l'etranger

11. Albert Camusun məhşur kitablarından biri
Əhvalatdakı hər şey çox qısa bir zamanda baş verir. Əlcəzairdə, təsadüf nəticəsində, bir ərəbi öldürən orta təbəqədən olan bir fransız, özünü addım-addım ölümə aparan müddəti laqeyd şəkildə izləyir.
Roman boyu başqalarının adı xatırlandığı halda əsərin qəhrəmanının adını verilmir.

Romanın qəhrəmanı həyata və öz fəaliyyətinə yadlaşıb. Ancaq bu yadlaşmanın Alber Camus üçün Marksist yadlaşma təlimi ilə əlaqəsi olmadığını vurğulamaq lazımdır.
Buradakı yadlaşma camus'un məşhur "absurd" fəlsəfəsindən doğur.
Qəhrəmanın dediyi “hər kəs bilir ki, həyat yaşamaq zəhmətinə dəyməyən bir şeydir, əslində 30, ya da 70 yaşında ölməyin fərqli olmadığını mən də bilirdim, çünki hər iki halda çox təbii olaraq başqaları yenə yaşayacaqlar və bu minillərlə davam edəcək (…)
insan madam ki öləcək, bunun necə və nə zaman olacağının əhəmiyyəti yoxdur”, – sözləri, müasir nihilizmin absurd anlayışı əsasında araşdırılmasıdır.

--spoiler--

insanın otuz və ya yetmiş yaşında ölməsinin heç bir mahiyyətinin olmaması düşüncəsini yazar öz qəhrəmanının yaşamında əks etdirsə də, öldürülən ərəb üçün yaşamın nə anlam daşıdığını təəssüf ki, görə bilmirik. Cənab Merso (fr. Meursault) yaşam yaşamağa dəyməyən və ya nə cür yaşamağın heç bir önəmini axtarmayan bir düşüncəyə sahiblik etsə də, ərəbin öldürülməsinin əhəmiyyətsizliyinə haqq qazandırılması doğrudurmu? Aydındır ki, povestdə məhkəmə qəhrəmanı cinayətkar, anasının ölümünə də üzülə bilməyən qorxunc bir varlıq kimi səciyyələndirir, amma qəhrəman gilyotinə getdiyi ana qədər özündə hər hansı bir günahkarlıq hissi görmür. Bir halda ki, qəhrəman öz yaşamının mənasız olduğu düşüncəsindədir, başqa birinin öldürülməsi qəhrəman üçün sıradan bir olay olduğu anlaşılır. Hətta fransız Salamanonun iti ilə münasibətdə obrazın iç dünyası açılsa da, öldürülən ərəbin dünyası heç bir önəm daşımır. Raymond ərəb qadını döydüyü halda, Mersonun onun lehinə şahidlik etməsi də bu qəbildəndir.
Yəni suçlu tərəf bütün hallarda fransızlar olduğu halda, heç bir iç dünyası açılmayan ərəblərin taleyini absurd fəlsəfəyə bağlamaq doğrudurmu? Bilindiyi kimi, əsərin yazılmasından üç il sonra fransızlarla əlcəzairliləri soyqırıma uğradırlar. Fransızların nihilizmə sürükləndiyini öncədən görə bilmişdi.

--spoiler--

12. ikinci oxumamdan sonra düşündüm ki, bilinənin əksinə, məncə bu əsərdə əsl "yad" öldürülən və adı olmayan ərəbdir.

Əsas qəhrəman Mersault'un bütün əsər boyu reaksiyasız və soyuqqanlı olduğu şiddətli görünür. lakin, həmin ərəbi vurduğu anda bir əl yox, bir neçə dəfə, şiddətlə atəş açır. bu Mersault'un içindəki ana arzusu və anasının ölümünə reaksiyasız qalmasından yığılan reaksiyasıdır. adsız ərəb özündə ana arzusunu ehtiva edir. Mersault bu ana arzusunu öldürür və əvvəlki, nihilist həyat tərzinə davam edir. məhkəmə zamanı ölən insan üçün bircə dəfə də olsun qəmgin olduğunu deməməsi, bildirməməsi və ümumiyyətlə qəmgin olmaması onun nihilistliyə geri dönüşünün göstəricisidir.

Yalnız deyilsən!

Yalnız deyilsən!