oyun 1444-1821 illərində keçir və bir çox tarixi hadisələri yenidən oynamağa imkan yaradır. hər tarixi dövr üçün sizə bir neçə dövlət ilə oynamağı təklif edir. belə ki, rise of the ottomans dövrünü seçdikdə ottomans, byzantium, venice kimi dövlətlər ilə, the hundred years wars dövrünü seçdikdə england, france və s. dövlətlər ilə oynamaq daha məntiqlidir.
təbii ki, təklif olunan dövlətlərdən başqa istədiyiniz dövləti seçib oyuna başlaya bilərsiz. paradox interactive bu oyunda bir çox detayı ələ alıb (colonization, technology, revolt etc.). məsələn tarixə uyğun oynayırıqsa ingiltərə, portuqaliya, ispaniya kimi dövlətlər ilə gəmiçilik ideyaları seçib amerika qitəsini kəşf eləyə, yeni koloniyalar yarada bilərsiniz. və ya osmanlı dövlətini seçib mərkəzi asiyadan, qərbi avropaya qədər ərazini tuta, afrikada genişləyə bilərsiniz. ya da moskva xanlığı ilə rusiyanın müasir sərhədlərini yarada bilərsiniz.
ideya və texnologiya haqqında biraz məlumat verim. oyun əsasən monarch points ilə idarə olunur. dövlətin başına keçən kral, sultan, şahın öz bacarıqları olur. məsələn, 5 diplomatic, 5 adminstrative, 6 military skills və s. kimi. bu bacarıqlara əsasən hər ay müəyyən qədər monarch points qazanırsınız və monarch points sayəsində texnologiya, ideyaları ilərlədirsiniz. texnologiya ən önəmli faktordur ki, 200 min ordunuz olsa belə texnologiyada sizdən daha irəli olan 50 min ordu tərəfindən asanlıqla yox edilə bilərsiniz. iron man modunda tarixə uyğun olaraq qərbi avropa dövlətləri texnologiyanı irəlilətmək üçün şərq dövlətlərindən daha az monarch points'dən istifadə edir ki, bu da gələcəkdə şərq dövlətlərinin westernization etməklə fərqi bağlamasına imkan yaradır.
strategy oyunların olmazsa olmazı üsyanlar da özünü bariz göstərir. məsələn, qaraqoyunlular olaraq oynayırsınız, rəsmi dininiz şiə dinidir. osmanlı əlində olan və dini sünnilik olan bir şəhəri ələ keçirdikdən sonra burada yavaş yavaş dini qarışıqlıq yaranır, hər ay müəyyən qədər üsyan çıxma riski artır, bunun qarşısını almaq üçün həmin şəhərə misyoner göndərib şəhərin dinini şiəlik edə bilərsiniz və ya bir müddət sabitlik yaratmaq üçün həmin ərazidəki autonomyni artıra bilərsiniz.
oyunun bir digər gözəlliyi isə buradadır ki, məsələn brandenburg dövləti ilə 1444-cü ildə başlayıb, 1550 illərində prussianı qurub, daha sonra germanyni qura bilərsiniz. azərbaycan dövlətləri olan ağqoyunlu, qaraqoyunlu, şirvanşahlar dövləti ilə də persia (bildiyimiz səfəvi) dövlətini qura bilərsiniz.
ayrıca dinə də böyük yer verilib. məsələn avropada 1500 illərindən sonra protestantlıq sürətlə yayıla bilir. dövlət dinini rəsmi olaraq protestantlığa çevirdikdə isə katoliklər narazılıq edir, protestant dövlətlər ilə isə yaxınlaşmağa başlayırsınız.
digər tərəfdən event'lar də oyunu maraqlı edir. məsələn poland dövləti ilə çıxan tarixi event ilə lithuania dövlətini personal union altına sala bilirsiniz, əlli ildən sonra isə commonwealth (reç pospolita) qurmaq sizin əlinizdədir.
dediklərim nə qədər uzun olsa da daha oyunun bir qismidir. qiymət olaraq isə steam'də 24.99$-dır (endirimlər səbəbi ilə hazırda 6.24$). paradox grand strategy pack'i hazırda 12.59$ ödəməklə heart of iron iii, victoria ii, crusader kings ii və europa universalis iv'ə sahib ola bilərsiniz.
tanım: tarix sevərlərə şiddətlə tövsiyyə etdiyim oyun
8. nəhayət, bəzi dlc-lərinə internet trade vasitəsilə sahib olduğum oyun. təxminən 25 dənə, hansı ki oyunun 43, yeni gələcək rights of man ilə 44 dlc-si var. əgər mənim kimi tək oyuna sahibsinizsə g2a.com, plati.ru kimi saytlardan eu4 dlc collection ilə 25 dlc birdən ala bilərsiniz. geri qalanını da steam endirimlərində tutmaq olar, mən elə planlaşdırıram. g2a məsələn bunu aldıqda oyun özü gəlmir, təkcə 25 dlc gəlir. bu dlc'lər də çoxusu estetik, music pack'lərdi. hansı ki, olmasa da olar, amma oyunu daha maraqlı edir. bizə əsas lazım olan dlc 3 dənədir verdiyim linkdə, conquest of paradise, res publica, wealth of nations. hansı ki, bunlar ciddi nəzərəçarpan yeniliklər əlavə edir oyuna. koloniya dövlətləri ilə oynamaq, amerika qitəsi yerinə yepyeni dünya əlavə etmək, ticarətdə yeniliklər və s. və i.
