+16 əjdaha
1. məhəmməd füzulinin söz haqqında yazdığı gözəl bir qəzəl.Xəlqə ağızın sirrini hərdəm qılır izhari söz,
Bu nə sirdir kim, olur hər ləhzə yoxdan vari söz.
izah:
ağzımızda olan, sirri (fikri) söz vasitəsilə insanlara izah edirik,
bəs bu nə sirdir ki, hər an yoxdan söz yaranır.
Artıran söz qədrini sidq ilə qədrin artırar,
Kim nə miqdar olsa, əhlin eylər ol miqdari söz.
izah:
Sözünü dəyərini artıran, qiymətli sözlər danışan öz dəyərini artırmış olar,
Ancaq şəxsin öz "dəyər"i nədirsə, danışdığı söz də onu o qiymətdə edər.
Ver sözə ehya ki, tutduqca səni xabi-əcəl,
Edə hər saət səni ol uyqudan bidari söz.
izah:
Sözü dirilt ki, (bir növ özündən sonra nəsə yaz qoy ki) səni ölüm yuxusu tutduqca,
Hər saat səni yuxudan oyatsın söz. (yazıb qoyduqların oxunduqca)
Bir nigari-ənbərinxətdir könüllər almağa,
Göstərər hərdəm niqabi-qeybdən rüxsari söz.
izah:
Söz könüllər alan gözəl kimidir.
O da hər an örtüyünü, niqabını açıb üzünü göstərib könülləri şad edər.
Xazini-gəncineyi-əsrardır, hərdəm çəkər
Rişteyi-izharə min-min gövhəri-əsrari söz.
izah:
Söz sirlər xəzinəsinin xəzinədarı, onun gözətçisidir.
Hər an sirli gövhərlərini sapa düzüb aşkar edər.
Olmayan qəvvasi-bəhri-mərifət arif degil
Kim, sədəf tərkibi-təndir, löleyi-şəhvari söz.
izah:
söz tərkibində dəyirmi sədəflər, şaha layiq ləl-cəvahirat olan bir mərifət dənizidir,
bu dənizdə kim ki üzə bilmir o ağıllı (arif) adam deyil.
Gər çox istərsən, Füzuli, izzətin, az et sözü
Kim, çox olmaqdan qılıbdır çox əzizi xari söz.
izah:
Ey Füzuli, əgər özünü və ya sözünü hörmətdən salmaq istəmirsənsə sözü az et (az danış),
Çox söz danışmaq çox adamı xar edib. (hörmətdən salıb)
rasim balayevin ifasında:
(youtube: 
)
)sözlərin mənası.
qəvvas - üzgüçü
şəhvar - şaha, hökmdara layiq
təndir - dəyirmi
rişte - əlaqə, rabitə
izhar - aşkar etmə
əsrar - sirr
hərdəm - hər an
ləhzə - vaxt, an
sidq - sədaqət, səmimiyyət
qılmaq - etmək, eyləmək
ehya - canlandırmaq, vücuda gətirmək
xabi-əcəl - əcəl yuxusu
bidar etmək - oyatmaq
niqab - üz örtüyü
rüxsar - üz, çöhrə, sifət
ənbərinxət - ənbər qoxulu sap
bəhr - dəniz
izzət - hörmət
xar olmaq - zəlil, rüsvay olmaq
xazin - xəzinədar
gənc - xəzinə
mənbə.
Füzuli-500 (film, 1997)
vikimənbə
link
https://www.azleks.az/
klassik azərbaycan ədəbiyyatında işlənən ərəb və fars sözləri lüğəti