osmanlıda oğlanbazlıq

“Gümüşüm ve altınım yok ki o güzel oğlanları avlamak için harcayaydım. Şimdi onlar parası bol olanlara av olmaktadırlar”

“Bu oğlanlara canını versen bile onu bir pula saymazlar. Bunlar parasızla pazarlık yapmazlar.”

Yuxarıda göstərilən iki beyt "şehrəngiz" kimi tanınan ədəbiyyat janrına aiddir. "Şehrəngiz" Osmanlı imperiyasında kişi gözəlliyini yəni oğlanları təsvir edən ədəbiyyat janrına verilən addır. Bəzi mənbələrə görə kişi əsnafların, sənətkarların da gözəlliyini təsvir edən bir növ kimi bu janra istinad edilir.

Osmanlı imperiyasında "oğlançılıq" əsasən 15-ci əsrdən bəri cəmiyyətin müxtəlif təbəqələri arasında(saraydan xalqa qədər) bir çox formalarda yayılıb. "Oğlançılığın" əsasında nəyin durduğu ilə bağlı bəzi mübahisələr olsa da, ümumi rəy ondan ibarətdir ki, müharibədə əsir düşənlər sistemin əsasını təşkil edib. Əksər uşaqlar əsir alınıb əsir tüccarları tərəfindən hərrac yolu ilə varlı osmanlı məmurlarına, ağalarına və s. satılır, üzü başqalarından da gözəl olanlar isə saraya götürülürmüş.

Hərbi əsirlər bütün cəmiyyətlərdə birinci növbədə cinsi istismar kimi istifadə olunub. Əsirlərin satıldığı rayonlarda (hərbi əsirlər Osmanlı imperiyasının bir çox əyalətlərində müxtəlif mərkəzlərdə, hətta təkcə "kapalıçarşıda" minlərlə hərbi əsir satılmışdır) tüccarlar alıcılara gənc oğlanları çılpaq nümayiş etdirir və bəzən hərracı bu şəkildə açırmışlar. Belə ki, bu yerlərdə acınacaqlı vəziyyət də bir çox şeirlərdə əks olunur:


“Esir pazarına düşerse yolun

Girüb kapınından aklın yitirme

Tamkin ü basiret üzerinde bulun

Bir nazar affetsem ne olur, deme”

Aynı şiirin devamında ise erkek çocuklarla ilgili şu dize yer almakta:

“Acıdır her birin hikayesi pek

Esaret muhakkak ateşten gömlek

Lanet o esirci pelid zalime

Oğlanı çıkarıp mezdı üryan

Hicabtan yerlere geçer mumiyan”


Əlbəttə, satılmış minlərlə qul yalnız sarayda və ya zəngin Osmanlı ərbablarında qalmamışdır. Şəhərin mərkəzində (xüsusilə hamamlarda) bir çox yerlərdə bu tip münasibətlər üçün xüsusi otaqlar mövcud olmuşdur. Hətta bəzi hamamlar da bununla məşhurlaşmışdır. Yüksək rütbəli məmurlardan zəngin tacirlərə, ağalara qədər bir çox cəmiyyətdəki yüksək statuslu insan bu hamamlardan mütəmadi istifadə etmişdir.



Belə ki Osmanlı ədəbiyyatında "Hammamiyə" adlı bir janrın olması da, bu hamamlardakı oğlançılıq ilə üst-üstə düşür. Bundan əlavə Övliya Çələbi bu münasibətlərin bir çox nümunəsini öz səyahətnaməsində qeyd etmişdir
Bir vaxtlar Saraydan xalqa qədər "oğlançılıq" o qədər geniş yayılmışdır ki, sutenyorlar və onların oğlanları əsnaf paradında padşahı salamlamışdılar.

(Övliya Çələbi səyahətnaməsində bu salamların bir neçə nümunəsini göstərir:
“Sazcı aptal pezevenklerin esnafı. 300 nefer haşa pirleri yoktur!)