ümumi belə irihəcmli dlc'lərin (digər adı ilə expansion) sayı yuxarıdakı 3 dənə ilə və yeni gələcək rights of man ilə birlikdə 9dur. yəni linkdəkini alsaz 6-sı qalır. expansion'ların qiyməti 6.99$ , 9.99$, 12.59$ olur (res publica 2.99$). endirim vaxtları isə 2.99$, 4.12$ kimi qiymətlərə ala bilərsiz. yəni illa oyunu dlc'ləri ilə birlikdə oynamaq istəyirsinizsə steam'dən endirim vaxtı tək oyunun özünü alıb, yuxarıdaki linkdəki pack'i alıb, sonra da geri qalan expansion'ları endirim vaxtı alsaz ən ucuzlu yoldan getmiş olarsız.
hər expansion ilə birlikdə free patch də gəlir ki, bu da əsasən 4 ayda bir olur. expansion + free patch tərzi gedir developerlər. 2013də çıxan oyun üçün pis deyil hələ də patch'lər ilə bəzənməsi. dlc'lər nə qədər yeniliklər gətirsə də oyun heç bir dlc'siz də özünü oynatdırır. özümdən bilirəm, 389 saat dlc'siz oyunda vaxt keçirmişəm. və daha bir 389 saat da rahat keçirmək olar. bu elə bir oyundur ki, 3000 saat belə vaxt keçirsəniz yenə də həzz almağa yeni şeylər tapa bilərsiniz. təbii ki, maraq dairəniz tarixi hadisələr, dövlət idarə etmək, orta əsrlər və renessans dövrü olmalıdır.
#210203 entry'mdə adəta bir manyak kimi bütün oyun təcrübələrimi screenshotlar ilə birlikdə yazmışdım. 1.17 versiyası ilə oyuna geri döndüm və 2 germanik dövlət ilə (brandenburg-germany, austria-holy roman empire) yenidən bitirdim. oyunda mənə görə ən çox həzz verən dövlətlərdi germanik dövlətlər. holy roman empire oyunun marağını dəhşət artırır (bax: müqəddəs roma imperiyası)
.
bu iki təcrübəmi də bura yazıram, həvəskarlar oxusun arada məsləhətlər və screenshotlar da soxuşdura bilərəm.
deməli, geri qayıtmaq qərarına gələndə yenidən brandenburg ilə oynamağa başladım. hansı ki, bir neçə dəfə başlayıb sona çatdıra bilməmişdim. bir dəfə prussia'nı qurmağa qədər getmişdim 1600-ə yaxın hardasa. amma bu dəfə nəhayət ki, sona çatdırdım. brandenburg, saxony kimi dövlətlər ilə oynayırsınızsa əsas məqsəd germany qurmaq olmalıdır. mən də bu yöndə getdim əsas, amma arada prussia'nı qura bilmədim. çünki poland ilə ally idik və teutonic order'in königsberg şəhərini mənnən tez tutdu. çalışmaq lazımdı ki, poland ilə dostluq qurandan sonra onları teutonic order'ə müharibə açmağa qoymasız. truce bitən kimi təzədən savaş açmaq lazımdı. mən bir dəqiqə gecikdim adamlar girdi aldı hər şeyi. yəni, brandenburg -> prussia -> germany ardıcıllığını brandenburg -> germany kimi yaşadım. bu da elə bir problem deyil. amma, prussia daha cool'du. brandenburg ilə şərqə doğru poland'ə görə genişlənə bilmədiyim üçün, germany qurmaq üçün daha bir lazımi şəhər olan elsass'ı tutmaq üçün cənuba və qərbə doğru genişlənməyə başladım. bu arada bir neçə dəfə emperor seçilsəm də germany qurmağa doğru getdiyim üçün holy roman empire elə də vacib deyildi. yəni istəyə görə protestant ola bilərsiniz (art of war expansion'unuz yoxdursa, əgər varsa protestant ligası güclənib hre'i ələ keçirə, əsas dini protestantlığa keçirə bilər). mən prussianı qura bilməyəcəyim üçün catolic olaraq da qaldım. germany qurmaq üçün çox şəhər işğal etmək lazımdır. yəni, aqressiv genişlənəcəksiniz. poland, mümkündürsə france'ı arxanıza alıb rahat-rahat məqsədləri tutursuz. arada "dismantle hre" də edə bilərsiniz.
bunu etmək üçün, elektorlar ya vassalınız olmalıdı ya da sizin ally'ınız olub emperor'a qarşı döyüşə girməlidi. və ya döyüşdə elektorun paytaxtını ələ keçirmək də kifayətdir. yəni dismantle hre funksiyası üçün lazım olanlar elektorun *not independent* statusunda olmasıdır:
-əgər elector sizin vassalınızdırsa *not independent* statusundadır
-əgər elector sizin dostunuz isə, və emperor'a qarşı müharibədə sizinlə birlikdədirsə *not independent* statusundadır
-əgər elector emperor ilə birlikdə sizə qarşı müharibədədirsə, və paytaxtı sizin tərəfinizdən ələ keçirilibsə *not independent* statusundadır
-geri qalan hallarda *independent* statusundadır.
