erkin qədirlinin sözləri
| siyasət14,160 | 149 | 235
əjdahalar googlla
hands of stone
local
Yalnız deyilsən!
Bu duyğuların müvəqqəti olduğunu və kömək mövcud olduğunu bilmək vacibdir. Dostlarınıza, ailənizə, profesionallara müraciət etməyiniz vacibdir. Sizi dinləmək və lazım olan dəstəyi təmin etmək istəyən insanlar var. Sözlük yazarları olaraq səni hər zaman dinləyə bilərik.
Əgər yalnız hiss edirsənsə, 860 qaynar xəttinə müraciət etməyini tövsiyə edirik.
Yalnız deyilsən!
Bu duyğuların müvəqqəti olduğunu və kömək mövcud olduğunu bilmək vacibdir. Dostlarınıza, ailənizə, profesionallara müraciət etməyiniz vacibdir. Sizi dinləmək və lazım olan dəstəyi təmin etmək istəyən insanlar var. Sözlük yazarları olaraq səni hər zaman dinləyə bilərik.
Əgər yalnız hiss edirsənsə, 860 qaynar xəttinə müraciət etməyini tövsiyə edirik.
bunu bir dəfə yazmışdım - bu coğrafiyada, belə bir dönəmdə bizə vətəndaş millətçiliyi gərəkdir. bunun ilk addımı - özümüzə başqaların gözüylə baxmamaq, özümüzə görə utanmamaq, hər şeyin yaxşısını özümüz üçün arzulamaq, iddialarımızın gerçəkləşməsi yolunda usanmamaqdır. "vətəndaş millətçiliyi"nin geniş açmasını sonra yazaram.
Yalnız deyilsən!
Bu duyğuların müvəqqəti olduğunu və kömək mövcud olduğunu bilmək vacibdir. Dostlarınıza, ailənizə, profesionallara müraciət etməyiniz vacibdir. Sizi dinləmək və lazım olan dəstəyi təmin etmək istəyən insanlar var. Sözlük yazarları olaraq səni hər zaman dinləyə bilərik.
Əgər yalnız hiss edirsənsə, 860 qaynar xəttinə müraciət etməyini tövsiyə edirik.
kommunistlərimiz üçün ideoloji və sinfi düşmən sayılsam da, marks'a və marksizmə sayğım böyükdür. amma mən marks'ı marksist olmaq üçün öyrənməmişəm (hələ də öyrənirəm). geniş anlamda sosial və siyasi biliklər sahəsində ciddi nailiyyətlərə iddialı olan hər kəs marks'ı bilməlidir! marksist olmayanlar üçünsə, xüsusilə önəmlidir.
"feyerbax'a dair tezislər"in 170 illiyi olduğu yadıma düşən kimi, məmməd süleymanov'u və nicat qarayev'i düşündüm (qeyri-iradəvi). məmməd süleymanov'a münasibətim çox məsafəlidir. nicat qarayev'i daha yaxından tanıyıram. qətiyyən razılaşmıram onlarla (fundamental məsələlərdə), amma biliyə sevgisi, öyrənməyə həvəsi və tənqidi düşünmək bacarığı olan hər kəsə dərin hörmət etdiyim kimi, bu iki insana da sayğımı buradan ifadə edirəm.
p.s. amma, öz aramızdı, 11-ci tezis yanlışdır. dünyanı dəyişmək filosofların işi deyil.
c erkin qədirli
Yalnız deyilsən!
Bu duyğuların müvəqqəti olduğunu və kömək mövcud olduğunu bilmək vacibdir. Dostlarınıza, ailənizə, profesionallara müraciət etməyiniz vacibdir. Sizi dinləmək və lazım olan dəstəyi təmin etmək istəyən insanlar var. Sözlük yazarları olaraq səni hər zaman dinləyə bilərik.
Əgər yalnız hiss edirsənsə, 860 qaynar xəttinə müraciət etməyini tövsiyə edirik.
Yalnız deyilsən!
