2. bir gün oturub ətraflı yazacağım mövzu. çünki bu şeylər çox qarışdırılır.
olimpiadalar gənc talantları kəşf etmək, bir mövzuya marağı olan yeniyetmələri həmin mövzuya daha da həvəsləndirmək üçün keçirilən, rəqabətcil müsabiqələrdir. olimpiadalarda və bu kimi müsabiqələrdə (putnam və s.) həll edilməsi mürəkkəb olan suallar olur, bu sualları həll etmək üçün ali məlumatlara sahib olmağın yox vaxtı düzgün dəyərləndirməyi bacarmağın, bu tip suallarla praktika və bəzi trickləri öyrənməyin lazımdır. ki bunlar da olimpiadaya hazırlıq müddətində aylar sürən dərslər sayəsində olimpiada iştirakçısına öyrədilir.
imtahanlar da bunun kimidir. aylarla hazırlıqlar davam edir və sənə verilən vaxtda önündəki sualları həll etməyin üçün zamanla necə yarışacağını öyrənirsən. olimpiadaya nisbətən suallar yüngül olsa da məntiq eynidir. məsələn türk liseylərinin uğurlu kimi görünmə səbəbi bu qayda idi. türk liseyləri yaxşı olimpiadaçı, imtahançı yetişdirirdi, yəni rəqabətə hazırlayırdı.
bəs bu yaxşıdırmı? tələbələrin çoxu tədqiqatçı elm adamı olmadığı üçün, mühəndis, həkim və s. olduqları üçün bu rəqabətcil mühitə hazırlaşmaq iş həyatlarında da onlara kömək olur, kompleks tapşırıqları qısa zamanda yerinə yetirə bilmək bacarığı hər kəsin istədiyi bir xüsusiyyətdir. amma gəl ki tədqiqatçı olmaq istəyirsənsə, elm adamı olmaq istəyirsənsə işlər tərsinə dönür və bəzən hətta bu xüsusiyyət dezavantaja çevrilir. olimpiada və imtahanlar sizə verilən qısıtlı zamanla və digər yarışmaçılar ilə yarışmaq deməkdirsə, tədqiqatçı üçün isə zaman həmişə onun tərəfindədir, yarışacağı biri yoxdur. andrew wiles burda riyaziyyat olimpiadaçılarına həmin fərqi izah edir və xəbərdarlıq edir:
(youtube: )
bir neçə il qabaq fu yunhao adlı çinli gənc ard arda riyaziyyat olimpiadalarından iki dəfə qızıl medal qazanır (tam xal ilə) çinin olimpiadalara nə qədər əhəmiyyət verdiyini bilirik. şagirdlər illərlə bu olimpiadalara hazırlanır çində. nə isə. fu yunhao beijing univesitetinə, riyaziyyat fakultəsinə daxil olur. və bakalavrı belə bitirə bilmədən kursda qalır, bu çində böyük səs küyə səbəb olur və illər sonra fu yunhao bu uğursuzluğuna səbəb olaraq həmin rəqabətcil mühitə hazırlaşması və həqiqi riyaziyyata adaptasiya ola bilməməsini göstərir:
"he confessed that his academic failure due to excessive IMO training. IMO competition is like “Using hands to eat food”, while Math Research is like “Using chopsticks to eat food”. The former depends on techniques and bursting power, the latter needs patience and be innovative. A math competitor who is accustomed to using hands is at lost when he is now compelled to use ‘chopsticks’"
olimpiada və imtahanların kifayət qədər çox avantajları da var amma uşaqları bu rəqabətcil mühitə hazırlaşdıranda çalışın paralel olaraq tədqiqatın da necə aparıldığı ilə bağlı, kreativlik ilə bağlı nəsə öyrədəsiz. avantajları odur ki daha yaxşı universitetlərə qəbul ola, təqaüdlər ala və dolayısı ilə daha yaxşı professorlar ilə çalışa və yaxşı elm adamına, tədqiqatçıya çevrilə bilərsiz, amma dediyim kimi şagird elmin sadəcə imtahanlardan və yarışmalardan ibarət olmadığını da bilməlidir.