ümumi dismantle hre funksiyası üçün bütün electorlar *not independent* olmalı, emperor'un paytaxtı sizin tərəfinizdən ələ keçirilmiş olmalıdır. bunu eləmək üçün, ən yaxşı yol emperor ilə ally olmayan electorları təklikdə tutub "force vassalize" eləmək, sonra da emperor'a qarşı müharibə açmaqdır. bunu eləsəz qalan electorlar (hansı ki, emperor ilə ally'dırlar) müharibəyə qoşulacaq, siz də paytaxtlarını tutmaqla onları *not independent* statusuna salacaqsız. emperor'un paytaxtını tutduğunuz an holy roman empire bölməsində dismantle hre aktiv olacaq. bununla da 100 prestige qazanmış olacaqsız. həm də holy roman empire zımbırtısından birdəfəlik qurtulacaqsız. (digər qurtuluş yolu bütün reformları həyata keçirməkdir, aşağıda bəhs eliyəcəm)
bundan sonrasını nationalism casus belli'sindən istifadə etməklə tək-tük germanik dövlətləri işğal edib germany dövlətini qurmaq üzərində keçirəcəksiniz. 1700 ilində qurdum mən germany dövlətini. amma, ətrafımda olan böyük dövlətlərin hamısı ilə (poland, lithuania, france, sweden) dost olduğum üçün elə də aksiyon olmadı almanları birləşdirənnən sonra. bircə, britaniya adasını işğal elədim vəssəlam. son 10-15 ildə lithuania dostluğu pozsa da müharibəyə girmədik. beləcə başa çatdı germany oyunum. ən maraqlı hal isə russia və ottomans'ın demək olar ki yox edilməsi oldu. 1400lü illərdə camaata qan udduran osmanlını görmək çox sevindiricidi -* maraqlı screenshot'lar aşağıdadır.
bu oyundan sonra holy roman empire maraqlı gəldiyi üçün bütün reformları keçirmək həvəsinə düşdüm. bunun üçün ən rahat dövlət austria'dır. mən də onu seçdim, amma irəlidə "art of war" expansion'u alandan sonra bir daha yoxlaya bilərəm daha kiçik dövlətlər ilə. holy roman empire çox qarışıq sistemdir. deməli, hər dəfə emperor öldükdə yeni səsvermə nəticəsində bir dövlət emperor seçilir. əgər bir dövlət ard-arda emperor seçilsə 10 imperial authority qazanır. imperial authority qazanması çətin itirməsi asan olan bir şeydi, ən azından ilk başlarda. qazandığınız da ayda 0.1 və ya 0.06 falandırsa sevinmək lazımdı. mənfi olmayan hər artım sevindiricidir. 0.03 falan da yəni. 1500 illərində protestantlıq sürətlə yayılmağa başlayır empire tərkibində. hər bir protestantlığa keçən dövlət üçün emperor 0.01 authority itirir. çox zibil birşeydi, çünki protestantlığa keçən dövlətləri başıboş buraxsaz bir də iplərini yığa bilmirsiniz. art of war expansion'u ilə hətta league qurub sizə hücum da edir ibnələr.
(gog: thirty years war)
(gog: 30 illik müharibə)
bunları katolikliyə geri döndərmək üçün isə hər dövlətə 1 imperial authority xərcləmək lazımdır. çətin tərəfi də odu ki, hər bir protestantı 1 authority verib "enforce religious unity" etdikdə digər protestantlar ilə aranız pozulur. 1 authority verməklə iş düzəlmir, adamlar sizə sevgi də bəsləməlidir. yəni frankfurt ibnəsini katolikliyə geri qaytarmaq üçün ayda 0.02 qazandığım imperial authority'dən 1'ni verdiyim bəs deyilmiş kimi, digər protestant olan ravensburg ibnəsi ilə aram da dəyir, onları geri qaytarmaq üçün də əlləşib aramı düzəltməliyəm. yəni belə bir göt sistemləri var siz də məni bağışlayın. elektorlar da dinlərini protestantlığa keçirə bilir. ən bezdiricisi də budu, çünki elektorlara 1 authority verib geri qaytara bilmirsiniz. müharibə açıb enforce religion etməli, və ya elektorluqlarını müharibə yolu ilə və ya 10 authority verib ləğv etməlisiniz. hərdən elə olur ki, authority geriyə doğru işləyir, yaxşı ki, 0 da ilişib dayanır. amma hər ay authority itirmək o deməkdir ki, hər monarxınız öldükdə qazandığınız (təbii ki, elektorlar sizi seçirsə) 10 imperial authority'dən dövlətləri katolikliyə geri qaytarmaq üçün az bir müddətiniz var. bu arada da digərləri ilə aranızın pozulması, işləri yerinə qoymaq, bu arada hər protestant ibnəyə 1 authority verməniz hamısı hər ay authority'dən itirdiyiniz müddətdə baş verir. yəni yenidən 0-da dirənir authority. bir də gəl gözlə ki, 77 yaşına kimi yaşayan monarxınız ölsün, yenidən 10 authority qazanasınız. olur yəni. adam 77 yaşına kimi yaşaya bilir. siz də yerinizdə oturub "die, you fat fuck" deyə alqış tutursuz. nəysə ki, yeni patch'də ya da expansion'da "taxtdan əl çəkmək" funksiyası gələcək, 60 yaşdan böyük monarxlar üçün.
