sözlükdən yeni qeydiyyatdan keçən istifadəçilərə və ya sözlükdə olub ancaq sözlüyün bəzi funksiyalarından xəbərdar olmayan və ya istifadə edə bilməyən umbaylara və yazarlara texniki yardım məqsədilə açılmış başlıq.
bu entrydə sözlükdəki "bbcode"-lar və onlardan istifadə qaydalarını qeyd edəcəm. hər nə qədər bəzi yazarlar tərəfindən sözlükdə pərakəndə şəkildə onlardan istifadə qaydaları verilsə də, bu başlıqları axtarıb tapmaq bəzən istifadəçilərə çətinlik törədir. ona görə də burada mövcud olan bütün "bbcode"-lar qeyd ediləcək. *
mənim bildiyim qədərilə glş
mündəricat 1. yazını qalınlaşdırmaq [kalin] 2. yazını kursivləşdirmək [italik] 3. sitat paylaşmaq [alinti]
4. spoiler barədə xəbərdarlıq [spoiler]
5. sözlükdə link paylaşmaq [link]
6. sözlükdə şəkil paylaşmaq [foto]
7. "vocaroo"-dan audio paylaşmaq [sesli]
8. "soundcloud"-dan audio paylaşmaq [soundcloud]
9. "spotify"-dan audio paylaşmaq [spotify]
10. "youtube"-dan gizli video paylaşmaq [youtube]
11. "youtube"-dan aşkar video paylaşmaq [videox]
12. "reddit"-dən "post" paylaşmaq [reddit]
13. "twitter"-dən "tweet" paylaşmaq [twitter]
14. "instagram"-dan "post" paylaşmaq [insta]
15. qeyd göstərmək [u]
16. sözlükdəki başlığa aşkar istinad vermək [bax]
17. sözlükdəki başlığa gizli istinad vermək [gbax]
18. sözlükdəki entry-ə istinad vermək [#№]
19. entry-ə başlıqla birgə istinad vermək [bax: başlıq/-№]
20. "facebook"-dan post paylaşmaq [facebook]
21. başlıqda hər hansı bir yazarın entry-sinə istinad vermək:[bax: başlıq/@yazar] (artıq işləmir!!!)
22. əlavələr
1. yazını qalınlaşdırmaq (bold)
nümunə:
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Duis auctor, leo ut vehicula egestas, odio enim varius elit, eu cursus turpis enim non ante. Mauris magna felis, ornare et luctus sed, ornare non eros. Nam eget hendrerit dolor, ac rhoncus dolor. Sed at velit vitae sapien faucibus ultricies. Suspendisse sodales ipsum vel lacus sagittis, id eleifend nulla ullamcorper. Fusce non leo sodales, mollis leo vel, eleifend elit. Phasellus eget nibh enim. Sed vel rutrum eros. In non urna erat.
2. yazını kursivləşdirmək (italic)
nümunə:
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Duis auctor, leo ut vehicula egestas, odio enim varius elit, eu cursus turpis enim non ante. Mauris magna felis, ornare et luctus sed, ornare non eros. Nam eget hendrerit dolor, ac rhoncus dolor. Sed at velit vitae sapien faucibus ultricies. Suspendisse sodales ipsum vel lacus sagittis, id eleifend nulla ullamcorper. Fusce non leo sodales, mollis leo vel, eleifend elit. Phasellus eget nibh enim. Sed vel rutrum eros. In non urna erat.
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Duis auctor, leo ut vehicula egestas, odio enim varius elit, eu cursus turpis enim non ante. Mauris magna felis, ornare et luctus sed, ornare non eros. Nam eget hendrerit dolor, ac rhoncus dolor. Sed at velit vitae sapien faucibus ultricies. Suspendisse sodales ipsum vel lacus sagittis, id eleifend nulla ullamcorper. Fusce non leo sodales, mollis leo vel, eleifend elit. Phasellus eget nibh enim. Sed vel rutrum eros. In non urna erat.
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Duis auctor, leo ut vehicula egestas, odio enim varius elit, eu cursus turpis enim non ante. Mauris magna felis, ornare et luctus sed, ornare non eros. Nam eget hendrerit dolor, ac rhoncus dolor. Sed at velit vitae sapien faucibus ultricies. Suspendisse sodales ipsum vel lacus sagittis, id eleifend nulla ullamcorper. Fusce non leo sodales, mollis leo vel, eleifend elit. Phasellus eget nibh enim. Sed vel rutrum eros. In non urna erat.
sözlükdə smiley istifadə etmək sözlük qaydalarına zidd olduğundan, yazarlar öz gülüşlərini və ya sevinclərini ifadə etmək üçün bəzən "glş" başlığına yönləndirən aşağıdakı simvoldan istifadə edirlər: nümunə: -*
həmçinin, istədiyiniz yazını eyni zamanda həm bold, həm də italic göstərə bilərsiniz aşağıdakı kimi:
nümunə: test
qeyd. qeyd olunan bbcode-ların bəzilərini mətnin fərqləndirilmək istənilən hissəsini seçdikdən sonra entry yazdığınız textbox-un kənarındakı düymələr vasitəsilə də istifadə edə bilərsiniz.
hazırda fərdi olmaqdan insanın iyrəndiyi və utandığı bir cəmiyyət.
bəlkə də, son 104 illik tariximiz ərzində beynəlxalq ictimaiyyətin nəzərində son 3 gündə törətdiklərimiz nəticəsində həm hüquqi, həm də əxlaqi cəhətdən hələ bu qədər yerin dibinə batmamışdıq...
hələ boş yerə hər iki tərəfdən həlak olanları, suveren bir ölkənin ərazi bütövlüyünü pozmağımızı, bir qadın cəsədi üzərində insan ləyaqətini alçaldan davranışlar aparan bir qrup şəxsin görüntüyə aldığı vidoenu bir kənara qoyub aşağıda paylaşılanı gördükdə insan dəhşətə gəlir ki, son 30 il ərzində nifrəti dərsliklərdə zorla körükləməklə necə xəstə insanlar sürüsü yaradılıb! doğurdan da, dövlətin məktəblərdə apardığı propaqanda necə böyük təsir qoyurmuş məlumatın tarixdə olmadığı qədər əlçatan olduğu XXI əsrdə! bunu paylaşandan əlavə, bunu bəyənənlərin sayını gördükdə insan anlayır ki, biz artıq bunlarla çətin ki, qarşımızı böyük ideallar qoyub daha proqressiv bir cəmiyyət yaratma uğrunda irəliləyək. bizim artıq bu sayı hesabı bilinməyən xəstələrlə deyəsən, yeganə dünyaya verə biləcəyimiz fayda yox olmaqdan qeyri bir şey deyil.
Avqust, 1987 - Qarabağ erməniləri Moskvaya on minlərlə insanın imzaladığı müraciət göndərdilər.
18 oktyabr, 1987 - Qarabağın şimalında ermənilərin yaşadığı Çardaxlı kəndində baş verən hadisələrlə bağlı Yerevarıda etiraz nümayişləri keçirildi.
(bax: çardaqlı hadisəsi)
21 oktyabr, 1987 - Heydər Əliyev Siyasi Bürodan kənarlaşdırıldı.
Noyabr, 1987 - Qafanda icmalararası zorakılıq.
16 noyabr, 1987 - Mixail Qorbaçovun məsləhətçisi Aqanbekyan Parisdə çıxış edərək, Qarabağın Ermənistana birləşdirilməsinin tərəfdarı olduğunu bildirir.
25 yanvar, 1988 - Azərbaycanlılar Qafandan qaçırlar.
21 may, 1988 - Kamran Bağırov və Karen Dəmirçyan Azərbaycan və Ermənistanın partiya rəhbərliyindən kənarlaşdırılırlar.
15 iyun, 1988 - Ermənistan Ali Soveti Dağlıq Qarabağın Ermənistanla birləşməsinə səs verir.
17 iyun, 1988 - Azərbaycan Ali Soveti Dağlıq Qarabağın Azərbaycanın tərkib hissəsi olduğunu yenidən təsdiq edir.
18 iyul, 1988 - SSRi Ali Sovetinin Prezidiumu Dağlıq Qarabağın Azərbaycan tərkibində qalmasına qərar verir.
26 iyul, 1988 - Arkadi Volski Siyasi Büronun nümayəndəsi qisminda Dağlıq Qarabağa göndərilir.
18-20 sentyabr, 1988 - Ermənilər Şuşadan, azərbaycanlılar Stepanakertdən çıxarılır.
21 sentyabr, 1988 - Qarabağda "xüsusi rejim” tətbiq edilir.
Noyabr, 1988 - Azərbaycanlılar kütləvi şəkildə Ermənistandan qovulurlar.
(bax: quqark qırğını)
17 noyabr - 5 dekabr, 1988 - Bakıda kütləvi nümayişlər keçirilir.
7 dekabr, 1988 - Ermənistanda zəlzələ baş verir.
(bax: Spitak zəlzələsi)
10-11 dekabr, 1988 - Qorbaçov Ermənistana səfər edir. “Qarabağ” komitəsinin üzvləri həbs edilir.
12 yanvar, 1989 - Dağlıq Qarabağda Volskinin rəhbərliyi altında Xüsusi idarəçilik Komitəsi yaradılır.
31 may, 1989 - “Qarabağ” komitəsinin üzvləri azadlığa çıxır.
11 sentyabr, 1989 - Azərbaycan Xalq Cəbhəsi qeydiyyatdan keçir.
25 sentyabr, 1989 - Azərbaycan Ali Soveti suverenlik bəyannaməsini qəbul edir.
Noyabr, 1989 - Ermənistanın və Naxçıvanın dəmir yolu blokadası.
28 noyabr, 1989 - Xüsusi idarəçilik Komitəsi buraxılır.
1 dekabr, 1989 - Ermənistan Ali Soveti və Qarabağ ermənilərinin Milli Şurası Qarabağın Ermənistanla birləşməsini bəyan edirlər.
13-15 yanvar, 1990 - Bakıda ermənilərə qarşı basqınlar baş verir.
15 yarıvar, 1990 - Dağlıq Qarabağda fövqəladə vəziyyət tətbiq edilir.
19-20 yanvar, 1990 - Rus qoşunları Bakıya daxil olur, etiraza çıxan insanlar qətlə yetirilir.
(bax: 20 yanvar 1990-cı il hadisələri)
20 yanvar, 1990 - Ayaz Mütəllibov Azərbaycanda Partiya rəhbəri təyin edilir.
26 yanvar, 1990 - Azərbaycanın Kommunist partiyasının ikinci katibi Viktor Polyaniçko yeni Təşkilati Komitə yaratmaq məqsədilə Dağlıq Qarabağa gəlir.
May, 1990 - Erməni Milli Hərəkatı Ermənistanda parlament seçkilərində qələbə qazanır.
May, 1990 - Dağlıq Qarabağ Azərbaycanın büdcəsinə qaytarılır.
25 iyul, 1990 - Moskvada Mərkəzi Komitə qeyri-qanuni hərbi birləşmələrin silahsızlaşdırılması barəda qərar qabul edir.
4 avqust, 1990 - Levon Ter-Petrosyan yeni Ermənistan parlamentinin spikeri seçilir.
25 avqust, 1990 - Ermənistan parlamenti suverenlik barada qətnamə qəbul edir.
17 mart, 1991 - Sovet ittifaqının saxlanılması barədə referendum. Azərbaycan iştirak edir, Ermənistan iştirakdan imtina edir.
30 aprel, 1991 - Qoşunlar və Azərbaycan omonçuları ermənilərin yaşadığı Getaşen (Çaykənd) kəndinə hücum edir və kənd sakinlərini kənddən çıxarmağa başlayır, “Halqa əməliyyatına” başlanılır.
(bax: halqa əməliyyatı)
12 iyun, 1991 - Boris Yeltsin Rusiya Federasiyasının prezidenti seçilir.
4 iyul, 1991 - Şaumyan rayonunda erməni kəndlərində əməliyyat başlayır.
10 avqust, 1991 - Valeri Qriqoryan Stepanakertdə qətlə yetirilir.
19-21 avqust, 1991 - Mixayıl Qorbaçova qarşı çevriliş cəhdi baş tutmur.
30 avqust, 1991 - Azərbaycan müstəqilliyini bəyan edir.
Sentyabr, 1991 - Ermənilər Şaumyan rayonunu geri alırlar.
2 sentyabr, 1991 - Dağlıq Qarabağ müstəqil Azərbaycandan ayrılmasını elan edir.
3 sentyabr, 1991 - Heydər Əliyev Naxçıvan parlamentinin spikeri seçilir.
8 sentyabr, 1991 - Mütəllibov Azərbaycanın prezidenti seçilir.
23 sentyabr, 1991 - Ermənistanı öz müstəqilliyini bəyan edir. yeleznovodskda Rusiya və Qazaxıstanın təşəbbüsü ilə sülh planı imzalanır.