Bu duyğuların müvəqqəti olduğunu və kömək mövcud olduğunu bilmək vacibdir. Dostlarınıza, ailənizə, profesionallara müraciət etməyiniz vacibdir. Sizi dinləmək və lazım olan dəstəyi təmin etmək istəyən insanlar var. Sözlük yazarları olaraq səni hər zaman dinləyə bilərik.
Əgər yalnız hiss edirsənsə, 860 qaynar xəttinə müraciət etməyini tövsiyə edirik.
geopolitik qarşıdurmalarda önəmli bir qayda var. yaxın qonşun çox güclüdürsə, ondan uzaq durmağa çalışmalısan. uzaq bir güclə yaxınlışma siyasəti yürütməlisən.
Yalnız deyilsən!
Bu duyğuların müvəqqəti olduğunu və kömək mövcud olduğunu bilmək vacibdir. Dostlarınıza, ailənizə, profesionallara müraciət etməyiniz vacibdir. Sizi dinləmək və lazım olan dəstəyi təmin etmək istəyən insanlar var. Sözlük yazarları olaraq səni hər zaman dinləyə bilərik.
Əgər yalnız hiss edirsənsə, 860 qaynar xəttinə müraciət etməyini tövsiyə edirik.
Yalnız deyilsən!
Bu duyğuların müvəqqəti olduğunu və kömək mövcud olduğunu bilmək vacibdir. Dostlarınıza, ailənizə, profesionallara müraciət etməyiniz vacibdir. Sizi dinləmək və lazım olan dəstəyi təmin etmək istəyən insanlar var. Sözlük yazarları olaraq səni hər zaman dinləyə bilərik.
Əgər yalnız hiss edirsənsə, 860 qaynar xəttinə müraciət etməyini tövsiyə edirik.
----
azərbaycan'ın təbii xəritəsini görmüsünüz, bilirsiniz. təbii xəritəyə siyasi gözlə də bir baxın. şimalda - böyük qafqaz dağları, qərbdə - kiçik qafqaz dağları, cənubda - talış dağları. dağlar həm gözəldir, həm təhlükəli. dünyanın hər yerində belədir. dağlar olan yerlərdə sosial inteqrasiya və siyasi nəzarət problemləri olur. heç təəccüblü deyil ki, dünyada gerçək və ya ehtimal olunan separatist bölgələrin əksəriyyəti dağlarda yerləşir. məsələn, şotlandiya, kataloniya, cənubi tirol, tibet, çeçenistan, dağlıq qarabağ və s. bu, təsadüf deyil. dağlar - təbiətin cəmiyyətə gətirdiyi arakəsmələrdir, qovuşmanı əngəlləyir, ayrı-seçkiliyi təhrik edir, özünə-qapanmağı həvəsləndirir və s. bunun da üzərinə iqtisadi və siyasi şəraiti gəlsək, separatizmin məhz dağlıq bölgələrdə daha böyük ehtimalla inkişaf etməsini anlamaq çətin olmayacaq.
çoxlarına elə gələ bilər ki, separatizm - mərkəzi hökumətin əyaləti iqtisadi baxımdan geri qoymasıyla bağlı yaranır. amma, araşdırmalar göstərir ki, daha təsirli amillər yoxdursa, əksinə olur - bir əyalətin (ölkənin başqa bölgələriylə nisbətdə) əhəmiyyətli dərəcədə yüksək inkişaf etməsi separatizmə yola aça bilir. məsələn, şotlandiya, kataloniya, cənubi tirol müvafiq ölkələrin ən inkişaf etmiş əyalətləridir (bütün göstəricilərə görə). elə bizim dağlıq qarabağ da azərbaycan'ın ən zəngin bölgəsiydi. ermənilərin yalandan danışmağıyla deyil. sovet vaxtı özlərini "yazıq gündə" göstərməyə çalışırdılar. " rəsmi bakı qarabağ ermənilərinə qarşı ayrı-seçkilik siyasətini yürüdür" hekayələri vardı və ayrılmaq istəklərini bununla əsaslandırmağa girişmişdilər. həqiqətdəsə belə deyildi. qarabağda ermənilər hətta ermənistan'dakı (irəvanı çıxmaq şərtilə) ermənilərdən də yaxşı yaşayırdılar. azərbaycan'ın başqa bölgələrindən yaxşı yaşadıqlarına görə də ayrılmaq iddialarını gerçəkləşdirməyə cürət tapdılar. başqa səbəblərlə yanaşı, təbii ki.
