən beynəlxalq qurumlar bunu anlamalıdır.
Yalnız deyilsən!
Bu duyğuların müvəqqəti olduğunu və kömək mövcud olduğunu bilmək vacibdir. Dostlarınıza, ailənizə, profesionallara müraciət etməyiniz vacibdir. Sizi dinləmək və lazım olan dəstəyi təmin etmək istəyən insanlar var. Sözlük yazarları olaraq səni hər zaman dinləyə bilərik.
Əgər yalnız hiss edirsənsə, 860 qaynar xəttinə müraciət etməyini tövsiyə edirik.
baxın, futbol üzrə ölkə çempionatını izləyən varmı? çox az. hamı bilir, ya da əsaslı dərəcədə guman edir ki, ölkə çempionatı zəifdir, rəqabət yoxdur, oyunlar alınıb-satıla bilir, idarəetmə şəffaf deyil və s. bununla belə, "qarabağ" bir xarici taqımı udan kimi, hamının ruhu yüksəldi, hamı yeni qələbələr istədi. insanlar stadionlara axışdı, qara bazardan bahalı qiymətə bilet axtarmağa girişdi.
nə dəyişdi? ölkə çempionatında oynayan həmin "qarabağ" deyilmi? dəyişən odur ki, taqımımız gerçək uğur qazandı - avropa yarışlarında yeni mərhələlərə yüksələ bildi. "qarabağ"lı olan da, olmayan da sevindi, gənclər küçələrə çıxdı, bayraqlar ucaldı və s. "qarabağ" arada uduzsa da, heç kim məyus olmur, hamı yeni qələbələr gözləyir.
ordu də elədir. orduda korrupsiyadan, əsgərlərlə pis rəftardan, zabitlərə maaşların gec verilməsindən, onların mənzillərlə yaxşı təmin olunmamasından və s. azmı yazılır, danışılır? amma ordu bir neçə qələbəylə bütün xalqın dəstəyini aldı, sevinc oyatdı, ruh yüksəltdi. gənclər küçələrə çıxdı, bayraqlar ucaldı və s.
uğur belə işləyir. millətə uğur gərəkdir.
Yalnız deyilsən!
Bu duyğuların müvəqqəti olduğunu və kömək mövcud olduğunu bilmək vacibdir. Dostlarınıza, ailənizə, profesionallara müraciət etməyiniz vacibdir. Sizi dinləmək və lazım olan dəstəyi təmin etmək istəyən insanlar var. Sözlük yazarları olaraq səni hər zaman dinləyə bilərik.
Əgər yalnız hiss edirsənsə, 860 qaynar xəttinə müraciət etməyini tövsiyə edirik.
ermənilər 3-4 günlük hücuma keçir, bizim son hücumlarda verdiyimiz sayda itki verir, bizim tutduğumuz sayda yüksəklik tutur, işğal etdikləri torpaqlardan əlavə, tərtər'də və goranboy'da yeni mövqelər əldə edirlər.
"humanistlərimiz" nə deyəcəkdi bu işə? "ermənilər nahaq yerə əsgərlərinin qanını tökdülər", "alınan yüksəkliklər buna dəyməzdi", "əməliyyatın məqsədi ermənistan hökumətində olan korrupsiyanı malalamaq olubdur", "sarqsyan reytinqini artırmaq istəyir" sayağı şərhlər yazacaqdılarmı?
obyektivlik bu sualları tələb edir, çünki obyektivlik riyazi hesab üzərində qurulur. amma əsas sual bu deyil axı. əsas sual budur - obeyktivliyin yeridirmi? təəssübkeşlik tələb olunan yerdə nə obyektivlik? yuxarıda yazdığım tərs-təsəvvür örnəyində ermənilərin uğur-itki nisbətimi önəmli olacaqdı, yoxsa bizim yeni ərazi itkilərimiz? itiricəyimiz yeni ərazilər kontekstində ermənistan'ın rasionallıq dərəcəsinimi müzakirə edəcəkdiniz?
təbii ki, yox. siz daha böyük hirslə öz ölkəmizin rəhbərliyi üzərinə gələckdiniz və nədən nəyin bahasına olursa olsun (!!!) müdafiəni qura bilmədiyinə görə hökuməti haqlı olaraq (!!!) tənqid edəcəkdiniz. deməli, məsələ uğur-itki nisbətində deyil. daha doğrusu, yalnız bunda deyil.
məsələ dünyagörüşü problemindədir - dünyaya defensiv baxışdan doğur. əlimizdə olanları nəyin bahasına olursa olsun (itkilərlə hesablaşmayaraq, hətta buna haqqımız olmayanda belə) qorumağa hazır olduğumuz halda, gerçəkdən haqqımız olan, amma hələ əlimizdə olmayan nəsnələr uğrunda hücuma keçmirik. bu qüsurlu yanaşmadan qurtulmalıyıq. hücümçu düşüncə yönünə keçməliyik.
p.s. bunu bir tək son günlərdə olmuş hərbi əməliyyatlara bağlı yazmadım. mülki və siyasi işlərdə də beləyik. seçkilərdə bunu lap aydın görmək olur.