16 oktyabr, 1991 - Ter-Petrosyan Ermənistarın prezidenti seçilir.
20 noyabr, 1991 - Qarabağda göyərtəsində yüksək rütbəli Azərbaycan məmurlarını daşıyan vertolyot ermərtlər tərəfindən vurulur. 22 nəfər həlak olur, nəticədə sülh planı iflasa uğrayır.
(bax: qarakənd faciəsi)
26 noyabr, 1991 - Azərbaycan parlamenti Dağlıq Qarabağın muxtariyyətinin ləğvini bəyan edir və Stepanakertin adını dəyişdirib Xankəndi qoyur.
10 dekabr, 1991 - Dağlıq Qarabağ erməniləri referendumda müstəqilliyə səs verirlər.
25 dekabr, 1991 - Mixail Qorbaçov Sovet ittifaqı prezidenti vəzifəsindən istefaya gedir.
12 iyun, 1992 - Azərbaycanlılar hücuma keçib, Şaumyan rayonunu alırlar.
4 iyul, 1992 - Azərbaycanlılar Mardakerti ələ keçirirlər (adını dəyişib Ağdərə qoyurlar).
15 avqust, 1992 - Qarabağ erməniləri Robert Koçaryarın rəhbərliyi altında Dövlət Müdafiə Komitəsini yaradırlar,
1 sentyabr, 1992 - Azərbaycanlılar Srxavend kəndini alırlar və Dağlıq Qarabağın demək olar ki, yarısına nəzarəti qaytarırlar.
qeyd. Azərbaycanın müharibə zamanı Laçın koridoru və ətraf 7 rayonun nəzarətinin onda olmaq şərtilə, keçmiş dağlıq-qarabağ muxtar vilayətində nəzarətə keçirə bildiyi ərazilərin maksimal sərhədlərini göstərən xəritə.
19 sentyabr, 1992 - Rusiya müdafiə nəziri Pavel Qraçov Soçidə Qafqaz dövlətləri müdafiə nazirlərinin görüşünü təşkil edir.
24 oktyabr, 1992 - ABŞ Konqresi Azadlığa Dəstək Aktına 907-ci düzəlişi qəbul edir, Azərbaycana Amerika dövlət yardımına qadağa qoyulur.
14-15 dekabr, 1992 - Stokholmda ATƏM-in görüşü keçirilir.
10 fevral, 1993 - Surət Hüseynov Qarabağ üzrə “xüsusi nümayəndə” vəzifəsindən kənarlaşdırılır.
20 fevral, 1993 - Rəhim Qazıyev Azərbaycan müdafiə naziri vəzifəsindən çıxarılır.
27 mart - 5 aprel, 1993 - Ermənilər Kəlbəcər rayonunu işğal edirlər.
30 aprel, 1993 - BMT-nin 822-ci qətnaməsi qəbul edilir və erməniləri Kəlbəcərdən çıxmağa çağırır.
4 iyun, 1993 - Surət Hüseynov Gəncədə Elçibəy hökumətinə qarşı qiyam qaldırır.
(bax: 4 iyun 1993 gəncə qiyamı)
14 iyun, 1993 - Ter-Petrosyan ATƏM-in sülh prosesinə dəstək qazandırmaq üçün Stepanakertə səfər edir.
15 iyun, 1993 - Heydər Əliyev Azərbaycan parlamentinin spikeri seçilir.
17-18 iyun, 1993 - Elçibəy Naxçıvana qaçır.
24 iyun, 1993 - Parlament Heydər Əliyevə fövqəladə səlahiyyətlər verir.
27 iyun, 1993 - Ermənilər Mardakerti yenidən ələ keçirirlər.
30 iyun, 1993 - Əliyev Hüseynovu baş nazir təyin edir.
23 iyul, 1993 - Ermənilər Ağdamı işğal edirlar.
23 avqust, 1993 - Ermənilər Füzulini işğal edirlər.
25 avqust, 1993 - Ermənilər Cəbrayılı işğal edirlər.
28 avqust, 1993 - Azərbaycanda Elçibəyə etimadsızlıq referendumu keçirilir.
31 avqust, 1993 - Ermənilər Qubadlını işğal edirlər.
24 sentyabr, 1993 - Azərbaycan MDB-yə qoşulur.
25 sentyabr, 1993 - Əliyev va Robert Koçaryan Moskvada gizli görüşürlər.
Hər bir insanın həyatında elə bir an yetişir ki, taleyinin ən əsas müşkülləri üzərində düşünməyə başlayır, hansısa vacib qərara gəlir, keçmişinə əlvida deyir və yeni yola qədəm basır.
Belə anları insanlar da, millətlər də yaşayır.
Məncə, Rusiya indi öz taleyinin belə vacib anını yaşayır.
Rusiyanı indi bir sual düşündürür: Ermənistan mənim nəyimə gərəkdir?
Bu suala Rusiya imperiyası və SSRi dərhal cavab verirdi: necə yəni nəyimə gərəkdir?
Ermənilər çox gərəkli və faydalı alətdir, lingdir, ön istehkamdır, düşmənin arxasında beşinci kolondur, etibarlı məlumat mənbəyidir, istənilən horranı qarışdırmaq üçün uzun qulplu çömçədir!
Rusiya imperiyası isti dənizlərə çıxmaq, Hindistanı işğal etmək şövqü ilə qovrulurdu. SSRi bütün dünyanı sovetləşdirməyi arzulayırdı. Buna görə ermənilər çox lazımlı və faydalı idilər. Buna görə onları əsrlər boyu qoruyurdular, himayə və müdafiə edirdilər, bütün Yaxın Şərqdən toplayıb Cənubi Qafqaza yığırdılar. Onlara dövlət qurdular!
Müasir Rusiya heç bir nəqşə, illah ki, dünyamiqyaslı nəqşə cızmır, çəkmir. Hindistan – böyük xeyir gətirən ticari və siyasi şərikdir. isti dənizlərə ruslar turist şirkətlərinin köməyi ilə, ya da, kifayət qədər pulu varsa, fərdi qaydada səyahət edirlər.
Sovetlərə gəlincə, indi dünyada sovetlərin ən qatı düşməni Rusiyanın siyasi rəhbərliyidir.
Rusiyanın heç bir ciddi siyasətçisi istanbulu tutub adını Konstantinopol qoymağı arzulamır. Bu yaxınlarda Aya Sofyanın statusunu dəyişdirdilər, muzeydən məscidə çevirdilər. Bir rusun cınqırı belə çıxmadı. Din indiki rusların həyatında haradasa ucqar bir güşədə məskən salıb.
Rusiya imperiyasının Silahlı Qüvvələrinin Baş Qərargahı şərqdən zərbə ilə qərbə, istanbula çıxmaq üçün əməliyyat xəritələri çəkəndə ermənilər necə də gərəkli və faydalı idilər!
Ermənilər düşmənin arxa cəbhəsində fəaliyyət göstərən, canından keçən on minlərlə diversant idilər! Onlar nizami qoşunlara hücum etməyə, rabitəni və təchizat yollarını kəsib partlatmağa hazır idilər!
ikinci Cahan Müharibəsinin qəhrəman belarus partizanlarının tarixi müəllimləri var idi: Birinci Cahan Müharibəsinin qəhrəman erməni fədailəri-partizanları!
Səd heyf ki, zəmanə dəyişib, Rusiya ilə Türkiyə indi düşmən deyilllər. Onlar, adamın dili gəlmir desin, şərik və hətta bəzən müttəfiqdirlər!
Erməni millətçilərinin vacib tarixi funksiyası müasir zəmanənin gur təbəddülatının dalğaları arasında batıb itdi.
Sonuncu dəfə erməni millətçilərinə SSRi-ni söküb dağıtmaq zərurəti anında əşəddü-ehtiyac yarandı. Onlar aktuallaşıb SSRi-nin daxili düşmənlərinə - liberal ziyalı təbəqəsinə, ümumxalq mülkiyyətini qamarlayıb mənimsəməyə hazırlaşan yırtıcı qəsbkar sinfə - və kapitalist Qərbə çox, lap çox gərəkli oldular.
Erməni millətçiləri öz yeni ağalarının etimadını yüzə yüz doğrultdular. Əvəzində rus liberal ziyalıları etnik erməni faşistlərini qaldırıb demokratiya təməlinin üstünə qoydular, Qərb isə bütün minbərlərdən işğalçıların və quldurların hüquqlarının pozulması barədə ulaşmağa başladı.
Onlar da sovet dövlətinin laxladılmasında və dağıdılmasında həlledici rolu oynadılar.
Oynanılmış oyunun nəticələri hamını razı saldı. Özlərini demokrat adlandıran quldur dəstəsi ümumxalq mülkiyyətini məngirləyib özəlləşdirdi, liberal ziyalılara səxavətlə tula payı atıldı, Qərb isə Yeltsin dövründən başlayaraq öz sabiq qorxunc rəqibinin sənaye və elmi-texnoloji potensialını aramsız olaraq məhv etdi və Rusiyanı ikinci dərəcəli regional dövlət məqamına endirdi. Ermənistan öz danılmaz xidmətləri müqabilində Qarabağı və rus bazasını qazandı. Bu baza erməni millətçilərinə beynəlxalq hüquqa, ilk növbədə qonşu azərbaycanlıların hüquqlarına heç nədən çəkinmədən tüpürmək imkanı və təhlükəsizlik zəmanəti verdi.
O dövrün siyasi texnologiyalarına görə gürcülərin hüquqlarına rusların tüpürmək hüququna zəmanəti abxaz və cənubi osetin millətçiləri və rus sülhməramlıları təmin edirdi. Bu zəmanət özünü 08.08.08. hadisələri zamanı parlaq tərzdə büruzə verdi. (bu tarixi ona görə xatırladıram ki, bəzi rus siyasiləri həmin dövrün xiffətini çəkirlər və bu “sülhməramlı” fəndini Qarabağ münaqişəsini yüz faiz nəzarətə almaq niyyətilə elə hey təklif edirlər).
Allahın altında heç nə əbədi deyil. Gün keçdi, dövran dəyişdi. Şərait də dəyişdi. Dəyişməyən, dəyişilməyən tək erməni millətçiləri oldu. Onlar yenə keçmişin sərsəm xülyaları ilə yaşayırlar: ərazi qəsbi, genişlənmə, dünya qanunlarının təftişi və öz iradəsinin qonşulara imla edilməsi.
Erməni xalqı meylini tədricən Qərbə tərəf döndərdi. Burada qəribə heç nə yoxdur. Qərbdə yaxşıdır! Orada pul, texnologiya, qayda-qanun var.
Nəzəriyyə baxımından, Qərbə iki yolla yönəlmək olar. Bir yol oraya mühacirətdən keçir. ikinci yol Qərb qayda-qanununun öz ölkəsində tətbiqindən başlayır. Erməni milləti hər iki yoldan istifadə etdi. Xeyli sayda erməni sadəcə sevumli Hayastanı tərk edib Qərbə mühacirət etdi.
Lakin Qərb heç də bütün erməniləri qəbul etmək istəmirdi. Onda qalan ermənilər Ermənistanda nümunəvi Qərb vahəsi yaratmaq qərarına gəldilər.
Bu xoş niyyətin qarşısını şanlı keçmişin tör-töküntüsü – Artsax (Qarabağ) davasının qəhrəmanları, cürbəcür robiklər, serjiklər və başında qatılaşdırılmış şirin süd oğrusu general Manvel duran bir bölük fədai veteran alırdı. Onların gücünün mənbəyi heç cür tükənməyən və sönməyən Qarabağ münaqişəsi idi.
Erməni şüuruna bir fikir mütləq hakim kəsilmişdi: biz mənfur turkesə qəhrəmancasına qalib gəlmişik, bu qələbə müqəddəsdir, güzəştli sülhə doğru istənilən addım Vətənə xəyanətdir.
Münaqişə davam etdikcə erməni xalqı Qarabağ münaqişəsi qəfəsinin içində, Azərbaycan xalqının düz yanında rahatca əyləşib onunla didişir və hərdən dalaşır.
Ağıllı ermənilər görürdülər ki, Qərbin şəfəq saçan üfüqlərinin qarşısını “Qazprom”un, Pusiya Dəmir Yollarının və rus hərbi bazasının komandirlərinin əsla nur saçmayan sifətləri alır.
Ermənistan beləcə 2017-ci ilə qədər bu iki müqəddəs bütə - Qarabağa və rus hərbi bazasına – sitayiş edə-edə ömür sürdü. Bu iki büt aramsız olaraq qurban tələb edirdi. Erməni xalqı qurban verirdi, fəqət ümid etdiklərini bu bütlərdən ala bilmirdi.