dağlarda, təbii olaraq, yuxarıdan-aşağı baxmağı gəlir adamın. yuxarıda olub, həm də aşağıdakılardan əhəmiyyətli dərəcədə yaxşı yaşamaq - ayrılmaq istəyini oyadır. bu, akademik araşdırmalarla da təsdiqlənir.
azərbaycan'ın təbii xəritəsinə bir də, bu dəfə diqqətlə və siyasi gözlə baxsanız, görərsiniz ki, azərbaycan'ın canı, ya da ingilisdilli siyasi ədəbiyyatda deyildiyi kimi - özəyi (ingiliscə - "core") - kür-araz ovalığıdır. müstəsna coğrafi və iqlim üstünlüklərini nəzərə almasaq, tarixən belə olub ki, dünyanın hər yerində ölkənin istehsal gücü və ona uyğun əhali nüfuzu, onun düzənlik ərazilərində yerləşir. kür-araz ovalığında beş böyük düz sahə var - şirvan düzü, muğan düzü, mil düzü, salyan düzü və qarabağ düzü.
tarixi inkişafımızın əksər hissəsi öz əlimizdə olsaydı, iqtisadi gücümüzü bu düzlərdə yerləşdirməliydik. amma, ən vacib iqtisadi və demoqrafik qərarları öz ərazimizdə biz vermirdik. çar rusiyası və sonradan ssri öz imperial məqsəd və faydaları üçün bizim xeyrimizə olmayan xeyli qərarlar verib və onları icra edib. burada uzun tarixi izaha ehtiyac görmürəm, bədbin təqdimatlara da yol vermirəm. keçmişi bilək, amma ruhdan düşməyək. yetər ki, keçmişdə olmuş yanlışlıqları təkrarlamayaq.
kür-araz ovalığı - azərbaycan'ın canı olmaq yerinə, onun dərdinə çevrilib. içməli və texniki suyu çox az, torpaqları getdikcə şoranlaşır (milli təhlükəsizlik probleminə çevrilib artıq), əkinəyararlı sahələr azalır və s. bütün bunların nəticəsində, ölkəmizin daxili vəziyyəti çox təhlükəli hal alıb. yaxşı ki, heç olmasa, bakı var. bakı da, bildiyimiz kimi, neftin hesabına üstünlük qazandı. (neft haqqında ayrıca yazacağam). ölkənin az qala yarısı bakı'da fürsət axtarır, vaxt keçirir. dağlar isə əldən gedə bilər.
qarabağ işğal olunub. aydındır ki, qarabağı qaytarmaq üçün hərbi güc tətbiq etməli olacağıq. amma, məni daha uzaq hədəflər düşündürür. qarabağı qaytarandan və böyük qafqaz dağlarında radikal dini qrupların çoxalmasını əngəlləyəndən sonra belə, yazdığım əsas məsələ, qarşımızda strateji hədəf kimi, qalacaq - azərbaycan'ın gücü və dirçəlişi kür-araz ovalığının sürətli və davamlı sosial-iqtisadi inkişafından asılıdır. dağ bölgələrimizin inkişafını əngəlləmədən (!!!), ovalıqda yerləşən ərazilərimizi elə inkişaf etdirməliyik ki, dağlardan bizə ancaq sırf təbii mənada yuxarıdan-aşağı baxa bilsinlər.
kür-araz ovalığının sosial-iqtisadi inkişafı, bu bölgədə böyük şəhərlərin yaranmasına gətirib çıxaracaq. burada böyük və uğurlu ali təhsil və elmi araşdırma mərkəzlərini yaratmaqla, sənayenin də inkişafına təkan vermiş ola bilərik. ayrılmaq əvəzinə, dağlardan insanlar özləri aşağıya enib, burada fürsət axtaracaqlar. yeni iş yerləri, yeni həyat perspektivləri. əhali qarışacaq, ayrı-seçkilik xeyli azalacaq, etnik və dini mühit də saflaşacaq.