1. bir gün oturub ətraflı yazacağım mövzu. çünki bu şeylər çox qarışdırılır.
olimpiadalar gənc talantları kəşf etmək, bir mövzuya marağı olan yeniyetmələri həmin mövzuya daha da həvəsləndirmək üçün keçirilən, rəqabətcil müsabiqələrdir. olimpiadalarda və bu kimi müsabiqələrdə (putnam və s.) həll edilməsi mürəkkəb olan suallar olur, bu sualları həll etmək üçün ali məlumatlara sahib olmağın yox vaxtı düzgün dəyərləndirməyi bacarmağın, bu tip suallarla praktika və bəzi trickləri öyrənməyin lazımdır. ki bunlar da olimpiadaya hazırlıq müddətində aylar sürən dərslər sayəsində olimpiada iştirakçısına öyrədilir.
imtahanlar da bunun kimidir. aylarla hazırlıqlar davam edir və sənə verilən vaxtda önündəki sualları həll etməyin üçün zamanla necə yarışacağını öyrənirsən. olimpiadaya nisbətən suallar yüngül olsa da məntiq eynidir. məsələn türk liseylərinin uğurlu kimi görünmə səbəbi bu qayda idi. türk liseyləri yaxşı olimpiadaçı, imtahançı yetişdirirdi, yəni rəqabətə hazırlayırdı.
bəs bu yaxşıdırmı? tələbələrin çoxu tədqiqatçı elm adamı olmadığı üçün, mühəndis, həkim və s. olduqları üçün bu rəqabətcil mühitə hazırlaşmaq iş həyatlarında da onlara kömək olur, kompleks tapşırıqları qısa zamanda yerinə yetirə bilmək bacarığı hər kəsin istədiyi bir xüsusiyyətdir. amma gəl ki tədqiqatçı olmaq istəyirsənsə, elm adamı olmaq istəyirsənsə işlər tərsinə dönür və bəzən hətta bu xüsusiyyət dezavantaja çevrilir.
olimpiada və imtahanlar sizə verilən qısıtlı zamanla və digər yarışmaçılar ilə yarışmaq deməkdirsə, tədqiqatçı üçün isə zaman həmişə onun tərəfindədir, yarışacağı biri yoxdur. andrew wiles burda riyaziyyat olimpiadaçılarına həmin fərqi izah edir və xəbərdarlıq edir: https://youtu.be/KOveNeDTksE?t=130
bir neçə il qabaq fu yunhao adlı çinli gənc ard arda riyaziyyat olimpiadalarından iki dəfə qızıl medal qazanır (tam xal ilə) çinin olimpiadalara nə qədər əhəmiyyət verdiyini bilirik. şagirdlər illərlə bu olimpiadalara hazırlanır çində. nə isə. fu yunhao beijing univesitetinə, riyaziyyat fakultəsinə daxil olur. və bakalavrı belə bitirə bilmədən kursda qalır, bu çində böyük səs küyə səbəb olur və illər sonra fu yunhao bu uğursuzluğuna səbəb olaraq həmin rəqabətcil mühitə hazırlaşması və həqiqi riyaziyyata adaptasiya ola bilməməsini göstərir.
"he confessed that his academic failure due to excessive IMO training. IMO competition is like “Using hands to eat food”, while Math Research is like “Using chopsticks to eat food”. The former depends on techniques and bursting power, the latter needs patience and be innovative. A math competitor who is accustomed to using hands is at lost when he is now compelled to use ‘chopsticks’ (or spoon & folk)."
olimpiada və imtahanların kifayət qədər çox avantajları da var amma uşaqları bu rəqabətcil mühitə hazırlaşdıranda çalışın paralel olaraq tədqiqatın da necə aparıldığı ilə bağlı, kreativlik ilə bağlı nəsə öyrədəsiz. avantajları odur ki daha yaxşı universitetlərə qəbul ola, təqaüdlər ala və dolayısı ilə daha yaxşı professorlar ilə çalışa və yaxşı elm adamına, tədqiqatçıya çevrilə bilərsiz, amma dediyim kimi şagird elmin sadəcə imtahanlardan və yarışmalardan ibarət olmadığını da bilməlidir.
)