Saray və şəhər mərkəzlərində bu vəziyyətə baxmayaraq, Türkiyənin bir çox kəndlərində ictimai həyat tamamilə normal olmuşdur. islam təsirinin az olduğu Türk kəndləri ilə şəhərlər arasında bu ayrılma, bir çox lətifələrin, hekayələrin də mövzusu olmuşdur. (Kəndli qadının ilk dəfə minarə görməsi, kəndli bir türkün şəhərlərdəki oğlançılıqdan ilk dəfə xəbər tutması)

Qadınların yox sayıldığı, demək olar ki heç görünmədiyi bir cəmiyyətdə kişilər arasında intim münasibətlər onsuz da geniş bir şəkil də yaşanırdı. Şəriətin də qadınlar üzərindəki təyziqi bunda az rol oynamamışdır. Hətta diqqətdən kənarda qalan, cinsi ehtiyyacları ödənməyən evdar qadınlar, hərəmxanadakı cariyələr öz cinsi ehtiyyaclarını ödəmək üçün "zıbık" deyilən süni kişi orqanından istifadə etmişdir(qeyd edim ki bu hal aşkarlanarsa qadının cəzası ölüm imiş)

"Oğlançılığa" qayıtsaq meyxanalarda "kabadayılara" xidmət edən oğlanlar gün içərisində əsnaf dükanlarında, sənət ocaqlarında şəyirdlik edirmişlər. Entrynin başındakı "əsnaf, sənətkar gözəlləri" də bununla rast düşür. Bərbər, dərzi kimi bir çox peşələrdə adı keçən "əsnaf gözəlləri" adətən "əsnaf fahişələri" adı ilə də qeyd edilir.

Osmanlı dövründə alkoqol istifadəsi və meyxana sayısı düşünüləndən qat-qat çox olmuşdur. Burada xidmət edən "sakilər"(xidmətçilər) isə qadın yox gözəl üzlü və makiyajlı oğlan uşaqlarından ibarət olmuşdur. Bununla bağlı bir şeirdən də bir parça qoyuram:

“Ey saki çoktan beri gelip de kucağımda konuk olmadın

Derdime de elindeki kadehle derman olmadın”

Sultan Səlim o vaxtın şeyxülislamı Kemal Paşazade-yə seks kitabı kitabı yazdırıbmış. Sultanların yazdırdığı bu kitablar "behnamə" adı ilə tanınır və burada kiçik üzvlərin böyüdülməsindən, fərqli hamiləlik pozisyalarına qədər bir çox intim mövzulardan bəhs olunur. Sultan Səlimin kitabında digərlərindən fərqli olaraq "oğlançılığa" da geniş yer verilmiş və bir çox miniyatürlər təsvir olunmuşdur.(təbii ki başqa behnamələrdə də oğlançılığa yer verilmişdir)
Sultan Səlimin behnaməsindən bir miniyatür də qoyuram bura:




1858-ci ildə, Osmanlı hökmdarı I Əbdülməcidin dövründə Osmanlı imperiyasında homoseksuallığın cinayət hesab edilməsi dayandırılmışdır.

Mənbə: wikipedia

hər gün kənara bir manat atmaq

Məzənnəsi dollar olan plastik kart almışdım özümə. Hər stipendiyam gəldikcə 50-60 manat qoyurdum o karta, yəni orta hesabla günlük 2 manat filan edir. Elə belə yığmırdım onu, var idi bir xəyalım... sonra bir gün evdə dedim ki bu şəkildə yığıram pulumu artıq 100 dollara yaxın pulum var. O sözü deyən yerdə ağzıma pox olaydı. Artıq pul zad vermirlər. Dədəm pul istəyən kimi zarafata salır ki sən məndən varlısan, hələ sən çıxart mənə pul ver. Hələ arada gitarım da qırıldı soxduğuma da bir xeyli xərc çıxdı, bundan başqa bir neçə şeyə də silsilə xərclər çıxdı hamısını da kartdan çıxarıb ödəyəsi oldum. Yəni nə qədər pul yığırsız yığın evdə deməyin.

intibah dövrü rəssamlığı

SFUMATO - intibah dövrü rəssamlığının dörd əsas prinsipindən biri olub, Rənglə tonların buxarlanıb bir-birinə qarışmasını, bu da konturların görünməzliyini təmin edən buxarlı bir kölgələnməni ifadə edir. Əksərən, aydınlıqdan qaranlığa keçidlərdə istifadə edilir.


CANGiANTE - intibah dövrü rəssamlığının dörd əsas prinsipindən biridir: kölgələndirmə sıralamasında bir rəngin daha açıq, ya da daha tünd tonuna keçilə bilmədiyi, ya da keçilməsinə üstünlük verilmədiyi hallarda fərqli bir rəngə keçidi ifadə edi. Ani rəng dəyişməsidir.

CHiAROSCURO - intibah dövrü rəssamlığının dörd əsas prinsipindən biridir: aydınlıq və qaranlığın bacardığı qədər vurğulanaraq kəskin şəkildə bir-birindən fərqlənməsini ifadə edir. işıq ilə kölgə arasındakı ziddiyyətin meydana çıxarılmasıdır. Üçüncü ölçü verərək formalara həcm qazandırmaq məqsədi dayışıyır.