çox böyük işlər görməli olacağıq. su problemindən başlamaq lazım gələcək. suvarmanı düzgün qura bilsək, torpaq problemini də həll edə bilərik. bu bölgədə özəl mülkiyyət və yerli özünü-idarəetmə də, su və əkinəyararlı torpaq problemlərinin həllindən asılıdır. bu probləmləri yalnız və ya əsasən özəl təşəbbüslərin, bazarın öz imkanları hesabına aradan qaldırmaq mümkün olmayacaq. mərkəzi hökumətin uzunsürən və dərin təsir edən siyasəti olmalıdır. düzdür, bunun nəticəsində kür-araz ovalığında yerli özünü-idarəetmə, dağ bölgələrindən fərqli olaraq, nisbətən gec və zəif inkişaf edəsidir, amma bu, zəruri və müvəqqəti geriləmə olasıdır. əsas strateji məqsədlərə - suvarmanın düzgün təşkili, içməli suyun verilməsi və əkinəyararlı torpaq sahələrinin genişləndirilməsinə - çatandan sonra, hər şey yoluna düşəcək.
qarşıda böyük işlər var, ruhdan düşməyə haqqımız yoxdur.
Yalnız deyilsən!
Bu duyğuların müvəqqəti olduğunu və kömək mövcud olduğunu bilmək vacibdir. Dostlarınıza, ailənizə, profesionallara müraciət etməyiniz vacibdir. Sizi dinləmək və lazım olan dəstəyi təmin etmək istəyən insanlar var. Sözlük yazarları olaraq səni hər zaman dinləyə bilərik.
Əgər yalnız hiss edirsənsə, 860 qaynar xəttinə müraciət etməyini tövsiyə edirik.
tarixi təqdimatları bədii formalara salmaq çoxdanın işidir. herodot'dan bu yana, tarix hekayələr, salnamələr, qəhrəmanlıq dastanları kimi yazılıb. tarixə ilk dəfə elmi don geyindirməyə almanlar başlamışdı. bugün "tarix elmi" kimi tanıdığımız bilik sahəsinin təməlini də onlar qoymuşdu. alman intellektualları fransa inqilabına cavab axtararkən, tarixdə obyektiv qanunauyğunluqların olduğu qənaətinə gəlmişdi. həmin dövrdə belə axtarışların ən çox aparıldığı sahə, bəzilərinizə qəribə görünsə də, hüquqşünaslıq olmuşdu. məşhur "hüququn tarixi məktəbi" nəzəriyyəsinin banisi fridirx fon savinyi ( friedrich von savigny) hətta karl marks'ın (karl marx) müəllimi olmuş, onun tarix haqqında təsəvvürlərinə ciddi təsir edə bilmişdi. sözüm indi onda deyil.
mənə görə, tarixi bədii formalara salmaqda ən uğurlu filosof (tarixşünas) hayden uayt'dır (hayden white). onun "metatarix" ("metahistory") kitabında bu haqda gözəl və aydın yazılıb. h. uayt tarixi təqdimatları 4 çeşidə bölür: 1 roman; 2) tragediya; 3) komediya; 4) satira.) hegel'in məşhur "tarix iki dəfə təkrarlanır..." söhbətini xatırladınız?
deməli, h. uayt'ın bölgüsündə romanla satiranı qoyaq bir qırağa (onlar bu mövzu üçün yaramır). tragediya ("faciə" kimi tərcümə etməyə tələsməyin) və komediya arasında əsas fərqin nədə olduğunu bilirsiniz? hər birimizdə bəzi primitiv təsəvvürlər var. hamımıza elə gəlir ki, tragediyada, şərti desək, ağlaşırlar, komediyada isə gülüşürlər. elə deyil, əslində. gülmək və ağlamaq tragediyada da olur, komediyada da. əsas fərq sonluqdadır.
