əjdaha lazımdı
izlə
dostlar
mən
googlla
başlıqdakı ən bəyənilən yazılar:
+6 əjdaha
11. Albert Camusun məhşur kitablarından biri
Əhvalatdakı hər şey çox qısa bir zamanda baş verir. Əlcəzairdə, təsadüf nəticəsində, bir ərəbi öldürən orta təbəqədən olan bir fransız, özünü addım-addım ölümə aparan müddəti laqeyd şəkildə izləyir.
Roman boyu başqalarının adı xatırlandığı halda əsərin qəhrəmanının adını verilmir.
Romanın qəhrəmanı həyata və öz fəaliyyətinə yadlaşıb. Ancaq bu yadlaşmanın Alber Camus üçün Marksist yadlaşma təlimi ilə əlaqəsi olmadığını vurğulamaq lazımdır.
Buradakı yadlaşma camus'un məşhur "absurd" fəlsəfəsindən doğur.
Qəhrəmanın dediyi “hər kəs bilir ki, həyat yaşamaq zəhmətinə dəyməyən bir şeydir, əslində 30, ya da 70 yaşında ölməyin fərqli olmadığını mən də bilirdim, çünki hər iki halda çox təbii olaraq başqaları yenə yaşayacaqlar və bu minillərlə davam edəcək (…)
insan madam ki öləcək, bunun necə və nə zaman olacağının əhəmiyyəti yoxdur”, – sözləri, müasir nihilizmin absurd anlayışı əsasında araşdırılmasıdır.
--spoiler--
insanın otuz və ya yetmiş yaşında ölməsinin heç bir mahiyyətinin olmaması düşüncəsini yazar öz qəhrəmanının yaşamında əks etdirsə də, öldürülən ərəb üçün yaşamın nə anlam daşıdığını təəssüf ki, görə bilmirik. Cənab Merso (fr. Meursault) yaşam yaşamağa dəyməyən və ya nə cür yaşamağın heç bir önəmini axtarmayan bir düşüncəyə sahiblik etsə də, ərəbin öldürülməsinin əhəmiyyətsizliyinə haqq qazandırılması doğrudurmu? Aydındır ki, povestdə məhkəmə qəhrəmanı cinayətkar, anasının ölümünə də üzülə bilməyən qorxunc bir varlıq kimi səciyyələndirir, amma qəhrəman gilyotinə getdiyi ana qədər özündə hər hansı bir günahkarlıq hissi görmür. Bir halda ki, qəhrəman öz yaşamının mənasız olduğu düşüncəsindədir, başqa birinin öldürülməsi qəhrəman üçün sıradan bir olay olduğu anlaşılır. Hətta fransız Salamanonun iti ilə münasibətdə obrazın iç dünyası açılsa da, öldürülən ərəbin dünyası heç bir önəm daşımır. Raymond ərəb qadını döydüyü halda, Mersonun onun lehinə şahidlik etməsi də bu qəbildəndir.
Yəni suçlu tərəf bütün hallarda fransızlar olduğu halda, heç bir iç dünyası açılmayan ərəblərin taleyini absurd fəlsəfəyə bağlamaq doğrudurmu? Bilindiyi kimi, əsərin yazılmasından üç il sonra fransızlarla əlcəzairliləri soyqırıma uğradırlar. Fransızların nihilizmə sürükləndiyini öncədən görə bilmişdi.
--spoiler--
+6 əjdaha
1. nobel ədəbiyyat mükafatı sahibi albert camusun "əfsanə" kitabı dedilər, aldıq, oxuduq, sizin əfsanə anlayışınıza tullanım. bildiyin düz kitab düm düz bir kardiograma kimi irəliləyir. kitabı və albert camusu qoyuram bir kənara, onla işim yoxdur. ama, bu kitabı tərifləyənlərə bir çift söz deyilməlidir, oxuduqları kitab sayı bir əlin barmaqlarının sayını keçməyən bu adamların psixologiyasını başa düşmək elədə çətin deyil, niyə bu kitabı təriflədiklərini. insanın sahib olduğu şey tək/az-dırsa ondan möhkəm yapışar, qaldırıb göyün üzünə qoyar. ata və anası sağ ikən onlara lazımi qayğını göstərməyib, ikisindən biri öldüyü zaman sağ qalanın başına dönən insan kimi. başqa bir misal, avropanın şəhərləri haqqında fikir alanda kimdənsə, poxdan bir şəhəri qaldırıb dağ başına qoya bilir, bu, o insanın oradaki əziz xatirələri ilə yanaşı, getdiyi, gördüyü tək şəhər olduğu üçün eqosu xətrinə qarşı tərəfə onun getdiyi yerin möhtəşəmliyi ilə təsir edib, dünyada görülməsi lazımi bir yeri onun gördüyünü və digər insanlardan fərqləndirməyə çalışır özünü. kitab məsələsidə eynidir. adam həyatında üç beş kitab oxuyubsa, o kitabı qaldırıb göy üzünə qoyur ki, qoy qarşı tərəf onun çox dəyərli bir kitab oxuduğunu və dəyər verilməsi lazımi biri olduğunu anlasın. bilirəm çox uzadıram, ama bu paulo coelho və elif şafakçılardan hamımız çox yığmışıq, başa salmağa çalışıram onları. səhv anlaşılmasın coelho ilə camusu bir tutmuram kitabın dəyəri haqqında bir azdan yazacam o ayrı.
