+14 əjdaha
1. CRiSPR CAS92020-ci il 7 oktyabr tarixində kimya üzrə nobel mükafatına ilk dəfə 2 qadın və ilk dəfə 10 ildən qısa cəmi 8 illik təcrübə və inkişaf nəticəsində ortaya çıxan necə deyərlər, kəşf layiq görüldü.
açılışı: "clustered regularly interspaced short palindromic repeats"
müntəzəm aralıqlı qısa palindromik təkrarlar.
emmanuelle charpentier fransız əsilli kimyaçıya illər əvvəl soyuq qış aylarının birində isveçin şimalındakı molekulyar və bioloji tədqiqatlar aparılan umeå universitetinin labaratoriyasından dəvət gəlir. açıqlamalarının birində deyir: qarın üzərində gəzib universitetə gedəndə "crisp" "crisp" deyə səslər gəlir. bu da ona crisprı xatırladır. və qərara alır ki, crispr üzrə tədqiqatlarını burda aparsın.
jennifer doudna emmanuelle charpentier ilə birlikdə nobel mükafatına layiq görülmüş amerikalı biokimyaçı.
onun hekayəsi isə biraz daha fərqlidir.
crispr üzrə tədqiqatlara yenicə başladığı zaman qəribə bir yuxu görür. yuxusunda qaranlıq bir otaqda üzü tam görünməyən bir kişi qarşısına gəlir. və ona crispr haqqında suallar verməyə başlayır. daha da yaxınlaşdıqca həmin kişinin hitler olduğunu görür və təşviş halında yuxudan oyanır.
hitler də ikinci dünya müharibəsi dövründə daha mükəmməl insan nümunələri yaratmaq üçün minlərlə bəlkə də onminlərlə insanı sırf tədqiqatlar üçün qurban vermişdi.
bəs nədir bu crispr cas9? bunu bir növ genetik qayçı kimi düşünə bilərsiniz. 8 il bərabər çalışmaların üzərindən ortaya çıxan möhtəşəm ancaq bir o qədər də təhlükəli "silah". onun vasitəsi ilə insan genetikasındakı müəyyən və ya istənilən genləri dəyişmək mümkündür. crisprin kimya üzrə nobel mükafatı qazanmazdan cəmi 1 il öncə çində ilk "klounlaşdırılmış" uşaqlar dünyaya gəlmişdi hansı ki, bir müddət sonra bunu həyata keçirən həkim həbs edilir.
crispr cas9 - da bir növ klounlaşdırmaqdır. daxildəki geni idarə etmək. ana bətnindəki uşağın dünyaya xəstə və ya əlil olaraq gəlmə ehtimalını 0.2% ə düşürmək üçün istifadə oluna bilər. ancaq bu gen dəyişmənin 100 il 1000 il sonrasının xəyalı belə absurd gəlir..