komediyada qarşı tərəflər (küsüşən, savaşan və s.) bir-birilə barışır. bütün komediyalar şənlik səhnəsilə bitir. arada verilmiş qurbanlar, buraxılmış yanlışlar, vurulmuş ziyanlar unudulur (unudulmasa da, əhəmiyyətini itirir).
tragediyanın da sonunda qarşı tərəflər barışır, amma bir-birilə deyil, düşdükləri vəziyyətlərilə. tragediyada yanlışlar etiraf olunmur, ziyanların əvəzi ödənilmir, qurbanlar mənasız sayılır. hətta qalib tərəf tragediyada nə üçün mübarizə apardığını sorğulayır (bu sual ona əzab verir və daha da qəzərbləndirir).
9 may günündə həmişə hayden uayt'ın bu yanaşması yadıma düşür. həqiqətən, ikinci dünya müharibəsində ssri'nin qələbəsi - tragediyadır. söhbət bir tək vurulmuş ziyandan və verilmiş qurbanlardan getmir. ssri'in özü yoxdur! onun varisi sayılan rusiya özünü qalib kimi hiss edə bilmir. ona vaxtılə məğlub olmuş almaniya bugün rusiya'dan dəfələrlə güclü (iqtisadi və texnoloji baxımdan) və hörmətli (elmi, mədəni, sosial və siyasi baxımdan) dövlətdir. almaniya, vaxtılə rusiya'yla müttəfiq olmuş və birlikdə almaniya'ya qarşı savaşmış abş və britaniya ilə dostdur, fransa'yla da çoxdan barışıb. ikinci dünya müharibəsi bitəndən bugünədək hamısı rusiya'ya qarşı birləşib, müttəfiqdirlər. bügun rusiya'ya qarşı sanskiyalar tətbiq edirlər.
hayden uayt'ın yanaşmasını "9 may"a tətbiq etsək, rusiya üçün onun qələbəsi - tragediya, almaniya üçün onun məğlubiyyəti bir komediyadır. rusiya vəziyyətilə barışıb, almaniya isə düşmənlərilə. üstəlik, rusiya'da faşist və nasist dəstələr baş qaldırır, veteranlara hücum edir, orden medallarını alır, özlərini döyür, hərdən öldürür, müxtəlif fırıldaqlarla mənzillərini əlindən alırlar. almaniyada isə belə hadisələrə rast gəlinmir. insanlığa qarşı cinayətlərdə əli olmayan veteranlar rahatlıq və rifah içində yaşayır. bu azmış kimi, almaniya'nın minsk'də rusiya'nı ukrayna'yla barışdırmağa çalışdığını da gördük. tragikomediya!
tragediyanın ən böyüyü - günahın rusiya'nın özündə olmasıdır. nə özü rahat ola bilir, nə başqalarına rahatlıq verir.
p.s. şuşa'nın işğalından sonra "9 may" günü bizim üçün bir başqa tragediyaya çevrilib. unutmayın ki, tragediyanın əsas xüsusiyyəti - insanların vəziyyətlərilə barışmasıdır. vəziyyətimizlə barışmamalıyıq!
Yalnız deyilsən!
Bu duyğuların müvəqqəti olduğunu və kömək mövcud olduğunu bilmək vacibdir. Dostlarınıza, ailənizə, profesionallara müraciət etməyiniz vacibdir. Sizi dinləmək və lazım olan dəstəyi təmin etmək istəyən insanlar var. Sözlük yazarları olaraq səni hər zaman dinləyə bilərik.
Əgər yalnız hiss edirsənsə, 860 qaynar xəttinə müraciət etməyini tövsiyə edirik.
indi bu biznesmenlərin (sahibkarların) həbsilə bağlı xəbərləri necə şərh edəsən? normativ yanaşmaya görə (hüquqşünas olaraq bu yanaşmadan uzaqlaşa bilmərəm), həmin adamların heç birinə "sahibkar" deyə bilmirəm. onların qurduğu işə "biznes" deməzlər. özəl mülkiyyətin toxunulmazlığı, müqavilə azadlığı, haqlı rəqabət və ədalətli məhkəmə olmayan yerdə nə biznes ola bilər axı? problemin burasını qoyuram bir qırağa.
