1. qarakənd faciəsi və ya 20 noyabr faciəsi. 1991-ci il 20 noyabrda xocavənd rayonunun qarakənd kəndinin yaxınlığında, ağdam rayonunun mərzili kəndi ərazisində erməni həbiləşdirilmiş dəstələri tərəfindən vurulan azərbaycan hərbi helikopter hadisəsi.
helikopter--mi-8 n72, helikopterin vurulmasında istifadə olunmuş silah- barret m82a1
azərbaycanın dövlət katibi tofiq ismayılov, ölkənin baş prokuroru ismət qayıbov, daxili işlər naziri məhəmməd əsədov, osman mirzəyev, alı mustafayev və bir çox dövlət məmurları həlak oldular
2. bu gün, baş verməsindən 24 il keçən hadisə.
osman mirzəyevin qızı, jurnalist sevinc osmanqızının "sülh missiyası" adlı sənədli filmdə hadisənin gedişatı barədə ətraflı məlumat verilir.
indiyənə kimi hələ də "qara qutu" məsələsi müzakirə olunur. vertolyotda rusiyadan, qazaxıstan olandan nümayəndə heyəti olsa da rusiya faciənin araşdırılmasına "qara qutu"nu verməməklə mane olur.
4. Azərbaycanın gələcəyini köklü dəyişdirmiş hadisə.
Tarixdə elə adamlar olur ki, onlar həyata 100 ildə 1 gəlirlər. Məsələn axc dövründə 10-15 adam var idi ki, onlar olmasa alternativ gələnlər heç onların yarısının effektini verməyəcəkdi.
Qarakənd faciəsində həlak olan o adamlar da o tarixə 100 illərdən bir gələn, alternativləri effektsiz olan şəxslər idi.
Azərbaycan Respublikasının Dövlət katibi Tofiq ismayılov, baş prokuror ismət Qayıbov, dövlət müşaviri, sabiq daxili işlər naziri Məhəmməd Əsədov, millət vəkilləri Vaqif Cəfərov və Vəli Məmmədov, baş nazirin müavini Zülfü Hacıyev, Prezident Aparatının şöbə müdiri və jurnalist Osman Mirzəyev və s.
Demək olar ki, o cür böhran dövründə bu şəxslərin həlakı azərbaycanı kor qoydu.
5. baş vermiş hadisə zamanı həlak olanlar sadə xalq tərəfindən hər nə qədər "qaymaq" kimi xarakterizə olunsa da, hadisənin baş vermə səbəbi dövlətin "bacarıqlı" kadrlarını məhv etmək məqsədi yox, hadisələrin gedişatını dəyişmək məqsədi daşıyırdı... "qaymaq" olub-olmamaqları isə özü ayrı müzakirə mövzusudur...
baş verəcək olan görüş demək olmazdı ki, məsələni tamamilə həll edəcəkdi. sadəcə yeltsin və nazarbayevin vasitəçiliyi ilə əldə olunan, ancaq təsdiqlənməyən jeleznovodsk razılaşmasının tərkib hissəsi olaraq həyata keçiriləcəkdi. yəni, nəticəsi tam surətdə demək olmaz ki, həledici olacaqdı. ancaq baş verən hadisə bütün sülh danışıqlarını baltaladı, məsələnin diplomatik yolla həll olunmasının üzərindən xətt çəkdi... onu da qeyd edim ki, azərbaycan ermənistana verilən qazı 4 noyabrdan etibarən kəsmişdi, və erməni tərəfi qaz verilmədikcə sülh danışıqlarından imtina edəcəyini bildirirdi.
hadisələrin kimin tərəfindən nə üçün və necə törədilməsini kənara qoysaq (mütəllibovun tərəfdarlarından olan hacı əbdülün dediyinə görə bunu azərbaycanın özünümüdafiə dəstələrinin komandirlərindən biri, sonradan həbs də olunmuş "qatır məmməd" ləqəbli yaqub rzayev ona verilən əmrin əsasında bilməyərəkdən törədib və ya bəzi xarici tədqiqatçılara görə erməni tərəfi törədib və ya rus kəşfiyyat orqanlarının hadisədə əli var və s. ) hadisələrdən ən çox azərbaycanda faydalanan azərbaycan xalq cəbhəsi oldu. onların ayaz mütəllibova təzyiqi nəticəsində danışıqlardan tamamilə imtina edildi, 360 deputatlıq ali sovet ləğv edildi və əvəzinə yarısını cəbhəçilərin təşkil etdiyi 50 deputatlıq milli şura yaradıldı, və dağlıq qarabağın muxtariyyət statusu 26 noyabr 1991-ci ildə ləğv edildi . eyni zamanda dağlıq qarabağın inzibati bölgüsü də dəyişdirildi, hazırkı formasını aldı, stepanakert xankəndi, mardakert ağdərə, martuni xocavənd adlandırıldı. Azərbaycan de-yure olaraq ssri-nin tərkib hissəsi olduğuna görə, bu qərar qanunsuz idi. çünki sovet konstitusiyasına əsasən, ancaq ssri ali sovetinin qərarı ilə belə bir dəyişiklik edilə bilərdi. bunun nəticəsində, dağlıq qarabağ erməniləri də qeyri-qanuni referendum keçirərək, 10 dekabr 1991-ci ildə dağlıq qarabağın müstəqilliyinə səs verdilər. de waal bu "qanunların müharibəsini" belə şərh edir:
"The “war of laws” had reached its reductio ad absurdum, and any compromise was now impossible."
qeyd.
həlak olanların hamısı ayaz mütəllibova tamamilə loyal adamlar idilər. məsələn, aşağıdakı nitqdə daxili işlər naziri məhəmməd əsədovun ayaz mütəllibova öz dəstəyini necə ifadə etməsini görə bilərsiniz:
7. Zakir Qaralovun minməli olduğu ,lakin minmədiyi vertolyotun vurulması hadisəsi. Cinayət işinin qovluqları ,çox güman ki,"Sekretno" möhürü ilə qriflənib ,ona görə ya hadisənin 30illiyində ,ya da 50 illiyində açılacaq. "qara qutu" söhbətinin ictimaiyyət içərisində uzadılması və şişirilməsi sadəcə vaxt udmaq məqsədi güdür.
. eyni zamanda dağlıq qarabağın inzibati bölgüsü də dəyişdirildi, hazırkı formasını aldı, stepanakert xankəndi, mardakert ağdərə, martuni xocavənd adlandırıldı. Azərbaycan de-yure olaraq ssri-nin tərkib hissəsi olduğuna görə, bu qərar qanunsuz idi. çünki sovet konstitusiyasına əsasən, ancaq ssri ali sovetinin qərarı ilə belə bir dəyişiklik edilə bilərdi. bunun nəticəsində, dağlıq qarabağ erməniləri də qeyri-qanuni referendum keçirərək, 10 dekabr 1991-ci ildə dağlıq qarabağın müstəqilliyinə səs verdilər. de waal bu "qanunların müharibəsini" belə şərh edir:
)