blok başlıqlarını gizlət
stalin
andrei rublev
sigmund freud
bütün zamanlarda yazdığı ən əjdaha entrylər:
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
insan əlaqələrinin zədələnməyə ən münasib; dəyər anlayışının bayağılaşıb, öz tərki dünyalarına sığınan robot insanların yüz illiyində, artıq inanmaq istədiyim, elə gəlir ki aylar və günlər keçdikcə inandığım (lakin qəribədir: bu inanış, əlavə edilmiş vaxt ərzində azərkeşlik edilən klubun qol vurma istəyinə oxşardır – xilas, çırpınma – ) iki insanın bir yerdə yaşaması halı, sevgililik müəssəsinin bir üst leveli.
yeni yetməlik və ilk gənclik çağı evliliyə inanmamaqda (buradaki inanc təbii ki onun səmimiyyətindən gedir) azaddır. elə azad olduğu ölçüdə də haqqlıdır da. o dönəm – xüsusiylə böyüdüyümüz ölkə modelinin şərtləri çərçivəsində – başımız asanlıqla gicəllənir. bir xeyli dağılan, xoşbəxtlikdən uzaq ailələrlə böyüyürük. çoxu heç uzağa da getmir, götürür elə anasıyla atasını. sovet dövründən qalma dəmir evlilik prinsipləri (ki, zaman zamanı qovaladıqca işin içinə teistik möhfumlar da girir; ailənin müqəddəsliyi, toxunulmazlığı vs) uşağı, onun hələ yaşanmayan gəncliyini elə o vaxtdan zədələyir.
qonşularına, qohumlarına nəzər yetirir: gördükləri soyuq mənzərələr olur çox vaxt. bu onu qorxudur, anasının tək yatdığı gecələrdə ağlamalarını eşidib, atasının anasını döydüyünü görüb, anasının çarəsizlikdən başqasıyla atasını aldatdığını və yaxud da atanın, anasının yerinə başqa məşuqələr saxladığını görə görə inkişaf periyodu keçib. bu onu təkrar etdiyim kimi, evliliyə, onun gətirə biləcəyi səmimiyyətinə əngəl törədib.
gəncliyin bir digər ekolu isə, bunu sırf fərqlilik naminə müdafiyə edir. xüsusiylə gənc qızlar; həyatlarında bir dəfə sevgi hissiylə qarşılaşmayanlar, sevdiyi qadınla sevişməmiş bütün o kişilər; onlar da bir başqa faciəni – tolstoyvari ifadə etsəm, özlərinə məxsus deyil, kollektiv bədbəxtliyi – yaşayırdılar.
etiraf edim ki, mən də uzun müddət evliliyə qarşı olmuşam. o vaxtlar sevdiyim bir qadın var idi. əla vaxt keçirirdik, yaşanacaq çox şeyi (həyati mənada olmasa belə, xüsusi zövqlər əhatəsində) yaşamışdıq. bizə elə gəlirdi ki hər şey belə də davam edəcək, hətta o iddia edirdi ki bu təbiət qanunudur, bütün yunan tanrıları bizimlədir. lakin yanılırdı və mən bunu çox sonra, birbirimizdən ayrıldıqdan iki, üç il sonra anladım. bəli, yəqin ki indiyə qədər davam etsəydik həyatımda ilk dəfə bir qadına evlilik təklifi edərdim. o, böyük ehtimalla qəbul edərdi. ancaq təbiət ana bizi təhna qoydu, gəncliyin aldadıcı, axmaqyana söz və vədlər yığınından ibarət karnaval olduğunu öyrətdi. ümumiyyətlə yunan tanrıları da mif imiş, çox sonra öyrəndim.
və məsələ heç də o qadın deyil, o gedəcək, başqası gələcək. mən gedəcəm, başqa kişiylə sevişəcək. bax, əsl təbiət qanunu budur. buna heyfslənmirəm. əksinə, ödənilən bir bədəl var ortalıqda və indilərdə başa düşmək heç də çətin deyil ki, böyük danışmamaq, vaxtı çox uzatmamaq lazımdır. (hər nə qədər bunun özü böyük cümlə olsa da...)
hə, yadlıq yüzilliyi. insan əlaqələrini hamımızı müşahidə edirik.
– hey, mən steyk yeyəcəm.
– steyk? mən veganam, bizdə alınmaz.
və yaxud digər absurd səbəblərlə əlaqələr sona çatdırılır. yola vermə əsrində yaşayırıq. heç kim heç kimə qatlanmaq niyyətində deyil, naz çəkmək üçün başqa qapını döysünlər.
şopenhaur belə bir şey yazmışdı: hər kəs, qarşısındaki şəxsdə gördüyü, lakinin özünün yoxsun olduğu tərəflər naminə o kəsi sevir.
ancaq indi buna görə bu yaşlı filosofa götüylə gülərlər. cümləni dəyişdirirəm: şəxs, qarşısındakini, öz bəyəni və dəyərlərinə xidmət göstərdiyi üçün sevdiyini zənn edir.
doğurdan da elə deyil? the beatles sizin ən sevimli musiqi qrupunuz olduğuna görə və partnerinizdə sırf onları bəyəndiyinə görə diqqəti çəkmir? ya da dostoyevski oxuduğu üçün, fritz lang filmlərini analiz etmə bacarığına görə vs (ancaq səhv başa düşülməsin: vermək istədiyim məna, fizyolojik kompanentlərdən uzaqdır)
evlilik isə şəxsi fikirimə əsasən, elə gəlir ki (razılaşmamaq haqqınız əlinizdədir) bütün bu absurdluğu bir müddətlik belə olsa təxirə salmaq, insanları ciddiyətə qaytaran, on beş günlük aldatmacanı, bir neçə ilə çevirən bir möhfumdur.
xüsusiylə bəzi insanların elə işləri olur ki, onlar flirtlə ömür çürüdə bilməzlər. uşaq istəyə bilirlər. uşaq isə vacibdir. aranızda istəməyənlər ola bilər, zamanla keçər vəya keçməz, fərq etmir, ancaq çox böyük detaldır insan əlaqələrində.
uzun sözün qısası olaraq isə: deyəsən bu yaxınlarda bir qadına evlilik təklifi edəcəm. tələskənlikdir bəlkə də bunun adı, ancaq sevilən insanın itirilməsindən daha yaxşı hiss etdirəcəyi məlumdur.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
#1 "zerkalo"
kameranın tənha evdən sonsuzluq metaforası təbiətə (meşəyə) tərəf uzaqlaşması (geriləməsi) bir daha geri qayıtmayacaq keçmişə ithaf edilmiş, kinematoqrafiya tarixinin ən hüzünlü texniki səhnələrindən biridir.
#2 "dogville"
insanın ən qədim və köhnə olduğu ölçüdə də güclü instinkti, öldürmə istəyi, dogvillein final səhnəsində mənəvi orqazm həddinə çatır. başa düşülür ki, şərtlər və tələblər münasibdirsə, öldürmək qaçınılmazdır. gracein (nicole kidman) qərarıyla güllələnməyə məhkum olan dogville sakinləri, bir intiqam hekayəsinin tamaşaçı "qələbəsiylə" sonlanır. trierin dogvillei yandırmağa qərar verdikdə o məşhur gülüşünü yadıma salıram.
#3 " krótki film o zabijaniu"
hətta kieslovski reportajlarında ifadə edir ki, o son səhnəni çəkib qurtarmaqda çətinlik çəkirdik; bütün komanda dövlətin edamı qarşısında - bu fiction olsa belə - göz yaşları və emosiyalarını saxlaya bilmirdi. doğurdan da haqqlıdır ustad, yüz illik yeddinci sənət hələm hələm belə ağır səhnə yaşamayıb, görməyib.
#4 "psycho"
come on, o gülüş kimləri az da olsa otağa nəzər yetirməyə vadar etməyib?
#5 " close up"
makhmalbafın idarəsindəki velosiped kino tarixinin ən lirik finallarından birini yaradır.
#6 "breaking the waves"
#133818
göylərdən yerə səslənən çanların orkestral sədaları altında bütün günahlar əhv edilir.
#7 "the return"
isa metaforu ata, az yaşlı oğullarının olan qalan gücü hesabına ölü bədəniylə evə qayıdır. lakin təbiət onu aid olduğu yerə qaytarır. zvyagintsev şedevr yaradıb.
#8 "a clockwork orange"
alex, dövlət (sistem) tərəfindən "tərbiyyələndirilmiş" dostları, ailəsi və ümumi cəmiyyət panaroması nəznində, cəzalandırılır.
#9 " o melissokomos"
yunanlı kino şair theo angelopoulos bir daha öyrədir ki, insan sevib, dəyər verdikləri tərəfindən "sancılmağa" ən yaxın varlıqdır.
#10 "blow up"
nə mən yazım, nə siz bu zövqdən məhrum olun; aha, o qədər.
#11 "dancer in the dark"
qadının "qurban" motivində çox az film dancer in the darkın (şübhəsiz ki björk)ün də final səhnəsindəki faciəyə yaxınlaşa bilib. gözəl olanın içində gizli yuxuya getmiş çirkinliyi ifşa edir von trier.
#12 " the passion of janna d"ark"
artıq razılaşılır ki, kino tarixində janna d"arkı ən gözəl ifa edən aktrisa (ironiya: bu onun tək filmidir həmçinin) maria falconettidir. bədəni yandığı vaxt, bütün insanlıq günahları çiyinlərimizə yüklənirdi.
və bəlkə də von trier dreyerin yüklədiyi bu günahı, breaking the waveslə çiyinlərimizdən uzaqlaşdırır.
nisbi və ilk ağla gələnlər kateqoriyasından, arxivə ithaf edilir.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
təxminən dört min əvvəl (4000) bədənin daxili və xarici orqanları arasında üsyan baş verir. beyin insana ötürülən siqnallardan, bədəni və insanı idarə etmə gücünə görə özünü bədənin kralı elan edir. ürək beyinin bu fikirini absurt olaraq dəyərləndirir və, bir gün ərzində təqribi yüz min (100.000), il ərzində isə qırx milyon dəfə (40.000.000) səkkiz tona (8t) yaxın qan pompaladığından bəhs edərək özünün kral olduğunu bildirir. qaraciyər bu iki fikirinin insan bədənin krallığı üçün bəs etməyəcəyini, diafraqma vasitəsiylə hormonlar üstündə yaratdığı illuziyalardan danışır. ağciyər isə oksigenin qan dolaşımına onun idarə etməsiylə yayıldığını qışqırır. mədənin, penisin ortalığa çıxartdıqları fikirlər əsaslı sayılmasa da ortalıq gözlənilməz gərginlik həddinə çatmaqda gecikmir. son olaraq isə göt bütün fikirlərə ironik üz quruluşuyla cavab verərək, özünü kilitləyir. kilidləmə nəticəsini bir neçə gün sonra verir. ifrazat sistemində yaranmış tıxac zəhərə çevirilir və o zəhər qana, qandan, qara-ağ ciyərlərə, ciyərlərdən, ürəyə, ürəkdən isə beyinə qədər sürətli halda irəliləyir. beyin baş gicəllənməsini hiss edərək vəziyyəti idarə etməkdə çətinliklə qarşılaşır. hamı eyni ağızdan götün insan bədənin (həm də insanın) kralı olduğunu elan edir.
o üsyandan sonra insanların böyük əksəriyyəti götləriylə fikirləşməyə başlayaraq, beyinlə götün funksiyalarını qarışdırmağa başlayır və hələ də bunu davam etdirirlər.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
heç "yaxşı" xatirələrlə ağlıma qazınmayan, on bir illik karnaval.
ancaq xatırlamağa çalışır və gözlərimin qarşısına gələn ilk epizodu belə şərh edirəm: o vaxtlar siniflər "a" və "b" kateqoriyalarına bölünürdü. ikinci sinifdə "a" sinifində oxuyan g. adlı qıza platonik aşiq olmuşdum. çöl görünüşü xəfif kök, gözləri çəkik olan g, bir çox oğlanın diqqət mərkəzindəydi. ilk libido siqnalım adlandırdığım bu qıza kiçik məktub yazmışdım. məktubda, ondan xoşum gəldiyi, mənimlə sevgili olacağı təqdirdə özümü xoşbəxt hiss edəcəyim minvalında hisslərimdən bəhs edirdim. evimizdə yazdığım, bütün diqqətimlə gizlədərək məktəbə qədər üstümdə daşıdığım məktubu, bir sinif yoldaşım vaistəsiylə ona göndərmişdim. həyəcanlı halda cavabı gözlədiyim an, sinifə riyaziyyat müəlliməmiz daxil oldu. məni lövhəyə dəvət etdi. adını yaz dedi mənə. van den budenmayer yazdıqdan sonra məni çölə çıxardıb, məktubu göstərdi. bunu niyə yazmısan dedi? o an nələrsə qırıldı, çox utandım. yəqin ki sevginin nə olduğunu hələ öyrənməmişdi. yoxsa bu kiçik yaşlı platonik uşağa belə sual verməzdilər. xeyr, acılamadı, lakin səsi sərt çıxmışdı. qırıldım dedim də, xatırladım: qırılna böyük ehtimalla utanma hissim idi. g. böyük ehtimalla ona yazılmış və gülünc sözlərdən ibarət bu məktubu sinif yoldaşlarıyla paylaşırdı. bütün baxışları üstümdə hiss edirdim. niyə beləydi? belə olmalı idimi?
