+2 əjdaha
1. Hər dəfə bir sayta girəndə, qeydiyyat forması qarşıma çıxanda və “Mən robot deyiləm” qutusunu işarələyəndə içimdə qəribə bir duyğu yaranır. Sanki bir insana yox, bir maşına insan olduğumu sübut etməli oluram. Niyə axı? Bu sualı bəlkə də hər dəfə düşünmürük, amma sən bir düşün: sənə, bir klaviatura və ekran qarşısında oturan canlıya, soruşurlar – “Sən insan olduğunu sübut et.”Bəzən bu sual bir checkbox-dan da o tərəfə keçir: “Avtobus olan şəkilləri seç”, “Bura piyada keçididir mi?” deyə sınağa çəkilirsən. Bəli, mən insanam. Amma bu şəklin dördüncü kvadratında piyada keçidi tam düşməyibsə, seçməsəm robot sayılacağam?
Ən ironik olan isə budur ki, bu suallar, bu "imtahanlar" bizi insan olduğumuza inandırmağa çalışmır. Əksinə, sistemin özü – reCAPTCHA – bizim kliklədiyimiz şəkillərlə öz süni intellektini öyrədir. Biz avtobusları tapdıqca, Google-un AI sistemi real dünyada nəyi necə tanıyacağını öyrənir. Sən düşünürsən “məni robot saymasınlar”, o isə düşünür “o adamdan necə öyrənim”.
Biz hər dəfə “piyada keçidlərini seçin” kimi primitiv CAPTCHA testlərinə cavab verərkən, əslində maşınların öyrədilməsində iştirak etdiyimizi unutduq. Bu artıq texnologiyanın ironiyasıdır: insan süni intellektin təkamülündə alətə çevrilir, özü isə fərqində olmadan “mənbə” roluna düşür.
Özümüzü süni intellektin müəllimi zənn edirik, amma o bizdən öyrəndiyini unutduğu an – bizi keçmiş bir dataset kimi siləcək. “insan olmaq” anlayışı da burada ironiya ilə qarşılaşır: çünki artıq insan olmaq üçün belə sübut təqdim etməli olursan. “insanam” deməyin belə süni alqoritma qarşısında sınaqdan keçməlidir.
Bu, qəribə bir varoluş durumudur. Texnologiyanı idarə etdiyimizi düşünürük, halbuki çoxdan onunla bir növ simbiyotik münasibətə girmişik – amma dominant tərəf olduğumuza dair heç bir zəmanət yoxdur. Bəlkə də süni intellekt artıq bizi ancaq “etiketləmə agenti” kimi görür – təlim datası yığan könüllü işçi qüvvəsi.