+10 əjdaha
1. müasir sosiologiyanın qurucularından biri sayılan yəhudi mənşəli emile durkheim (15 aprel 1858 - 15 noyabr 1917) fransada epinal-lorende dünyaya gəlmişdir. fəlsəfə müəllimi olmuşdur və cəmiyyətin problemleri ilə maraqlanmağa başlayır. 1885-1886-cı illlər almaniyada elmi pedagojik fəaliyyət göstərir. bu dövrdən başlayaraq sosiologiya sahəsində yazdığı məqalələrlə diqqətləri üzərinə toplamağa başlayır. durkheimin dövrünün digər sosiologlarından ayıran cəhəti onun cəmiyyətə canlı bir organizma, organik bir birləşmə kimi yanaşmasında idi.durkheim insan davranışlarını cəmiyyətin strukturunun təsiri ilə formalaşması və əxlaqın insan şəxsiyyətinin məhsulu yox cəmiyyətin güc kanonları tərəfindən tənzimlənməsi fikirlərinə görə öz dövrünün sosiologlarının ve katoliklərin sərt reaksiyası ilə qarşılaşmışdı.
durkheim cəmiyyətlərdəki həmrəylik tiplərini mexaniki və organik (üzvi) olarak iki yerə ayırır. mexaniki cəmiyyətlərdə fərdlər bir-birinə bənzəryirlər, burada qatı iş bölgüsü var. cəmiyyət dəyərləri qorunur, pozuntular ağır şəkildə cəzalandırılır. mexaniki cəmiyyətdən organik cəmiyyətə keçid durğunluq dönəmləridir. organik həmrəylik modelinə keçmiş cəmiyyətlərdə fərdlərarası bənzərlik azalır, tələblər, ixtisaslar fərqliləşir və burada ehtiyaclar qarmaqarışıqdır. belə cəmiyyətlərdə fərdlərarası bağlar azaldığı üçün ortaq dəyərlər varsa belə onlara qarşı etirazlar coxda şiddətli cəzalandırılmır. bu vəziyyətdə vurulan zərərin kompensasiyası üçün bir hüquq sistemi formalaşmağa başlayır.
organik həmrəylik modelində insanlar assosiallaşmırlar, sadəcə ətrafımızdakı az saylı insanla mexaniki əlaqələr qurmaq əvəzinə, çox saylı insanla üzvi əlaqələrimiz yaranır.
durkheimin 4 intihar teoriyası.
1. eqoist intihar. fərdin cəmiyyətdən uzaqlaşması nəticəsində yaranır. burada uzaqlaşdırma funksiyası fərddən də yarana bilər, amma çox zaman cəmiyyət özü fərdi ayırır, özünə bənzəməyənləri kənarlaşdırır.
2. alturist( fədakar) intihar. eqoist intiharın əksidir. burada fərdin cəmiyyətlə bağları həddindən artıq güclüdür. məsələn şəhidlik məsələsi və ya hindistanlı qadınların ərinin cənazəsində özlərini cənazə ilə bir yerdə yandırması.
3. anomik (qaydasızlıq) intihar. daha çox iqtisadi durğunluq və iqtisadi yüksəliş dövrlərində baş verir. dəyişmə proseslərində qaydasızlıq, normasızlıqdan doğur.
4. fatalik intihar. anomik intiharın əksidir. fərdin üzərində qatı qaydalardan qaynaqların. durkheim buna qulların intiharını misal göstərir.
emil durkheimın din sosiologiyasına baxşı:
durkheime göre kainat və tanrı sosioloji ve dini baxımdan araştırıldığında cəmiyyət özü tanrıdır. cəmiyyət öz nizamı daxilində fərdin şüursuz şəkildə hərəkət, davranış, arzu və istəklərinə inanc, ədətlər, normalarla istiqamət verə bildiyi üçün durkheim əslində doğru bir fikrə gəlmiştir deyə düşünürəm.
bəlkə də deyəcəklərimdən çoxu yarımçıq qaldı amma emile durkheimin oxumağa dəyər şəxsiyyət olduğunu düşünürəm. fransız sosioloq hər zaman sosiologiyanı fəlsəfə və psixologiya başda gəlməklə digər bütün sosial emlərdən üstün tutmuştur. çünki durkheimi oxuyanda sosiologiya humanitar elmlər üçün məntiq funksiyasını oynamağa başlayır. ən azından mənim üçün.
şəxsiyyətin fikirləri haqqında zaman zaman yazmağa çalışacam.