xatırladığım bir digər xatirə, sevilməməyimlə əlaqəlidir: bu "cool story" kateqoiyasına daxil olan hekayə deyil, səhv başa düşülməsin. bütün siniflərin "şef"ləri var idi, yadınıza düşər: bax, mən o uşaqlardan deyildim. buna nə fiziki gücüm əl verirdi, nə dəki başqa xüsusiyyətlərim. sinif qruplaşmalarının çölündə qalırdım. bu şəxsi istəyim deyil, onların məni istəməməsiydi. şübhəsiz ki bütün bunlar ilk beş illə əlaqəli olduğu üçün, indi bütün yaşananlara gülürəm.
həmişə "3" yaxşı halda "4" alan tələbə olmuşam. tarix sevmirdim, ədəbiyyat sevmirdim, riyaziyyat sevmirdim, idman dərsini sevmirdim. bütün bu ailələri utandıracaq qiymətlər qarşısında o sinif yoldaşlarının kinayəli gülüşləri gəlir gözlərimin qabağına. hətta bir dəfə bir müəllimin haqqımda dediyi kimi: "səndən bir zibil olmayacaq" bu sözlər o vaxtlar mənə təsir etmişdi; lakin indi, indi o sözləri başa düşürəm: olimiyadalara qatılacaq dərəcədə savadımın olmaması, məni onun gözündə avtomatik zibillə bərabərləşdirirdi. və bütün bu ifadələr sadəcə mənə də deyil, eyniylə mənim statusumda olan, mənə oxşar digər şagirdlərə də səslənirdi. sındırma politikasıydı bu. ss zabitlərinin təhqirlərinə oxşar bu ifadələrin bizə səsləndiyi yaşa baxın: on üç, on dörd. yeni yetməliyin qapını döyəclədiyi çağlar. təhlükənin fərqində deyildilər?
bir digər sındırma politikası sinifləri ayırmaqla oldu: a, b, c sinifləri. a sinifində sadəcə dahilər, b sinifində sadəcə normallar, c sinifində isə sadəcə axmaqlar oxuyacaqdı. mən "c" kateqoriyalı şagir idim. sinifdəki üzləri indi yadıma salmağa çalışıram. türməyə düşdüyümüz ilk gün idi. bu etibarsızlaşdırırdı. "c" sinifindəki kütbeyinin "a" sinifindəki dahini sevməyə necə cəsarəti olardı axı? ən yaxşı halda "b" sinifindən dostların olardı... qəribədi, səkkiz illik böyük dostluqlar bu kiçik manevrayla tələyə düşmüşdü. müəllimlərin də sinifə görə reaksiyaları dəyişirdi: a sinifindən xoşbəxt ayrılan ingilis dili müəllimi üçün c sinifinin aurası əzab vericiydi. hamı o kolonyanı barmaqla göstərirdi. sinifin adı auschwitz idi.
bir xatirə daha: bir gün dostum m. və e. ilə dərsdən çıxmış, səkiylə, hər gün olduğu kimi gülərək, gülməyə bəhanə axtararaq evə yollanırdıq. e. aramızda ən gülməli olanı idi. insanların yeriyişləriylə məzələnir, qadınları məsxərəyə alır, bizi güldürürdü. və elə bir günlərin birində bir xoşa gəlməz, hətta acı uşaqlıq xatirəsiadını verə biləcəyim hadisəylə qarşılaşdıq: bizdən hardasa iki, üç yaş balaca bir qız səkinin kənarında dayanıb, yola keçməyə hazırlaşırdı. üçümüz də onu fərq etmişdik. e. qızın bu tələskənliyini yumorla yozaraq: indi maşın onu vurub ayaqlarını göyə qaldıracaq, dedi. gülərək, təsdiqlədim. m. gülməkdən özündən getmişdi. axı nə var idi bu cümlədə? qız yolu keçərkən qabağını avtobus kəsirdi. və bir volvo markalı maşın, eyniylə e.nin təsvirində olduğu kimi, balaca qızcığazın ayaqlarını göyə qaldırmışdı... üçümüz də iyirmi metr sürüklənən qızın qanlı bədəni qarşısında donaraq qalmış, nə edəcəyimizi bilmirdik. bəli, qız elə oradaca keçinmişdi... və indi təzədən soruşuram, nə var idi bu cümlədə? niyə o qədər gülməli gəlmişdi qulağımıza? ciddi olaraq onun ölümünümü istəmişdik? zənn etmirəm, bizim sadəcə gülüşə ehtiyacımız var idi və günülük tələbatımızı ödəyirdik.
soyuq havanı pozaraq, gülməyə başladım. olur belə şeylər, gəlin gedək dedim. e və m sözlərimə qulaq asmışdılar, lakin bu təkrarlanan gülüşümü başa düşmədiklərini hiss etmişdim. evə gəlib hadisəni fikirləşdim. o qızın yaşadığı, yaşayacağı bütün hekayələr ölmüşdü, geriyə heç nə qalmamışdı.
uzun depressiya yaşadım. nə olsun, bunun müqabilində səhərsi gün e və m yenə də gülməyə davam edirdilər. hətta bu epizot o qədər təsir etmişdi ki, gülməyi uzun müddət həyatımdan çıxartdım. o qızın ruhuyla yaşadım bir neçə il. yerdə yatan ölü və isti, kiçik bədəni gözümün qabağından getmirdi.
və bir xatirə daha: keçən həftələrin birində, təsadüfən, köhnə bir sinif yoldaşımın sosial şəbəkədən profilini tapdım. bir neçə saatımı ayırıb, bütün o dahiləri, normalları və axmaqları müşahidə etdim; bu artıq üzümü güldürməmişdi. məni təpikləyən şefin işsizlikdən statusu, məktubumu gülərək sinif yoldaşlarına oxuyan g. nin bəsit eşq cümlələri, olimipyada gözbəbəklərinin bir labirintə ilişib qalmaları və digərləri, digərləri... səmimi deyirəm, fikirləşdim: aramızda bu uçurumu yaradan nə olmuşdu? ölkəni tərk edişim? xeyr, yüzlərcə beləsi var. işim? yəqin ki.
işdir, fikirləşirəm: indi o partalara qayıdıb otursaq, aramızda yüzillərin olduğu açıqdır. bu məmnuniyyətim deyil, məni təəccübləndirən sosyolojiq bir şeydir: "səndən bir zibil olmayacaq" cəsarətinin sındırmaq istədiyi bir fərd, bu cümləni işlədən müəllim və bu cümləyə gülən tələbəylə necə yer dəyişdirmişdi?
yəni, mahnıda da deyildiyi kimi, ömrümün sadəcə əvəzolunmaz deyil, qaranlıq illəridir həmçinin. bir gün belə darıxmamışam.
ancaq bir şeyi dəqiq öyrədib o illər: zaman hər şeyi dəyişdirmək gücündədir.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
karamazov qardaşları, yaradılış tarixinin ən köhnə (köhnə olduğu ölçüdə də dünyəvi) hekayəsini işləyir: atalar və oğullar. və dostoyevskinin axırıncı romanı üçün seçdiyi bu leitmotif heç də təsadüfi sayılmasın: bu, illərcə yaşama yığılan təcrübələrin, sibir yollarında cücərməyə başlayan və bütün romançı kariyerası boyu bir insan kimi doğularaq, böyüyərək, yetişkinləşərək periyod keçirən düşüncələrin, xarakter parçalarının su üstünə çıxma halı, bir şeirə (bəli, romandan daha çox, bir lirikaya) çevrilişidir.
roman tarixinin ikinci keçid dövrü (xıx. əsr) realizm ekolunun ən estetik nümunələrindən birini (bəlkə də birincisini) təhlil etməkdən, eyniylə cinayət və cəza kimi, çəkinirəm. bu tərz romanları bir dəfədən başa düşmə cəhdi xeyli qəliz olmaqla yanaşı, biraz da cəsarət işidir. deyək ki siz karamazov qardaşları tərzi romançılığı qavrayıb, əsərin üstünüzdə yaratdığı illuziyanı (ah, yanıldıcı, çox vaxt da saxta) illuziyanı yazıya, bir dosta, hər şey bir tərəfə, özünüzə yansıtmaq istədiniz; bəs sonra? bu yansımanın əslində bir yanılsama olduğu fikri sizi əsrinə çevirməzmi? bu dəli cəsarətdir; ancaq, bu cəsarət haqqından istifadə edib, xarakterləri haqqında yazacam...
fyodor pavloviç karamazov: çarizmin hökm sürdüyü dövrlərdə evləndiyi qadınlar tərəfindən burjua varlıq halına gələn pavloviç, həmçinin hekayənin davam etdiyi kiçik kəndin içində, insan şəhvətinin yaşlılıq halını göstərir: dostoyevski, xarakteri üstündən (bunu böyük cəsarətlə karamazov qanı adlandıraraq) orta təbəqənin cəsarətini, (hürkmüş, ehtiyatlı cəsarətdir bu) kilsə (ümumiyyətlə dövrün indivindualizmlə teizm) əlaqələrini işıqlandırır. oxuduğum bir digər mənbənin iddiası isə, pavloviç xarakterini dostoyevskinin kiçik yansıması olaraq görürdü. dostoyevskinin karamazovları yazdığı yaşla, pavloviçin yaşı hardasa yaxındır. mövzudan kənarlaşmayaraq, davam edirəm: şəhvət sözü məni fikirləşdirir. sanki bu ilahi və şeirsəl səsləniş romanın arxa pərdəsində gizlənən böyük qəhqəhədir. cinsəl yaşamın son illərində tərs mütanasibliyə uyğun formada libidonun yüksəlişi. elə dostoyevski də altını qalın xətlə çəkərək, xəbərdarlıq edir: ifadə edir ki, fyodr pavloviç ilk gənclik illərinə nəzərən, yaşlılıq çağlarında şəhvətin tələsinə daha asanlıqla düşürdü. burada isə diqqətimi ilk gənclik sözü çəkir: gənc karamazovun üç şəhvət meyvəsi mövcuddur: dmitri (mitya) karamazov, ortancıl, ivan karamazov və isanın bir digər bədənlə zühru, aleksey (alyoşa) karamazov. bu üç oğula bütün roman boyu şübhəli oğul damğası daşıyan, smerdyakovda daxil edilir. və indiki, yaşlılıq dövrünə qayıdıram pavloviçin: o, ilk oğlu mityanın dəli kimi aşiq olduğu qadını sevməktə, onu oğlunun əlindən almaq üçün hər bir yola əl atmaqdır. romanın ortalarında heç gözlənilməyən (əslində işarələri verilən, lakin inanılması çətin) ölümü isə şəhvətlə deyil, kiçik, unudulan intiqamla əlaqəlidir. şəxsən bunu təxmin etmək mənim üçün çətin idi. dostoyevski rahatlıqla sağı göstərib, solu vurmuşdu.
dmitri karamazov: evin ilk göz ağrısı, anasının ölümündən sonra atasından uzaqda böyümüyə məcbur buraxılmış, bədbəxt! ona bədbəxt deməkdən zövq alır və onun bu ifadədən inciyəcəyini, köpürəcəyini heç fikirləşmirəm. mitya, romanın ən bədbəxt, zavallı piyonudur. ona xarakter demək də gəlmir içimdən. halbuki fikir verilsə, dostoyevski onu daha canlı, daha detallı, daha inamlı təsvir edirdi. kim bilir? bəlkə də sözü gedən canlılıq, ağır realizm onu məndən bu qədər uzaqlaşdırır... amma yox, uzaqlaşdırmaq sözü səhv seçilmiş ifadədir. mitya qürurlu, tez əsəbləşən, özündən çıxan, vurub ətrafı dağıdan, lakin saf insan kimi hələ də sevgiyə inanan və böyük qürur hissiylə sevəbilən varlıqdır. onun katerina ivanovayla başlayan alçaldılmış hekayəsi, gruşenkanın qarşısında mityanın alçalmasıyla davam edir. bir dəfə qeyd etmişdim, bu ikinci olsun: dostoyevskinin xarakterləri alçalmışlıqdan böyük zövq alan varlıqlardır. söz gəlimi; mən 9.dərəcədən məmur kolyanov... içki içən, arvadı tərəfindən üzü tüpürcəkli, alçağın biriyəm! vs... qısacası, bunu etiraf etməkdən çəkinmirlər. mitya haqqında isə iki polemikanı deşəcəm: birincisi ata qatilliyi və qürur; ikincisiysə katerina ivanovna və gruşenka arasında sıxışıb qalan qürur və alçalmışlıq.
