Sözaltı Sözlük - Azərbaycandilli Fikir Ensiklopediyası

+4 əjdaha

1. əsl adi Harutyun Sayatyan olan erməni, gürcü və əsasən Azərbaycan dillərində şeirlər yazan erməni şairi və ozanı. günümüzə qədər gəlib çatmış əsərlərin çoxu Azərbaycan dilində qələmə alınmışdır.musiqi ile yanasi diplomatik sahede de fealiyyet gostermish (baxma: Səfəvi imperiyası) ile gurcu krallari arasinda danishiqlarda ishtirak edir ve sefevi shahinin yaninda reputasiyasi artmish ve shahin bacisina ashiq olur bu sebebden dolayi saraydan uzaqlashdirir ve 1759-cu ildən etibaren Erməni Qriqorian Kilsəsi tərəfindən rahib təyin edilir.sonradan Ter-Stepanos rütbəsi verilir.əvvəlcə irandakı Ənzəli Kilsəsində, 1765-ci ildə isə Qaxdakı kilsədə xidmət göstərməyə başlayır.heyat yoldashinin olumunden sonra Ermənistan ərazisində yerləşən Haxpat Monastrında rahiblik etməyə başlayır. 1795-ci ildə xidmət etdiyi monastrın daxili otaqlarının birində öldürlülür. Sayat Novanın öldürülmə səbəbi kimi Ağa Məhəmməd şah Qacarın adamlarının ona zorla islamı qəbul etmələrini təkid etməsi, buna qarşı gəldiyi üçünsə öldürülməsi göstərilir. Ancaq bu ehtimalın dəqiq olması şübhəlidir. Belə ki, Sayat Nova öldürülən zaman 83 yaşı vardı. Digər mühüm bir iddia isə Sayat Novanın kilsə daxilində güclü nüfuzunun olmasını qəbul edə bilməyənə erməni rahiblər ona qarşı sui-qəsd cəhdi həyata keçirmiş və onu öldürmüşdür.Başqa bir iddiaya görə isə, Haxpat Kilsəsini ələ keçirən Qacarın əsgərləri, Sayat Novadan kilsənin xəzinəsinin yerini öyrənmək üçün ona işgəncə verirlər, və bu işgəncələrə dözməyən yaşlı şair-rahib həlak olur.Sayat Novanın irsi iki dəftərdə toplanmış toplam 209 şeirdən ibarətdir ki, bunlardan 115-i azərbaycan, 60-ı erməni və 34-ü gürcü dillərindədir.Sayat Nova Tbilisi şəhərində yerləşən Köhnə Tbilisi səmtində dəfn edilib.Azərbaycanda Səyyad Nova kimi tanınir
mənbə: wiki

(youtube:

)

not: ayrica sovet istehsali olan ''the color of pomegranates'' filmi de var.ozanin heyati,monastra qapanmasi ve olmesini daha aydin tesvir olunub.ancaq filmi sirf sayat novanin avto-bioqrafiyasi kimi adlandirmaq olmaz onsuz bu barede film bashlamazdan qabaq verilen melumatda da gormek olur.

+1 əjdaha

3. Sayat Nova, əsil adı Harutyun Sayatyan olan erməni əsilli şairdir. 1712-ci ildə Tiflis şəhərində anadan olub. Atasının Hələbdən, anasının isə Tiflisdən olduğu güman olunur. Seçdiyi Sayat Nova ləqəbinin mənşəyi hələ də naməlum olsa da, Seyid və Nəvə sözlərinin birləşməsindən əmələ gəldiyi təxmin edilir. Sayat Novanın şeirləri aşıq janrında olub, və o, əksəriyyəti erməni dilində olmaqla yanaşı, gürcücə və azərbaycanca da şeirlər yazıb. Onun yazı tərzi ilə maraqlı faktlardan biri də budur ki, azərbaycanca şeirlər yazarkən ərəb-fars əlifbası yox, erməni və gürcü əlifbalarından istifadə edib. Onun ermənicə yazdığı şeirlərdə də azərbaycan dilinin təsiri aydın şəkildə görünür; belə ki, onun erməni dilində olan şeirlərində xeyli azərbaycanca söz var. Müasir dövrdə ermənilər bu səbəbdən onun ermənicə yazdığı şerlərini tərcümə ilə oxumaq məcburiyyətində qalırlar. Bu iki misraya baxsaq bu fenomen daha da aydın görünür:
Sayat-Nova nazlu yarin,
Qnats nokari nman is.
Buradakı nazlu (nazlı) və nokar (nökər) sözləri müasir erməni dilində mövcud deyil və azərbaycancanın təsiri ilə onu şeiriyyatında işlənmişdir.
Sayat Nova öz cavanlığında Kartli-Kaxetiya çarının sarayında saray şairi olaraq fəaliyyət göstərir. Lakin çarın qızına aşiq olduğuna görə saraydan qovulur. Bir müddət sonra, o, müasir Ermənistan ərazisindəki Hağpat kəndindəki kilsədə keşiş olaraq fəaliyyətə başlayır. Ağa Məhəmməd Şah Qacarın Qafqaza yürüşü zamanı Qacar ondan müsəlmanlığa keçməsini tələb edir. Tabe olmayan Sayat Nova isə Şahın əmri ilə öldürülür. Sayat Novanın qəbri Tiflisin mərkəzindəki Müqəddəs Giorgi Katedralında yerləşir.
Sayat Novanın azərbaycanca yazdığı şeirlərdən birindən bir bənd:

Sayat Nova sözün söylər matahdan,
Sərin saxlaginən çox tavakatdan,
Nəmək yedikcə arvad xatadan,
Deyərəm saxlasın yaradan sizi.