bu kitabı tərifləyənlər kafkanın metamarfozunu oxuyanlarının *
bəlkədə oxumayanların
etdiyi şeyi edirlər. metamarfozanın giriş cümləsi olan"bir sabah oyandı, və böcəy olmuşdu" cümləni yerə göyə sığdırayıb. uybla! girişə bax sən dedikləri şeyi edirlər. yad kitabının ilk cümləsi olan"bugün anam öldü, bəlkədə dünən, bilmirəm" cümləni deyərək, ayblin! ədəbiyyata gəl! bu adam aşıb! bu adam ilahdı! kimi nidalarla təəccübləndiklərini göstərirlər. bu tip adamlar facebook şairləri dediyimiz kategoriyadaki insanların şeir/yazılarını oxuyanda da attırırlar, sən əjdahasan!! asikume?
kitaba gəldikdə isə, 1942-ci ildə yazılıb bunu qeyd edim əvvəl. bu əsas nöqtədir. sonra isə ədəbi əsərlərdəki bir nüansa diqqət çəkmək istəyirəm. xüsusilə bizim ədəbiyyat kitablarımızdavə aztv-mizdə azərbaycan yazarları üçün işlədilən şablon ifadə olan "yazıçı öz dövürü və gələcək nəsillər üçün əvəzolunmaz əsərləri miras buraxıb" sözü deyilir. onsuz da olmayan ədəbiyyatımızı biraz da gözdən salırlar. !öz dövürü və gələcək nəsillər üçün" sözü bir əsər üçün deyilə bilinəcək ən dəyərli sözdür, bunu hər kitaba aid etmək olmaz. azərbaycan ədəbiyyatına ümumiyyətlə girmirəm. məsələn dostoyevskinin cinayət və cəzası gələcək nəsillərə də xitab edərkən, qoqolun ölü canları daha çox dövrün insanlarına xitab edir. gələcək nəsillərədə xitab edəcək, gələcək 100 il demirəm 50 il, hətda indiki globallaşan dünyanı da nəzərə alsaq gələcək 25 il üçün xitab edəcək kitab yazmaq hər adamın işi deyil. camus bu kitabı başda qeyd etdiyim kimi 1942-ci ildə yazıb, və kitabın ana mövzusu yabancılaşma *
sözün azərbaycanca tam qarşılığını tapa bilmədim
ikən əsas da 19-cu əsr yazılmış bir kitab ikən, gələcəyə xitab etmədiyini çox rahat deyə bilərik. yabancılaşma 19-cu əsrdən başlayaraq çox sürətlə davam etməkdədir, və artıq pik nöqtəyə çatmışdır. nəinki hər on illikdən bir hər ildən bir daha da yabancılaşan postmodern dünyamızda camusun 1942-ci ildə yazdığı yabancılaşma haqqındaki kitabını "indiki dövrə görə" dağ başına qoymaq düzgün deyil. təkrar edirəm "indiki dövr". öz zamanı üçün mükəmmələ yaxın kitab adlandıra bilərik "bəlkə". ama indiki dövrdə cəmiyyəti öz beynində silib atmış, palaza bürün el ilə sürün sözünü boş vermiş adam tapmaq heç də çətin deyil. kitabda isə əsərin qəhrəmanı merusaultun cəmiyyət və cəmiyyət qaydalarının boş vermiş olması ön planda tutulur. kitabın sonunda nəsə maraqlı birşey bir göndərmə olar deyə gözlədim, ama sonda adam rahib ilə dialoqa girdi və bitdi.
özətlə camus'un ilk kitabıdır, və heç də şahəsər ünvanına sahib olmağa layiq deyil. çox güman ki ilk kitabı olduğu üçün. bəlkə də vəba'nı oxumaq lazımdı.