ata qatili
mitya anasından ona qalan sərvətin alt min rublnu alaraq, atasından bir daha pul istəməyəcəyini bildirir. lakin sonrasında cərəyan edən hadisələr onu bir daha atasına ağız açmaq məcburiyyətində qoyur. o, katerina ivanovnadan borca aldığı üç min rublu, bir gecənin içində gruşenkayla yeyir. bununla iki tələyə birdən düşür mitya: birincisi o nişanlısı katyaya xəyanət edir; ikincisiysə, bu qədər böyük miqdarı necə geri qaytarmalı olduğundan xəbərsizdir. özünün də ifadə etdiyi kimi, dmitri karamazov qatil ola bilər, ancaq oğru, oğru əsla! qürurlu və axmaqyana ifadələrdir. mitya atasından o pulu almaq üçün müxtəlif yollara əl atır. lakin pavloviçin başına vuran şəhvəti, qaçınılmaz tragediyanı özlüyündə gətirir: bu yaşlı burjua, pulu onunla evlənəcəyi təqdirdə gruşenkaya vermək niyyətindədir... dmitri buna görə onu dəfələrlə döyür, hər kəsin içində alçaldır, üzünə tüpürür. getdiyi içki məclislərində onu öldürəcəyini, bəhs edilən üç min rublun ona aid olduğunu dəfələrlə, həmçinin qarşısına çıxan hamıya qışqırır.
nəticədə bir gecə yarısı pavloviç qətlə yetirilir. bütün diqqətlər mityanın üstündədir.
katya və gruşenka
hansını sevirdi dmitri? ayaqlarına dolanması üçün lağ etdiyi katyanımı, yoxsa onu rəzil rüsvay hala gətirmiş, alçaltmış gruşenkanımı? məncə hər ikisini; lakin fərqli formada: mitya sevgi əksikliyi ilə böyümüş uşaq idi. onun şəhvətə, sığallanmağa ehtiyacı hiss edilirdi. qüruru da bu səbələrdən gün işığına çıxmışdı. bir tərəfdən bir qadına xəyanət, digər tərəfdən oğru olacağı reallığının onu qəhr etməsi. dediyim kimi, mitya romanın ən yazzıq uşağıdır.
ivan karamazov: böyük inkivizitorı təmsil edən ivan, təsvir etdiyi hekayəsiylə bir yerdə, rus insanının şübhəsini təmsil edirdi. tanrı tanımaz, kilsəyə qarşı şəxsiyyəti, üç oğul arasında onu daha çox pavloviçə yaxınlaşdırırdı. ivan dmitrinin nişanlışı katerina ivanovnanı sevir, lakin bu eşqi mümkünsüz adlanırdı. mitya hər nə qədər duyğunun (sentimentallığın) xarakteridirsə, ivan da o qədər, onun əksinə məntiqin ifşasıdır. ələlxüsus romanın sonlarına tərəf şeytanla monoloqlarını fikirləşirəm. orada hər şeyi ifadə edir əslində: atasının ölümünü o hamıdan çox istəyirdi. lakin məntiqi, bunu sadəcə istək olaraq sərhədləmişdi. və məhkəmədə dediyi bir ifadəni necə yaddan çıxartmaq olar: kim istəməz ki atasının ölümünü?
alyoşa karamazov: onu, isanın bir zühruna oxşatmışdım. romanın ən masum xarakterindən (qəribədir, məsum olduğu qədər də böyük günahın təmsili olaraq da oxunur) bəhs edirəm. rahib olmaq xəyalındaki bu gəncin ürəkdən sevdiyi şəxs zosima babadır. çöldə davam edən yaşamın uzağında, incilin içinə qapılaraq günahsız yaşamaq istəyindədir. lakin zosima babanın ölümünə yaxın xahişiylə çölə çıxmağa, baş verəcək fəlakətin qarşısını almağa qərar verir. zosima baba ona, bir fəlakətin yaşanacağını deyir. alyoşa bir isa kimi qurtarıcı rolundadır. romanın bütün qəhrəmanları tərəfindən sevilən (o qədər sevilən ki, oxucu şübhəyə düşməkdən özünü ala bilmir: bu qədər sevilib, rəğbət görməyin nəyi yaxşıdır axı?) hörmət edilən alyoşa, qardaşı mityanın atasını öldürmədiyinə yekdilliklə inanır. lakin ona xatırladırlar: kim olursan ol, nəticədə karamazov qanı daşıyırsan. içdən içə hiss edilən bu ağrı, zosima babanın ölümündən sonra bu gənc oğlanın günah işləmə istəkləri, bir tərəfdən bu qan teoriyasını isbatlamaq gücündədir. alyoşa roman boyu tanrı/insan söhbətlərini bir çox xarakterlə danışır. tanrını, incili sonuna qədər müdafiə etsə də, sanki bir tərəfdən şübhəli, onun varlığına sonuna qədər inanmamaqdadır...
smerdyakov: bu, #150946 cı entrydən bir pasajın altını qalın xəttlə çəkirəm: lap deyək ki, sələmçi qadını pis, daşqəlbli olduğuna görə belə tez unutduq. bəs ən xırda xarakterli obrazlara belə mənəvi dərinlik qatan dostoyevski, lizavetaya qarşı niyə belə səthi yanaşır? bu böyük ürəyə malik qıza, niyə kiçik xarakterli, fağır obraz kimi davranır? (...) raskolnikov nə edibsə, əslində özünə edib. qurduğu həyatın əzabını çəkməkdədir. sırf bunu vurğulamaq üçün, lizavetanın əzabı bir o qədər də qabardılmır və nəzərə çarpmır əsərdə. lizavetanın ölümü cinayət hüququ mövzusudur, dostoyevski isə bizə daha yüksək bir hüquqdan bəhs edir. yazarımız haqqlıdır; lizanın şeirsəl ölümünə, vicdanı ləkələməmək, leitmotifi zədələməmək adına səthi yanaşılıb. ki, eyniylə smerdyakovun bu mətndə qabardılmaması kimi... smerdyakov bir dəli qadından doğulan uşaqdır. hardasa bütün kənd bu uşağın şəhvət tələsinə düşən fyodor pavloviçin oğlu olduğunu iddia edir. və dostoyevskidən fərqli olaraq, mən onun üstündə biraz durmaq niyyətindəyəm: lizanın ölümündəki səthi yanaşma anlaşılandır; lakin smerdyakovunki deyil. dostoyevski romanın sonuna qədər var olan şübhəni açıqlamır. bu təbii ki o dövrlər üçün (tibb misalı) mümkünsüz idi; lakin dostoyevskinin romanın içinə daxil olması (elədir, dostoyevski mityanın məhkəməsində, hər şeyi bildiyi halda səssiz səssiz oturmuşdu!) bu qaranlığa aydınlıq gətirə bilərdi. şübhəsiz ki də gətirdi. ancaq başqa formada, yenə solu göstərib sağı vurmasıyla: cinayəti işləyən smerdyakovdur. lakin bunu pərdələyən o üç min rublu oğurlamasıdır. smerdyakovun pavloviçi öldürməsi pula görə idimi? təbii ki deyil, o bunu ustalıqla ivanı məxsərəyə alaraq, sırf ivanın istəyi üçün etdiyini deyir. əslində isə o uzun illər idi bu anın xəyalıyla yaşayırdı. yəni, dostoyevski bu axmaq adlandırılan, lakin təməldə böyük ağıla sahib dördüncü karamazovu, səthi yanaşma, günahı başqasının üstünə yıxma metoduyla mükafatlandırır. qeyd edim ki, smerdyakov romanda sevdiyim ikinci xarakterdir...
gruşenka: haqqında qısa yazacam. min səhifəlik sütunların arasında sevgisi heç də təbii, şəffav, içdən, safca gəlmədi. modern qadın tipologiyasının bir digər (və əsas) üzü olan bu qadın, dostoyevskinin qadın təsvirləri arasında ən qəddar olanlarındandır. heç şübhəsiz ki bir digəri üçün bu, nastasya flippnovnadır. (bax: idiot)
katerina ivanovna: ah, katya, katya... lirik qadındır katya. cinayət və cəzadaki katerina ivanovnanın cavanlığını xatırladır. qürurlu, qadının qəzəbi və lirizmidir.
və
kolya krosotkin: romanın ən sevdiyim, on üç yaşlı gənc sosyalisti, alyoşanın dostu, rus kəndlisini axmaq yerinə qoyan, lakin dostu ilyuşaya görə pervzonu* pervzon ilyuşanın çörəyə batırılmış iynələri qarşısına atdığı və yaraladığı itdir (bu fikri də ona smerdyakov vermişdi ) tapıb, onu xoşbəxt edəcək dərəcədə də müdrikdir. gələcəyin, sosyalizm siqnallarıdır kolya...
dxaniyamın çatdığı qədər yazmağa çalışdım. daha yazılmayan üstündən səthi keçilmiş yüzlərcə detal var. bir üst entrydəki fikrimi təkrarlayaraq bitirim, mənə görə dünya ədəbiyyat tarixinin ən güclü romanı.
yaşasın karamazov qanı!
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
məncə artıq sözlük haqqında fikirlərimi bildirməliyəm.
ironiya, yumor hissi yüksək insanlar var və belə bir dünyada onların varlığını bilmək maraqlıdır. yumor və ironiyanın dərəcələri biraz da yüksəlməlidir, bunun üçünsə bol-bol özünüzü dolamağınız lazımdır. zamanla olacaq.
ailə məişət problemlərindən əziyyət çəkən, atalarını, analarını rahatlıqla öldürüb, biraz da inkişaf etsələr, camus olacaq insanlar var, o insanları bəyənirəm. amma o insanların bir əlin barmaq sayısı qədər olduğunu da görə bilirəm. problem çatışmamazlığından özünə tragediya yaradan insanlar var. zamanla keçəcək.
natamamlıq kompleksi olan, həyatında ki yeniliyi paylaşmaq üçün dolayı yollardan istifadə edən insanlar var, onlar da maraqlıdır. zamanla böyüyəcəklər.
çox güclü, tək tərəfli fikirləşməyən yazarlar var, onları küsdürməmək lazımdır. burada ciddi fikirləri olan insanları fərq edirəm. sadəcə tolstoy olmadıqlarına görə yetəri dəyərləndirilmirlər. zamanla inanacaqlar.
sözlük, hər sualın cavabı zamanla verilir. good luck
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
fyodor mixayloviç sevgi istedatsızı deyildi; əksinə, onu, eşqin qürursuz uşaqlarından hesab etmək olardı. fedya kimi insanlar sevəndə dəhşətli sevirlər. o qədər dəhşətli ki, sevgiləriylə necə davranmalı olduğunu bilmir, eşqdən əldə etdikləri xoşbəxtliklə bacarmırlar; və bütün bunların müqabilində hər şeyi iyrəncləşdirir, sevdiklərinə mənəvi zərər ötürürlər. həqiqətən də var belə insanlar. hər nə qədər qəribə səslənsə də, onlar sevgiləriylə ziyan vururlar. - məni o qədər sevirsən ki, sevgindən iyrənirəm.
deyirlər ki, eşq qürursuzdur. böyük qələt edirlər zənnimcə, amma o qədər də səthi olduğunu fikirləşmirəm. fedya kimilər eşqdə qürursuzlaşırlar. ya da belə: eşq onları it qüruruna dönüşdürür. məhv olurlar. dünyanı bir qadından vəya bir kişidən ibarət görəcək həddə korlaşırlar. hərəkətləri başa düşülmədikcə aqressivləşirlər - əslində, təməldə, hər şey onlar üçün yaxşıdır, amma korun mahiyyəti bəllidir: o, görə bilmir - və çox sonra gözləri açılanda, hər şey ona sadə və axmaqcasına gəlir.
mənim yüz illik gözlərim və dünyadan qoca təcrübələrim eşqi üçün yerlərdə sürünən çox bədənlər və ruhlara şahidlik edib.
məsələn elə bizim fedyanan polina suslovanın hekayəti kimi.
deməli dostoyevski, parisdə suslovanı görəcəyindən həyəcanlansa da, hələ də onu səbəbsiz və qəfil tərk edib getmiş bu qadına olan qəzəbi soyumaq bilmirdi. suslova, dostoyevskinin onun yanına – parisə gələcəyi xəbərini gündəliyində bu cümlələrlə təsvir edir: “bugün dostoyevskidən bir məktub gəldi. məni görmək üçün səbrsizləndiyini yazıb. yazığım gəlir ona!”
parisə çatdıqda, suslovanın kiçik pansionatlardan birində qaldığını öyrənir. yanına gedir, qapını döyür; suslova onu dəyişmək bilməyən baxışları və solğun simasıyla qarşılayır. dostoyevski suslovanı özünün qaldığı yerə aparır, ondan hər şeyi danışmasını istəyir: lakin yol boyu ikisi də dərin səssizliyə qapılırlar. dostoyevski, yolda bir neçə dəfə ağzını açsa da, tələsməsi üçün faytonçunun üstünə çığırmaqla kifayətlənir.