həmin adamları "korrupsiyaya qarşı mübarizə" adi altinda həbs etdilər. deyəsən, elə yazılmışdı xəbərlərdə. "korrupsiya" nəyin adıdır? sahibkar necə korrupsioner ola bilir? korrupsiyanın sibyekti - hakimiyyət səlahiyyətləri olan şəxslər və qurumlardır. sahibkara dövlət səlahiyyətlərini icra etmək (vəzifə tutmaq) qanunla qadağandır. dövlətin vəzifəli şəxsləri də bizneslə məşğul ola bilməz. normativ yanaşma bunu deyir. həmin adamların həbsi korrupsiyaya qarşı mübarizədirsə, onda onların başları üstündə duran vəzifəli şəxslər də cəzalandırılmalıdır (bu da normativ yanaşmaya görə belədir).
nominalizmi də, normativizmi də qoyaq qırağa. realist olaq! reallıqsa elədir ki, bu ölkədə bazar iqtisadiyyatı yoxdur. onun varlığını təşkil və təmin etməli olan təsisatlar ya heç yoxdur, ya da dürüst işləmir. inkişafımızın qarşısını alan da budur. əsas dava hakim elitanın içində gedir. vətəndaş cəmiyyətinə, müxalifətə, mətbuata və biznesə qarşı basqılar - həmin davanın qırağıdır (periferiyasıdır). neftin ucuzlaşması, xərclərdə israfçılıq, yanlış siyasi hədəflər və icra intizamının zəifliyi - bütün bunlar vəziyyəti getdikcə çətinləşdirəcək. adını nə qoymağımızdan, hansı normativ ideallara doğru can atmağımızdan asılı olmayaraq, reallıq başqadır. başqa bir azərbaycan qurmaq üçün sistemi dəyişməliyik
Yalnız deyilsən!
Bu duyğuların müvəqqəti olduğunu və kömək mövcud olduğunu bilmək vacibdir. Dostlarınıza, ailənizə, profesionallara müraciət etməyiniz vacibdir. Sizi dinləmək və lazım olan dəstəyi təmin etmək istəyən insanlar var. Sözlük yazarları olaraq səni hər zaman dinləyə bilərik.
Əgər yalnız hiss edirsənsə, 860 qaynar xəttinə müraciət etməyini tövsiyə edirik.
islahatçı hökumət çevik və sərt olmalıdır. uzun-uzadı müzakirələrə vaxt itirmək - böyük bir tarixi yanlışlıq olardı bizim üçün. müzakirələri hakimiyyətə gələnə qədər aparmaq lazımdır ki, hakimiyyətə gələndə nə etmək istədiyini yaxşı biləsən.
demokratiya nə vasitədir, nə də məqsəd. demokratiya - sosial-iqtisadi inkişafın yan təsiridir. demokratiya demokratik yolla qurula bilmir. demokratiyanın davamlılığı üçün gərəkən təsisatların özü mahiyyət etibarilə demokratik deyil. örnəyi, təhsil, elm və mədəniyyət - meritokratik, icra hakimiyyəti - bürokratik, polis və başqa hüquq-mühafizə qurumları - avtokratik, məhkəmə - inkvizitor, maliyyə sistemi - oliqarxik, ordu - militaristikdir, və s. bu qurumları demokratik yolla islah etmək olmur, çünki onlar ictimai rəydən və onun təzahürlərindən asılı deyil. ən vacibi - bu qurumların mahiyyəti islahatdan sonra dəyişmir. yəni, onlar islah olunandan sonra da demokratik olmur, ola da bilməz.
demokratik təsisatlar - seçkilər, referendumlar, bələdiyyələr, parlament, prezident, media və s. (bir sözlə, siyasi təsisatlardır). "siyasi" dedikdə, ictimai rəydən hər hansı şəkildə asılı olan təsisatları nəzərdə tuturam. bu təsisatların tezliklə işə salınması önəmi mübahisələndirilmir. iqtisadi azadlıqları da buraya aid edirəm.
üzv ol