Sözaltı Sözlük - Azərbaycandilli Fikir Ensiklopediyası

+34 əjdaha

5. Azərbaycan şairlərinin Yeni nəsilə uyğunlaşdırılmış görüntüləri. Feysbukda qabağıma çıxdı.

+3 əjdaha

4. belə bir kataloq çıxdı qarşıma goodreadsda yeni və köhnə kitablardan ibarət link

+2 əjdaha

3. oguzlari qafqaza geldiyinden taaaa 20 esrin sonlarina qeder yasayan amma 21 esrde avam ve maraqsiz azeri xalqi terefinden yox olan bir edebiyyat

+1 əjdaha

1. azərbaycan yazılı ədəbiyyatının ən qədim nümunəsi e.ə. vi əsrdə midiya dövləti (e.ə. vii-vi əsrlər) ərazisində meydana çıxmış və müəllifliyi zərdüşt peyğəmbərə aid edilən "avesta"dır. burada azərbaycan xalqının dualist dünyagörüşü, ibtidai insanın xeyirlə şərin mübarizəsi haqqındakı təsəvvürləri öz bədii əksini tapmışdır.

kökləri mifoloji dünyagörüşünə gedib çıxan dədə qorqud dastanları b.e. xi əsrdə " kitabi-dədəm qorqud" adı altında yazıya alınmış, əlimizdə olan nüsxələr isə xvi əsrdə üzü köçürülmüş əlyazmalarıdır. bədii abidəni ilk dəfə tədqiqata cəlb etmiş alman şərqşünası fridrix fon ditsin fikrinə görə, buradakı bəzi mifoloji süjetlər, məsələn, təpəgöz süjeti qədim yunanıstanda yaranmış analoji süjetlərin yaranmasına (siklop) təkan vermişdir.

xii əsr azərbaycan poeziya məktəbinin nümayəndələrinə yüksək şair professionallığı, sözün poetik imkanlarından maksimum istifadə bacarığı, poetik vahidlərdə özünə möhkəm yer tutmuş fikir çoxmənalılığı xas idi. bununla yanaşı, xalq sənətinə, folklor obrazlarına, canlı xalq dilindən gələn söz və ifadələrə, aforizmlərə meyl də güclü idi. dövrün ən böyük şairlərindən biri kimi tanınan əfzələddin xaqani (1126-1199) yaradıcılığında diqqəti ən çox çəkən cəhət, hər beytdə, hər misrada özünü göstərən dərin obrazlılıq və elmilikdir.

xiii əsrdən etibarən, obyektiv tarixi gerçəkliyin təsiri altında azərbaycan torpaqlarında əsasən ərəb və fars dillərində yaradılan azərbaycan ədəbiyyatında doğma dildə yazan şair və sənətkarların sayının get-gedə artdığını görürük. bu zamandan azərbaycan ədəbiyyatının qədim dövrü bitir və orta əsrlər dövrü başlayır. izzəddin həsənoğlu və şeyx səfiəddin ərdəbili kimi lirik şairlər qonşu xalqlarda olduğu kimi, sufi-mistik ideyaları içinə alan lirik və epik parçalardan daha çox, canlı həyatla bağlı olan dünyəvi poeziya nümunələri yaratmağa üstünlük verirlər.

fars dilində yazıb-yaratmış görkəmli azərbaycan şair və mütəfəkkirləri – nəsirəddin tusi (1201-1274), marağalı övhədi (1274-1338), arif ərdəbili (1311-) daha çox nizami ənənələrinə söykənərək onların çapında əsərlər yaratmağa çalışırdılar. "əxlaqi-nasiri" kimi fundametal əxlaqi-didaktik əsərin müəllifi nəsirəddin tusinin elmi-fəlsəfi irsi ilə yanaşı, ədəbi-bədii əsərləri də var idi.

xiv əsrin şair və hökmdarı qazi bürhanəddinin yaradıcılığını (1314-1398) ingilis şərqşünası eduard braun türk ədəbiyyatlarında dünyəvi poeziyanın ilk örnəyi elan edərək yüksək qiymətləndirmişdir. qazi bürhanəddinin "divan"ında həsənoğlu və şeyx səfi yaradıcılığında formalaşmağa başlayan azərbaycan bədii dili yüksək səviyyəyə çatır, bir çox yeni, təravətli poetik obrazlar və ifadələr sabitləşir, gələcək sənətkar nəsillərinin istifadəsinə verilir. qazi bürhanəddinin yaradıcılığında ilk dəfə sırf türk poetik janrlarından olan tuyuqlardan istifadə olunur.

xii-xvi əsrlər azərbaycan ədəbiyyatında renessans ideyalarının nizamidən sonrakı zirvəsi – qərb şərqşünaslığında "qəlb şairi" kimi məşhur olan məhəmməd füzulidir. lakin füzuli sənəti boş yerdə yaranmamış, onun formalaşmasına və bütün gözəlliyi ilə gözlər qarşısında canlanmasına bütöv bir zaman kəsiyi ərzində görkəmli sənətkarlarımız yardım etmişlər. bunların arasında füzulinin böyük müasiri və müəyyən dərəcədə mesenatı – böyük azərbaycan dövlət xadimi və şairi şah ismayıl xətainin (1487-1524) xüsusi yeri vardır.

molla vəli vidadi (1707-1808), xüsusən molla pənah vaqif (1717-1797) kimi sənətkarlar sadə, canlı dildə yazdıqları əsərlərlə poeziyanı xalqa daha da yaxınlaşdırmışlar. vaqif öz dövrünün görkəmli siyasi xadimi olmuş, qarabağ xanlığının xarici siyasətini uzun müddət müəyyənləşdirmişdir. xviii əsr – azərbaycan ədəbiyyatında orta əsrlərin son, yeni dövrün isə başlanğıc mərhələsi kimi keçid xarakteri daşıyır.

+2 əjdaha

2. haqqında çox şey bilmədiyim, amma maraqlandığım ədəbiyyatdır. xüsusilə 21-ci əsr yazıçıları kimlərdir, kitabları hansılarıdır, bir yazan olsa da bilsək, nə xoş olardı.