nəhayət ki, evə çatırlar, içəri daxil olan kimi dostoyevski suslovanın qarşısında diz çökür və onu itirdiyi üçün peşmanlığını dilə gətirir. əvəzində isə suslova onu sakitləşdirməyə çalışaraq, parisdə tanış olduğu yeni sevgilisi – salvadordan danışır. suslovanın gözyaşları içində danışdığı hekayəni dostoyevski donuq baxışlarla dinləyir və ondan xoşbəxt olub olmadığını soruşur. cavab “xeyr” idi. dostoyevski bir qədər əvvəl qulaq kəsildiyi hekayəni təhlil edirmiş kimi dillənir: “necə olur ki, həm sevir, həm də xoşbəxt olmadığını deyirsən?” suslova alçaldılmaqdan duyduğu həzz və dostoyevski üzərində qazandığı qələbənin məmnunluğu ilə bildirir ki, ondan fərqli olaraq, salvador sevmir. dostoyevskinin gücü: “onu kölə kimi sevirsən hə? dünyanın o biri ucuna da olsa onunla birgə getməyə razısan. bir gün başqasına aşiq olacağını bilirdim. mənə olan hisslərin təsadüfi idi”, – deməyə yetir.
fedya peterburqa, suslova isə parisə yollanır. suslovanın bir vaxtlar gözlərində ilahiləşdirdiyi dostoyevski, bu eşqdə təlxək obraza dönüşür. gözdən düşür. bir il sonra da ölür.
biz əksərən ya çox sevirik, ya da ümumiyyətlə sevməyi bacarmırıq. ortasını tutuzduranda isə deyəsən xoşbəxtlik haqqında azca danışmağa haqqımız çatacaq.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
nostalji (yəni, keçmiş) yaxşı vəya pis - qətiləşmiş olandır. və deyim ki, insanın, sözügedən qətiyyəti qəbullanmağı xeyli çətin və ağır olur. keçmiş - kaşkilərin, peşmançılığların vətənidir. heç nəyin əvvələ qayıtmayacağı, əvvəlki tək olmayacağı fikiri insanda çarəsizlik yaradır.
bugün (yəni, indi - anın daxilindəki "keçmiş") - bulanığdır. ona görə də heç vaxt indiki zamanda, anı yaşamaq fikirinə inanmağım gəlməyib. insan, anın daxilində qeyri-şüurlu varlıqdır; indinin mühakiməsini ya keçmiş, ya da gələcək həll edə bilər. çünki anın sürətiylə insanın zamanı qavrama sürəti tərs mütənasibdir; ona görədir ki insan heç vaxt anın öz formal zamanını tuta bilmir. zaman - ən dərində, mühakimə prosesidir. insan isə ancaq və ancaq ya keçmişini ya da gələcəyini mühakimə edə bildiyinə görə indiki zamanın davam ediciliyi, yanılğıya yaxındır.
gələcək - müəmmadır. insanın keçmişə yazdığı məktub öyrənilmiş çarəsizlikdirsə, gələcəyə yazdığı məktub da xəyalpərəstlikdir. (gələcək ümidvericidir, deyirlər)
gələcəyə məktub yazmaq mənlik deyil, belə bir şeyə cəhd etsəm belə, inanmıram ki mən də alınsın. ancaq keçmişə - xüsusiylə yeni yetməliyin ən qızıl çağı və həndəvərlərinə - bir şeylər xatırlatmaq olar.
indi yazılan yaşın (carpe diemin yanılğı dolu mühakiməsində) dəyərini itirsə belə...
- o vaxtlar, yaşın etibariylə sənə şübhəli gələn, lakin zaman ötüb, illər və təcrübələr dəyişdikcə qətiləşən bir şey var və bunu gec (ağrılı, sancılı olsa belə) qəbul edəcəksən: heç nə, heç vaxt istədiyin kimi olmayacaq; bilirəm, bunu qəbul etmək çətin gələcək sənə; həqiqəti ifadə etmədən dolaylı yollara əl atmaq köhnə məharətindir; ancaq həyat sənə özü başa salacaq.
- yanında sənə bağlı, həmişə olmasa belə uzun müddət yanında dayanacağına inandığın bir qadınla yaşayırsan. eqoist olsa da, sənə dəyər verir. elə bilirsən ki çıxıb getməyəcək. yanılırsan, bir səhər, bütün əşyalarını ağlaya-ağlaya çamadanlarına yığıb səni tərk edəcək. içində nəhəng bir rahatlıq var. bilirsən ki, geri qayıdacaq. o, həmişə qüruruna uduzanlardandır. qürurları bir parça zədələnsin, bax necə sürətlə qaçırlar. o ki, sakitləşir, əsəbləri soyuyur; bax qaçdıqları sürətlə geri qayıdırlar. lakin səhv etmirəmsə 19 oktyabr səhəri deyil. çıxıb getdiyi anda qapını arxasıyca çırpıb, siqaret yandırıb, tək qalmağın bəxş etdiyi xoşbəxtliklə musiqi dinləməməliydin. o, o gündən sonra sənə heç vaxt qayıtmayacaqdı. ilk sevgin, səni həmişə uzaqlardan təqib edəcəkdi. sən sonra çox kədərli musiqilər dinləyib, çox siqaret kötükləri söndürəcəksən. çoxları girib, çıxacaq. onu xatırladan bədənlərlə sevişib, gözlərini yumub başqa dodaqları öpdükcə onu təsəvvürünə gətirəcəksən - bunlar zamanla sənə ağır təsir etsələr də, keçəcək. zaman, öz hökmünü sakitləşdirməklə verəcək.
indi o, başqasıyla xoşbəxtdir - vəya bilmirəm, bəlkə də xoşbəxt görünməyə çalışır. bu ikincisi, zədələnmiş kişi qürurunun bir uydurması, təsəllisi də ola bilər. yox, zaman səni özü öz əlləriylə böyüdüb, yetkinləşdirəcək.
- oxuduğun fakulteti, indi oxuduğun bir başqa fakultet kimi - bitirə bilməyəcəksən. sənin sonluqla bağlı, bitirməklə əlaqəli çox ciddi problemlərin var. hekayələrin kimi, sevgilərin kimi, dostluqlar və bir şəhərdə yaşamaq kimi. səni on yeddi yaşında, qeyri müəyyən gələcəyin ən böyük və axmaq xəyalpərəstlərindən birisən və buna görə səni günahlandırmıram; bu özü yaşının xarakteristikasında var.
- atanla hələ yeddi il sonra görüşəcəksən. yolda görsən tanımayacağın şəxsi qabağında oturmuş halda tapacaqsan. ümumi hərəkətlərinin repertuarını təqib edib, onu tanımağa cəhd edəcəksən. o yaşlarda ona qarşı heç nə hiss etmirdin, indi də xüsusi heç nə hiss etmədiyini bilmiş ol; lakin bir fərqlə: onu kəşf etmək eşqi içinin dərinliklərindən sənə tərəf gülümsəyir.
- bir dəfə çox ciddi ölüm təhlükəsi yaşayacaqsan. və sənə məlum olacaq ki, yaşamın ən uzun gecəsi 21 dekabr deyil, insanın ölümə çox yaxın olduğu halda, yaşamı seçdiyi gecədir. o gecə sənə oxuduğun bütün kitablardan daha çox şey öyrədəcək.
- artıq flirtlərlə ömür çürütmürsən. bu, yaxşıdır. kifayət dərəcədə bəzi insanların heyfini başqalarından çıxartdın. bir gün fikirləşdin ki, bəsdir, normal həyat yaşamaq lazımdır. düzdür, evlənmədin, ən uzun münasibətin on yeddi yaşına təsadüf etsə belə, sənə hələ də normal bir yolun axtarışındasan.
xülasə, hələ çox böyüməli olacaqsan, yoldaş van den budenmayer.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
on beş yaşım var. litsey cəbhəsində dəyişən heç nə yoxdur. siqaretə təzə başladığımız aylardır və litseyi bitirib, ölkədən siktirib getmək dərdindəyik. o vaxtlar coolluğun təzə başladığı vaxtlardır. saçlar uzanmalı, gitara öyrənilməli, qadınlar kəşfedilməlidir. on beş on altı yaş, iki üç ortaq məntiqli dostlarla bunları fikirləşirdik.
təhlükəli məhəllərdə böyüməsəm də, yetəri qədər samballı küçələrdən keçirdim. o vaxtlar aliye deyə serial var idi və krosnu adlanan peykimiz də yox idi. izləmirdim. amma bir dəfə günorta nejat işleri və serialı fərq etmişdim. maraqlı gəldi. sırğasını fərq etdim. ağ halqa o qədər xoşuma gəldi ki, həftəsonu iynəylə, gigiyenik dəyərlərə məhəl qoymayaraq qulağımı deşdim. on altı yaşında, nejat işler dəstəyi ilə.
sonra o adamı izləməyə, nələr etdiyinə fikir verdim. oxşar tərəflərimiz var idi və oxşar tərəflər insanları bir birinə çəkirdi. hər nə isə. qulağım şişdi, yara tökdü. deşik qapqara olmuşdu. bakı kimi yerdə küçədə cool olacam deyə deşilən qulağın deşiyi bir həftə keçməmiş öz özünə bağlandı.
litseyi bitirib, bir təhər siktir olub getdik. qulaqlarda deşildi, saçlarda uzadıldı. rock "n" roll girmişdi həyatımıza.
punk, rocknroll, underground, estetikalar, nə isə. sonra zamanla böyüməyə başladıq. nejat bütün bu müddətlər boyu yaddan çıxmamışdı. barda əfsanəsiylə egzozcu selim-in verdiyi ayarı qayıdıb təzədən izlədiyim olur...
sonra sırğalar çıxardıldı, saçların kəsildiyi də oldu. bugünlərdə isə öyrənirəm ki, nejat işler ölüm yatağındadır.
birincisi onun 27-lər klubuna niyə girmədiyini soruşuram. ikincisi isə, bu qədər asan, xəstəliyə uduzaraq ölmələidir. öləcəksə klişevari səhnədə ölsün. ya da intihar etsin. amma belə ölməməlidir. on altı yaşlı insanlara cool olmağın mahiyətini göstərmiş adamın ölümünü bu qədər tez, boşu boşuna istəmirəm, istəmirik.
əlaqəm olmasa da, yaxından tanımasam da, dəyər verdiyim insandır. nejat işler-lə bağlı ortaq hekayəmiz var. hekayələr asanlıqla ölmür.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
son on ildə iqtidar aparatları, sifarişçi şirkətlər, cəmiyyət sevgisizliyi nəticəsində mərhəmətsizcə "məhv edilən" itlərdir.
azərbaycanda icra hakimiyyətlərinin, itlərə qayğı adıyla iqtidar tərəfindən maliyələşdirilən toplan adlı mərkəzin sifarişləriylə, vətəndaş şikayətləri əsasında itləri rahatlıqla küçənin ortasında güllələyə bilirlər.
(baxma: göyçayda öldürülən it)
sizin mən sevilməmiş həyatınızı sikim elə. cəmiyyətin strukturu belədir. zəif olanı sikib, qabağa düşmək. heyvanlar da cəmiyyətin ən zəif sakinləri kimi əzilir, öldürülür, vəhşiliyi 500-600 manatlıq cərimə ilə ötüşdürə bilirlər.
qanıma toxunur artıq. vicdanımın sərhədlərini keçir.
(bax: toplan)
şəhərdə it qoymayıb. vəhşi kimi hamısını oğurlayır, müxtəlif üsullarla öldürürlər. öz adıma sizdən çəkinənin, üzünüzə tüpürməyənin var yoxunu siksinlər.
eurovision-a görə sahibsiz küçə itləri öldürüldü, islam oyunları ərəfəsində heyvanları eyni təkrarla, zövqlə öldürdülər, şəhər həyatına paz olmuş formula 1-ə görə itlər oğurlandı, orda burda öldürüldü. təzəlikcə məlum oldu ki, bp küçə itlərini öldürən işçilərə 460 manat ödəyirmiş. bu hələ bildiklərimiz, gördüklərimizdir. rayonda 86 yaşlı bir gijdillaq həyətdə iti asıb bunu videoya çəkdi. bu gün də göyçaydaki debil bir məmur bir iti güllələyib, arvadın biriylə küçədə sürüyür. bütün bu sistematik vicdansızlıq toplan adlanan qansız qurumun verdiyi dəstəyə görədir. arxasında da iqtidar etinasızlığı dayanır.
bu nə sevgisizlikdir belə, nə cındırlıqdır ki?