Xalq durmadan kasıblaşırdı, işsizlik ucbatından fəal insanlar ölkəni tərk edirdi, ərazi boşalırdı.
Onda azadixah gənclər küçələrə çıxdılar və Putini türk dilində söyərək ondan Ermənistanı tərk etməyi tələb etdilər.
Xalqın qəzəb və hiddət dalğası Nikol Paşinyanı və ətrafındakı narazı gənclər dəstəsini ağuşuna alıb gətirdi düz baş nazir vəzifəsinə və hakimiyyətə.
Yeni siyasətçilər ağıllı və gerçəkçi idilər. Əvvəlcə onlar beyin fırtınası təşkil etdilər və vəziyyətin təhlili onları aşağıdakı nəticələrə gətirdi:
1.Qarabağın qəsbini və ilhaqını hüquqi cəhətdən sənədləşdirmək heç cür alınmaycaq. Heç cür! Deməli, bu - əbədi yükdür. Bu əbədi yük Rusiyadan əbədi asılılıq deməkdir. Moskva isə heç vaxt imkan verməz ki, Ermənistan Qərbə inteqrasiya etsin.
2.Ermənistan Qarabağı daim yedirtməlidir. Yalnız Qarabağı deyil, həm də oradan Yerevana köçüb orada ən yağlı vəzifələri məngirləmiş və Rusiya tərəfindən himayə edilən qarabağlı mafiozları. Onların kökünü kəsməyə heç on ömür bəs etməz!
3.Xalq güzəştli tənzimləməni qəbul etməz. Güzəşt xalqın gözündə xəyanətə bərabərdir. Rus siyasi texnoloqları erməni xalqı üçün tələni çox keyfiyyətli düzəldiblər: 7 ətraf rayonu Dağlıq Qarabağ Respublikasının Konstitusiyasına azad edilmiş qanuni ərazi kimi salıblar! Onlardan imtina qanunu pozmaq deməkdir.
Gənc erməni siyasətşünasları tarix kitablarını aldılar əllərinə və başladılar öyrənməyə. Qərar belə oldu ki, bütlərin hər ikisindən, Qarabağdan da, rus bazasından da bilmərrə qurtulmaq lazımdır. Bu həqiqəti sözlə xalqa anlatmaq mümkün deyil. işə psixiatriya mütəxəssisləri, kütlə şüurunu idarə edən mahir oyunbazlar qoşuldu. Onlar dedilər ki, yeganə çarə - şok terapiyasıdır.
Xalq zəhər kimi acı məğlubiyyətin aqibətindən xilas olmaq üçün istənilən təklifi qəbul edər.
Lakin bunu necə təşkil etməli, necə?
Misirin Prezidenti Muhamməd Ənvər əs-Sadat 1973-cü ildə öz ordusunun israil ordusuna məğlubiyyətini təşkil etdi və dərdi-qəhrdən başını itirmiş xalq məcbur olub onun 1978-ci ildə Misrin Fələstini müdafiə etməkdən imtinasını sənədləşdirən Kemp-Devid sazişinə imza atmasını qəbul etdi.
Gəlsənə əs-Sadatın qiymətli təcrübəsini Qarabağda tətbiq edək? Bunun üçün Qarabağ naminə qəhrəmancasına aparılan müharibəni uduzmaq lazımdır. Bunun üçün Azərbaycan müharibəni başlamalıdır.
Heyhat! Bakının tərpənmək fikri yoxdur. Başı qarışıb nöyüt alverinə və büdcə oğurluğuna.
Türkiyənin də Qarabağ vecinə deyil, başı qarışıb başqa işlərə: kürdlər, Suriya, Liviya, Aralıq dənizinin təkindəki nəhəng “Leviafan” qaz yatağı...
Onları tərpətmək, müharibəyə sövq etmək lazımdır!
Türkiyə soyqırımla bağlı ənənəvi erməni iynələrinə və sancmalarına məhəl qoymur, artıq adətkərdədir. Nə isə yeni bir şey tətbiq etmək lazımdır. Nə?
Biz, şahmatdakı kimi, atla gediş edərik: Sevr müahidənaməsinin bərpası məqsədilə beynəlxalq koalisiya yaratmaq təlifini irəli sürərik.
Ə bə bu nəmənədir? Aşıq söyləsək, puç qozdur, siyasi-tarixi çürük fındıqdır. Nə vaxtsa, Birinci Cahan Müharibəsinin sonunda Qərbin qalib dövlətləri Osmanlı xilafətini parçalayıb onun xərabələrində bir neçə dövlət, o cümlədən Böyük Ermənistan qurmaq istəmişdilər və bu istəyi Sevr şəhərində kağıza köçürmüşdülər.
Bax, bu faydalı və məhsuldar təklifi Nikol Paşinyan səsləndirdi.
Təklif Türkiyənin xoşuna əsla gəlmədi.
Əla! Birinci məqsədə yetdik!
Sonra Ermənistan Aralıq dənizi məsələlərinə ilişməyə başladı, Yunanıstan, Kipr və Misirlə koalisiya yaratmağa girişdi, özünün bölgədə söz sahibi olan dövlət olduğunu bəyan etməyə başladı.
Prezident Ərdoğan belə zarafatları qəbul etmirdi, hirsləndi və dəcəl uşağın dərsini vermək qərarına gəldi.
Türk müştəri artıq hazır idi. Qalırdı azərbaycanlı müştərini hazırlamaq.
ilk addım kimi Baş nazir – varçapet – bəyan etdi ki, Qarabağ Ermənistandır. Nöqtə.
Erməni kütləsi böylə cəsarətdən xeyli feyziyab oldu. Lakin Qarabağ münaqişəsinin tənzimləmə təkərini əbədi əyləc kimi sıxan zəhlətökən danışıqlar prosesi dünyada ən dərin Marian girdabına qərq oldu.
Paşinyanın erməni xalqı arasında onsuz da yüksək olan reytinqi yuxarı sıçradı.
ikinci addım Qarabağın demokratik seçilmiş prezidenti, yerli oliqarx Araik Harutyunyanın Şuşada andiçmə mərasiminin təşkili oldu. Varçapet Cıdır düzündə yedi, içdi və rəqs etdi. Bütün bu həngaməni lentə aldılar və millətə göstərdilər. Millət də anladı ki, Paşinyan əsl cəsur vətənpərvərdir.
Reytinq bir az da yuxarı hoppandı.
Kütləyə təsiri gücləndirmək üçün Araik təntənə ilə vəd verdi ki, bir azdan parlamenti Şuşaya köçürəcək.
Azərbaycan rəhbərliyi bütün bunlardan incidi və özünü şəxsən təhqir olunmuş saydı.
Üçüncü addım gərək idi. iyul ayının 12-də Ermənistanın Azərbaycanla sərhəddində, Tovuz-Tavuş rayonlarında qanlı toqquşma təşkil edildi. Ermənistan Tovuzu vurdu, Azərbaycan Tavuşu vurdu. Tavuş Ermənistan ərazisi olduğundan Yerevan təcili Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsinə (ODKB) rəsmən müraciət edib məsələnin müzakirəsi üçün ümumi yığıncağın toplanmasını tələb etdi. Təşkilatın Baş Katibi Nizamnaməyə uyğun olaraq rəsmi saytda yığıncaq çağırılması barədə çağırış yerləşdirdi.
Belarus, Qazaxıstan, Qırğızıstan və Tacikistan bu məntiqsiz hərəkətə təəccübləndilər.
Rusiya erməni fəndini anlayıb çağırışı ləğv etdirdi.
Erməni kütləsinə əyani dərs verildi: ODKB – ilğımdır.
Xoşbəxtlikdən məhz elə bu zaman Rusiya başladı fikirləşməyə: bu Ermənistan mənim nəyimə gərəkdir?
isti dənizlər və Hindistan qaldı keçmişdə, özümüz canımızla əlləşirik. Ermənistan mühasirədədir, əhatəsindəki dövlətlər ya açıq düşməndirlər, ya da sonra düşmən olacaqlar. Heç yerə çıxışı yoxdur, elə hey Ermənistandan keçəcək ipək Yolundan danışır.
Rusiyada işləyən erməni işçilər durmadan çalışıb hər ay qazanclarının bir hissəsini ailələrinə, Ermənistana köçürürlər, hərçənd ki, bu pullar, yüz milyonlarla dollar, məmurların və yaxın dostların şəxsi hesablarına yata bilərdi. Sadəcə işlərin tövrünü bir balaca dəyişmək lazımdır.
Gümrüdəki bazaya gəlincə, o, kimə lazımdır? Kimi müdafiə edir?
Dörd min etnik erməni öz vətənində bəy balası kimi yaşayıb rus hərbçilərinin yüksək xarici maaşını alırlar.
Bu yandan da Yerevanın küçələrində bu söyüşlü çağırışlar kimi desən özündən çıxarar...
Azərbaycan neft dostluğu və qaz qardaşlığı təklif edir, öz ərazisindən keçib irana, oradan Pakistana və Hindistana gedə biləcək Şimal-Cənub dəmir yol layihəsini ortaya qoyub, bu yolla isti dənizlərə, açıq sulara çıxmağın yollarını göstərir. Deyir ki, Rusiya üstəgəl Azərbaycan Avropa ilə Şərq arasında körpü ola bilər.
Bu layihənin qazancını yığıb-yığışdırmaq mümkün olmayacaq!
Putin baxır sinfi baxımdan ona yad olan Paşinyana, baxır ona sinfi doğma olan Əliyevə, və düşünür: Ermənistan Rusiyanın nəyinə gərəkdir? Ondan necə istifadə etmək olar? Haraya bərkitmək olar?
Və belə qənaətə gəlir ki, heç haraya!
Heç nəyə gərək deyil!
Paşinyanın uğurlu xarici siyasəti ona gətirir ki, Azərbaycan təxribata uyub Ermənistanın işğal etdiyi öz qanuni ərazisinin qaytarılması məqsədilə genişmiqyaslı müharibəyə başlayır. Təbii ki, erməni diplomatiyası sayəsində cin atına mindirilmiş Türkiyə Azərbaycanı qətiyyətlə dəstəkləyir. Tam təbii ki, daha çoxsaylı və daha yaxşı təchiz edilmiş Azərbaycan ordusu erməni ordusunu sıxışdırmağa başlayır.
Bu zaman müasir erməni siyasi səhnəsinin ən istedadlı dramatik aktyoru Nikol Paşinyanın ulduz anları başlayır: o, erməni xalqına göstərməlidir ki, Artsaxı qəhrəmancasına necə qorumağa çalışırdı, və necə Rusiya onu satırdı. Aşkar diplomatik fəaliyyət, dünyanın bütün nüfuzlu siyasətçilərinə aramsız zənglər, xalqa müraciətlər... Qalx ayağa, ay millət, dur çiyin-çiyinə, dəf et yağı düşməni və sair və ilaxır...
Varçapetin xanımı əyninə kamuflyaj geyib əlində silah səngərdə uzanır, oğlu Hakob Qarabağa yollanır.
Artıq ağlı başında olan hər kəsə aydındır ki, nə Paşinyan Ermənistanına, nə də qeyri-Paşinyan Ermənistanına Rusiya daha kömək etməyəcək. Atəşkəs və qan tökülməsinin qarşısının alınması barədə danışıqların başlanması çağırışlarının bir halda mənası var: Ermənistan öz işğalçı qoşunlarının Qarabağdan çıxarılması möhlətini açıq elan etməlidir. Yalnız bu halda Azərbaycan yerli ermənilərlə onların Azərbaycanda yaşayış şərtlərini müzakirə etməyə hazırdır.
Buna Ermənistanda yalnız intihara hazırlaşan kəs razı ola bilər. Paşinyan belələrindən deyil. Nikol qərar qəbul etmək səlahiyyətini demokratik tərzdə parlamentin boynuna atır. Deputatlar ənənəvi erməni bəsirəti nümayiş etdirərək güzəştə “yox” deyirlər.
Paşinyan birinci müharibənin qəhrəmanlarına fəallaşmağa, kamuflyaj geyib özlərini camaatın gözünə soxmasına mane olmur, zira anlayır ki, bununla onlar özlərini rüsvay edirlər. O özü qəhrəmanlıq sərgiləyir və gözləyir. Gözləyir ki, vəziyyət hamıya əyan olsun: Qarabağda daha erməni qalmayıb. Hamısı qaçıb. Həm qəhrəmanlıqla işğal etdikləri yeddi rayonu, həm də doğma yurdlarını tərk ediblər ki, canlarını xilas etsinləır.
Bu baş verdikdə Paşinyan erməni xalqına faciəvi səslə müraciət edib açıq deyəcək, kim bu məşum sonluğun baiskarıdır: rüşvətxor Qarabağ klanı, Rusiya, Türkiyə və Azərbaycan! Onların hamısı günahkardır.
O isə çox çalışdı, çox əlləşdi, fəqət xainlər və düşmənlər daha güclü çıxdılar.