bundan başqa empire tərkibindəki dövlətlərin sayı da authority'nin artmasına və ya azalmasına təsir edir. lazım olan 25 dövlətdir. 56 dövlət ilə başlayır və dövlətlərin azalmamasına çalışmalısınız. daxili müharibə yoxdursa əlavə 0.1 alırsınız, hre torpaqlarına başqa dövlətlər girməyibsə əlavə 0.01 alırsınız. əgər məsələn hre'nin 15 şəhəri france, poland və ya başqa dövlətin işğalı altındadırsa və ya həmin torpağa sahib olan dövlət, hre tərkibində olmayan bir dövlətin vassalıdırsa şəhər sayına görə authority itirirsiniz. məsələn, 15 şəhərə görə təxminən 0.06-0.07 authority itirirsiniz hər ay. bir sözlə belə desək, imperial authority'ni 1500-1650 illər ərzində qazanmaq çox çətindir və əsasən 0.00 da ilişib qalır bu illər ərzində. siz də bu arada protestantlar ilə mübarizə aparırsınız. hamısını təmizlədikdən sonra authority yenidən yüksəlişə keçir. əlavə imperial authority qazanmaq üçün hre ərazisini genişləndirmək lazımdır. hər işğal edib core'ladıqdan sonra imperiyaya əlavə etdiyiniz şəhər sizə 1 authority point verir.
bu authority necə qazanılır itirilir danışdım, amma önəmini demədim. ən önəmli yanı odur ki, reformları həyata keçirmək üçün 50 imperial authority lazımdır. hər reform həyata keçiriləndə authority sıfırlanır. yəni, 60 authority'niz belə olsa reform imzaladınızsa sıfırlanacaq. reformları bütün hre üzvləri də dəstəkləməlidir. əsasən, diplomatic reputation'unuz yüksək olanda, overextended olmayanda dəstəkləyirlər. ilk reformlar xırda benefit'lər verir. 4-cü reformdan sonrası isə emperor üçün önəmli reformlardır. 5-ci reform, məsələn, hre daxilindəki dövlətlərin bir-birinə müharibə açmağına icazə vermir. deyək ki, hre daxilində 50 dövlət var. 26-sı reforma razıdırsa 24-ü razı deyilsə emperor istəsə reformu keçirir. 5-ci reform keçirildisə artıq authority həmişə üzü yuxarı olacaq. çünki, daxili müharibə olmadığı üçün 0.1 artım həmişə aktiv qalacaq. 6-cı reformu keçirən hansı dövlətdirsə, indidən belə ancaq həmin dövlət emperor titulunu daşıyır. 6-cı reformdan sonra artıq elektorlar ilə aram yaxşı olsun, birdən məni seçməzlər endişeleri yoxa çıxır. həmişə seçilirsiz və əlavə 25% authority artımız qazanırsız aylıq. 7-ci reform ən yaxşısıdı və çalışıb bütün hre üzvlərini razı salmaq lazımdır, bütün hre dövlətləri sizin vassalınıza çevrilir (razı olmayanlar çıxır) və yenə də aylıq 25% authority qazanırsız. bu reformu keçirdikdən sonra commonwealth-france birliyinə qarşı tək savaşa biləcək gücdəsiniz. kənarda durursuz, ümumi 500-600k lıq ordular sizin əvəzinizə işini görür. 8-ci reforma da bütün dövlətlər razı olmalıdır, amma hamısı vassalınız olduğu üçün çətinlik yaşamayacaqsız. 8-ci reform bütün hre-ni tək dövlət altında birləşdirir. holy roman empire dövləti birləşir və hre faktoru oyundan yığışdırılır. bundan sonra superpower yox supersuperpower olursunuz. ordu limitiniz 700k ya yüksəlir bütün vassallar sizə birləşdiyi üçün qoşunları da ixtiyarınıza keçir, təxminən 800k ordunuz olur (birazını qovmaq lazım olacaq ki, limiti aşmasın) və hamının ağzına-ağzına təkbaşına vurmağa başlayırsız. hərtərəfli victory aldığım tək oyunum oldu austria -> hre oyunum.
belə, bir ara vaxt tapıb personal union'lardan falan danışaram, yoruldum. yazarlar arasında gündə heç olmasa 1-2 saat boş vaxtı qalan varsa pirat belə olsa yükləyib oynamasını tövsiyyə edirəm. köməyə ehtiyacı olan birini soruşsun ikisin deyim -*. tutduğunuz torpaq sayısı çox, agressive expansion'ınız az olsun. uğurlar.