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
açıq danışaq, sözlük; məsələ qısa, lokanik və qəlizdir: bacardıqca friedrich nietzschenin "xıx əsrin filosofu, yaşamağı bacarandır" frazasına xəyanət etməməyə çalışaraq; fikirdə müdafiə edilən mahiyəti; yoxlayaraq, hekayələr yaradaraq yaşamaqdan qaçınmamışam. bir çox insanın qaçınacağı; həmçinin də yaxın durmayacağı yaşanmışlıqlardan ibarət olan, elə zaman zaman da kollektiv olaraq (dostlarla) gülməyimizə səbəbiyyət vermiş, o unudulmayacaq içki stollarında hüzünlənməmizlə də əlaqəli olan bu hekayələr, artıq mahiyyətini, başqa dillə ifadə etsəm, özünə xas ruhunu itirmək təhlükəsiylə üz üzədir.
bu halı (inanın, ona problem deməkdən çəkinirəm) daha açıq ifadələrlə şərh edək: keçən dəfə dostuma bir hekayə danışırdım. hekayə bəsit; son zənginə bir həftə qalmış şagirdlə əlaqəli, keçmiş və məni niyəsə həmişə güldürən hadisəylə bağlı idi: on birinci sinifin (təhsil karnavalının) son vaxtlarında, tarix dərsində, müəllimənin gələcəklə bağlı (buna özü də inanmırdı; və ayrıca bir tarixçinin gələcəkdən bəhs etmə cəsarətiylə) mühazirələrinə qulaq asırdıq. bu an telefonuma bir mesaj gəldi: sinifinizin qabağındayam. xahiş edirəm koridora çıx. nömrəni, təxmin edəcəyiniz kimi tanımırdım; və heç tərəddüt etmədən (on birinici sinif olmağın ifadə edilməz cəsarətiylə) çölə, yəni koridora çıxdım. hələ də yaddaşımdadır: əynində, adsız (burası vacibdir) real madrid formalı qız, əlində telefonu, dəhlizin pəncərəyə dayalı divarında mənə baxırdı. telefonumu azca yuxarı qaldırıb, onu salamladım. gülümsəməklə şübhəmi təsdiqlədi. yaxınlaşdım və azacıq həyəcanlı halda, adım nərmindir deyə bildi. adımı, nömrəmi, izləyicisi olduğum futbol klubunu, hətta bir həftə sonra hansı şəhərə aid olduğumu, bir bir sayaraq, məni üç ildir sevdiyini, lakin mənim bunu heç vaxt fərq etmədiyimi ifadə etdi. bütün bunları bir neçə saniyə içində, heç dili sürüşmədən, sakitcə (məndən soruşulsa, biraz həyəcanla) dedikdən sonra, fikrini, səndən əslində heç nə tələb etmirəm, çəkinmə; sadəcə bunu bilmək haqqın idi deyə tamamladı. qəribə və haqqlı idi əslində: üç ildə ilk dəfə idi ki onu görürdüm. üç ildə ilk dəfə idi ki real madridin finalda bayer leverkuzenə zidanla vurduğu qolu xatırlayırdım; və mənim haqqımda hardasa (xəyallarımım xaric) hər şeyi öyrənmiş nərminin qarşısında, baxmaqla, görməməyin eyni şey olmadığını fərq edirdim. nərmin bilirdi ki mənim bir həftə sonra istanbula biletim var; öyrənmişdi ki, xəyallarım (ah, onun əsla bilməyəcəyi) ora aiddir; təxmin edirdi ki, biletimi ona görə zibil yeşeyinə tullamayacam; və yenə də nərmin yaxşı görürdük ki mən milan fanatıyam. bizdə heç nə alınmayacaqdı, sözlük. bu bir hekayəyə çevriləcəkdi və çevrildi.
keçən dəfə isə, az əvvəl bəhsini verdiyim dostum, bu hekayəni artıq ikinci dəfə danışdığımı, sonluğun necə bitəcəyini bildiyini ifadə etdi. bu hal artıq neçənci dəfədir ki (fərqli dostlarla) təkrarlanır; və təkrarlandıqca, açığı, hekayənin davamını gətirmədikcə pis oluram. bu, karamazov qardaşlarını iki dəfə oxumaq lazımsızdır deməklə eyni mənanı daşıyır. yox; səhv başa düşülməsin: nərminin çarəsiz hekayəsini dostoyevskinin (həmçinin dünya roman tarixinin) ən güclü hekayəsiylə qarşılaşdırmıram. nə nərmin gruşenkadır, nə də mən dmitri. sadəcə, nərmin mənə bir şeyi öyrədib: baxmaqla görmək eyni şey deyil, əzizim. nərmin bilmir ki bütün hədəflərimi (eləcə də xəyallarımın) istiqamətini, bu kiçik, hüzünlümü hüzünlü, hekayəciklə dəyişdirib.
nərmin; artıq hekayələrimin təkrarçılığından şıkayət edən dostlarım var. eybi yox; olsunlar. bu mənim son illər daha az yaşanmışlıqların əhatəsində olduğumu isbatlayar sadəcə. olsunlar; başqa dostlar tabıp, hekayəni onlara danışaram. bəlkə də övladlarıma.
sonluqda isə deməyim odur ki, heç kimin hekayəsinin yarımçıq saxlamayın sözlük sakinləri. bütün hekayələr təzədən xatırlasınlar deyə yaşanırlar.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
bəzən elə təəssürat oyadır ki, sanki yaradılış tarixçəsinin ən qədim, qədim olduğu ölçüdə ən çətin, lirik və ağır sualıdır.
bir neçə ay əvvəl "niyə" sualı haqqında kiçik araşdırma aparmışdım. araşdırmanın - qısıtlı - nəticəsinə əsasən deyə bilərəm ki, təkcə sentimental və lirik dil qrupuna aid edilən azərbaycanca da deyil, demək olar kökü və yaşı hardasa insanla eyni olan digər bəzi dillərdə də bu sual, qarşı tərəfə çarəsizliyin ifşası üçün ötürülür və qarşı tərəf sözügedən sualın ağırlığı altında əzilir.
fikir verin: fransızlar " pourquoi" (pu'kva), portuqallar " porque" (porke), italyanlar " perche" (perke) deyir. orta avropalılara nəzər saldıqda xorvatlar " zašto", çexlər " proč", macarlar " miért", ruslar isə " почему" deyirlər. azərbaycan dilində isə bu "niyə" sualıdır. demək olar bütün dillərdə niyə sualı həm də səbəb dilənçisi mövqeyində olur; və əgər fikir versək, bütün intonasiyalarda (xüsusiylə lirizmə sahib dillərdə) səbəblər oxşar kədərlə axtarılır. pourquoi, chéri? perche, marcello? bir yanğı var "niyə" sualında; eynilə belə: " məni niyə gözləmədin?"
bilmirəm...
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
yuhanna (1/1): əvvəlcə söz var idi və söz, tanrıydı. buradaki tanrı sözünü, köhnə yunancaya məxsus, melodiya sözüylə dəyişdirmək xoşuma gəlir. əvvəlcə söz var idi və söz, musiqiydi. hər sözün melodiyası olmur; lakin elə ifadələr var ki, - və xüsusiylə bu ifadələr eyham vurduqları, kəsb etdikləri mənalarla da səsləniş/vurğu baxımından lirik, sentimental, xoşbəxt, poetik vəya hüzünlü əlaqə içinə girirlərsə - o sözlər hərəkətin altında qalır, vəya hərəkətin özünə çevrilirlər... ağlıma çox sevdiyim əlvida sözü düşür. mənası etibariylə xeyli köklü kədərə malik bu sözün digər dillərdəki qarşılığıyla, "bir daha görüşməməyin", "bir daha görməmənin" kədərini müqayisə edirəm. amerikanlılar "farewell" deyirlər; sinonim olaraq, " goodbye" sözü var. lakin "goodbye" daha çox "hələlik", "görüşərik" optimistliyini ötürür sanki. "farewell" də isə xüsusi, ağır yanğı var... fransızlar " au revoir" (ouğva), ruslar, " прощай", çexlər " sbohem" (daha çox gülə-gülə mənasında vidalaşırlar), polyaklar " pożegnanie", kədərli kişilər və qadınlar vətəni italyanlar " addio", portuqallar " adeus" (hər iki ifadə adagio - ağır templi musiqini xatırladırlar) deyirlər. və yuxarıda sadalanan sözlərə diqqət kəsilsək, məlum ayrılıq, bir daha heç nəyin geri qayıtmayacağı həqiqətindəki kədərə vurğu olan - əlvidanın melodiyasını hiss edərik...
anar isə "beşmərtəbəli evin altıncı mərtəbəsi" romanının ilk sətirlərində təhminənin zaura əlvidasına belə şərh verir ki, "əlvida", "hələlik", "görüşərik" - bunlar eyni sözdürlər. hələlik deyib, bir ömür görüşməmək də olar, əlvida deyib, bir gün sonra qovuşmaq da...
yəni ki, çox çətin söhbətdir birinə əlvida demək. daha da çətini, əlvidanı reallaşdırmaqdır. bunu isə nə melodiya, nə sözlər nə də tanrı ifadə edə bilər...
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
xatırlamayan adam* van den budenmayer
insan sifətlərini xatırlamamaq kimi problemim var. tibb buna, ona öyrəşməyim üçün, tələffüzdə ilişdiyim adlar qoyub. mənim latın diliylə problemim yoxdur, üzləri, adları, insanları xatırlamıram sadəcə. çirkinəm, o qədər çirkinəm ki güzgü fobiyam var. saçlarım tökülür, fərq edilməyən sifətim, yeyilmiş dırnaqlarım var. bunun səbəbi genetikdir. ya da deyil. sadəcə genetik olduğunu deyərək, özümdən utanmamağı öyrədirlər. çirkinliyimi anama borcluyam. tanrı onu yaradanda qadınlara qarşı düşmən olmalıydı. yoxsa bu qədəri mümkün deyil. anamı asanlıqla günahlandırıram...
insan sifətlərini xatırlamıram. buna görə çox insan itirmişəm. öz üzünə dəyər verməyən başqalarının üzünü unutmaqda mahirləşir. zamanla. insan yaşadıqlarını axtarır başqalarında. yaşamadıqlarımızı yaşamamışıq, o qədər. sonra adları unuduram. bunu görə də insanları rənglərə, səslərə bölürəm. qalın səsli qadın, mavi rəngli kişi və sairə.
amma qırmızı qadını unuda bilmirəm. adı olmadığına görə, o qırmızıdır. onu bugün xəstəxananın çıxışında siqaret çəkərkən fərq etdim. siqareti iki barmağının arasına sıxışdırıb, primitiv dekabr soyuğunda titrəyirdi. bəlkə də xərçəng xəstəliyini otuz dəqiqə sonra öyrənib, altı aylıq həyatında mübarizə aparmağı öyrənəcək. bəlkə də həkimdir, ya da tibb bacısı. amma mən onu xəstəliyinin ağrısıyla təsəvvür etdim. məni fərq etməmişdi. yerdə dayanan daşları təpikləyərək siqaretin tükənməsini gözləyirdi. yaxınlaşdım. daha əvvəl anamdan başqa heç bir qadına yaxınlaşmamışdım. seks həyatım yox idi. bir dəfə fahişə yanında olmuşam. koridorda ayaqlarında partlamış damarlara baxıb, boşalmışdım. pulumun yarısını almışdı amma. hər nə isə. yaxınlaşdım.
daha əvvəl qağayı səsli qadına aşiq olmuşdum. onun rəngi boz idi. soyuq və ruhsuz. adı, üzü, yaşı yadımda deyil. ona da yaxınlaşmışdım. qağayı səsli qadının sifətini aşiq olduqdan iyirmi saniyə sonra unutmuşdum. qırmızını isə unuda bilmirdim. hətta indi belə, bütün hər şey bitdikdən sonra hələ də yadımdadır. ona sadəcə qadınların əllərindən daha ağırlıqlı olaraq üşüdüklərini dedim, gülümsədi. belə lazımsız məlumatlar qadınlara təsir edir. amma heç nəyi bərpa etmir. qırmızı təşəkkür edərək içəri keçdi. xəstəliyini öyrənməyə. mən isə onu unutmadığıma görə xatırlayıram. nə vaxtsa qarşılaşsaq, bütün bunları ona etiraf edəcəm.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
qadının yaradılışından başlasam, ən təməl olana ensəm, hər şey corab söküyü kimi parçalanacaq. məncə qadınla kişi bərabər hüquqlu deyildi, deyil, olmayacaq olaraq başlamalıyam. bunun səbəbi qadın düşməni ya da feminist olmağımla əlaqəli deyil. bunun səbəbi müharibə açdığım və boğulduqca uduzduğum təbiətin qaydalarıdır. təbiət yaratdığı insanlığı tərəzinin bərabər ağırlığıyla ölçməməliydi və ölçmür. çünkü bərabərliyin olduğu yerdə drama, konflikt yaranmır və insanlıq dramasız, tragediyasız yaşaya bilməzdi. bu bərabərlik frazaları üstünü deyəcəklərimdir.
təbiət qadına ağırlıq verib, çünkü yaratdığı ilk qadını sevəcək qədər uşaq idi. təbiət yetişkinləşdikcə qadın da paralel olaraq böyüməyə başladı və təbiət ona aid olanı heç kimlə paylaşmadı. qısaca, qadın təbiətə aiddir və təbiətin sevgilisidir. məntiqlə yaxınlaşsam, qadın daha güclüdür.
