+85 əjdaha
1. Azərbaycanda əhalinin həyat səviyyəsinin aşağı olduğunu bildirdikdə əksərən orta yaşlı insanlar tərəfindən deyilən ifadə. Bunun digər bir varinatı isə "pis yaşamırıq ki, ac deyil, yalavac deyilik, yeməyimiz, içməyimiz var."-dır.Həqiqətən də, ölkədə əhalinin yeməyə kifayət qədər yeməyi və içməyə də suyu vardır. Əksəriyyət isə ac deyil. Yaxşı, gəlin baxaq görək Azərbaycanda əhali nə yeyir.
Deməli, statistikaya
əsasən Azərbaycanda il ərzində ortalama bir adam 3.20 kiloqram dəniz məhsulu istehlak edir. Dənizə çıxışı olmayan Zimbabvedə belə (3.73 kq) adam başına düşən dəniz məhsulu istehlakı Azərbaycandan çoxdur. Eyni zamanda adam başına düşən qırmızı ət istehlakına görə Azərbaycan (adam başı 34.8 kq) Venezuella (40.94 kq), Oman (43.34 kq), Mərkəzi Afrika (35.90 kq) kimi ölkələrdən geri qalır.
Toyuq və yumurta istehlakına görə də Azərbaycan dünya üzərindəki ortalamadan aşağıdır.
Bütün bunlara baxmayaraq Azərbaycanda artıq çəki problemi Avropa ölkələrinin əksəriyyətindən daha çox yayılmışdır. Bu statiskaya
əsasən, Azərbaycan əhalisinin 20% faizi artıq çəkidən əziyyət çəkir. Yəni hər 10 insandan 2-də artıq çəki, piylənmə problemi var. Bunun əsas səbəbi isə düzgün və sağlam qidalanmama və davamlı olaraq karbonhidratla bəslənmədir. Düzgün və sağlam qidalanmamağın ən əsas səbəbi isə yoxsulluqdur. ABŞ-da edilən araşdırma nəticəsində məlum olub ki, yoxsulluq səviyyəsi artıqca artıq çəki problemi də artmağa başlayır. Artıq elə bir dövrdə yaşayırıq ki, yoxsulluq aclığa deyil, sağlam qidalanmamaqla artıq çəkiyə səbəb olur. Maddi vəziyyəti aşağı olan bir ailə ay ərzində yeməklə bərabər çörəkdən çox istifadə edir və bununla yanaşı makaron, kartof kimi ucuz amma karbonhidratla zəngin qidalarla bəslənir. Bu da öz növbəsində artıq çəki probleminə gətirib çıxarır. Bir sözlə inkişaf etməmiş ölkələrdə yoxsulluq artıq çəkiyə deyil, qıtlığa yol açır. Lakin nisbətdə inkişaf etmiş ölkələrdə bu problem insanlarda artıq çəki probleminin yaranmasına səbəb olur. Çünki sağlam olmayan və qida dəyəri aşağı olan qidalar daha ucuz olur.
Yəni sabah biri çıxıb "necə yəni millət acdı, hamının özü boyda qarnı var" desə, bunun səbəbi bəllidir. Çünki Azərbaycanda qidalanma vərdişi yox dərəcəsindədir.
Bu statiskaya
əsasən Azərbaycanda insanlar günlük enerji ehtiyatlarının 73 faizini karbonhidratlı qidalardan alır. Aşağıdakı alıntı isə hər şeyi izah edir: Contribution of carbohydrates in total dietary energy consumption.
- World: 63%
- Developed countries: 53%
- Developing World: 67%
- Sub-Saharan Africa: 72%
Göründüyü kimi Azərbaycan 73 faizlik göstərici ilə bu kateqoriyanın ən sonuncu hissəsi olan Sub-Saharan Africa hissəsinə daxil olur.
Karbonhidratlı qidaları üstünlük vermək Azərbaycanda olan artıq çəki və yoxsulluq problemini əslində izah edir.
Bunu da qeyd eləmək lazımdır ki, Azərbaycan tərəvəz istehlakına görə (bir il ərzində adam başı 159 kq) ortalama bir dövlətdir. Yəni əhali daha çox karbonhidrat və tərəvəz ilə qidalanır.
Tərəvəzlə qidalanmağı sağlam qidalanmaq kimi qələmə vermək isə heç də düzgün deyil. Çünki tərəvəzlə sağlam qidalanmaq hər gün kartof yemək mənasına gəlmir. Belə ki sağlam və düzgün tərəvəz diyeti bahalı prosedurdur.Toyuq əti istehlakında da yenə Azərbaycan ortalama istehlakdan aşağıdır.
Yəni protein ehtiyacını toyuqla da qarşılaya bilmirik. Azərbaycanda nə ət, nə balıq, nə toyuq normal insanın protein ehtiyacını qarşılamağa kifayət edəcək qədər istehlak edilmir. Son olaraq karbonhidratla çox qidalanmaq stress, yuxusuzluq, depressiya, hərəkətsizlik və ən əsası beynin yavaşlamasına səbəb olur. Buna görə gün ərzində balıq, cəviz, ət kimi proteinlə zəngin qidalarla bəslənən avropalı ilə enerjisinin 70 faizini karbonhidratlı qidalardan alan Azərbaycanlı arasında həmişə fərq olur. Bu faktor insanın həm mental, həm fiziki vəziyyətinə, eyni zamanda görülən işə verdiyi enerji və efforta güclü şəkildə təsir göstərir.
Azərbaycandaki market qiymətlərini nəzərə alaraq deyə bilərik ki, bir insanın bir ay ərzində sağlam və balanslı qidalanması üçün minimum 400-500 (bəlkə daha da çox lazımdır, mən ən minimumunu götürürəm) manat pul lazımdır. Bu isə ortalama Azərbaycan ailəsində mümkünsüz bir şeydir. Bu cümləni yazarkən belə aylıq 300 manata ailə saxlayan tanışlarım gözümün qabağına gəlir.
Bütün bunların nəticəsində isə boz bir cəmiyyət yaranır. Əksər insanların üzündən halsızlıq, yorğunluq hiss olunur və hamının başı öz məişət problemlərinə qarışır. Əksəriyyət nə siyasətlə maraqlanır, nə özünü inkişafa səy göstərir. Çünki onların həmişə bu mövzulardan daha böyük problemləri olur. Onsuzda qidalanması yerlərdə olan əhalini bir də işəgötürənlər artıq işlətməklə daha da betər vəziyyətə salırlar. Sonda isə yaşamaq üçün yaşayan yox, ölməmək üçün yaşayan cəmiyyət formalaşır.