Belə olan halda əzabkeş və müdrik erməni xalqı nə edə bilər?
Yalnız bir çıxış yolu qalır: xalqı təngə gətirmiş xain Rusiyadan ayrılıb Qərbə üz tutmaq.
Qərbə! Orada çəmənlər yamyaşıl, sürülər bol, kranlardan süd axır, hər kəsə hər ay azı iki min dollar verirlər.
Erməni xalqı növbəti milli faciəyə uğrayandan sonra, buna rəğmən, şad və xürrəm əhval-ruhiyyədə öz müdrik rəhbəri varçapetin arxasıyca işıqlı gələcəyə doğru addımlayacaq.
Rusiya da nəfəsini asudə alacaq və sevinəcək ki, dəstəyi qırılmış çemodandan canı qurtardı.
Bir də ona sevinəcək ki, uzun əsrlər davam etmiş “ziyanın yarısından qayıtmaq xeyirdir”.
deməli, sözlük qaydaları başlığında #216698 nömrəli "entry"-nin o məşhur 4-cü maddəsində qeyd olunur ki,
"4. sözlük "ədalətli" və "demokratik" olma şüarını çoxdan buraxıb. bunu dəfələrlə qeyd etmişik. odur ki, bizi demokratik olmaqla günahlandırmamışdan əvvəl, demokratiyanın sözlük sistemi olub olmadığını bir düşünün."
bu maddəni qısaca, belə xarakterizə edə bilərik ki,
"4. sözlük ədalətsiz bir yerdir."
beləliklə, sözlüyün ədalətsiz bir yer olduğunu hesab etsək və ədalətsizlik dedikdə nəzərdə tutulanın sözlükdəki heç bir qaydaya riayət olunmaması kimi başa düşsək, bu paradoks meydana gələcək.
əgər sözlük həqiqətən, ədalətsiz bir yerdirsə, o zaman ədalətsizlik haqqında verdiyimiz tərifə əsasən, "maddə 4. sözlük ədalətsiz bir yerdir." də daxil, heç bir sözlük qaydasına riayət olunmamalıdır. Bu qaydaya riayət etməmək o deməkdir ki, sözlük ədalətli bir yer olmalıdır və ədalətli bir yer olması üçün "maddə 4." də daxil sözlüyün bütün qaydalarına riayət olunmalıdır. o zaman "maddə 4."-ə riayyət etsək, sözlük ədalətsiz bir yer olmalıdır. ədalətsizliyə verdiyimiz tərifə əsasən, sözlüyün ədalətsiz bir yer olması üçün isə biz "maddə 4." də daxil heç bir qaydaya riayət etməməliyik. "maddə 4."-ə riayət etməmək isə o deməkdir ki, sözlük ədalətli bir yer olmalıdır və beləcə biz yenə başa qayıdırıq və bu döngü sonsuzadək davam edir.
qısaca, sözlüyün ədalətsiz bir yer ola bilməsi üçün gərəkdir ki, o ədalətli ola və ədalətli bir yer olması üçün isə gərəkdir ki, o ədalətsiz ola və ədalətsiz olması üçün isə gərəkdir ki, o ədalətli ola və sairə və ilaxır.
nəticə
sözlük aşkar şəkildə qaydalarda ədalətsiz bir yer olduğunu etiraf etməsinə baxmayaraq, görünən odur ki, o ədalətsiz bir yer deyil. çünki, o buna nail olmaq istəsə də, bunu bacarmır. eyni zamanda sözlük ədalətli bir yer də deyil. çünki, buna da heç cürə nail olmağı bacarmır. Dolayısıyla, sözlük nə ədalətli, nə də ədalətsiz bir yerdir... və dolayısıyla, burada yazar olaraq qalmağı bacaran hər bir kəs həm bütün qaydalara riayət edir, həm də bütün qaydaları pozur. buradan uzaqlaşdıran və ya umbay edilən şəxs isə nə bütün qaydalara riayət edir, nə də bütün qaydaları pozur. demək, elə sözlükdə yazar olmaq ilə sözlükdən umbay olmaq prinsip etibarilə eyni şeydir. və bu o deməkdir ki, bütün yazarlar umbaydır və bütün umbaylar da yazardır!
ancaq, yenə də əhsən belə bir paradoksal mühitdə sağ qalmağı bacaran yazarlara! -*-*
111 il əvvəl, sanki, öz dövrünün millətçi-patriot olmayan intellektuallarını və ya onun nöqteyi-nəzərində psevdo-intellektuallarını öz müasirləri sabir (#296479) və hacıbəyov (#307443) kimi tənqid edən, "müsəlman ürəfaları" *
intellektualları
adlı satirik bir şeir yazmış şair -*
o dövr siyasi-ideoloji cərəyanlarını, baş vermiş tarixi hadisələri göz önünə gətirdikdə - xüsusən, 1905 - 1907-ci illərdə baş vermiş erməni - tatar qırğınlarını və 1908-ci ildə osmanlıda ikinci məşrutiyyət dövrünün əsasını qoyan gənc türklər inqilabını, hiss olunur ki, müəllim, hadisələrdən bərk şəkildə təsirlənmiş, öz hislərini cilovlaya bilməmiş və əli bəy hüseynzadənin də təsiri ilə qatı millətçi pafosa bürünərək avropapərəst intellektualları bu şeiri ilə sərt tənqidə məruz qoymağa çalışmışdır...
Yeri düşsə əgər müsəlmandır,
Vaxt olur ya ivan, ya Vartandır.
O nə bundan, düzü, nə ondandır,
Yeni bir şey, əcaib insandır.
Geyinir “en qrand” *
kübarcasına
, gəzir “ala-şiq” *
dəbdəbəli
,
Başda bir şapqa, əldə bir zontiq.
Rus, frəng ləhcəsi deyir “bon”dur *
yaxşı
,
Türk dilin sevməyir: “moveton”dur *
pis tonlu
.
Nə “Həqiqət”, nə də “Günəş” oxuyur,
O ya “Morninq” və ya “Deba” oxuyur.
Danışır ya frəngi, ya rusi,
Metropoldur yeri, ya San-susi.
Yuxudan durmağı saat birdə,
Çay içir orda, yatdığı yerdə.
Saat üçdə durur yeyir “dine” *
nahar
,
Saat altı olar, yeyər “dejune” *
şam
.
Professor olub bizim “müsyö”,
Öyrənib “bonjur” ilə bir “adyö” *
xudahafiz
,
Götürür felyetondan ünvanı,
Dağıdır söhbət ilə dünyanı.
Mətləbi başlayır o, Homerdən,
Danışır Götedən, ya Şillerdən.
Bəd deyil Kant, Marks ya Bualo,
Vəli xoş gəlməyir ona Hüqo.
Adların öyrənib bu əşxasın,
Başın aldatmağa əvam-nasın.
Təkcə o, arif, aqil insandır,
Başqalar cümlə vəhşi, heyvandır.
Bir ağıllı odur, qalan dəlidir,
Əcəba, halbuki o cəzvəlidir *
narazı
.
Dolanır restoranları sərxoş,
Cibi boş olsa səhldir *
asan
, başı boş.
Millətin boynuna qoyur minnət,
Umur etsin hamı ona hörmət.
Onun axmaqlığı mühəqqəqdir *
təsdiq olunmuş
,
Ona hörmət edən də əhməqdir.
qeyd. şeiri təsadüfən alman türkoloq michael reinhard hessin facebook profilində gördüm. alman dilinə də tərcümə edib.
Bu məsələ ilə bağlı ən obyektiv cavabı gənc tarixçi Tural Həmid verib. Istinadlarının çoxu dəqiq, düzgün mənbələrə əsaslanır:
Xocalı qətliamının gedişi
1. Dağlıq Qarabağ münaqişəsi başlayanda Xocalının qəsəbə statusu vardı. 1989-cu ilə qədər Xocalıda əhalinin sayı 2 min nəfərdən artıq idi. Münaqişə başlayandan sonra Xocalının DQMV paytaxtı Stepanakertə 10 km məsafədə olduğunu nəzərə alan Azərbaycan hökuməti Xocalıdakı əhalinin sayını süni surətdə artırdı. Xocalıda yaşayanların sayı 2 mindən 6300-ə yüksəldi və Azərbaycan SSR Xocalıya şəhər statusu verdi. Köçürülənlər arasında Özbəkistandan Azərbaycana gətirilən Axıska türkləri də vardı.Hökumət bu süni say artımı ilə erməniləri şəhərə hücum etməkdən çəkindirməyi planlaşdırmışdı.
2. 1991-ci ilin payızından etibarən Xocalı blokadada qaldı. Sovet qoşunlarının ərazini tərk etməsi ilə şəhərdə işıq,istilik sistemi dayandırıldı.Yanvarda Azərbaycan ordusu Xocalının blokadadan çıxarmaq üçün Əsgəran istiqamətində hücuma keçsə də, bu uğursuzluqla nəticələndi. Şəhərlə əlaqə vasitəsi kimi sadəcə vertolyotdan istifadə edilirdi. Xocalı icra hakimiyyəti başçısı Elman Məmmədovun əhalini tamamilə Xocalıdan çıxarmaq barədə istəyi yerinə yetirilmədi. Əhalinin bir qismi öz imkanlarıyla şəhəri tərk etdi.
3. 1992-ci il fevralın 25-də erməni silahlı birləşmələri tərəfindən Xocalıya hücum başladı.Həmin gün Sumqayıt poqromunun 4 illiyi idi.1992-ci ilin fevral ayından etibarən Qarabağdakı erməni silahlı qüvvələrinin liderlərindən biri olan Monte Melkonyanın qardaşı Markar Melkonyan "Mənim qardaşımın yolu" kitabında göstərir ki, bu tarix Sumqayıt hadisələrinin ildönümü ilə əlaqədar seçilib və intiqam xarakteri daşıyırdı.Xocalıya hücum zamanı şəhərdə 2-4 min arası əhali vardı.Hücumda keçmiş SSRi-nin 366-cı motoalayının komandanlığın əmrinə tabe olmadığı 2-ci bölüyü iştirak edirdi. Bölüyün demək olar ki, hamısı ermənilərdən ibarət idi və ona daha sonra Ermənistanın Müdafiə naziri olacaq Seyran Ohanyan komandanlıq edirdi. Xocalının bombardmanı fevralın 25-də axşam saat 23 radələrində başladı.Fevralın 26-da saat 01.00-dan 04.00-ə qədər olan zaman zərfində müqavimət qırıldı, ermənilər şəhərə daxil oldular.
4.Hücumun başlanmasından sonra əhalinin bir hissəsi Ağdam istiqamətində hərəkət etməyə başladı. Qaçan bəzi qruplarda şəhərin qarnizonunun silahlı əsgərləri var idi. Qaçqınlar iki istiqamətdə hərəkət edirdi:
1) Əsgəranı solda buraxıb, şəhərin şərq kənarlarından şimal-şərqə doğru çay yatağı boyunca hərəkət edənlər.
2)Əsgəranı sağda buraxıb şəhərin şimal kənarından şimal-şərqə doğru hərəkət edənlər ( qaçqınların kiçik hissəsi bu şəkildə getmişdi).
Beləliklə, əhalinin əksəriyyəti Xocalıdan ayrıldı, təxminən 200-300 nəfər evlərində və zirzəmilərində gizləndilər.Yolda 1-ci qrupu silahlı qarnizon əsgərləri müşayiət etdiyi üçün ermənilər "qaçqın karvanı"nı atəşə tutdu. (Daha sonra Ermənistan bu istiqamətdə olan sivillərin ölümünü əsgərlərin üzərinə atacaqdı)Panikaya düşən qrupun bir hissəsi səhv istiqamətdə qaçaraq birbaşa erməni hərbi hissələrinin istiqamətinə yönəldi və burada öldürüldü.(Burda ermənilər üzərlərinə gələn kütlənin əsgərlər olduğunu zənn etdiklərini bildirmişdi. Human Rights Watch bunu rədd edir) Bir hissəsi isə yolda don vurmadan həyatını itirdi. Azad koridor verilməsinə baxmayaraq 2-ci istiqamətdə olan qaçqınlar da atəşə tutulmuşdu. Burda itkilər birinci ilə müqayisədə az idi.
5.Şəhər erməni silahlı qüvvələri tərəfindən işğal edildikdən sonra orada 86-sı Axıska türkü olan təxminən 300 mülki şəxs qaldı. 1992-ci il martın 28-nə qədər həm şəhərdə və Ağdam istiqamətində saxlanılan 700-dən çox Xocalı sakini Azərbaycan tərəfinə təhvil verildi. Onların çoxu qadın və uşaq idi.1992-ci il 26 mart tarixli Qarabağ qəzetinə görə, Xocalıda ümumilikdə 476 nəfər mülki şəxs həyatını itirmişdi.