qadının gücü fərqli mövzularda yatır. qadın ağladığı, güldüyü, gülümsədiyi, yalvardığı, yalvartdığı bütün mövzularda ən böyük saxtkarlıq memarı halına gələbilər. cəmiyyətlər və fərdlər tərəfindən saxtakarlıq mənfi olaraq analiz edilsə də, qadın bu silahın (medalın) digər üzünü görəbiləcək potansiyala sahibdir.
amma təbiətin gücü qadına, sevgilisə verdiyi hüquqlarla da sübuta yetirilir. qadın yaradılış olaraq beyini ikinci planda tutan, hisslərini qüvvətləşdirən varlıqdır. kişi isə konfliktin bərpası üçün bunun tamamiylə əksi.
xarakterlərin inkişafında bu iki hissə yer dəyişiminə açıqdır, amma təməl olaraq bunu ələ alsam, yanıldığımı fikirləşmirəm. qadın həvvadan bu yana itaət edən halındadır. tarix boyu bu itaətin dozajları mümkün olduğu qədər azaldılıb və günümüzdə bərabər hüquq anlayışına qədər gətirilib. amma bunun adı bərabər hüquq yox, qadının özünü fərq etmə gücüylə açıqlanır.
xəyanət mövzusunda qadınlar çox mənalı açıqlamalarla dəyərləndirilə bilər. xəyanətə sürülən qadın qəddardır. haqqlı olub olmadığı fərdin yox, şərtlərin dərəcələriylə açıqlanmalıdır. normal olaraq isə qadınla kişini xəyanətdə ayıran balaca xətt budur: kişi, qadınıyla cinsəlliyin həddinə çatdıqdan sonra ətrafa açılmaq hissi ilə qarşılaşır. qadın isə bunun tam əksi, bu həddə çatdıqdan sonra, kişiyə bağlanmağa başlayır. dediyim kimi bu dəyişə bilər, şərtlər mütləqdir. amma ən başda ifadə etdiyim təməl, təbiətin iqtidarındadır. qadına ona aiddir. və kişi təbiət olmağa çalışacaq qədər ya cəsurdur ya da axmaq. bu hissə müəmmalıdır.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
kimilərinə görə charles, kimilərinə görə bukowski, mənə görə hank. linda üçün də hank idi. egosantrik çıxacaq, amma onu tanıyanlar üçün o hank-dən başqası deyildi.
hank-i on altı yaşımda tanımağım təsadüf nəticəsində olmuşdu. son sinifin son partalarında oturan, beş il sonra hara aid olacağını bilməyən, hədəfsizlik ucbatından onlarla insan itirmiş, passiv bir şagird idim. o günlər üçün insanlar təsəlliyə, onları başa düşəcək bədənlərə ehtiyacı olur. hər iki ehtimaldan ixtisarlaşdıqca kitablara tərəf hərəkət edirsiniz. hank-ə qədər çox kitab xətm, bəzilərini də xədim etmişdim. onun da ifadə etdiyi kimi: sizi parçalaya bilməyən yazıçı, kitabı boşuna yazıb. məni parçalamışdı. indi parçalamır. çünkü o həyata çevirilmişdim...
pis moruğun notlarıı ilə başlasam da, ikinci dəfə həyata gəlsəm, o kitabla başlamayacaqdım. la free press-ə içki almaq adına, həyatını davam etdirərcəsinə yazdıqlarını oxumaq istəməzdim. səhv etmirəmsə hank-ə ilk kitabıyla - ekmek arası - la başalamaq məntiqli olacaqdı. burada hank-in avtobiyoqrafiyasını yazmaq istəmirəm. səhv anlaşıldığı, ucuzlaşdırıldığı, nöqtələrə biraz işarə verəcəm.
səhv anlaşılmaq, ucuzlaşmaq, dayaz ola ola dərinlik haqqında fikir ifadə etmək hank-i güldürürdü. çünkü ona görə hərkəs tərəfindən sevilmək, nələrinsə yolunda getmədiyi mənasını veriridi. hamı tərəfindən sevilmək yazıçılıq kariyerasının sonudur. amma işarə vermək istədiyim yer - nə qədər hank-in vecinə olmasa da - səhv anlaşılmaq bacarığıdır.
bacarığıdır, çünkü səhv anlamaq asan, insanlığın asanlıqla mühakimə etmə potansiyalını inkişaf etirir. insanlığın ilk peşəsəi fahişəlikdirsə, ən ustalaşdığı peşə səhv anlamağıdır.
onu mühakimə etmək bir kitaba sığımır, külliyyatını bitirməyə də. hank-in varlığı şeirlərində yatır. onu onsuzda düz yazsısını, şeirindən çox sevənlər, yanılırlar. ya da şeirin tanrı olduğu məntiqini anlayacaq dərəcədə böyüməyiblər.
hank, yazdıqları şeirlərdir.
hank, ironiyadır.
ironiyadır, çünük yazdıqlarının altında, subniminal olaraq əxlaqçı, romantik, insanlıq və həyat haqqında beş cümləsi olan yazıçı ola bildi. sizə kiçik bir sirr verim: yazıçı, yazdıqları deyil.
ironiyadır, çünkü celine, hemingway, tolstoy paranoyalarını yaradaraq oxuyucusunu aldatdı.
əvvələ onu oxduqca fikirləşirdim, indi isə mətnlərin altında gizlənən ironiyaları fərq etdikcə gülməkdən başqa əlimdən heç nə gəlmir. hank klassika deyil. klassika ilə tək əlaqəsi chopin dinləyərək yazdıqlarıdır. bəsit anlatım səviyyəsində avtobioqrafiq təsəvvürlərini, yaşadıqlarını yazdı. səhər oyandığım vaxt başqalarının ayaqqabılarını geyinmirəmsə, öz yaşadıqlarımı, avtobioqrafiq üslubla yazmağım məntiqlidir dedi. yazıçılıq hank üçün qarnını doyudzdurmaqla başlamışdı. sonra şəraba, şeirə, qadınlar çevirildi. içkili halda çeçələ barmağını l hərfinə oxşasın deyə sındıran insandan daha başqasını gözləmək məntiqli deyildi.
məni niyə oxuyursunuz ki sualını vermişdi hank. ya içiniz sıxılır, ya da təksiz, ya da populist olacaq qədər vaxt saxlıyırsınız özünüzə. başqa edəcəyim heç nə yox idi hank.
hank haqqında bacardıqca yazacam. səhv anlaşılmağı, həyatının sadəcə içki, sikiş, qadınlardan ibarət olmadığını görəcəksiniz. bəlkə də yazmayacam. hank insanlara mənasılzığı öyrədir. bunlar mənə - sabah - mənasız gələ bilər.
nəticədə bura yazmağıma səbəb şərab içmək istəyimdir!
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
heyf ki,
heyif ki jean: səninlə heç vaxt bir qatar səyahətinə çıxmayacağıq,
a. adlanan bir peronun,
ya da yirmi səkkiz nömrəli bir kupenin içində rastlaşmayacağıq.
heç olmadığım peronların içində qatarı nə qədər gözlədiyini,
vaxt ötsün deyə əllərini ovuşdurub ovuşdurmadığını,
əyləşdiyin skamyanın yanına yazılı xatirələri,
biletinin üstündə səni məndən uzaqlaşdıran adresi,
(paris, michigan, mexico city?)
əsla öyrənməyəcəyəm.
bu tarixin təkrarlanmasını sevdiyi bir günahıdır,
atamla anamın sevişməyə gec qərar verməsi,
tanrının uzaqlardan bir yerdən gülümsəməsidir:
yoxsa hər şey əvvələ qayıtsa, istədiyim kimi olsa,
çox deyil, otuz yeddi il əvvəl doğulsam,
çemodanlarını yerləşdirdiyin kupenin yanında,
səni fikirləşə fikirləşə, mənzərədəki donuzlara baxar,
kofemi içər,
və bilərdim:
bütün bu vaxt ərzində yatıb yatmadığını,
yoxsa mənim kimi palçıqda üzən donuzlara baxıb,
kədərlənib, kədərlənmədiyini...
indi otuz yeddi il uzaqdasan,
bu şeiri yazdığım yaşda...
sevişdiyin bütün kişilərdən,
ən azından biri ola bilmədiyim üçün,
üzr istəyirəm.
buna görə kimi günahlandırmalıyıq?
zamanı?
bəlkə də heç parisdə doğulmazdım.
yoxsa tanrını?
bəlkə də heç yoxdur o,
tək reallıq: sənin ştatlarda,
mənimsə bakıda,
həyata göz açmağımız,
sənin güclü kişiləri sevmə sindorumundan əziyyət çəkməyin,
mənimsə sevə biləcəyim bütün qadınlarda səni axtarmağım olub.
saçlarını kəsdir dediyim bütün qadınlar,
əl quruluşlarına, xüsusiylə baş barmaqlarında xalın olub, olmamasına,
mimikalarına, dişlərinə, qulaqlarına
nəzər yetirdiyim,
bütün və tək günahları sən ola bilməyən qadınlara,
səninlə xəyanət etmişəm.
kim bilir, bəlkə də,
eyniylə təsvirdə olduğu kimi,
oralarda,
uzaqlarda bir yerdə,
sonsuz bir həyat var,
və tanrı bu şeirdən sonra səninlə məni,
elə orada,
parisin arxa küçələrinin birinə oxşayan,
prospektlərin birində,
on bir gün sonra tapılan çürümüş üzünlə
ilk dəfə qarşılaşdıracaq:
və səni sadəcə saçlarına görə sevəcəyimə heç şübhən olmasın.
van den budenmayer: jean sebergə ithaf edilən şeir
bu şeir bir fikirdən yarandı: çox köhnə, keçmişə aid olan hissdən. o vaxtlar bir qeyd dəftərçəsinə, bir kişinin dört tip seks bioqrafiyasının olduğunu yazmışdım.
birinci biyoqrafiya, bir vaxtlar bizə aid olmuş qadınlardan bəhs edirdi. tanıyırsınız əslində o qadınları: sizi sevən və sevginizin qarşılığı olan hisslər yığıncağından danışıram. bədəninə, ruhuna sahib olduğunu (öz aramızda bu böyük illuziyadır) fikirləşdiyiniz və bu fikirin sizdə yaratdığı rahatlığı təmin edən qadınlar.
ikinci biyoqrafiya: həmişə başqasını fikirləşən, lakin içindəki dərin boşluq, axtarış səbəbiylə sizinlə birlikdə olan qadınlar. sizinlə sevişdikləri vaxt ruhları başqa adreslərdədir.
üçüncü biyoqrafiya: yorulan kişi və təzə insan tanımaq istəməyən qadın əlaqəsi. onunla bir qatar səyahətində tanış ola bilərsiniz. ya da cenovanın arxa küçələrinin birində yerləşən kafədə. o qarson ola bilər. sizin isə axşam səkkizdə amsterdama biletiniz. sizdə heç nə (əslində hər şey alınacağı təqdirdə) alınmayacaq.
dördüncü biyoqrafiya: jean seberg kimi tarixin qaranlıq dəhlizlərinə basdırılmış, aranıza zamanın, tanrının, illərin, coğrafiyaların, okeanların, inqilabların girdiyi qadınlar.
belə halda şeir yazmaqdan başqa çarəniz yoxdur.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
heyif ki (yazar burada hüzünü ancaq bu tərzdə ifadə etməklə kifayətlənir) bəzi sözaltı yazarlarının sürü psixologiyasından əziyyət çəkdiyi başlığa şahidlik edirəm. çünki ağırlıqlı olaraq yuxarıda səsləndirilən fikirlər sentimentallıqla sərhədlənib.
indi isə, sakitcə, vəziyyəti analitik analiz etməyə çalışmalıyıq: ifadə edilir ki, müharibə lazımsızdır, insanlar öldürüləcək, bir neçə qarış torpaq üçün və əlxüsus money talks yüzilliyində silahlı çaxnaşmaların varlığını ancaq axmaqlar müdafiə edə bilər. bu fikirin isə iki çıxış xətti mövcuddur: kozmopolitizm və qorxaqlıq.
kozmpolit, sərhədlərin varlığına inanmaq istəməyən (!) insandır. qorxu isə insancıl, yəni insani instinkt məsələsidir. (açığı qorxu sözündən çəkinənlərin varlığını bilərək deyim: aranızda başına bomba yağdırılacağından qorxan insanlar mütləq var və burada utanılacaq heç nə yoxdur)
fikirlərə diqqətlə baxsaq, qorxu instinktinin daha ağır bastığını müşahidə edərik.
