+23 əjdaha
1. bir az sözaltı etiraf kimi olacaq çünki bunları ən yaxınlarım daxil heç kimlə danışmamışam. bir az da ona görə yazıram ki, bəlkə kimsə oxudu və həyatının bir dövründə bu bataqlıqdan yan keçdi. əslində bu özüm üçün də təcrübə oldu, təcrübə deyəndə nəyi nəzərdə tutduğumu entrynin ortalarında yazacamqışda pula ehtiyacım var idi. əlimdə də əslində bir ailənin iki ay dolana biləcəyi qədər pul var idi, sadəcə bir məsələ üçün hardasa bunun iki qatına ehtiyacım vardı. heç cürə alınmırdı və necə oldu, necə baş verdi bilmirəm amma qumar ilə qarşılaşdım
bilirsiz ki azərbaycanda kazinolar bağlıdır, virtual kazinolarla oynaya bilərsiz amma bank kartları ilə həmin kazinolara depozit qoymaq da olmur. indi adını unutduğum bir sayt vasitəsilə əlimdəki bütün pulu kazino saytlarından birinə yüklədim depozit olaraq
heç vaxt qumarla maraqlanmayan biri olduğum üçün çox yad idim. sonra bir neçə kitab tapdım, başladım oxumağa. dediyim kimi insan beyni yaşadığı pis xatirələri unutmağa meyillidir, ona görə də sevgilinizdən ayrılandan uzun illər sonra onunla yaşadığınız pis şeyləri yox, yaxşı şeyləri xatırlamağa başlayırsız. mən də bu gün üstündən bir neçə ay keçsə də həmin günləri, hətta qumarın necə oynanıldığını belə unutmuşam. o dərəcədə
müxtəlif qumar oyunları arasında uzun bir araşdırma edəndən sonra ən çox qazandıra biləcək oyunun blackjack olduğuna qərar vermişdim. növbəti mərhələ blackjack haqda hər şeyi öyrənmək idi. bu oyun haqda tapdığım kitab chrome arxivində qalır hələ də. knock-out blackjack idi. bu oyunda kart sayma texnikası deyə bir şey vardı, asanından çətininə bir çox metodlar var idi kart saymaq üçün, sürətli aritmetika aparmaq lazım idi ki kartları saya biləsən. bu da təbii ki metodlarla işləmək tələb edirdi
yanvarın ortalarında hər şey hazır idi artıq. bilən bilir, kazinolar əvvəlcə bir neçə dollarlıq depozitlər verirlər, əvvəlcə bu depozitlərlə oynayaraq özümü yoxlayırdım. bir gün bu gün artıq oynamağa başlayacam dedim və online kazinolardan biri ilə başladım
kazinolar realdakından fərqlənmir görünüş etibarilə. masanın arxasında dealer dayanır. kartları paylayır filan. dealer ilə danışa da bilirsiz chat vasitəsilə. oyunçular da bir-birləri ilə danışa bilirlər. nə isə
bilmirəm qumarım təbiəti etibarilədir ya necə hər kəs kimi oyuna başlayanda mən də udmağa başladım. qalib gəldikcə artıq xəyal zad qururam ki istədiyim pulu toplamağa az qalıb. bir də təbii ki qazandıqca daha xoşbəxt hiss edirəm. indi biri çıxıb deyə bilər ki, ay gicdillax, illərdir sözlükdə beyin elə, beyin belə yazırsan, fərqində deyilsən ki bunun tələ olduğunu və qapılıb getdiyini?
entrynin başında dediyim təcrübə elə burası idi. insan fərqində olmur qardaş. hadisələrə fikir bildirmək doğrudan da sadəcə kənardan baxanların lüksü imiş. insan o hadisənin baş qəhramanı olanda nə rasionallıq qalır nə fərqindəlik. ayrı vaxt baxıb atam bu gicdillaqdır ki dediyim cümlədəki gicdillaq idim həmin şeyləri edəndə. bəzən bir insan narkotik aludəçisi olur, illərlə bu aludəçiliyi buraxa bilmədiyi üçün ona zəif iradəli olduğunu deyirik, halbuki güclü iradə bəlkə də artıq aludə olduqdan sonra buraxmaq yox, elə əvvəldən heç başlamamaqdır.
səhərə qədər oynayırdım. uduzurdum, udurdum və birtəhər istədiyim məbləği toplamışdım artıq. sonra ne mi oldu? təxmin elədiyiniz kimi. daha çoxunu qazanmaq istədim. bir həftə qabaq indi əlimdə olan pul problemlərimi həll etməyə yetirdisə, artıq o puldan daha çoxunu istəyirdim. lənətə gəlmiş beynin mükafatlandırma sistemi artıq aza qane olmurdu, daha çox istəyirdi, qazandıqca xoşbəxt olurdum çünki, məsələ artıq ehtiyac deyildi, məsələ artıq o idi ki həmin gün itirəndə pis hiss edirdim, qazananda isə xoşbəxt olurdum. nə başınızı ağrıdım.