UNiONE - intibah dövrü rəssamlığının dörd əsas prinsipindən biridir: sfumatoda olduğu kimi rəng və tonlar buxarlanaraq bir-birinə qarışır. Sfumatodan fərqli olaraq istifadə edilən rəng və tonlar həmişə parlaq və canlı olur.


Hakan Gündayın "Daha" əsərini də oxumağınızı buradan tövsiyyə edirəm. Müəllif əsərin baş qəhrəmanı Qəzanın həyatını bu 4 prinsipə bölərək, müqayisəli bir şəkildə oxucuya nəql edir

entryni oxuyandan sonra səs verməyə məcbur hiss etmək

Burada söhbət əjdaha entrylərdən getmir, adi sıradan amma müəyyən qədər də uzun entrylərdən gedir. Oxuyursan sona çatanda bir təhər olursan. Səs verməsən vicdanın rahatlamır, əjdaha vermək istəsən bundan əvvəlki əjdaha verdiklərinə ayıb etmiş olursan, yenə yaxşı ki bu maraqlı var deyirsən öz-özünə. Amma adətən maraqlı da olmur, əgər çox umbay bir şey deyilsə də umbay da verə bilmirsən, qalırsan buz üstünə çıxmış dana kimi. Yəni məndə elə olur. Hətta bir başlığa girəndə entrylərin üstündən də sürətlə keçə bilmirəm. Necə ki bu da vinçi şifrəsində lenqton luvrdakı əsərlərin qarşısından tələsə-tələsə, sürətlə keçəndə narahat olursa, elə məndə də o tərz bir şey olur. Entryləri də oxuyana, sonra üstəlik nə səs verim deyib düşünənə qədər də baxıram artıq nə qədər vaxt keçib.

uçan kərtənkələ

Cənub-Şərqi Asiyada yaşayan bu qeyri-adi kərtənkələ, bədən quruluşunun xüsusiyyətlərinə görə bir ağacdan digərinə 20 metrə qədər məsafədə uça bilir.


Bu kərtənkələlərin gövdəsinin yanlarında dəri membranları uzanan yalançı qabırğalar yerləşir. Uçuş zamanı kərtənkələlər onları açaraq bir növ qanad yaradırlar.


Ağaclarda yaşayan uçan əjdaha kərtənkələsi qarışqa və böcək sürfələri ilə qidalanır. Yerə yalnız iki halda düşürlər - yumurta qoymaq üçün və ya uçuş uğursuz alınarsa.

Ümumilikdə, uçan əjdahaların təxminən 30 növü məlumdur. Ən məşhur növü - Draco volans-dır.


Bu kərtənkələlər 40 santimetrə qədər böyüyürlər. incə, yastı bir bədənə və uzun bir quyruqa sahibdirlər. Erkək kərtənkələlərin boğazının altında xüsusi bir dəri qatı var. Bu sarı rəngli çıxıntı uçuş zamanı bədən stabilizatoru kimi xidmət edir.


Uçan əjdahaları görmək çətindir, çünki boza çalan rənginə görə (yaşıl və ya boz-qəhvəyi) yarpaq və ağac qabığından seçilmir. Lakin qanadlar əksinə parlaq və dəyişkən bir rəngə malikdir - qırmızı, sarı, parlaq yaşıl rəngdə olur.


Uçuş bu kərtənkələlərə yaşamaq üçün yeni yerlər tapmağa imkan verir.

çənədəki batıq

insanın üzündəki götü. Götsifət sözünə həqiqilik qazandıran o alçaq şey. Yəqin ki hamı nifrət edir buna. Hələ üz kökələndə o "göt" daha da dərinləşir. Əməliyyatla düzələn şeydi amma adamın da ürəyindən gəlmir çənəyə o qədər pul vermək. Arada sorğulayırsan: "niyə allahım niyə" "niyə yanağımda yox çənəmdə". Kişilər qadınlara nisbətən bunda həm daha şanslıdırlar həm də şanssız. saqqal saxlaya bilən bunun üstünü örtə bilir, yox tez-tez üzünüzü qırxmağa məcburdursa gərək hər gün onun loblarını aralayıb ortasını ehtiyyatla qırxa arada kəsə...