Yalnız deyilsən!
Bu duyğuların müvəqqəti olduğunu və kömək mövcud olduğunu bilmək vacibdir. Dostlarınıza, ailənizə, profesionallara müraciət etməyiniz vacibdir. Sizi dinləmək və lazım olan dəstəyi təmin etmək istəyən insanlar var. Sözlük yazarları olaraq səni hər zaman dinləyə bilərik.
Əgər yalnız hiss edirsənsə, 860 qaynar xəttinə müraciət etməyini tövsiyə edirik.
bizim toplumu korrupsiya mövzsuyla hərəkətə gətirmək mümkün deyil. çünki, bizdə korrupsiya - qaydadır. sistem belədir və nə qədər ki, sistem dəyişməyib, belə olacaq. bu ölkədə gerçəkdən işlək şeylərin böyük əksəriyyəti korrupsiyanın hesabına işləyir. tikilən binalar, salınan körpülər, abadlaşdırılan parklar, satışda olan mal və xidmətlər və s. - hamısının tərkibində korrupsiya sxemləri var. hətta küçələrdə gecələr rahat gəzməyimizin, ölkədəki sabitliyin təməlində korrupsiya var (neçə-neçə qanunların pozulması hesabınadır). bunu xalq yaxşı bilir və bundan faydalanır. hökumət də bunu bilir, ona görə bu, onu qayğılandırmır.
döyüşlərdə itki verdik (sayı hələ də dəqiqləşdirilir). hər bir əsgərin ölümü bizim üçün böyük itkidir. amma bu itkiləri mənasız adlandırmaq, döyüşdə əsgərlərin ölümünü havayı saymaq nədir? "mənasız ölüm" nə demək olduğunu bilmək istəyirsiniz? dövlət yol polisinin açıqladığı rəqəmlərə baxın. bu ilin statistikasını tapa bilmədim, deyəsən dyp-nin saytında hələ yerləşdirməyiblər. amma keçən ilin ilk rübündə (yanvar-mart aylarında) ölkəmizin yollarında 313 nəfər ölüb, 746 nəfər yaralanıb - toplam sayı az qala bir alay qədər adam edir. budur mənasız ölüm.
döyüşdə ölən əsgərlərimizə hörmət edək, onların havaydan öldüyünü deməyək!
Yalnız deyilsən!
Bu duyğuların müvəqqəti olduğunu və kömək mövcud olduğunu bilmək vacibdir. Dostlarınıza, ailənizə, profesionallara müraciət etməyiniz vacibdir. Sizi dinləmək və lazım olan dəstəyi təmin etmək istəyən insanlar var. Sözlük yazarları olaraq səni hər zaman dinləyə bilərik.
Əgər yalnız hiss edirsənsə, 860 qaynar xəttinə müraciət etməyini tövsiyə edirik.
Yalnız deyilsən!
Bu duyğuların müvəqqəti olduğunu və kömək mövcud olduğunu bilmək vacibdir. Dostlarınıza, ailənizə, profesionallara müraciət etməyiniz vacibdir. Sizi dinləmək və lazım olan dəstəyi təmin etmək istəyən insanlar var. Sözlük yazarları olaraq səni hər zaman dinləyə bilərik.
Əgər yalnız hiss edirsənsə, 860 qaynar xəttinə müraciət etməyini tövsiyə edirik.
e. şevarnadze rusiya qoşunlarının sülhməramlı kimi abxaziya'da və güney osetiya'da yerləşdirilməsinə razılaşmışdı. nəticədə, rusiya oranı faktiki olaraq işğal etdi, rəsmən də gürcüstan'dan qopardı.
əslində, qərb ölkələrinin qoşunlarına da inanmıram. kosovo örnəyi göz qarşısındadır. serbiya qərbin bütün şərtlərini qəbul etdi, hər cür islahata getdi, demokratik seçki keçirdi və s. bununla belə, qərb kosovo'nu serbiya'dan rəsmən ayırdı.
qarabağın işğal altında qalması bizi çox geriyə atdı və böyük ziyan vurmağa davam edir. amma nə qədər ki, ərazimizdə hər hansı vasitəçinin qoşunu yoxdur, qarabağın rəsmən bizim qalacağına şübhə yaranmır, əksinə, bir gün ordumuzun torpaqları qaytaracağına ümid artır.
üzv ol