5. 1.16 versiya ilə yavaşlamaya məruz qaldığım oyun. bir müddət girməyəcəm, patch'lər ilə düzəldilər yəqin ki. bu arada fürsətdən istifadə edib keçirdiyim 234 saatdan bildiklərimi buradan öyrənmək istəyənlərə ötürmək istəyirəm. #210114 zira gördüyüm qədərilə çətinlik çəkən(lər) var. aşağını həvəskarlar oxusun, uzun çəkə bilər. əvvəlcə təcrübələrimi, sonra məsləhətlərimi yazmışam.
ilk dəfə oyunu alanda hələ başım çıxmırdı tam da, tək bildiyim ağqoyunlu və qaraqoyunlu dövlətləri idi. ağqoyunluları seçib qaraqoyunluya hücum edirdim, gah qara'nı seçib ağ'a. başa düşə bilmirdim çox şeyi. o aralar ingiliscəm də yaxşı olmadığı üçün türkcə yama dadıma çatdı. türkcə olduqdan sonra da çox irəliləmə qət eliyə bilmədim. çünki, persia'nı seçirdim hər dəfə. 30-40 il sonra osmanlı ilə versus'u uduzub "sikərlər" havası ilə cheat'lərə gedirdi əlim (yuxarıdaki yazar da hazırda o vəziyyətdədi). sonra cheat'lər ilə texnologiyada irəliləyib nizəlilərə qarşı musketman'lar ilə vuruşmağın asanlığını gördükdən sonra həvəsim ölürdü. belə-belə 20-30 deneme ilə (əsasən osmanlı, ağqoyunlu, qaraqoyunlu və persia dövlətləri ilə) oyunu öyrənməyə çalışırdım, amma hər dəfəsində cheat'lərə görə həvəsim ölürdü.
və bir gün "cheat'inizi yesinlər" deyərəkdən türkcə yamanı sildim. məqsəd ironman mode'a girmək idi (oyun faylları ilə oynayanda ironman'a buraxmırdı). türkcə yama silindikdən sonra ironman mode'a venice ilə başladım. əslində oyunu daha yeni öyrənmiş biri üçün yetərincə çətin dövlətdir, dəlil olaraq isə ottomans, austria, milan, tha papal states, naples hətta aragon təhlükəsini göz önünə gətirmək kifayətdir. bir neçə dəfə austria və ottomans hətta mamluks (bəli) tərəfindən yeyildikdən sonra son venice oyunuma qərarlı şəkildə başladım. ilk öncə france ilə yaxınlaşmağa başladım. bu yaxınlıq da oyunun sonuna qədər davam etmişdi ki, sonlara doğru aramızdaki trust 100'ə yaxın idi (tam yadımda deyil). bilənlər bilir, france'ı arxanıza almağı bacardınızsa avropada qabağınıza çıxacaq dövlət yoxdur. acemiliyimə verim, 2 dəfə koalisiya gücləri tərəfindən bütün şəhərlərimin alınmasını gözüyaşlı şəkildə izləsəm də yıxılmamışdım. itirdiyim şəhərlərin hamısını geri qaytardım bir-bir. koalisiya səbəbi isə agressive expansion'u tam anlamamış olmağım idi ki, naples'in birdəfəyə 3 şəhərini ələ keçirdikdən sonra avropanın yarısını şəhərlərimin mühasirəsində görməyim bir oldu. (nəticə: agressive expansion önəmli). hə, dediyim kimi ilk ironman mode oyunum olduğu üçün çox risk eləmədim, yersiz müharibələrdən qaçdım, çox yayılmamağıma baxmayaraq super güclərin arasında idim 100+k ordum ilə. 1750 illərindən sonra austria və ottomans'a müharibə açacaq vəziyətdə idim. krımı da torpaqlarıma qatmışdım, amma sadəcə appenin yarımadası (italiya) və krım yarımadasında torpaqlarım var idi. italy'ni qura bilmədim. bu oyunumdan screenshot'lar silinib. paylaşa bilmirəm.