realistlər üçün isə məsələ daha çətindir: kozmoplitizmə mən də inanmaq istəyərəm, lakin yox, məsələ burasındadır ki iyirmi illik müharibə şəraitində yaşayırıq və açıqcası sülh yoluyla heç nə həll edilməyəcək. ayrıca heç bir halda romantik inqılab yaşanıb, sərhədlər ortadan qalxmayacaq. bayraqlar üçün bütün əsrlərdə ölənlər tapılacaq. ölkəsinin himnini eşidən kimi ayağa qalxan və yaxud ağlayan insan növləridə yerli yerində qalacaq.
məsələ burasındadır ki, cəbhə bölgəsində ölən insanlar və həyatları risk altında yatağına qorxa qorxa girən ailələr var. ayrıca da bir cəmiyyət, ölkə mədəni inqılabdan acizdirsə, sənətçi yetişdirməkdən yoxsundursa, başqalarının uğurlarına baxaraq həyəcanlanırsa, o ölkənin barbarlıqdan xilas olması üçün müharibə hardasa şərtdir.
inanmayanlar üçün yazılı, yazılı olmayan tarixlərdə var: fransız inqılabından sonraki vəziyyətləri, yunanıstan iç müharibəsini, birinci dünya müharibəsini, ikinci dünya müharibəsindən sonra almanların iynədən tutmuş, təyyarələrinə qədər ixtirada nə dərəcədə böyüdüklərini görmədən, analiz etmədən, müharibə istəyən insan axmaqdır fikirini ifadə etmək çox asandır, fərqindəyəm.
lakin biraz daha soyuqqanlı olmaq, proseslərin gedişatına məntiqli yanaşmaq lazımdır.
müharibələr öldürücü olduğu qədər, həmçinin böyüdücüdür də.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
psixanalitikaya görə; x şəxsi, y şəxsinin yerinə utanırsa (ya da sevinirsə, üzülürsə, ağlayırsa, anlayırsa vs.) bu y şəxsində olan insani/heyvani instinkt/kompanentlərin, həmçinin x şəxsində olduğu reallığıdır. buna bütün dünya dilləri hardasa eyni adı verir: empatiya
utanmaq istər mifalogiyada, istərsə də teologiya tarixinə nəzərən, insanın zəyifliyini, asimilə edilişini, qısacası lənətləndiyini ifşa/ifadə edən instinktir.
və yəqin yetişkin insan olaraq razılşarsınız ki, bütün yaşamış, ölmüş və doğulmamış insanların hamısı eqoistdir. əgər qarşınızda həyata keçirilən hadisəyə görə siz utanırsınızsa, bu prinsipial olaraq o hadisəni sizin də reallaşdırmaq potansiyalıda olduğunuzu isbatlayar.
ikinci hal, keçmiş yaşanmışlıqlarla əlaqəlidir: empatiya qurma bacarığı ağırlıqlı olaraq keçmişə dayalıdır. əgər qabağınızdaki "y" fiquruna "səni anlayıram" ifadəsini səsləndirirsinizsə (və hesab edək ki peşəkar ikiüzlülüklə məşğul deyilsiniz) bu, həmin fiqurun hal hazırda yaşadığını, sizin daha əvvələr yaşadığınız reallığına daha yaxın olduğunu göstərər.
qısaca toparlasam: başqasının yerinə utanırsınızsa, bu utandığınız şeyin sizdə olmadığı rahatlığı yox, daha böyüyünün içinizdə gizləndiyi/bastırıldığı reallığıdır.
sosialogiyaya gəldikdə isə; silahımı cəmiyyətin üstünə tuşlamaqdan çəkinməyəcəm. totalitar rejimlərdə böyümüş, inkişaf periyodu keçə bilməmiş vətəndaşlar, avtoritar ailə tərəfindən ağlamağın, etirafın, böyük-kiçik yeri bilmə paranoyasının yaradılışı, böyükdən çəkinmə kompleksinin varlığı, utanma instinktlərimizin rotasını tamamiylə səhv istiqamətləndiriş olabilər. cəmiyyətlər üçün də eynisi keçərlidir: üçüncü dünya ölkələrinə fikir verin. hardasa bütün kompleksləri, eyni hadisələrdən utanma halları eynidir.
ayrıca, qərbin (oryantalizmə girmək fikirim yoxdur) şərq üstündəki bir digər uğuru, ətraf mühitin formalaşdırılması halında, özünü büruzə verir. qarşınızda, onun yerinə utanacağınız adamın nə işi var polemikasıdır bu.
məncə fərd məhfumu, eqosu nəticəsində, öz məhkəmə ifadəsini, nəticə olaraq yenə də özünə verir. bura utanmaq, realizmdən qaçış, anlamaq və özünü aldatma da daxildir. utanmayın; ya uzaqlaşın (şərait yaratmayın; ki pərdə vacibdir. pərdələrdən ortadan qalxdıqca, sizə hörmət də paralel olaraq azalır və utanma hallarınız da yaşanır) ya da o halı düzəltməyə cəhd edin.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
roman tarixinin (don kixotun xəyali məşuqələrindən, bilavasitə madame bovarydən, decamerondaki hekayələrin arzu mənbələri halına gəlmiş o hüzünlü qadın personajlarından, eləcə nastasya filipnovnadan, mrs dallowaydən, marthalardan, teresalardan, sonyalardan; bütün o agneslər, dollylər, kamelyalı qadınlar və kamelyalı olmayanlardan, esmeraldalardan üzr istəyirəm!) ən gözəl, ən bədbəxt qadını.
hər qatar reylslərinə baxdıqda xatırladığım, oğluyla sevgisi arasında sıxışıb qalan, bir sevginin təzahürü, ifadəsi, (saçlarını kəsdirdiyi vaxt necə də gözəl idi) bir qadının sevginin sərhədlərinin haraya qədər uzada biləcəyini isabatlamış, bir vaxtlar yaşamış (buna inanmaq lazımdır) bəlkə də hələ də yaşayan, həm ana, həm həyat yoldaşı, həm sevgili, həm də məşuqə (oxucunun başqa şansı heyf ki yoxdur) olan qadın.
anna kimi qadınlar romanlardamı doğulur sadəcə? romanlarda təsvir edildiyi kimimi ölür?
onu tanımayan qadına evlilik təklif etməyəcəyim dəqiqdir.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
bir danimarkalı film kritikin yazılı ifadələrini xatırlayıram: kopenhagendə yerləşən bir kino fakultəsinə aid salonda, mühazirə verirdim. mühazirə vaxtı, səhv xatırlamıramsa, üçüncü sırada oturmuş, gözlərini mənə zilləyərək gülümsəyən, (kritik burada davam edir: bu gülümsəmədə insanı ümidləndirməklə yanaşı, onu alçaldan detallar da gizliydi) bir tələbəni fərq etdim. sanki üç saatdır dediklərimi, təsdiqləyirdi. mühazirə bitdikdən sonra isə, həmin tələbənin qulağındaki qulaqcıqları çıxardaraq, salonu tərk etməsinə şahid oldum. fikirləşəbilirsiniz? arxasıyca kinayəli baxmış, və danimarka kinosunun gedişatına hüzünlənmişdim. və bugün, mən illərdən sonra fərq edirəm ki, o tələbə, bugün kinonun kimliyi olacaq gücə yetişmiş, lars von trierdən başqası deyildi.
bir digər prodüsser isə onun haqqında bunları ifadə edir: o vaxtlar danimarkanın yerli kanallarından birinə, mini serial çəkmək niyyətindəydik. bir uşağa (bu uşaq, düzgün danca danışmağı və ata minməyi bacarmalıdır) ehtiyacımız var idi. casting sırasında, bir uşağı fərq etdik. on bir yaşında, digər namizədlərdən daha fərqli cavablarla qarşımızdaydı. özünə inamlı, yetişkin kimi danışmağa çalışması, onu heyyətimizdə görməyə bəs edirdi. ən əsası, o, ata minməyi bacarırdı axı... amma deyil, onun sadəcə provokativ yalançı olduğunu, daha çəkilişin ilk günündən fərq etməyimiz çətin olmamışdı. o, lars von trier idi və hansı ki ata minməyi bir tərəfə, ondan qorxusuyla hamımızı təəccübləndirmişdi.
dostları oyuncaq silahın xəyalıyla yuxuya getdiyi illərdə, lars montaj stolunu, səkkiz yaşında arzulayaraq yatmağa çalışırdı. anasının ona hədiyyə etdiyi elmo markalı kameranın köməkliyiylə, 11 yaşında, bu animasiyanı çəkərək, şüuurxarici dünyanın freudla əlaqələrinə salam göndərirdi:
(youtube: 
)
)digər bir qısa metrajlı filmində, məsumiyyətlə, müharibə əxlaqına güzgü tutan trier, məsumiyyətin simvolu olaraq uşağı, müharibə obyekti olaraq isə çiçəyi seçirdi:
(youtube: )
)tələbəlik illərini xatırlayaq: onun iki kumiri artıq hazırdır. birisi şərqşünans kino şairi, andrey tarkovski; digəri isə dövrün danimarka kinematoqrafiyasıyla bərabər, həmçinin dünya kinosunun incisi olmağı bacaran, carl th dreyer.
2009-cu ildə çəkdiyi anthichrist tarkovski olmağı bacarmamağın əks ifadəsi sayılırsa, dreyer onun üçün aralarında telepatik əlaqənin varlığına inandığı ustad idi.
kinonun inqılabçıları: pudovkin, Eisenstein, Robert Wiene, rosselini, bazin, bergman və godard kimi, o da, təxminən 1995-ci ildə, dostu Thomas Vinterberglə birlikdə, kinoya yeni nəfəs gətirir: dogma 95!
müxtəlif klastrofobiyaları (məzar, lift vs) olan, uçuşdan çəkinən (bunun müqabiləndə festivalların keçirildiyi şəhərlərə karavanla gedən və karavanda izləmək üçün yanına 8-9 köhnəlmiş western alan) provokativ dahi; bu yaxınlarda, rolling stonesu içkisiz, hendrixi heroinsiz kim sikləyərdiki ifadələrini sərf edərək, alkoqolizmdən əziyyət çəkdiyini bildirən, (mənə görə, bu onun təzə provokasiyasıdır) klassik.
selmanın yarımçıq musiqisini boğazına düyümləyən, bess üçün göylərin uzaqlığından çanları hərəkətə keçirən, və nəhayət grace-in boğazına zəncirlər taxaraq, ədaləti axtarmasına köməklik edən, ironik adam.
və sonluqda, heç də, amma heç də qadın düşməni olmayan, əksinə qadına aid olduğu yeri, tanrılığı yaraşdıran, şəxs.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
bir insandan istənə biləcəklərin (ondan tələb edilənlərin) sərhədiylə əlaqəlidir. və bir neçə misal verərək davam edirəm: ağlıma salam sözü gəlir. bütün dünya dillərində özünə başlıca yer tutmuş bu ifadə qarşısında necə davranmalı? nəticədə insanıq, bu salamı almağı etik çərçivədə qəbul edirik. arxasından qaçınılmaz olan necəsən sualı gəlir. çox vaxt söz olsun deyə səslənən, ikiüzlülüklə verilən bu sual, eyniylə salam sözünün mənası tək, etik çərçivə və eyniylə sualın ikiüzlülüyü kimi, yaxşıyam, sən necəsən cavabına çevrilir. və artıq qarşı tərəf sizdən iki şey istəyərək, pozitiv reaksiya alıb. siz artıq bu andan sonra sizdən istənəcək bir şeyə proqramlısınız.
qarşı tərəf davam edir: bilirsən, siqaretim qurtarıb (ya da camel ciyərimə düşmür) olar sənin siqaretindən bir ədəd (!) götürüm? açıq danışaq, necə qarşılayarıq? böyük ehtimalla siqaretsiz keçən gecələrin, günlərin nə olduğunu yaxşı öyrənmişik. ya da bundan xəbərsizik; ancaq fərqindəyik ki siqaret həcmcə kiçik bir şeydir. deməli qarşı tərəfin buna ehtiyacı var. bir də axı qarşı tərəf bizdən bir ədəd istəyir. etik çərçivələrimiz (cəmiyyət tərəfindən gözlərimizin ölçüsünə görə müəyyənləşdirilmiş at eynəyimiz) yenə müsbət rəy bildirərək, siqareti qarşı tərəfə ötürür. sonra həmin insan şarjının bitdiyini, mümkündürsə sənin telefonundan istifadə etmək istədiyini dilə gətirir. həcmcə daha böyük bir dünya istənilir səndən və sən şarjın bitmə ehtimalının çox yüksək olduğunu bilərək (bədbəxt, öz halından bilirsən) telefonunu ona uzadırsan.
aradan kiçik bir fasilə keçir. yeməkxanada qarşılaşırsınız. adam pulunun olmadığını, axşam səkkizdə hesabına yatacaq pulu gözlədiyini ifadə edir. sən axı aclığında nə olduğunu öyrənmisən, ürəyin dözmür, onun yediyi yeməyin pulunu ödəyirsən. axşam saat səkkizdə qarşına çıxır; bankın transferində problemlər yaranıb. mümkündürsə ona borc pul verə bilərsən? aha bu artıq nə siqaret, nə telefon, nə də ucuz yeməkdir. bu puldur və hansı ki şübhəli yanaşmağın lazımdır. birdən fərq edirsən, anlayırsan ki yuxarıdaki üçlüyü sırf pulsuzluq ucbatından yaxşı öyrənmisən. insanlıq halıdır deyib, ona bir miqdar pul verirsən.