+5 əjdaha
8. "qəzetlərdə, başı olmayan bir adamın hekayəsi yazılmaqdaydı. hadisə çexiyada baş vermişdi. bir adam pul qazanmaq üçün bir çex kəndindən çıxıb şəhərə getmişdi. iyirmi beş il sonra varlı olmuş, həyat yoldaşı və qızı ilə kəndə geri dönmüşdü. dünyaya gəldiyi kənddə anası və bacısı kimi oda otel işlətməyə başlamışdı. adam anası və bacısına sürpriz eləmək üçün həyat yoldaşı və qızını başqa bir otelə qoyub tək halda onların yanına gəlsə də, anası və bacısı onu tanımamışlardı. adam zarafatlaşmaq məqsədilə oteldə bir otağı kiralamış sonra da cibindəki pulu göstərmişdi. gecə vaxtı anası ilə bacısı çəkic ilə onun başına vura-vura adamı öldürüb pulunu almış, ölüsünü də çaya atmışdılar. sabah kişinin həyat yoldaşı gəlmiş onlara gələn qonağın kim olduğunu anlatmışdı. bunun üzərinə ana özünü asmış, baıcısı isə bir quyuya atlayaraq intihar eləmişdi." bu hekayəni bəlkə də min dəfə oxudum. bir tərəfdən inanılmaz bir şey idi. digər tərəfdən isə təbii idi. öldürülən kişinin bunu haqq elədiyini düşündüm, insan heç vaxt but tip zarafatlar etməməlidir.
+6 əjdaha
12. ikinci oxumamdan sonra düşündüm ki, bilinənin əksinə, məncə bu əsərdə əsl "yad" öldürülən və adı olmayan ərəbdir.
Əsas qəhrəman Mersault'un bütün əsər boyu reaksiyasız və soyuqqanlı olduğu şiddətli görünür. lakin, həmin ərəbi vurduğu anda bir əl yox, bir neçə dəfə, şiddətlə atəş açır. bu Mersault'un içindəki ana arzusu və anasının ölümünə reaksiyasız qalmasından yığılan reaksiyasıdır. adsız ərəb özündə ana arzusunu ehtiva edir. Mersault bu ana arzusunu öldürür və əvvəlki, nihilist həyat tərzinə davam edir. məhkəmə zamanı ölən insan üçün bircə dəfə də olsun qəmgin olduğunu deməməsi, bildirməməsi və ümumiyyətlə qəmgin olmaması onun nihilistliyə geri dönüşünün göstəricisidir.
+2 əjdaha
2. albert camusun yazmis oldugu eser. əsərin baş qəhrəmanı standart həyata, standart düşüncələrə yad bir insandır. onun da adi insanlar kimi iki əli, iki ayağı var, amma bu insan gördüyü işə, cəmiyyətdə baş verən proseslərə, insan ölümünə, sevgiyə və bu kimi şeylərə yad bir insandlr. əsərdəki baş qəhrəman təsadüf nəticəsində bir ərəbi öldürür, lakin bundan heç bir peşmançılıq keçirmir, bu məsləni adi qəbul edir, məhkəmə prosesləri, onun haqqında söylənilən mühakimələr, rəylər ona təsir etmir və əslində o, bütün bunların tezliklə bitməsini, yatmağı daha çox arzu edir. anasının ölüm xəbərini belə adi qarşılayır, bunun onsuz da gec və ya tez baş verəcəyini, buna görə kədər hissi keçirməyin ona yad olduğunu düşünür baş qəhrəman cəmiyyətə və eləcə də özünə yad bir insandır. absurd fəlsəfə ona hökmranlıq edir, həyatın mənasızlığını anlayır və bundan heç də kədərlənmir. bu sözlər yad insana məxsusdur :
hər kəs bilir ki, həyat yaşamaq zəhmətinə dəyməyən bir şeydir, əslində 30, ya da 70 yaşında ölməyin fərqli olmadığını mən də bilirdim, çünki hər iki halda çox təbii olaraq başqaları yenə yaşayacaqlar və bu minillərlə davam edəcək (…) insan madam ki öləcək, bunun necə və nə zaman olacağının əhəmiyyəti yoxdur”. əərin əsasında çəklmiş film də var , eyni adda , 1967-cil
+1 əjdaha
3. zeki demirkubuzun əsasında yazgı filmini çəkdiyi əsər.
+1 əjdaha
4. doğru yazılışı l'etranger olan əsər.*
le şəkilçidir, sözün ilk hərfi ilə bağlı l yazılır
*
1 dönəm fransızca görmüş yazarın artistliyi
*
swh
meursault mənə çox tərs bir obraz olsa da, əsəri oxuyanda heç yadırğamamışdım. camusnun böyüklüyü də elə bundadır.zeki demirkubuzun yazgı filmi isə əsər əsasında çəkilməyib, demirkubuzun dediyi kimi sadəcə ondan təsirlənərək çəkilib.çünki musa ilə meursault arasında oxşarlıqlar danılmazdır, ancaq bu əsasında çəkilib deməyə haqq vermir.
+1 əjdaha
7. (bax: overrated)
+2 əjdaha
9. bu gün anam ölüb.bəlkədə dünən
+1 əjdaha
5. oxunan kimi başa düşülməyən əsər. əgər heç vaxt "yad" hiss etməmisənsə. insan özünü ordakı adam kimi hiss etdimi tamamdır, anlayıb artıq. bundan sonra "əh bu əjdaha deyilmiş ki" deyilə bilər, amma hissləri qələmə almaq asan deyil axı.
hamısını göstər