6. Qətliamın siyasi təsiri böyük oldu. Ayaz Mütəllibov çex jurnalist Dana Mazalovaya verdiyi müsahibədə Ağdam yolunda qalan meyitlərin daha sonra eybəcər hala salındığını əsas gətirərək bunda müxalifəti günahlandırdı. Öz erməni simpatiyasını gizlətməyən Mazalova Xocalının az-lıların özləri tərəfindən edilməsi nəticəsini çıxardaraq bu müsahibəni mətbuatda tirajladı. Eyni mövqeni Ermənistan da sərgilədi. Hətta bununla bağlı Human Rights Watch-a rəsmi məktub göndərildi. Human Rights Watch Ermənistan hökümətinə göndərdiyi cavab məktubunda Qarabağ ermənilərinin etdiyi əməli az-lıların üzərinə atmaq cəhdlərinə təəccübləndiklərini, bu qətliamın məsuliyyətinin birbaşa DQR hərbçilərinin üzərində olduğunu bildirmişdi. Ayaz Mütəllibov isə Mazalovanın verdiyi müsahibəni təhrif etdiyini, Xocalıdakı qətliamın məsuliyyətini az-lıların üzərinə atmağı isə müstəsna həyasızlıq adlandırmışdı. Bütün bunlara baxmayaraq AXC-nin təzyiqi ilə 1992-ci ildə Ayaz Mütəllibov vəzifəsindən istefa verdi. Çingiz Mustafayevin Tamerlan Qarayevə verdiyi "meyitləri kim sonra bu hala salıb" sualı isə açılmamış qalmaqdadır.
çənənin ön hissəsi latınca "tuberculum mentale" adlanan 2 qoşa sümük və latınca adı "Protuberantia mentalis" adlanan üçbucaqvari sümüyün birləşməsindən əmələ gəlib və aralarında latınca "symphysis menti" adlanan xəyali simmetrik xətt mövcuddur. Bu simmetrik xətt bir sıra insanda yuxarıda qeyd etdiyim 2 qoşa sümüyün 1-2 yaş ərzində birləşməsilə yoxa çıxır və yoxa çıxarkən həmin bu çuxur da itmiş olur. Əgər bu çuxur hər hansı bir insanda mövcuddursa, bu ya körpənin ana bətnində inkişafının tam getməməsi və nəticəsində bu qoşa sümüklərin birləşəməsi və ya altdakı üçbucaqvari sümük - "Mental protuberance"nin və ya çənədəki əzələlərin quruluşundakı inkişafın düzgün şəkildə baş verməməsi ilə əlaqədardır.
klassik Şeirlərdən Nümunələr:
Seyid Əzim Şirvani: Saqi, ol xali-həcərdir mənə bu gün ərəfat,
Çahi-zəmzəm o zənəxdandı, ləbin abi-həyat,
Zülfüvün zəncirinə divanə könlüm bağlanıb,
Sal zənəxdan çalma, bənd eylə bu zindandə.
Məhəmməd Füzuli: Bəndü zindani-qəmü möhnətdən olmuşdum xilas,
Ah kim, düşdüm yenə, zülfü zənəxdanın görüb.
Ol çahi-zənəxdanda derdim görərəm könlüm,
Könlümdə görər oldum ol çahi-zənəxdani.
Ləbin əksi gözüm yaşini mey tək laləgun etdi, Zənəxdanın muradım dəstgahın sərnigun etdi.
VƏ DAHA BIR ÇOX MƏŞHURDA BU BATIQ MÖVCUDDUR-* : link
qeyd. gözəllik nisbi bir anlayış olduğuna görə bəzilərinə estetik cəhətdən həzz verən bu xüsusiyyət, bəziləri üçün çirkin hesab oluna bilər. entry-nin məqsədi hər hansı bir şəxsin zövqünü "aşağılamaq" deyil.
qrammatik səhvlərin tapılmasında göstərdiyi köməyə görə grammar.naziyə təşəkkür edirəm.
həmçinin, özü də bunu etiraf edib. O, burada insanların xarakter etibarı ilə qəddar, paxıl, vəhşi və s. olmasını nəzərdə tutmur. Nəzərdə tutduğu şey, bizim özümüzün zaman keçdikcə digər insanların fikirlərinin əsiri olmağımızdır. Sartre Hegelin "ağa və qul" (master and slave) dialektikasından təsirlənərək bu fikirlərini öz şah əsəri "varlıq və yoxluq"-da 3-cü hissədə bildirir. O, varlığın ən son formalaşan 3-cü xüsusiyyətini başqaları-üçün-varlıq (I'être-pour-autrui) adlandırır. Varlıq digərlərinin fikirlərindən təsirlənərək öz şəxsiyyətini formalaşdırır və onların fikirlərinə əsasən özünü subyekt yox, obyekt kimi görməyə başlayır. Ona görə təkbaşına özümüz özümüz haqqında heç bir halda kimlik formalaşdıra bilmərik. Biz digərləri ilə təmasda olduqdan sonra kim olduğumuzu təyin edirik. Biz digər insanların düşüncəsindəki "biz" olmağa çalışırıq. Sartre belə deyir bu haqda:
"Çünki... biz özümüz haqqında düşünməyə başladıqda, kim olduğumuzu bilmək istədikdə... biz digər insanların bizim haqqımızda olan biliyindən istifadə edirik... Biz özümüzü bunlara əsasən mühakimə edirik."
Nəticə etibarilə biz özümüzdən asılı olmadan digərlərinin fikirlərinin əsiriyik, azad olmaq istəsək sosial münasibətlərimiz tamamilə pozulacaq...Sartre bu səbəbdən Nobel mükafatından imtina etmişdi. Düşünürdü ki, o bu mükafatı alsa gərək əvvəlki "Sartre" kimi yox, "Nobel mükafatı laureatı Sartre" kimi yazsın. Çünki bu mükafat ona cəmiyyət qarşısında öhdəlik qoyacaq, buna görə də yazmaq istədikləri sərhədlənmiş olacaq...
azərbaycan xalq cəbhəsinin 26 fevral xocalı qətliamını bəhanə gətirərək dövrün azərbaycan prezidenti ayaz mütəllibova təzyiqi nəticəsində, mütəllibovun prezidentlik səlahiyyətlərini müvəqqəti olaraq dayandırması. (bir sıra mənbələrdə istefa olaraq qeyd olunur) cəbhəçilər 1992-ci ilin fevralın əvvəllərindən keçirdiyi iclasda, mütəllibovun könüllü surətdə vəzifəsindən getməsə, silahlı yolla da olsa ona qarşı çevriliş edəcəklərini artıq bəyan etmişdilər. ancaq baş tutacaq olan istefadan bir neçə gün əvvəl, bu qətliamın baş verməsi və çingiz mustafayevin lentə aldığı görüntülərin ali sovetdə nümayiş etdirilməsinin qəbul edilməsiylə, mütəllibovun nüfuzu daha da zəiflədi və bundan istifadə edən cəbhəçilər ali sovetdə "istefa! istefa!" çağırışları ilə çığırışmağa başladılar. (guya, bütün problemlərin kökü mütəllibovdur, o getsə, hər şey həll olunacaq. hansı ki, mütəllibovun dövründə dağlıq qarabağ rus qoşunlarının köməyilə də olsa, tam şəkildə azərbaycanın nəzarəti altında idi. cəbhəçilərin hakimiyyəti ələ keçirməyə çalışdıqları müddət və hakimiyyətdə olduqları 1 il ərzində şuşa, laçın, xocavənd, kəlbəcər itirildi.) lakin, bütün bunlara baxmayaraq mütəllibovun istefa etmədiyini görən cəbhəçilər fəzail ağamalının təşkilatçılığı ilə aralarındakıların böyük bir qismi deyilənlərə görə, "muzdlu" olan təxminən 300-ə yaxın qadın (thomas goltzın yazdıqlarına əsasən, bir hissəsi xanım xəlilovanın rəhbərlik etdiyi azərbaycan qadın hüquqları assosiasiyasının üzvləri idi) gəlib və ya gətirilib ali sovetin önünə yığışdılar ki, guya bütövlükdə, xalq mütəllibovun istefasını tələb edir. bu qadınlar vəhşi bir şəkildə parlamentin qapı və pəncərələrini döyərək mütəllibovun istefasını tələb edirdi. həmin qaragüruh martın 4-dən 6-a kimi ali sovetin önündə gecə-gündüz keşik çəkdi. artıq mütəllibova loyal Deputatlar da öz dəstəklərini bildirmədən səssiz-səmirsiz otururdular. bütün bu hadisələrin fonunda araz əlizadə mütəllibova fövqəladə halın elan edilməsini, 6 ay müddətinə bütün siyasi partiyaların fəaliyyətinin və ali sovetin səlahiyyətlərinin dayandırılmasını təklif etdi. qətiyyətsiz mütəllibov bu fikri qəbul etmədi. halbuki, parlamentin arxasında 4-cü orduya tabe rus qarnizonunun əsgərləri vəziyyət alaraq, mütəllibovdan kütlənin dağıdılması üçün əmr gözləyirdi. ancaq əmrin gəlmədiyini görən qarnizon artıq 6 mart gecəsi öz hərbi kazarmalarına geri çəkildi. Kütlənin geri çəkilmədiyini görən deputatlar isə gecəni ali sovetdə keçirdi və həmin bu xırda kütlə isə prezidentə ultimatum göndərərək, onun günortaya kimi istefa verməli olduğunu bildirdi. bunun qarşılığında mütəllibov sabaha kimi düşünmək üçün vaxt tələb etdi. Bu vaxt ərzində onun yanına bir sıra "xalq" deputatları və bir sıra insanlar bəxtiyar vahabzadə, ismayıl şıxlı, allahşükür paşazadə və sonuncu olaraq rəhim qazıyev daxil olaraq, ayrı yolun olmadığını bildirərək, mütləq şəkildə istefa verməli olduğunu məsləhət verirdilər. növbəti sessiyada, goltzın təsvirinə istinadən, solğun və ruh kimi görünən mütəllibov, mikrofona gilyotinə baxarcasına üz tutaraq səssizliyin təmin edilməsini xahiş etdi və dodaqları titrəyə-titrəyə istefa verdi. beləliklə, ayaz niyazi oğlu mütəllibov 10 000 rubl aylıq maaş, ona təmin olunan maşın, ev və 10 adamlıq mühafizə xidməti ilə əbədiyyətə kimi tarixin qaranlıq səhifələrinə qovuşdu.
ali sovetin şüşələrini sındıraraq istefa tələb edən "xalq" - 300 adamlıq muzdlu qadınlardan ibarət dəstə:
(youtube: )
mütəllibovun istefa nitqi:
(youtube: )
istinad:
azerbaijan diary: a rogue reporter's adventures in an oil-rich, war-torn, post-soviet republic, thomas goltz
Ən Yeni Tarix, ans
Şərq ədəbiyyatında kişiləri xüsusilə də üzündə tük çıxmamış və ya yenicə çıxan 15-20 yaşlı oğlanları seksual bir obyekt kimi təsvir etmək çox geniş yayılmışdır.Farsdilli ədəbiyyatda həmin oğlanlardan pesər (tərcümə:oğlan), məşuq, həbib, məhbub deyə bəhs edilir. Irannika ensiklopediyasında yazılana əsasən baxmayaraq ki, şəriət qaydalarına görə bu qadağan idi ancaq, şairlər həmin oğlanları ehtiraslı şəkildə təsvir etməkdən heç bir utanc və yaxud narahatlıq hissi keçirmirdilər. Fars şairi Fərruxinin divanında bu tipli qəzəllərə tez-tez rast gəlinir:
Ey pesər, gər dil-i mən gərd həmi-vahi səd,
Az pəse badə məra busə hamı bayəd dad;
Tərcüməsi:
Ey oğlan, əgər mənim könlümü şad etmək istəyirsənsə,
Mənə şərab süzdükdən sonra busə (öpüş) ver;
Və bir şey də vurğulamaq lazımdır ki, şərq ədəbiyyatında türk deyə bəhs olunanda çox vaxt kişi cinsi nəzərdə tutulub və türk sözü kişi gözəlliyinin sinonimi kimi qəbul olunub, nəinki qadın. Buna səbəb də Abbasilər xilafətinin dövründə Mərkəzi Asiyadan, Qafqaz regionundan, Hindistandan gətirlən əsirlərin bir hissəsi ordunu təşkil etmək üçün istifadə olunması, digər bir hissəsinin isə qul kimi satılması idi. Yaraşığına, cazibədarlığına görə türk əsirlərə daha çox üstünlük verilirdi. Hafiz Şirazinin həmin məşhur misralarında belə söhbət açılan türk - oğlandır:
Əgər an türk-i Şirazi bə dəst arəd dil-i ma-ra,
Bə xal-i hinduyəş bəxşəm Səmərqənd-i Buxara-ra.