uzatmayım, qısa vaxt keçir. o insan bir gün evinə gəlir. həyat yoldaşınla yaşayırsan. qadının pişirdiyi yeməklərdən dadır, sənin aldığın içkiləri içərək piyan olur. yaranan sözlü çaxnaşma, ona etdiyin yaxşılıqları onun üzünə vurmağınla nəticələnir. əvvəlcə səni bu haqlı üzə vurmanla ittiham edir, sən bunu da qəbul edib, utanıb, ondan üzr istəyirsən. arvadının üstünə bıçaq çəkir. onunla yatacam və sən də bizə baxacaqsan deyir. bax burada qarşı çıxırsan. artıq beyninə qan getməyə başlayıb.həyat yoldaşını gözünün qarşısında sikmə tələbi səni özünə gətirib. özündən çıxırsan. səhv bir hərəkətlə özün bıçağın altına keçirsən. adam tələbini davam etdirir. deyir ki baxacaqsan və mən arvadını sikəcəm. əvvəlcə yatacam deyən adam artıq sikəcəm ifadəsini işlədir. yox desən nə olacaq? heç nə, gözü dönmüş o adam bıçağı boğazından səlist və soyuqqanlıqla keçirəcək. razılaşırsan. niyə razılaşdın? canın qiymətə minir.
bu təbii ki indi fikirləşdiyim və yazdığım bir şeydir. bu sual məni həmişə maraqlandırıb: bir insandan istənə biləcəklərin sərhədi varmı? varsa o sərhəd hara qədər davam edə bilər? kiçik şeylər deyib, keçməmək lazımdır. bir siqaret böyük bir pərdənin cırılmasıdır.
ailəyə də baxanda bu belədir: ailənin avtroitar siması atanı fikirləşin. üçüncü dünya ölkələrinin biraz (!) böyümüş uşaqları sırf ona yox dedikləri andan böyüməyə başlayırlar. bu çox vaxt on yeddi, on səkkiz yaşla əlaqəli, həvvanın başqaldırışı, tanrının tək qadağasına yox demə halına oxşayır. atalara yox dedikcə böyüyürük.
sevgililər arasında da yaşanır: vaxtı vaxtında yox demə bacarığından istifadə edə bilməyən bütün kişilər, qadınlar tərəfindən cəzalandırılır. kiçik bir hədiyyəniz (jestiniz deyil, məhz hədiyyiniz) ortadan pərdələri qaldırır. əgər siz yox cavabını verib, niyə o cavabı səsləndirdiyinizi müdafiə edə bilirsinizsə, artıq böyümüş, istər qadınınızın, istərsə də kişinizin (zira kişi bəsitdir; ona kiçik yataq macərası yaşadıb, boynuna ipi keçirə bilərsiniz) gözündə yüksəlirsiniz.
bu əxlaq (etik normlar, çərçivələr) viktorya çağında qüvvətlənərək, burjua həyat tərzinə çevrildi. yoluxucu olaraq, bütün insanlar arasında yayıldı. bundan qaçınıram. radikal dərəcədə olmasada, hə deməyə çalışıram. buna səbəb, insanlığın nə dərəcədə alçaq, ikiüzlü, yaradılışından saxtakar olmasını bəzən unutduğuma görədir. unuduram bəzi hallarda. lakin yox demək lazımdır. dövrümüzdə bunu bacarmaq sənət halına gəlib.
yox demə sənəti.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
açığı, faciə deyil; əksinə, təcrübədir. elə bir təcrübə ki, partnyorlar arasında anlaşılmazlığı (bir digər ifadələrlə, çatışmazlıqları, kompleksləri) əritmək gücündədir. və eyniylə bir çox kişi modelinə çətin gələn (inanılsın: bunu qəbullanmaq bəzi hallarda ciddi zaman alır) periyotdur. çünkü, kişinin zəyifliyi poliqonluğundadır; çünkü kişi, bir qadının yoxluğunu, onun ilki olması reallığına asanlıqla dəyişərdi.
baxın, kişiləri də başa düşmək mümkündür. nəticə etibariylə digər yaşanan təcrübələr qaçınılmaz olaraq onunla da əlaqəli hala gəlir. kişi, şəxsiyyətini (ataerkillikdən gəlmə penis şəxsiyyətdir polemikası) qiyaslama tərəzisində ölçməkdən qaçına bilmir. və istər istəməz, günəşin ətrafında rəqs edən dünya sakinləri bir çıxmazın içində, paradoksl yaşamaq məcburiyyətində qalırlar: bu hadisəni ilk dəfə törədən (qadınla sevişən) kişinin sevinciylə, bir digər kişinin (qadının digər sevgilisinin) buna heyfslənməsi. lirik mənzərədir: nəticə olaraq hamı birbirinin köhnə sevgililəriylə sevişir.
bakirəlik polemikası da çətindir: illərlə vaginalarını bastilya qalası kimi qoruyan qızlar, bu boşluq nəticəsində paranoyak varlıqlar halına gəlirlər. hərçənd dünya hələ ki, bunun tam olaraq öhdəsindən gəlmək gücündə deyil. çətindir, qəbullanmaq asan deyil ki, heç kim işğalçı insan təbiətinin şəxsi mülkü deyil. bəli, sözüm də odur: sevişən qadınla üzə üzə qalıb, bu vəziyyətdən təəssüflənmək, təəssüflənən tərəfin doyurulmamış aclığıdır. doyuzdurulmamış bütün eqolar, bəslənməmiş hisslərdən danışıram.
və cəhdlə inanmağa davam edirəm: bir kəsin ən böyük ifşası (onu tanıma halı) onunla sevişməkdən keçir. zəruri bədən ehtiyacının ödənməsiylə yanaşı, insanlar da kəşf edilir. ayrıca da; qloballaşan (söz gəlimi onu modernizm də adlandırmaq olar) dünya, paralel böyümənin, öyrənmənin, inkişaf etmənin əhatəsində, cinsəllik lənətindən qaçmağımızı əngəlləyir. bunu sadəcə qəbullanmaq lazımdır. və də, artıq demək olar ki bakirə qızların qalmadığını.
qısacası, mənim üçün maraqsız məhfumdur; lakin ikinciləri, daha əvvəl məşğul olduğu gerçəyini daha çox istəyərəm.
çünkü bir realist belə bitiridi sitatını: dünya fırlanır, insan qəbullanır.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
bu seks müddəti boyunca qadın tərəfindən aktuallığını qoruyan problemdir. problemin yaranması partnerini (kişini), məmnun etmək üçün qadın tərəfindən edilən orqazm təqlidləridir. tibbi və təbiətin buyruğuna əsasən qadın ortalama olaraq gec orqazm yaşayan varlıqdır. kişilərin böyük əksəriyyətinin tez boşalması və daha çox şərq kişilərinin yaşadığı penis həcmi problemi qadının boşalmağına problemlər yaradır. penis məsələsinə real yanaşmaq lazımdır və əlinizdə olmayan səbəblərə görə özünüzü günahlandırmağınız axmaq olduğunuz mənasına gəlir.
orqazmı təqlid edən və orqazm yaşayan qadınları tanımağı və kategoriyalara bölməyi sevirəm. müddət başlanğıc üçün vacibliyini qoruyur. bu qadının hormonlarına və partnerinin aktivliyinə görə dəyişəbilər, amma 35-40ın altında yaşanacağı inandırıcı deyil. ikinci periyod səslərlə bağlıdır və o artıq kişinin partnerini nə səviyyədə tanıdığıyla bağlıdır. orqazm təqlidi etməyən qadın bədənin gərginliyinə görə, normal həyatda çıxartmayacağı zövq qışqırıqlarıyla seçilir. bu da dəyişkənliyini qoruyur. üçüncü periyod isə, bədən gərginliyidir. bədən zövq nəticəsində gərginləşir (kasılır) ayaq baş barmaq dikəlir və sudurqa keçirən insanın gərginliyi ilə 30 saniyədən çox eyni qalır. bu həmçinin əl barmaqları üçün də keçərlidir. döş uclarına görə də partnerinizin təqlid edib etmədiyini aşkarlaya bilərsiniz. normal ön sevişmə mərhələsidə qadının döş uclarına fikir versəniz, onlar itiləşir. seks davam etdiyi müddətcə yavaş yavaş normal halına qayıdır. son olaraq isə orqazm yaşayan qadın, ön sevişmə zamanı itiləşən döş ucuna yenidən qayıdır. müddət, səslər, bədənin gərginliyi(!), ayaq baş barmağı, döş uclarının itiliklərini eyni anda aşkarlasanız, ortada təqlid yoxdur.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
mədəniyyət tarixinin beşiyi.
adəm ilə həvva, cənnətin əvəzsiz guşəsi olan adendə, hələ almanı gəmirməmişdən çox qabaq, günah və utanc hissindən yoxsun halda həyatlarına davam edirdilər.
adəm sonsuz təbiətin əhatəsində bir uşaq kimi qaçışır, lüt ayaqlarıyla yerdəki çiçəkləri əzir, dodaqlarıyla fit çala-çala torpaq ananın üstünə işəyir, sıçırdı. bəzən həvva da qabırğasından törədiyi kişisinə qatılır, insanlıq tarixi var olduqca dəyişməyəcək bədənsəl təlabatlarını ödəyirdilər.
qoxu hissiyatı hələ o qızıl çağlarda inkişaf etməmişdi. bir digər tərəfdən qoxular hələ lənətlənməmiş, vəya əfsun edici hesab edilməmişdilər. ona görə onlar üçün adenin yaşıllıqları üstünə həkk edilən ifrazatları, kədərli bir qızılgüldən (onun qoxusundan) bir o qədər fərqlənmirdi.
sonra olanlar hər kəsə məlumdur. həvva hissiyatına uduzur (qadınlığın ilk inqılabı), adəm məntiqsiz davranaraq almanı dişləyir və onlar beləliklə günah və utancı eyni anda kəşf edirlər. bu kəşf etməylə birgə ilk protest edilən çılpaq bədən olur ki, buna da səbəb penis, vagina və anüs olur. deməli heç nə artıq əvvəlki kimi olmayacaq adendə. bu utanmayla birgə bir ritualda sona çatır. ritual: torpaq anaya qayıtmağı xatırlamaq naminə bir jest...
mədəniyyət tarixi, tualetlərin təbiət ananın qoynundan dörd divar arasına keçməsiylə başlayır. sonra ora qapı əlavə edilir, qapı arxadan bağlanır və belədə tək tənha, bir səhnəni xatırladan tualet pistləri insanı ətraf dünyadan məhrum edir.
mən daha çox tualetə girib arxadan qapıları bağlayan insanlarla maraqlıyam. və qeyd edək ki, bəzi insanlar (uşaqlıq fobiyaları, klastrofobiya nəticəsində) qapını arxadan bağlama ehtiyacı hiss etmir. mən, hərəkətin iki mahiyətiylə maraqlanıram: qapını bağlayıb, orada sıçmaq vəya işəmək; lap deyək masturbasiya etmək. hamı bilir ki bir insan tualetə çox vaxt bu üç hərəkəti reallaşdırmaq üçün girir. birinci variantda, qapının bağlanması adəm ilə həvvanın utanc hissləriylə müqayisə edilib, açıqlana bilər. çünki, bəli, mən işəyib vəya sıçıram, amma bu mənimlə öz bədənim arasındaki əlaqəmdir və sizlər - ev sakinləri, pub/cafe yoldaşlarım - məni bu halda görə bilməzsiniz... bu hərəkətin kökündə lənətlənmə var. utanc hissi aşkardır. demək olar ki heç kim sıçdığı vəya işədiyi anı risk altına atmamaq naminə qapını bağlayır.
ikinci variantda isə, qapının bağlanışı, xəyalpərəstlik və diqqət mərkəzində qalmayla açıqlana bilər. işəyirəm, deməli varam. onlar sanki bir tərəfdən də inandırmaq istəyirlər ki, biz əslində tualetdə heç nə etmirik. sadəcə xəyal qururuq. özümüzlə dərdləşirik. kitab oxuyub, gələcəyi fikirləşirik. problemləri bu qısa vaxt ərzində tək başına həll etmək istəyirik. və bu bağlı qapılar arxasında xəyallarımızı bölməmək naminə qapıları bağlayırıq.
nə isə. neçə vaxt idi bu mövzu ağlımdan çıxmırdı; dərdləşmək istədim.
Notice: Undefined variable: user_id in /var/www/soz6/sds-themes/vengeful-light/profile.php on line 1337
blok - başlıqlarını gizlət
Notice: Undefined variable: user_id in /var/www/soz6/sds-themes/vengeful-light/profile.php on line 1344