üç qazananda bir itirirsənsə ya da bir qazanıb üç itirirsənsə bir müddət sonra bu ardıcıllıq dəyişir. artıq üç itirirsən, heç qazanmırsan. beş itirirsən, heç qazanmırsan. yeddi itirirsən, bir qazanırsan. əlində oyuna başlayanda məqsəd qoyduğun məbləğdən daha azı qalanda bu dəfə təzədən həmin məbləği qaytarmaq üçün oynamağa başlayırsan. ən axırda isə ümumiyyətlə oyuna başlayanda əlində nə qədər məbləğ vardısa, o da azalır artıq. deyirsən ki, heç olmasa o pulu bərpa edim. nafile
belə-belə ən axırda əlində sadəcə sıfır (!) qalır. ki məndə də belə oldu. nə qədər uduzduğumu yazmayım bura. çünki özüm xatırlayanda ürəyim ağrıdır. ən pisi qazanıb itirdiklərinizə də üzülürsüz. məsələn, 2000 dolları 10000 dollar etmisizsə və sonra hamısını itirmisizsə, 2000 üçün yox ümumi 10000 dollar üçün topluca üzülürsüz. çünki sözün əsl mənasında əlimizdəkinin nə qədər olduğu bir fərq eləmir, məsələ o anda beyində hansı proseslərin getməsidir
mən sözlükdə keçmiş illərdə bunun entrysini yazmış, beynin mükafatlandırma sistemindən xəbəri olan bir adam olaraq nə vaxt və necə bu poxun içinə düşdüyümün fərqinə belə varmadım
beyində mükafatlandırma sistemi deyə bir sistem var, təkamül etmə səbəbi heç də bizi qumarbaz, narkoman, alkoqolik etmək deyil. səbəbi çox bəsitdir. həyatda qalmağımız üçün vacib bir çox aktları etdiyimiz zaman bu beyin bölgəsi dopamin ifraz edir, bu da bizə tətmin duyğusunu yaşadır. amma narkotik, içki, siqaret, qumar və s. bu dopamin ifrazını normaldan dəfələrlə çox səviyyələrə çıxarır. mükafatlandırma sisteminin pozulması bir yerdən sonra gördüyünüz aktdan aldığınız tətmin hissini azaldır, beyin daha çox tətmin üçün həmin aktı daha çox etməyə təşviq edir.
və budur. siz artıq aludəçisiz! götünüz var bundan sonra o siqaretə toxunmayın, qumar kartına əlinizi vurmayın, narkotik yadınıza düşməsin və sair və ilaxır. çünki nəyə aludə olmusuzsa artıq o şey olmadan özünüzü xoşbəxt hiss etmirsiz - çünki dopamin əskikliyi yaşayırsız. plus zamanla mükafatlandırma sistemini prefrontal cortex-ə bağlayan neyronal yollar da zəifləyir. o prefrontal cortex ki, hamımızın sahib olduğu impulsları əhilləşdirməyə kömək edir. siz eyni aktları təkrarladıqca sizi bu aktı etməyə vadar edən impulsları əhilləşdirəcək mexanizm də artıq pozulur və yavaş-yavaş batırsız, bundan sonrası bir yerdə ayılıb nə etdiyinizi sorğulamağınıza qalır.
həmişə özümə sual verirdim ki, dinlərin siqaret, içki, aludəçilik, qumar və s. ilə alıb verə bilmədiyi nədir görəsən? sadəcə ibrahimi dinlər yox haa. indi heç sivilizasiyaya qarışmamış bir toplum belə tapsaz, iddia edirəm ki o toplumda da pul qarşılığında bir şeylər qazanmaq dolayısı ilə qumar ilə eyni prinsipə söykənən oyunlar böyük ehtimalla tabudur, pislənir. okay, insanoğlu elmi metodu kəşf edəli bir neçə yüz ildir, müşahidə və kəşf ilə təbiəti, insan davranışlarını sistemli bir şəkildə araşdırmağımız o qədər də uzaq keçmiş deyil amma bundan qabaq da, tarix boyu insanlar özlərini və ətraflarını daim müşahidə ediblər. tabuların çoxu bu müşahidələrin nəticəsidir. tabuların çoxu ibtidai insanların hansılar ki, mükafatlandırma sistemindən xəbərsiz olublar, neuroscience haqda bilgiləri olmayıb, ətrafda bu bataqlığa düşüb rəzil vəziyyətə düşən insanları müşahidə etmələrinin nəticəsidir bir yerdə. mən də nəzəri olaraq bildiyim şeyi öz üzərimdə iliyimə qədər müşahidə elədim.