Tərcüməsi:
Əgər o Şirazlı türk gözəli mənim qəlbimi ələ alsa,
Mən onun hindu xalına Səmərqəndi və Buxaranı qurban verərəm.
Sədi Şirazinin dünya klassik ədəbiyyatının incilərindən sayılan "Gülüstan" və "Bustan" əsərlərində də oğlanlar arasında olan sevgidən daha çox bəhs olunur nəinki oğlanla qız arasında olan.
Mənası:
O zamandan ki sənin üzündəki narin tüklər ayıq gözümün güzgüsünə toz qondurub (şəkili gözümə düşüb), sənin can bəsləyici dodağından qafil qalmışam (Artıq gözüm dodağını görmür). Yəni o qədər üzündəki narın tüklər gözümü alıb ki, ondan gözü çevirib, dodağına baxmaq yaddan çıxıb.
Başqa bir qəzəlində:
Xal-ü xətdir bilmən ol ayine-yi rüxsardə,
Ya gözümdən əks salmış mərdüm-ü müjgan ana
Tutma, ey qan, dəmbədəm tüğyan edib göz çakini,
Qoy bu mənzərdən dəmi nəzzarə qılsın can ana
Mənası:
Bilmirəm o güzgü kimi saf üzündəki xal ilə narın tükdür,
yoxsa mənim bəbəyimlə kipriklərimin şəkili o güzgüyə düşüb.
Ey qanlı göz yaşım, hər an coşub gözümün önünü tutma.
Qoy canım bu göz deşiyindən bir az sevgiliyə baxsın.
Əslinə qalsa bu məlumatlar tək ədəbiyyatdakı vəziyyəti əks etdirmir. 20-ci əsrin əvvəllərinə qədər şərqdə homoseksuallıq geniş yayılmışdı, xüsusilə yuxarı elitada. Şah Abbasın da oğlanlarla olan münasibəti tarixçilərə məlumdur. Gelibolulu Mustafanın Künhü'l-Ahbar adlanan əsərində də Osmnalı hökmdarı Sultan II mehmetin gecələr qadınlarla, gündüzlər oğlanlarla eyş-hicrət məclisləri təşkil etdiyi yazılır və onun da bu mövzuda oğlanlara yazdığı şeirlərinin varlığı iddia olunur. Sultan iV Murad haqqında da belə iddialar mövcuddur.
Şərqdə homoseksual münasibətlər müasirlərindən fərqli olaraq çox vaxt gənc oğlan və yaşlı kişi arasında baş verirdi. ingilis dilində bunun üçün istifadə olunan termin pederasty (türkcə: Oğlancılıq, rusca: Педерастия) adlanır. Belə münasibətlərə səfəvi miniatürlərində də rast gəlinir.Aşağıdakı miniatür 1720-ci ilə aiddir.
Şah Abbasa aid olduğu bilinən Rza Abbasi adlı şəxs tərəfindən çəkilmiş 1627-ci ilə aid miniatür:
1660-cı ilə aid başqa bir miniatür:
Mirzə Ələkbər Sabir də o dövrkü vəziyyət haqqında belə yazır:
Ərlər hərə bir qiz kimi oğlan sevəcəkmiş, -
Evlərdəki nisvanları neylərdin, ilahi?!
"Lətifələri heç sevən deyiləm. Ömründə iki roman hekayətini yadda saxlamayıb, 50 dənə lətifəni əzbər bilən adamlara görəmi, ya nədir, publisistikanın bu növünə heçvaxt ürək qızdırmamışam. Bugün nəsə kefimə düşüb danışmaq istəyirəm. Sevməyənlər, oxumaya bilər...
Bir dənə ağa, bir də nökəri at arabası (daşka) ilə qəsəbəyə (o dövr üçün şəhər, sivilizasiya) gedirlər.Yolun yarısında arabanı çəkən at, yolu batırır. Ağa, nökərinin at+arabada gözü olduğunu bilir. Nökəriilə əylənmək istəyən ağa "Məmiş, bu atın batırdığı o poxu yesən, bax bu daşkanı sənə verərəm" deyir.Bizim nökər biraz düşünür, əlindəki atın iplərini ağaya verir, düşür atın poxundan bir miqdar yeyir.Ağa görür bunu. Deyir nə etmək olar, at da, araba da sənindir, buyur. Bizim nökərin mədəsi bulanıb,özünə olan hörmətini itirib, ağa isə bir dəqiqəlik əyləncə uğruna araba əldən gedib deyə, ikisi də kor peşmandır. Qayıdan vaxtı, nökərin at poxu yediyi yerdə, ağa dilə gəlir deyir ki "Məmiş, bir işdir tutdum, peşmanam. Pulu nədirsə verim, bu at araba mənə lazımdır (həm də ağanın atının nökərində olması, el arasında böyük prestij itkisi idi o zamanlar)". Məmişin həm könlündən, həm ağzından pox tamı getməyib. "Yaxşı ağa" deyir, "ancaq bir şərtlə ki, bax o yerdə qurumuş poxları da sən yeyəcəksən". Ağa gözünü yumur, düşür bir miqdar da qurumuş poxdan yeyir. Kəndə çatanda Məmiş qayıdır deyir ki, "ağa, bu araba gedəndə də sənin idi, gələndə də sənindir. Ara yerdə biz bu poxu niyə yedik bəs?". indi mənim də, hər dəfə Azərbaycan-Ermənistan cəbhə xəttindən ölüm-itim, atışma xəbəri eşidəndə bu əhvalat yadıma düşür..."
tarixən indiki azərbaycan ərazisində və onun ətrafında yerli idarəetmədə iştirak etmiş sosial sinfə mənsub ailələr, soylar və ya sülalələr.
çar rusiyası zamanı tiflis, irəvan, yelizavetapol, bakı quberniyalarında yüzlərlə nəsil zadəgan nəsli olaraq - tiflisdən 184, irəvandan 282, bakıdan 198 nəsil qeydiyyata alınmışdır. ümumiyyətlə, say çoxluğuna görə azərbaycanda zadəgan sülalələrini iyerarxik şəkildə şah, xan, bəy, sultan, şeyx və məlik sülalələrinə mənsub olan nəsillər olaraq ayırd etmək olar. rahatlıqla demək olar ki, keçən əsr də daxil olmaqla azərbaycan xalqının mədəni və intellektual elitasının əsasını bu ailələrə mənsub olan şəxslər təşkil edib. tam nəsillərin siyahısı aşağıda yerləşdirilən vikipediya linkində mövcuddur, burada sadəcə bəzi məşhur ailələri və bu ailələrə mənsub şəxsləri qeyd edəcəm.
1. şah sülaləsinə mənsub ailələr
1.1 bəhməni ailəsi
azərbaycanda bu sülaləyə mənsub yeganə ailə bəhməni ailəsidir. öz kökünü iran şahı fətəli şah qacarın nəvəsi, abbas mirzənin oğlu bəhmən mirzədən götürür. məşhur üzvlərindən çar rusiya ordusunda general olmuş Əmənulla mirzə Qacar və yaxın vaxtlaradək işğal edilmiş şuşanın icra başçısı olan nizami bəhmanov var.
2.2 talışxanovlar
adından görüldüyü kimi talış xanlığının əsasını qoymuş ailə. səməd bəy mehmandarov da ana tərəfədən bu ailə ilə qohumdur. çoxlu sayda çar ordusunda hərbçi olmuş nümanyəndəsi mövcuddur. tanınmış nümayəndələrinə mir mustafa xanı, çar ordusu general-mayoru əsəd bəy talışxanovu misal gətirmək olar.
2.3 xoyskilər
xoyskilər kürd əsilli bir sülalədir və təbriz, şəki, xoy xanlığını idarə edən ailələrin mənub olduğu dünbulli soyuna mənsubdurlar. məşhur nümayəndələrinə şəki xanı ismayıl xan xoyskini və azərbaycan xalq cümhuriyyəti xarici işlər naziri fətəli xan xoyskini misal gətirmək olar.
2.5 naxçıvanskilər
kökü naxçıvan xanı kəlbəli xan kəngərli ilə əlaqəli ailə. məşhur üzvlərinə briqada komandiri cəmşid naxçıvanskini misal gətirmək olar.
2.6 şəkinskilər
şəki xanı səlim xan ilə əlaqəli ailə. məşhur üzvlərin "o olmasın, bu olsun" sənəm rolunu oynayan barat şəkinskayanı misal gətirmək olar.
3. bəy sülaləsinə mənsub ailələr
3.1 Bakı bəyləri
3.1.1 Mansurovlar
aşağıdakı şəkildə şəcərəsini görə bilərsiniz. məşhur nümayəndələrinə tarzən Bəhram Mansurovu, tarzən elxan mansurovu, bəstəkar eldar manurovu göstərmək olar.
3.1.2 Aşurbəyovlar
oğuz türklərinin əfşar boyu ilə əlaqəli olan ailə. məşhur nümayəndələrinə şərqşünas sara aşurbəylini, mesenat əli bəy aşurbəyovu, asgardia proyektinin, almaz fondunun sabiq baş icraçı direktoru iqor aşurbəylini misal göstərmək olar.
3.2 Gəncə bəyləri
3.2.1 Topçubaşovlar
kökü gürcü çarı irakli tərəfindən topçubaşı vəzifəsinə təyin edilən ələkbər bəyə gedir çıxır. görkəmli nümayəndələrinə əlimərdan bəy topçubaşovu, flora kərimovanın keçmiş qayınatası cərrah mustafa topçubaşovu və həyat yoldaşı tibb elmləri doktoru ibrahim topçubaşovu göstərmək olar.
5. şeyx sülaləsinə mənsub ailələr
5.1 şeyxzamanovlar
nizami gəncəvi əlaqəli olunduğu deyilsə də tam dəqiq deyil.
(bax: Məmmədrza Şeyxzamanov)
(baxma: Nağı bəy Şeyxzamanlı)
ikinci dünya müharibəsində şimali osetiyadakı kəndlərdən birində yaşayan qazdanovlar ailəsinin 7 oğlunun hər birinin cəbhəyə yollanıb həlak olması və ananın 3-cü oğlunun ölüm xəbərini eşitdikdən, atanın isə sonuncu sağ qalmış oğlunun ölüm xəbərini eşitdikdən qısa bir müddət sonra vəfat etməsi.
həmin ananın və 7 oğulun xatirəsini əbədiləşdirmək üçün qoyulmuş abidə...
"Bakı əhalisi, əsasən, farslardan *
tatlar
, ermənilərdən və tatarlardan *
azərbaycanlılar
ibarətdir. Gərək elə buradaca bizə icazə verəsiniz ki, bu üç tipi bir neçə kəlmə ilə xarakterizə edək; təsəvvür edin ki, bunların hərəsi bir xalqdır, yəni bunların hər biri ayrıca bir xalqı təmsil edir, qısası, bir şəxs xalqın bütün fərdlərini ifadə edir."
tatlar "Gəlin əvvəlcə elə farslardan başlayaq. Ancaq oxucular bizi düz başa düşsünlər, söhbət iranda yaşayan farslardan getmir. Biz onlardan hamının görə biləcəyi yalnız bir gözəl nümunəsini tanıyırıq, yəni mən Tiflisdəki iran səfirini demək istəyirəm. Biz rusların zəbt etdikləri əyalətlərdə yaşayan farslardan danışacağıq. Fars qarabuğdayı, ucaboy, qıvrımsaçlı, hündür papağının altında daha da uzun görünən sivri sifətli, çənəsində zil qara rənglənmiş saqqalı olan – təbiət özü heç vaxt belə rəng yaratmaz – yerişi canlı olmaqdan daha çox sərbəstdir; o, bəzən cəld yerişlə gedir, vacib, zəruri olduqda bəzən qaçır; mən bu xüsusiyyəti türklərdə heç vaxt görməmişəm.Bir əsrdən çoxdur ki, Qafqazda yaşayan iranlı öz ölkəsini növbə ilə türkmənlərin, tatarların və rusların işğalı altında görməyə artıq adət etmiş, nəticədə taleyini Məhəmməd dininin “alın yazısı” ideyasına bağlamış və özünə quldarlığa sadiq qurban və təhqir olunmuş insan kimi baxmışdır. Tarixi əsərlərin olmaması onun yaddaşından qədim xatirələrin əbədilik silinib yox olmasına səbəb olmuşdur. Yeni xatirələr isə utandırıcıdır; müqavimət göstərmək indi mənasız və qeyri-mümkün görünür və onun hər bir müqaviməti öz cəzasını almışdır. O, şəhərlərinin talan olunmasını, var-dövlətinin dağılmasını, həmvətənlərinin qanına qəltan olmasını öz gözlərilə görmüşdür; indi yalnız həyatını qorumalı, var-dövlətini müdafiə etməli, bütün vasitələrə əl atmalı, bu-nun üçün heç nədən çəkinməməlidir. Buradan belə nəticə hasil olur ki, Həştərxandan Bakıya gələn yolda rastlaşdığınız iran şəhərlərinin ən birincisi və əsası olan Dərbənd şəhərində deyildiyi kimi, yəni bu şəhərə şimal qapısından girib cənub qapısından çıxarkən sizə deyilən ilk söz bu olur: “Farsa inanmayın, onun sözünə, içdiyi anda da inanmayın; verdiyi sözü həmişə öz mənafeyi xatirinə dəyişə bilər, içdiyi anda baxmayaraq, həmişə xəyanət etməyə hazırdır; əgər niyyətində tutduğu yol onun siyasi, yaxud ticari vəziyyətinin yaxşılaşmasına aparıb çıxararsa, onda onun andı dəmir kimi möhkəmdir, yox, əgər qarşısına bir xəndək çıxıbsa, onun üstündən hoppanıb keçmək lazımdırsa, onun andı saman çöpü kimi kövrək olacaqdır; güclü qarşısında o, müti qul, zəif qarşısında isə qəddar və amansızdır. Bütün işlərdə farsla ehtiyatlı olun, ehtiyatı əldən qoymayın. Onun sənədə atdığı imza sizə zəmanət yox, hər hansı bir işin icra ehtimalından xəbər verə bilər.”