qılqamış dastanı

Gilqameş dastanı — tarixdə ən qədim yazılı dastandır. 12 gil lövhəsi Akkad mixi yazısı ilə yazılmışdır. Gilqameş dastanı Qədim Babilin mədəniyyət abidəsi nümunəsidir. Hammurapi qanunları kimi bu sənət əsəri də Şumer və Babil qarışığından ibarətdir. Uruk kralı Gilqameşin ölümsüzlük axtarışından bəhs edən dastan eyni zamanda Nuh tufanının ən qədim versiyasını də saxlamaqdadır. Gilqameş, ən yaxın dostu Enkidunun ölümündən sonra ölümsüzlüyə çatma səyinin nafilə olduğunu anlamış və tanrı Enlilinin öyüdləriylə insanın ancaq özündən sonra ad qoymaqla ölümsüzlüyə çata biləcəyini qəbul etmişdir.
Dastan tarixə məlum ən qədim mədəniyyətlərdən olan şumerlərin yaşayışı haqqında məlumat verir və eyni zamanda ilk yazılı dastan xüsusiyyətini daşıyır. Təxminən e.ə. 2600-cü ildə Şumeri idarə edən dastanın qəhrəmanı Gilqameş həqiqi tarixi şəxsiyyət olmuşdur. Onun qəhrəmanlıqları öz həməsrlərini riqqətə gətirmişdir və onlar Gilqameş haqqında ibarəli rəvayətlər qoşmağa başlamışdılar. Şumer dilində əsrlərlə təkrarlandığına görə, həmin rəvayətlər daha da fantastikləşərək sırf əfsanəyə çevrilmişdir. Rəvayətlər əyləncəli olduğuna görə, 3-cu minilliyin sonlarında Şumerin bir çox sami mənşəli hökmdarı həmin rəvayətləri öz dillərinə tərcümə etdirməyə başlamışdır. Dastanının ən əhəmiyyətli xüsusiyyətlərindən biri də, bəhs etdiyi "Tufan" əhvalatının, kiçik dəyişikliklərlə üç böyük dinin müqəddəs kitabında eynilə verilməsidir. Gilqameş ölümsüzlük otunu tapan Ziusudranı (Utnapiştim) tapmaq üçün yola çıxır və Tilmun adasına çatır. Ziusudra burada Tövrat və Quranda Nuhun yaşı mövzusunda təkrarlanan bir ifadəylə özünün 950 yaşında olduğunu söyləyir və təxminən yarım əsr əvvəl yaşadığı tufan hekayəsini Gilqameşə danışır.
E.ə. 1900-cü ildə sami natiqi sərbəst şəkildə yaranmış Gilqameş dastanının 4 yaxud 5 boyunu nəql etmişdi və bu gün bizə məlum olan valehedici poema məhz bu sonuncu versiyadır. Gilqameş dastanının ən nəzərə çarpan xüsusiyyəti onun poetik gücü və heyrətamiz dünyəviliyidir. Dastan əbədi dünyada fani insanının təşəbbüs və macəralarından bəhs edir. Gilqameş sevgi uğrunda olan ağır döyüşlərdə iştirak etdikdən sonra, tanrı dünyanı daşqınla dağıtmaq istədikdə Nuhun gəmisinə sığınmaqla sağ qalan qoca kişi və qadından əbədiliyin sirrini soruşur. Yaşlı cütlük onu əbədiliyin əlçatmaz olduğuna inandırırlar, lakin onlar Gilqameşə itirilmiş gəncliyini bərpa edəcək bitkinin yerini söyləyirlər. Bədbəxtlikdən dənizin dibindən qəhrəmanlıqla bitkini əldə edən Gilqameş onu yatarkən laqeydcəsinə açıq yerdə qoyur ve ilan bitkini yeyir. Poemaya görə elə bunun üçün də ilanlar hər il dərilərini dəyişərək yeni həyat qazanır. Beləliklə, qəhrəman zövqlə yaşanan hər günün qayğısız bir səhərə açılacağını və məhz bunun əbədiliyə gedən yol olduğunu anlayır.

Dastandan bir parça:

...Sənin axtardığın həyat süstdür.
Sən onu heç vaxt tapa bilməyəcəksən.
Tanrılar insanı yaradanda ona ölümü paylaşmaq hüququ verirlər.
Gilqameş, təmiz paltarlarını geyin, başını yu və vanna qəbul et,
Əlini tutan uşağa diqqət yetir və qoy arvadın sənin ağuşunda xoşbəxt olsun.
Bütün bunlar kişi qayğılarıdır...
Kopyaladığım yer: https://az.m.wikipedia.org/wiki/Gilqameş_dastanı

insanın adəm və həvvadan gəlməsi

(baxma: enki və ninti)
(baxma: enki və enlil)
(bax: qılqamış dastanı)

thrash metal

Metalın ən ağır və əfsanə subjanrı. Metalın 4 böyükləri belə bu subjanrda ifa edir.(metallica, megadeth, slayer, antrax)
Black Sabbath "Symptom of the Universe"(1975) parçasında ilk dəfə thrash riff-i istifadə edib. Yaranma tarixi kimi bunu götürə bilərik amma bir çox başqa qrupların parçalarında da thrash izlərinə rast gəlinir.