sonra ne mi oldu? buraxdım başını. entrynin əvvəlində dediyim kimi uduzduğumu qaytarmaq ehtirasımı bir təhər saxladım, ilk həftələrdə dadlı bir yeməyi dadandan sonra digər boşqabdakı yeməyi də dadmaq istədiyiniz vaxt bunu etsəz arıqlaya bilməyəcəyinizin fərqinə varıb yaşadığınız məyusluq qarışıq tərif edə bilmədiyimiz bir duyğu içində idim. sonra keçdi. unutdum. bu gün o günlərin detallarını belə unutmuşam, soruşsaz oynadığın sayt hansı idi, bir-iki detalı çıxsaq onları belə xatırlamıram. indi təsəvvür edin ki bir yerdə fərqinə varmaya və itirdiyimi də qazanacam deyə daha çox pul itirə və hətta daha böyük poxlara da düşə bilərdim. ki əminəm ki dünyada milyonlarla qumarım poxuna düşən insan var
bu entry sırf qumar üçün deyil. mən siqaret çəkmirəm, içki isə ümumiyyətlə ildə bir dəfə və son dəfə keçən ilin dekabrında içənəm. narkotikin nə olduğu haqda təsəvvürüm belə yoxdur. başqa heç bir porno, x, y aludəçiliyim də yoxdur. bu ilə qədər qumar haqda da təsəvvürüm yox idi amma bir neçə həftənin içində özümü poxun içində tapmışdım. yəni bu entryni sırf qumar aludəçiliyi üçün yazmıram, entry bütün növ aludəçiliklər üçün keçərlidir, siz qumarı çıxarın, yerinə içkini, siqareti, pornonu, narkotiki və s. qoyun. məğz dəyişməyəcək, sikənin adı dəyişsə də, sikilən dəyişmir.
keçənlərdə məsləhətxanada porno aludəçiliyi başlığı vardı. onu görəndə bir anlıq ted bundyni xatırladım. ted bundy hər nə qədər manipulativ biri olsa da və özünü acındırmağa çalışsa da, bu əlavə edəcəyim videodakı çıxışında qismən də olsa haqlıdır:
(youtube: 
)
)bilirsiz yəqin ki, ted bundy seriyalı qatildir və yüzlərlə qadını təcavüz edərək sonra da vəhşicəsinə öldürüb. intervyuda zamanla adi pornoların onu tətmin etmədiyini və hər dəfə daha aqressiv pornolar izləmək istədiyini, bir yerdən sonra həmin pornolardakı şiddəti real həyatda etmək istədiyini və belə-belə cinayətlər törətməyə başladığını danışır. bəli, ted bundyni seksual manyak və qatil edən şey sırf porno aludəçiliyi deyildi, ted bundy xəstəlikli bir xarakterlə doğulmuşdu və sosyopat idi amma bəlkə də porno aludəçiliyi olmasaydı və bunlara bulaşmasaydı, dünyaya və insanlığa verəcəyi tək zərər uzaq başı reddit səhifələrində girib trolluq etmək, camaata kin qusmaq olacaqdı. aludəçilik adi, normal və sakit birinin belə bir yerdən sonra başını itirməyinə səbəb olursa, sosyopat və onsuz da problemli xarakterlə doğulmuş birini canavara çevirər və necə ki ted bundyni çevirib.
bu gün çəkdiyiniz siqaret zərərsiz görünürsə də və sabah tərgidəcəm deyirsizsə də, əmin olun ki o siqareti sabah da çəkəcəksiz. bir dəfə ilə bir şey olmaz deyirsizsə əmin olun ki bir dəfə ilə qalmır. batana qədər davam edirsiz. araşdırmalar göstərir ki, bir dəfə siqareti yoxlayan insanların çox böyük qismi bir dəfə ilə məhdudlaşdırmırlar özlərini, yarısından çoxu aludəçi olur.
uşaqlığımı bakının papanin adlanan bölgəsində keçirmişəm. bilirsiz yəqin ki, oralar bir dönəmlər narkomanları ilə məşhur bölgə idi. orda uşaqlığımı bir yerdə keçirdiyim və xarakter olaraq məndən yüz dəfə daha qızıl olan uşaqların ömürlərinin davamında narkotik səbəbilə necə türmələrə düşdüklərini, model görkəmində oğlanların üz gözləri yara və belləri bükülmüş şəkildə ətrafda dolandıqlarını, bir-iki manata görə analarını öldürməklə hədələdiklərini görmüşəm
etməyin, eləməyin. nəyə aludəsizsə bu gün buraxın, sabah yox. insan nə ara və necə poxa düşdüyünün fərqində belə olmur. zərərsiz kimi görünən şeylər bir də baxırsız ki ömrünüzü sikib.
hörmətlə.
istinadlar. https://www.scientificamerican.com/article/how-the-brain-gets-addicted-to-gambling/