artıq venice ilə oyunu 70-80% öyrəndiyimə əmin olaraq, yeni dövlət ilə başladım (ən azından əvvəlkilər kimi olmayacaqdı). bu dövlət isə ottomans idi. osmanlı ilə kişi kimi (cheat'siz) oynayacaqdım və fatih'in işğallarını davam etdirəcəkdim. ki etdim də. wien'i (viyana) də aldım hətta. şərqdə mamluks və persia torpaqlarının bir qismini özümə qatdım. wien'i almaqla birbaşa western oldum. lakin xain oyun 1650 illərindən sonra ironman mode'umu tanımadı. (kamuoyu: oyuna girdikdən sonra menu'da oyunun versiyanı hesablamasına imkan verin. (calculating version) ki bu illər ən maraqlı dövr olacaqdı, zira poland və russia yetərincə genişləmiş, götümdən qan ala biləcək halda idi. maraqlı battle'ları həvəsimin ölməsi ilə qaçırdım. http://i.imgur.com/f9jkGlR.jpg
ottomans ilə hüsrana uğradıqdan sonra bir superpower ilə daha yola çıxdım. bəli, england. ilk başlarda çətin sınaqlara düçar olan dövlətdi. france'ın fransa torpaqlarını geri qaytarmaq kimi bir missiyası var. sizin isə əlinizdə 4 fransa torpağı var. (baxma: tehlikenin farkında mısın). o biri yandan white rose-red rose savaşları, great britain qurma istəyi, castille və portugal'ı amerikanın kəşfində qabaqlamaq və s. olsun elə də asan dövlət deyil. nəysə, çox uzatmayım. fransa ilə bir neçə toqquşmada 2 şəhəri itirməli oldum. amma amerikada möhtəşəm irəlilədim. bütün oyun demək olar şimali amerika materikində keçdi, avropada çox aksiyon olmadı. http://i.imgur.com/2QEPjrH.jpg (iki irəli bir geri təxmini) http://i.imgur.com/ljHOMN1.jpg (həmin oyunda osmanlı swh) http://i.imgur.com/EIf6jUk.jpg http://i.imgur.com/eP17iVT.jpg bu da sonlara doğru epic war. la-manş boğazını 100k gəmi qorumasa 200k osmanlı ordusu london'da at oynadacaqdı.
england/great britain'i yola verib prussia sevdasına düşdüm. brandenburg ilə prussia'nı qurdum, amma 1.15 sürümünün çıxması ilə artıq emperor olduğum prussia dövləti də arada qaynadı. təxminən 1650 illərində idim.
sonra v1.15'də muscovy ilə ildırım sürəti ilə genişlənməyə başladım. russia'nı qurdum. sibirə doğru genişləndim. ottomans ilə dostluq qura bildim. amma commonwealth ikimizə də afedersiniz çakdı. adamlarda nətər morale army varsa 40 min ilə 100 minlik ordularımı hədər elədilər. müharibə açmağım ilə devasa ordumu dağıtmaqları bir oldu. və, doğru bildiniz. həvəsdən düşdüm. -*
russia da bitdikdən sonra elə-belə burgundy ilə başladım. missiyalara baxanda netherlands'ı qurmaq missiyası olduğunu gördüm. çox bir şey tələb eləmirdi, hazırki vassal və personal union'ları integrate eləmək, friesland, gelre və bir də utrech (ya da elə bir şey) şəhərlərini almalı idim. gəl zaman get zaman netherlands'ı qura bildim. qardaş fransa ilə çiyin-çiyinə uzun illər vuruşduq, di gəl ki commonwealth kendini aşdı. adamlar anadolunu, balkanları, qərbi avropanın yarısını torpaqlarına qatdı. onların bir şəhəri boyda olan mən isə qardaş fransanı satıb dostluq müqaviləsi imzaladım. və, v1.16 nın çıxması ilə bu oyunumun da sonu oldu. 1700 illərini görüb, 100k lıq ordu çıxara bilən netherlands dövləti.
bunları oxuyan olduğunu sanmıram, amma yazdım. bəlkə oxuyan olar.
yuxarıdaki entrydəki yazara cheat'in başını təcili buraxmağı məsləhət görürəm. onun timsalında bütün həvəskarlara da bəzi şeyləri deyim. deməli oyunda müharibə əsas faktor olduğu üçün, müharibə aparmağı bilmək lazımdır. əgər military technology'ni irəlilədib, military idea'ları alsanız daha güclü ordunuz olar. ideyalar sizin ordunuzu morale, manpower, land force limit ilə təmin etdiyi kimi texnologiya da yeni əsgərlər ilə təmin edir. məsələn military technology'də 13. səviyəyə gələn ordu 11. səviyədəki ordunu nə qədər sayca az olsa da asanlıqla udar. eyni zamanda, başqa bir faktor army maintenance'dir ki, təbii olaraq ordunun maaşını kəssəz həvəssiz vuruşar. və çox asanlıqla məğlub olar. army maintenance'ı müharibə zamanı heç vaxt azaltmayın, müharibə olmayan vaxtlar azalda bilərsiniz. şəhərlərdəki qalalar sizə army tradition verir. fortları çalışın açıq saxlayın ki, army tradition'dan olmayasız. tradition isə sizə daha yaxşı general qazanmaq imkanı yaradır. 70-80 tradition ilə 2 ulduzlu generallar çıxara bilərsiniz. generalı güclü ordular çox daha yaxşı vuruşurlar. məsələn, yazar yuxarıda qeyd edib ki, kralı ordu başına qoyanda lox kimi savaşır ordu. bu qismən səhv fikirdir, çünki 1444 ilində başlayan osmanlıda dövlətin başında fatih sultan mehmed han var. ordu başına qoyanda 3 ulduzlu general olur. bu ordunun döyüş qabiliyyətini müsbət mənada çox artırır. ideyalar ilə maximum manpower'i artıra bilərsiniz. həmçinin, land limit force'u. müharibə zamanı ordunuzdaki əsgər qədər rezerv'inizin olması sizin xeyrinizədir (manpower). manpower sıfır (0) olan halda müharibə aparmaq axmaqlıqdır, çalışın manpower'iniz tükəndiyi an ağ bayraqları çəkin.
müharibələr haqqında da yadıma düşənləri qeyd etdim. köməyə ehtiyacı olanlar mesaj qutumu qızarda bilər. oyundaki terminləri ingiliscə yazdım ki, ironman oynayarkən çətinlik çəkməyəsiniz. ironman mode'a türkcə yama ilə girmək olmur. uğurlar.