(youtube: )

(youtube: )

şəkəri tərgitmək

Mən artıq 2 aydan çoxdur ki tərgitmişəm şəkəri. Birdən birə atdım, qərar verdim ki sabahdan heç yeməyəcəm. Çətin olmadı, sadəcə ehtiyyat edirdim ki şüursuz şəkildə ağzıma nəsə atmayım. Şiriniyyatlar bir qırağa mağazada satılan məhsulların çoxundan istifadə müddətini uzatmaq üçün şəkər qatırlar deyə uzaq dururdum. ilk günlər içimdə bir boşluq var idi. Çoxlu su içib, həm də meyvə yeyirdim bunu doldurmaq üçün bəzən də bal. indi aclığı hiss etmirəm. Yəni əvvəlki aclıqla bu aclıq qətiyyən bir deyil. Mütləq şəkildə özünüzə yeməklə bağlı qrafik tutun. Deyək ki gündə 4 dəfə müəyyən saatlarda acsanızda acmasanızda yemək yeyin. Aclıq hiss etməsəm də bu çox çəkəndə haldan düşürdüm elə onda xatırlayırdım ki mən yemək yeməmişəm axı. Və bunun nəticəsində biraz arıqlamışdım ilk həftələrdə.
Səhərlər adətən şirniyyatla çay içirdim deyə səhər yeməkləri ilə bağlı bəzi problemlərim var idi, nahar üçün bişən yeməklərdən yeyirdim, anlayırdım ki acqarına yağlı yeməklər mədəyə ziyan olur. Bunu da tədricən dəyişməyi bacardım bal ilə. Bunu da deyim ki(sonradan xatırladım) adam özünü çox gümrah hiss edir. Hətta bu yuxusuzluğa da gətirib çıxara bilir. Rahat yata bilmək istəyirsənsə gərək özünü həm əqli həm də fiziki olaraq yorasan. Yəni əlavə idman etmək üçün, kitab oxumaq üçün daha çox enerjiniz olur.

qadınların professional görünmək üçün etdikləri cəhdlər

Belələrini ən çox universitetlə bağlı tədbirlərdə falan görə bilərsiniz. Tvit pencək, qara və yaxud tünd krem rəngi parça şalvar geyinirlər adətən. Qara 4 künc çərçivəli eynək, "mən onsuz makyaj etmirəm" makyajı. Ya qısa ("kare" deyirdilər deyəsən) saçlar, ya da gicgah tərəflərdən aşağı enən 2 dənə buruq telli uzun sarılı qaralı saç. Tədbirdə ən baş tərəflərdə otururlar, dırnaqları adətən baxımlı olur, heç zaman özlərindən əsas mövzuya dair fikir çıxmır, sadəcə kimlərəsə fikir bildirirlər. Fikirləri də başdansovdu bir şey olur amma özünü elə aparır ki guya məsələ ilə bağlı ən səmərəli çıxış yolunu bu təklif edir.(bunun belə görsənməsində tədbirdəki kostyumlu qırmızı sifət bir yanığında çox böyük bir rolu olur. düzdü bəzən yanıqlığını gizlətməkçün ideal qadınımızın fikrinə müxalif də çıxır lakin bunu elə absurd bir şəkildə edir ki qadının fikri daha da qüvvətlənir)
Kimlərisə belə mühakimə etmək nə dərəcədə doğrudur bilmirəm. Amma düşünürəm ki qadın özü bunu bilirmi? Yəni müəyyən qədər irəlidə olmağının bu kimi səbəblərdən qaynaqlandığını(təbii ki öz əziyyətini yerə vurmaq olmaz amma bu da danılmaz faktdı)? Bəs bilirsə nə hiss edir?
Qadınlar daim cinsiyyətçilikdən şikayətlənirlər amma əslində bu da böyük bir cinsiyyətçilikdi.
(3 dənə "bəzi" sözü qoyuram ixtiyarınıza. Mətndə istədiyiniz yerə o sözü qoyub oxuyun)
(Burada sözü gedən "bəzi" qadınlar qərbi imitasiya etməyə çalışır)