ermənilər "Erməni boyda elə təxminən fars kimidir; ancaq o, tez piylənir, fars isə heç vaxt kökəlmir, onun da fars kimi ilk baxışda insanı valeh edən düzgün cizgiləri vardır: gözləri gözəl, ancaq özünəməxsus baxışı eyni zamanda ildırım kimi hara gəldi saçılan, həm də ciddi, kədərli və mütidir; bəlkə də onun gözlərinin biri o birinə tabedir. O öz patriarxlarının – ilk qəbilə başçılarının adət-ənənələrini qoruyub saxlamışdır. Onun üçün ibrahim peyğəmbər dünən ölmüşdür, Yaqub isə hələ də sağdır, həmişə yaşayır, ata evin mütləq sahibidir, ondan sonra isə evin ağası – ailədə birinci doğulandır; qardaşları onun xidmətçiləri, bacıları isə qulluqçularıdır; ailədə ilk doğulan övlad, qardaşlar və bacılar hamısı atanın sərt və müzakirəsiz qərarlarına daim itaətdədirlər; nadir hallarda onlar bir süfrə arxasında yemək yeyir, ata ilə üz-üzə otururlar; bunun üçün onlara təkcə atanın dəvəti kifayət etməz, üstəlik amiranə səslə çağırması gərəkdir.Əgər evə bir qonaq dəvət olunubsa, yaxud ləyaqətli müsafir gəlmişsə, bunun erməni üçün fərqi yoxdur, evdə bayramdır; onlar daha iri, kök dananı kəsməzlər – dana Ermənistanda nadir heyvandır – qoyun kəsirlər, qazanda su qızdırırlar və bütün dostları yeməyə dəvət edirlər, yalnız bir balaca xəyal gücünü işə salsanız, adama elə gələr ki, elə bu saat Yaqubla Rahilə də gəlib süfrədə oturacaq və öz nişan günlərini təntənəli surətdə qeyd edəcəklər. Ermənilərin məişətinin görünən, zahiri tərəfi bax, belədir – ciddi qənaətcillik, əmrə, qaydaya meyllilik ruhu, ticarət işlərində böyük ağıl onların əsas xüsusiyyətidir. indisə kölgədə qalan başqa bir sifətə baxaq: bu ikinci sifət onlarla yalnız uzun zaman ünsiyyətdə olarkən üzə çıxıb görünür. Dərindən öyrəndikdə görürsən ki, bu cəhət erməni millətini yəhudi millətinə yaxınlaşdırır. Ermənilər yəhudilər kimi bütün dünyaya yox, yalnız bütün Asiyaya yayılmışlar. Onlar bu yerlərdə hər cür hökmranlığı, zalımlığı, müxtəlif dinləri, təriqətləri, vəhşilikləri görmüş və yaşamışlar; buralarda hökm sürən qaydalar da onlar üçün qanun olmuşdur. Buradan belə bir nəticəyə gəlmək olar ki, ermənilər var-dövlətlərinin əllərindən alındığını gördükdə, hər şeylərini gizlətmişlər; biləndə ki, doğru söz başa bəladır və ehtiyatsız deyilmiş söz onların axırına çıxa bilər, onlar lal-dinməz və yalançı olmuşlar. Vaxtilə onlara arxa olan birisi bu gün bədbəxtliyə düçar olsa, ermənilər ona kömək əli uzatmazlar, onlar naşükür və nankordurlar, nəhayət, ticarətdən savayı heç nə ilə məşğul ola bilmədiklərindən, zahiri hörmətə, şöhrətə çatmağa layiq olmadıqlarından, bütün biclikləri, hiyləgərlikləri ilə mövcud vəziyyətin bütün xırdalıqları ilə hesablaşaraq, özlərini ticarətə həsr etmişlər. Lakin ticarətdə erməninin sözü, demək olar ki, doğrudur; ticarət işlərində onun atdığı imza müqəddəsdir, dəyişilməzdir."
azərbaycanlılar "tatarlara gəldikdə isə, biz bu tip haqda artıq danışmışıq; digər Qafqaz xalqlarıyla qaynayıb-qarışmaq onun ilkin, primitiv formasını, qabalığını gözəlləşdirmişdir. O, həmişə qalib olmuşdur, indi də cəngavər olaraq qalır; köçəri həyat tərzi sürmüşdür, indi də səyahət etmək, irəli hərəkət etmək, yer dəyişmək həvəsini yaşadır. O, ilxılarda ilxıçı olmağı, çobanlıq etməyi, heyvan bəsləməyi böyük məmnuniyyətlə qəbul edir; dağları, böyük, ucsuz-bucaqsız yolu, səhraları, qısası, azadlığı sevir. Elə ki bahar başladı, tatar kənd-kəsəyi tərk edər, oraya bir də yalnız payızda qayıdar; qadınlar kişilərin otardığı qoyunların yununu əyirib xalça toxuyarlar. Onların toxuduqları Quba, Şamaxı, Nuxa xalçaları sadə naxışlarına, əlvan rənglərinə, möhkəmliyinə və davamlılığına görə Pers *
iran
xalçalarından heç də geri qalmır və onlardan fərqli olaraq yarı qiymətə satılır. Bundan əlavə, onlar incə tiyəli xəncərlər istehsal edir, qınını gözəl naxışlarla bəzəyirlər, dağlı əyanlar onların düzəltdiyi və qundağını fil sümüyü ilə işlədikləri tüfənglərin hərəsinə dörd at və iki arvad verir. tatar ilə alver edəndə hansısa bir kağıza imza atmağa ehtiyac yoxdur, onun bir sözü kifayətdir. Biz əvvəllər Dərbənddə bu xalqların üçü ilə də ünsiyyətdə olmuşuq. Bunların hər birini yaxşıca öyrənmək, tanımaq üçün imkanımız olubdur."
həmçinin, o dövrdə fransızların azərbaycanlılar haqqında təsəvvürləri barədə bunları yazmışdır:
"Parislilərlə tatarlar haqqında danışmaq onlara bir, yaxud iki qoyun dərisinə bürünmüş, bu qoyun dərilərindən biri onun papağını, o birisi isə yapıncısını əvəz edən, danışığı sərt, anlaşılmaz səsləri boğazında quruldadaraq çıxaran, hara getsə qılınclarını, xəncərlərini və tapançalarını özü ilə aparan, bizim siyasətimiz, ədəbiyyatımız, mədəniyyətimiz barədə heç bir məlumatı olmayan bir vəhşidən bəhs etmək deməkdir."
gürcülər "Mən gürcü xalqından heç bəhs etmədim. Onlara Gürcüstandan kənarda rast gəlməzsən, bununla belə, gürcülər haqqında da bir-iki kəlmə demək lazımdır – onlar çox gözəl, ləyaqətli, sadiq, igid, döyüşkən və bədxərcdirlər."
bu xalqlar haqqında isə öz şəxsi fikirlərini qısa bir şəkildə aşağıdakı kimi ifadə etmişdir:*
ifadələr irqçi ola bilər
"Ümumiyyətlə, Qafqazda və ona bitişik əyalətlərin hamısında çaxır emalı bütövlükdə ermənilərin əlində cəmlənmişdir. Hər xalqın öz sənəti vardır, fars öz ipəyini, ləzgi mahud parçaları, tatar silahını satır; erməninin isə peşəsi yoxdur, o, satılan, pula gedən və hətta pula getməyən hər şeyin alverini edir. Ümumiyyətlə, burada ermənilər o qədər də yaxşı ad-san qazanmayıblar. Yeri gəlmişkən, bu barədə mən də öz fikrimi deyim:
Əgər tatar sizə başı ilə razılıq işarəsi verirsə, ona etibar edin.
Əgər fars sizə əl verirsə, ona bel bağlayın.
Əgər hər hansı bir dağlı sizə söz verirsə, buna şübhə etməyin.
Ancaq əgər bir ermənilə sövdələşirsinizsə, mütləq bir kağıza qol çəkdirin və iki nəfər də şahid tutun ki, sonra o öz imzasını danmasın."
qeyd. sonda qeyd etdiyim - dümanın bu xalqlar barədə öz şəxsi fikirlərini ifadə etdiyi hissə kitabın azərbaycanca və türkcə tərcüməsində verilsə də, mənim oxuduğum rusca tərcüməsində ixtisar edilib və həmin hissədə belə bir qeyd var:
"Тут Дюма, конечно, ошибался. Впрочем, не следует придавать подобным характеристикам слишком большого значения: Дюма не изучал народы Российской империи, знал о большинстве из них понаслышке. Поэтому понятно, что характеристики, которые он получал от случайных собеседников, могли быть самыми противоречивыми и необыкновенными."
adəmi cənnəti tərk edib, tanrının əmrinə itaət etməyə məcbur edən söz.
1850-ci illərdə Britaniyanın irandakı səfiri justin sheilin həyat yoldaşı mary sheilin "GLIMPSES OF LIFE AND MANNERS IN PERSIA" adlı kitabında yazdıqlarına əsasən, türk (azərbaycan) dilinin əzazilliyini və kobudluğunu başa salmaq üçün xalq arasında belə bir lətifə yayılmışdı ki, Tanrı adəmə onun cənnətdən qovulma mesajını mələklərindən biri olan cəbrayıl vasitəsilə göndərdikdə, cəbrayılın bu mesajı əvvəl farsca, sonra ərəbcə, sanskritcə, sonra isə bilinən bütün dillərdə adəmə söyləməsinə baxmayaraq, adəm tanrının əmrinə itaət etməkdən imtina edib. ancaq, ən sonda ümidsiz qalan cəbrayıl türk (azərbaycan) dilində bağıraraq, "köpəkoğlu, çıx buradan" - "Kiopek oghlee, chik boorden" dedikdən sonra, dilin əzazilliyindən vahiməyə qapılan adəm cəld bir şəkildə cənnəti tərk edib -*
"It surprises one to find oneself in almost the chief city *
Təbriz
of Persia, and yet not to hear a word of Persian spoken. In the streets and bazars Turkish is the only language which strikes the car. It seems to be exceedingly rough and uncouth. By way of illustrating its harshness and fitness for command, the Persians say that when Adam was doomed to quit Paradise, the angel Gabriel conveyed the commands from heaven to the first sinners in Persian, but without effect, for Adam refused to obey. Gabriel then tried Arabic, Sanscrit, and all other languages now known, without result, till, in despair and in ire, he roared out in Turkish "Kiopek oghlee, chik boorden" - "Be off, you dog!", on which, Adam scampered off without farther delay. Turkish is so completely the colloquial language of Azerbijan, that, excepting in towns, and even there only among the better classes, Persian is not understood."
Google Scholar-a əsasən aşağıdakı müəlliflər hansı ki, alimlər, filosoflar, yazıçılar və s. bura daxildir, insanlıq tarixinin bilinən, əsərlərinə ən çox istinad edilən müəllifləridir. Hər bir müəllifin adının qabağında əsərlərinə olan istinad sayı göstərilmişdir.Siyahıda Çomski (6-cı), Freyd (3-cü), Marks(18-ci), Fuko(1-ci), Lütfizadə (74-cü), Hinton (72-ci) , Derrida (28-ci) , Maks Veber (26-cı) , Gilles Deluz (45-ci), Witten (70-ci) kimi şəxslər də var.