16. Europa Universalis seriyası ilə ilk dəfə 2010. ildə tanış olmuşdum və vurulmuşdum. Avropa tarixi ilə bağlı bilmədiyim bir çox fakt və anlayışla tanış etmişdi məni. Tarixin ruhunu və işləmə mexanizmini anlamaq üçün mükəmməl oyundur. Məncə, bu oyun tarix fakültələrində tələbələrə necəsə tanıdılmalıdır. Oyunu hal-hazırda oynamağı dayandırsam da, yaradıcılarının hər ay paylaşdıqları qeydlərli oxuyuram. Adamların tarixə şəhvəhli bir sevgisi var. Detallar üzərində, oyunu daha da dərinləşdirmək yolunda durmadan çalışırlar. Təbii ki, bunun əlavə gəlir mənbəyi olmağı da ayrı bir motivasiya mənbəyidir onlar üçün.
EU IV çətin oyundur. Düşünmək, vəziyyəti doğru dəyərləndirmək tələb edir. Tələssən, ağzına sıçacaqlar, amma gecikmək də olmaz. Steam endirimləri zamanı cuşa gəlib bütün dlc'lərini aldım, düşünürdüm ki, uzun müddət dalacağım bir oyun olacaq, amma hayaller EU IV, hayatlar taktik-maktik yok bum-bum-bum. Osmanlı imperiyası ilə başladım. Planım o idi ki, bir az əlim öyrəşsin, Azərbaycanda da başlayaram, Səfəvilər dövlətini quraram, amma sən saydığını say. Nə isə, Osmanlı ilə 2-3 dəfə başlayıb oyunun mexanikalarını xatırladıqdan sonra, özümü toplayıb əsas seyvə başladım. 50 illik plan qurmuşdum: Bizansı tutmaq, Anadolunun fəthini başa çatdırmaq, Balkanlarda möhkəmlənmək - Bosniya, Serbiya, Albaniyanı, eləcə də Valaxiyanı tutmaq. Eyni zamanda qərbdə macarların və Litvanın böyüməsinə imkan verməmək, Venesiyanın Aralıq dənizində yayılmasının qarşısını almaq. Bunun üçün də Avropada özümə müttəfiq kimi Fransanı seçmişdim. Şərqdəki müttəfiqim isə Qara qoyunlu dövləti idi. Ərazilərində gözüm yox idi və Qafqazı tutub onlara vermək istəyirdim. Bizansı asanlıqla fəth etdim. Qara qoyunlunun yardımı ilə Anadolunu da yavaş-yavaş tuturdum. Eyni zamanda Balkanlar tərəfdə də işlərim yaxşı gedirdi. 1500. illərin əvvəllərində planımı həyata keçirmişdim. Növbəti 1 əsr üçün planım (1500-1600 illər) yenə oxşar idi. Fəthlər, qonşuluqda güclü dövlətlərin yaranmasına imkan verməmək və Hələb ilə isgəndəriyyəni ələ keçirib ticarətimi gücləndirmək. Bu zaman artıq səhvlərim də başlamışdı. Zəifləri bir-bir udurdum, amma Litva, Macarıstan kimi böyüklərlə üz-üzə gəlməmək üçün onlarla savaşmaqdan çəkinirdim. Üstəlik, Şərqdə də Məmlüklər getdikcə güclənirdi. Nə isə, ərazimin kifayət qədər böyümüşdü, Anadolunu, Balkanları, Valaxiyanı fəth edə bilmiş, hətta Macarıstan və Venesiyadan önəmli torpaqlar da almışdım, amma sərhədlərimdə Avstriya-Macarıstan, Reç Pospolita, Rusiya və Məmlüklər kimi böyük dövlətlər də peyda olmuşdu. Digər yandan isə ingiltərənin gəmiləri sahillərimdə tez-tez görünməyə başlamışdı. Osmanlı ordusu oyunun əvvəllərində nə qədər güclüdürsə, getdikcə böyük ordulardan geri qalmağa başlayır. Buna görə də zaman keçdikcə daha böyük ordu saxlamağa, kəmiyyət hesabına vəziyyəti idarə etməyə çalışırdım. Demək olar bütün pulum orduya gedirdi. Üstəlik, Məmlüklər Hələb və isgəndəriyyədəki, Avstriya, ingiltərə və Venesiya isə Qərbdəki ticarətimə mane olmağa başlamışdılar. işim müttəfiqliklər qurmaq və düşmənlərimlə aramı yaxşılaşdıraraq onların bizə hücum etmək istəklərini azaltmağa çalışmaq, onun-bunun arasını vurmaq, qonşu ölkələrdə separatçılığı dəstəkləmək idi. Büdcəmin qalan hissəsi də bu məsələlərə gedirdi. Bu cür qorxaq siyasət nəticəsində oyunun sonlarına qədər ərazimizi itirmədən, əksinə az da olsa, artıraraq ayaqda qala bildim.
13. 3 ildi bağımlısı olduğum oyun son britannia və cradle of civilation dlc-larından sonra 2x əjdahalaşmış pc oyunu.yuxarıdakı entrydə də qeyd olunduğu kimi,tarixi dəqiqliyi və axıcılığı ilə insanı özünə bağlayan və dharama updatesi üçün həyəcanlanmağıma dəyəcək oyun.mp üçün mesaj qutum həmişə açıq.
17. oyun əsasən iqdisatiyat üzərində qurulub. yəni bir ölkə səndən varlidirsa demək ki səndən güclüdür ama bu bele deyil əslində. məsələn müharibəni udacaq örnəkləri yazım bunun sayəsində sizdən çox güclü orduları məğlub etmək mümkün olur həmdə oyun daha maraqlı halda olur.
1. Qalaları sistematik yerləşdirmək bir birisini müdafiyə edəcək şəkildə.
2. Qalaları dağlıq bölgələrə yerləşdirmək.
3. Defensive Ideas ən birinci alınacaq idea olmalıdır.
4. Qalaların qarşısında və ortalarında qalan sahələri yandırmaq. Bu rəqibə attrition verir və defensive ideasla birlikdə 10 qatına çıxır.
məsəl üçün 1514 də başlayıb səfəvilərlə osmanlını məğlub etmək bu taktika ilə mümkün olacaq sadəcə. anadolu, cənubi azərbaycan və iraqı osmanlı ordusunun manpowerini yemək üçün istifadə etmək.
12. rule britain dlc'si ilə oyuna hekayə moduna bənzər bir şey əlavə edilib. bu əlavəni ironman mod'unun achievement'lərinin inkişaf etdirilmiş versiyası kimi fikirləşə bilərsiniz. paradox'un paylaşdığı youtube videosunda bu mod haqqında məlumat mövcuddur.
6. bu oyuna neçə günlərimi, neçə ayımı qurban vermişəm. deməli şirvanşahla gürcüstanı işğal edib qara dənizə çıxdıqdan sonra daha rahatlaşdı oyunum. həm də burada dəfələrlə məhv olduğuma görə təcrübə də öz sözünü deyirdi artıq.
əsas məsələlərdən biri haranısa işğal etmək istəyəndə ərazi iddiası etməkdi, claim atmaq yəni. yoxsa babat aqressivlik xalı alırsız ki, gələn gedən sizə hücum edir. diplomatları heç vaxt boş saxlamayın, əlaqə inkişafına filan göndərin ki, diplomatik bal gəlsin. çətin olsa da maraqlı oyundu. hər bir bölmədə ayrı bir aləm qarşınıza çıxır. yəni haqqında danışmaqla olan deyil, o hissi yaşamaq lazımdı.
7. kaloniyaçı ölkələr ilə oynayırsızsa kalonistləri tez çıxarmağınız lazım olan oyundur. məsələn portuqaliya, britaniya, kastilya, fransa kimi ölkələrdə əsas gəmiçilik və kalonistlərdi. mən kastilya ilə başlamışdım bir də baxdım yeni dünyanı hamı zəbt edib mənə heçnə qalmayıb.
edit
oyunda gərək mercantilism ideyalarını da dəstəkləyəsən. iqtisadiyyatı gücləndirir, əlavə gəlir gətirir. kapitalizmin babasıdır o ideya *
glş
11. en yaxşı strategiya oyunlarından biridir. eu4'ü oynayarken istemeden de olsa bütün tarixi hadiselere şahid olursuz. konstantinopel'in osmanlı terefinden işğalı. roma imperyasının yeniden qurulma cehdleri ve kiçik moskva knyazlığının böyük rusiyaya çevrilmesi. eger oyuna yeni başlayırsınızsa moskva, fransa, ingiltere, ming ve osmanlını seçmek sizin üçün daha yaxşı olar. çünki ilk başlarda oyunda ne baş verdiyini başa düşmeden torpaqlarınız işğal edile biler.
14. bir il filan evvel gencliyimi, zamanimi somuren oyun idi -*. bu zibile qalmis oyun elediki bir dene acib baxim deye bilmirsen eleki basladin qoy az qalib trucein bitmesine az qalib birazda oynayim birazda bir baxirsan ne ara saat gece 2 oldu amina koyyim. sonra gel seher 6 da dur. oynamayin oynatmayin europa universalis pismanlikdir.
məsələn bunu aldıqda oyun özü gəlmir, təkcə 25 dlc gəlir. bu dlc'lər də çoxusu estetik, music pack'lərdi. hansı ki, olmasa da olar, amma oyunu daha maraqlı edir. bizə əsas lazım olan dlc 3 dənədir verdiyim linkdə, 
)