1 Michel Foucault - 782097
2 Pierre Bourdieu -574044
3 Sigmund Freud - 482648
4 Albert Bandura - 451545
5 Bert Vogelstein - 342631
6 Noam Chomsky - 337098
7 Eric Lander - 328108
8 Tom Maniatis - 325704
9 Michael E Porter - 319874
10 Herbert Simon - 311351
11 Eugene Braunwald - 308150
12 Daniel Kahneman - 296047
13 Douglas G Altman - 294346
14 Amartya Sen - 292905
15 Masatoshi Nei - 291500
16 Ronald C Kessler - 286281
17 Ulrich K Laemmli - 273494
18 Karl Marx - 271714
19 Graham Colditz - 268650
20 Robert Tibshirani - 262969
21 Michael Graetzel - 258463
22 Paulo Freire - 251240
23 Oliver H Lowry - 247156
24 George M Sheldrick - 246895
25 Philip Kotler - 246834
26 Max Weber - 245380
27 Joseph E Stiglitz - 245163
28 Jacques Derrida - 242744
29 Andrei Shleifer - 241583
30 Amos Tversky - 235985
31 Salim Yusuf - 234226
32 Erving Goffman - 232339
33 Stephen West - 232123
34 Robert Langer - 230926
35 Solomon H Snyder - 228898
36 JoAnn E Manson - 228418
37 Eugene F Fama - 228266
38 Donald B Rubin - 225484
39 Oliver E Williamson - 223054
40 Michael Karin - 222410
41 Icek Ajzen - 222178
42 Kenneth Kinzler - 221576
43 Richard M Ryan - 220516
44 Gary S Becker - 218203
45 Gilles Deleuze - 216083
46 Paul M Ridker - 215947
47 Glen Cowan - 215271
48 S B Kim - 214644
49 Miguel Branco - 214284
50 Edward L Deci - 208677
51 Ahmedin Jemal - 207387
52 Joey Huston - 204975
53 David Botstein - 203608
54 Vincenzo Barone - 202210
55 John P Perdew - 202065
56 Robert A Weinberg - 201538
57 Gordon Guyatt - 201459
58 Robert Gardner - 195998
59 Carlo Croce - 194456
60 James G March - 193753
61 Mark Daly - 192036
62 Paul R Krugman - 189878
63 Peter M Bentler - 188939
64 Peter Barnes - 188384
65 Matthias Mann #- 188263
66 Webb Miller - 187061
67 Eric Topol - 186360
68 Yiguo Zhang - 185401
69 Karl Friston - 184263
70 Edward Witten - 182487
71 Richard A Flavell - 181841
72 Geoffrey Hinton - 179922
73 David R Cox - 179206
74 Lotfi A Zadeh - 178567
75 Rebecca L Siegel - 178128
76 Alan Heeger - 177877
77 A S Fauci - 177089
78 Steven A Rosenberg - 176874
79 Frank B Hu - 175710
80 Guido Kroemer - 175662
81 Kenneth J Arrow - 175238
82 Valentin Fuster - 173748
83 Ralph B D'Agostino - 172837
84 Daniel Levy - 172098
85 Swagato Banerjee - 171276
86 Albert László Barabási - 169684
87 Clifford Geertz - 169354
88 Deywis Moreno - 169278
89 Katherine Flegal - 168736
90 Joseph A Schumpeter - 168631
91 Peter Libby - 168402
92 Keiji Morokuma - 166590
93 Gustavo E Scuseria - 166400
94 Anil K Jain - 165906
95 Bertrand Nicquevert - 165893
96 Fred H Gage - 165690
97 Albert Sirunyan - 165384
98 Valarie Zeithaml - 164363
99 Robert Putnam - 163615
100 Peer Bork - 163394
Qeyd. Bu siyahıya sadəcə, istinad sayı dəqiq bilinən müəlliflər daxil edilmişdir. Keçmişdə yaşayan bir çox müəlliflər var ki, məsələn Kant, Riman, Nyuton kimi şəxslərin əsərlərinə olan istinad sayı qeyri-dəqiq olduğuna görə bura daxil edilməmişdir.
Bəşəriyyətin yox olacağı günə kimi daim təşəkkür etməli olduğu xanım, 1970-ci illərdə malyariyanın aradan qaldırılmasında onun və komandasının apardığı elmi-tədqiqatlar nəticəsində "artemizinlər" adlandırılan malyariya əleyhinə dərmanların ixtirası ilə əlaqədar olaraq 2015-ci ildə fiziologiya və tibb üzrə 85 yaşında nobel mükafatı alan ilk çinli qadın.
1967-ci ildə şimali vyetnam baş nazirinin vyetnam xalq ordusunda yayılmış olan və ordunun yarısını döyüş üçün yararsız hala salan malyariya epidemiyasının qarşısını almaq məqsədilə çin baş naziri zhou enlai'dən tibbi kömək xahiş etməsi və onun bunun önəminə mao zedong'u inandırması nəticəsində 600-ə yaxın alim, həkim və hərbçinin səfərbər olduğu "proyekt 523" kriponimli yüksək səviyyədə məxfi dövlət proyekti başladılmışdır. Bu proyekt başladılana kimi dünya üzrə alimlər 240 000-ə yaxın müxtəlif maddəni yoxlamışdı və heç biri malyariyanın müalicəsində effektiv deyildi. 1969-cu ildə bu xanım tədqiqat qrupunun rəhbəri seçildikdən sonra ənənəvi çin xalq təbabətində qeyd olunan reseptlərin tədqiqinə daha çox önəm verməyə başladı. Bunun üçün tək başına bütöv ölkəni gəzərək 640-a yaxın resept topladı. 1971-ci ilə kimi 2000 resepti komandası ilə birlikdə sınaqdan keçirdi. Nəhayət bir bitki effektiv oldu: yovşan. Əvvəl onlar onun tərkibindəki ekstraktı 1600 il əvvəl yazılmış kitabda qeyd olunan reseptə uyğun əldə etsələr də, bu nəticə verməmişdi. Sonra bu xanım bizim eranın 340-cı ilində yazılmış kitabdan öyrəndiyi məlumata əsaslandığını bildirərək qeyd etmişdir ki, isti su ekstraktın tərkibini dəyişir və ona görə də onlar onu aşağı temperaturlu efir istifadə edərək əldə etdilər. Meymunlar və siçanlar üzərində olan testlər effektiv olduğunu sübut etdi. 1972-ci ildə artemizin adlanan həmin ekstraktı xalis olaraq əldə etdilər. Həmçinin tu youyou bu maddənin malyariya əleyhinə effektivliyinin sınaqdan keçirildiyi ilk insandır.
Maddənin kəşfi on milyonlarla insanın həyatını xilas etmişdir. Hesablamalara görə tək 19-cu əsrdə malyariya 200 milyon insanın həyatına son qoymuşdur...
bir neçə ay əvvəl yazdığı məqalədə azərbaycan tarixşünaslığı ilə bağlı gözlənilməz bir şəkildə aşağıdakı tənqidi fikirləri səsləndirmiş sabiq siyasətçi, akademik.
"Növbəti problem, heç şübhəsiz ki, təbliğatımızın elmi əsaslarının zəifliyidir. Çox təəssüf ki, illər boyunca bizim təbliğatımız mənbələrdən çox, emosiyalara, pafosa, kütləvi psixoloji təlqinə istinad edib. Tarixçilərimiz ötən dövr ərzində inadla sübut etməyə çalışıblar ki, Azərbaycanda Gülüstan və Türkmənçay sazişlərinə qədər ermənilər olmayıb. Onlar bura yalnız çarizmin gəlişindən sonra köçürülüblər. Lakin digər tərəfdən, onlar bəyan edirlər ki, Qriqorian kilsəsinin mərkəzi Qaraqoyunlu hökmdarının razılığı ilə 1441-ci ildə irəvan yaxınlığındakı Eçmiədzinə köçürülmüş və həmin vaxtdan etibarən Azərbaycan ərazisində yerləşmişdir. Səfəvilərin, Əfşarların təbəəsi olan ermənilərin Azərbaycan hökmdarlarına daim güzəşt və imtiyaz xahişlərilə üz tutduqlarını sübuta yetirən onlarla sənəd mövcuddur. Biz bir tərəfdən haqlı olaraq Səfəvilərin və Əfşarların Azərbaycan türklərinin qurduqları nəhəng imperiyalar olduğunu bildirir, digər tərəfdən isə onların erməni təbəələrilə yazışmalarını görməzdən gəlirik. Belə yarımçıq məntiq ola bilərmi? Biz nədən çəkinirik? Bəli, Azərbaycan ərazisində çarizmin gəlişinədək, bütün digər icmalar kimi, azsaylı erməni icması da mövcud olub və onlar bizim babalarımızın qurduqları dövlətlərin təbəələri qismində yaşayıblar. Həmin dövrdə ermənilər həm Türkiyə, həm Rusiya, həm də bir çox Avropa ölkələrində yaşayıblar. Məgər bu faktlar sadaladığım ölkələrdə erməni dövlətinin olması mənasını verir? Əlbəttə ki, yox!
Bir daha bildirmək istəyirəm ki, biz tariximizlə üzləşməkdən ehtiyatlanmamalıyıq! Bizim keçmişimiz bizim həqiqətimizdir və bu həqiqət tamamilə bizim lehimizədir. Təbliğatımız tarixi həqiqətlərə uyğun qurularsa, onun effekti heç şübhəsiz ki, daha böyük olacaq."
1988 - 1991 azərbaycan milli azadlıq hərəkatının baş memarı. bəli, zarafat deyil. bu hərəkatın yaranması və geniş vüsət alması nə xalqın mübarizliyi ilə, nə də onun başında duran "azadlıq fədailəri"-nin şücaəti ilə əlaqəli idi. birbaşa olaraq qorbaçovun həyata keçirdiyi siyasi liberallaşma reformasiyaları - demokratizatsiya və glasnostın məntiqi nəticəsi idi. ölkədəki partiya nomenklaturasındakı bəzi partokratlar da moskvaya yaltaqlanaraq, iyerarxiyada daha da yüksəlmək üçün islahatları gedirmişcəsinə göstərməyə çalışıb, hərəkatın daha da genişlənməsinə şərait yaratdılar.
nə qorbaçovdan öncə, nə də ondan sonra bir yerə toplaşıb etiraz edə bilməyən azərbaycan xalqı, 17 noyabr 1988, 20 yanvar 1990-cı illəri yada salaraq sanır ki, öz azad iradəsi və heç bir qüvvədən qorxmayan cəsarətilə bu yürüşlərə, mitinqlərə qatılıb... hətta indi də elə düşünür ki, sanki, bugünkü xalq, o dövrdəki xalq deyil... ancaq daha başa düşə bilmir ki, bugün bacarmadığın şeyə - sözünü aşkar şəkildə deməyə və meydanlara çıxaraq etiraz etməyə sənə şərait yaradan sənin azad iradən, mübarizə ruhun yox, qorbaçov idi... daim lənətlədiyin qorbaçov...
sanki, bizim dilin imkanları çərçivəsində aşağıdakı misralardan daha ürküdücü təsvirinin mümkün ola bilməyəcəyi, vəziyyətdən daha ziyadə subyektiv olaraq qavranılan bir hiss:
Elə bil divarlar gəlir üstünə,
Qulağın səslənir, qəlbin döyünür.
Alışıb yanırsan sən öz tüstünə,
Nidalar gözündə suala dönür.
insanı tez yorar düşüncələr də,
Verib nəfəsini dərd udar insan...
Özündən başqası olmayan yerdə,
insan olduğunu unudar insan…
Bir günəş bəs edər, pərişan olma,
Sənin yüz Kür qədər göz yaşın olsa.
Min dərd hücum etsə, könül, sıxılma,
Bir nəfər dərd bilən sirdaşın olsa.
Demək olar ki, istənilən janrda və mövzuda əksər kitabı, elmi məqaləni, komiksi, jurnalı (əsasən avropa dillərində olan) axtarıb taparaq, birbaşa bu saytdan yükləyə bilərsiniz. Saytda 2019-cu ilin iyuluna olan statistikaya əsasən 2,3 milyon bədii olmayan (elmi-texniki, humanitar, ictimai) kitab, 2,2 milyon bədii kitab, 76 milyondan çox elmi məqalə (həmçinin nüfuzlu və ödənişli jurnallardan ), 2 milyon komiks, 0,4 milyon qəzet və jurnal sayı mövcuddur.
Qeyd. Google şirkətinin hesablamalarına görə indiyə kimi dünya tarixi ərzində təqribən 130 milyona yaxın kitab çap olunub. Təqribən bu kitabların 4 faizinə sahib olmuş olacaqsınız.
40-cı abş presidenti ronald reaganvaşinqtondakı sovet səfirliyinə gələrək səfirliyin xatirə kitabına sabiq sovet rəhbəri yuri andropovun vəfatı ilə əlaqədar öz başsağlığı diləklərini qeyd edir, fevral, 1984.
)
