azərbaycan dili
əjdaha lazımdı
izlə
dostlar
mən
googlla
sözlükdəki türkiyəli yazarlar - sözaltı sözlük - sözlükdə türkcə yazılmasına icazə verilsin kampaniyası - türklərin sevilməyən cəhətləri - russkoyazıçnı olmaq - sözaltı etiraf - türkcənin azərbaycan dilinə ziyan vurması - azərbaycan dilindəki söz qıtlığı - türk dili
dostlarının yazdıqları:
niyə? çünki, belə bir problem var; sözlükdə kimsə hardasa türkçə söz görür, deyir ki burda niyə türkçə söz işləib bu yazar? "türk sözləri görmək istəmirik sözlükdə" vəs.
dil necə böyüyür? necə daha çox istifadəyə yararlı olur? oturduğun yerdən söz kəşf eləmirsən, sahib olduğu dilin necə və ya kimlər tərəfindən yarandığını belə bilməyən insan gəlib dil milliyətçiliyi edir. dil neologizmlərlə inkişaf edir, bunun içinə alınan sözlər, küçə dili ədəniyyatı, və ölkə içində ortaya çıxan sözlər daxildir. bu adamlar deyirlər ki, başqa dildən bizə söz daxil etmə. onda dil necə inkişaf edəcək bəs? heç bir sikə yaramayan dövlətinin dil qurumu da heç bir sikə dərman deyil, pullarını alıb yatan sovet professorlarından ibarətdir. hansısa məmuru çıxıb bizə "salam qoyun xalq, dilinizə təzə bir iki söz atmışıq, götürün işlədin" deməyini gözləməliyik? yox əlbətdə, o dilə yaxın dillərdən, və ya o dili danışan xalqın aşına olduğu, fonetikasına problem yaratmayan dillərdən, istifadəyə yararlı sözləri dilimizə keçirməliyik. böyük günahı oynamırıq qorxmayın, hansısa kitabda da bunun günah olduğu da yazılmayıb.
eləcə də küçə dili. malakan bağındakı çingənələrin bir birinə xitab üçün icat etdikləri sözləri işlətmir bu adamlar, "bu da təzə çıxıb" ədasıyla, ancaq manhattanın dar küçələridə nəşələnən qara dərililərin ortaya çıxardığı "nigga" sözünü eşidəndə kayf alırlar. ala bu malakandakılar da bizim niggalarımızdı da ta neynəyək olan budu. küçə dilində yaranmış sözlər dilin aparıcılarıdır.
qısaca, məsələn sözlükdəki digər dillərdən alınıb işlədilən sözlərə görə şikayətlənməyin, sözlük hansısa dövlət qürumu deyil, və kiməsə hansısa vəədi yoxdur. xüsusi ilə də türk dilindən işlədilən sözlərə qıcıq olurlar, qıcıq sözü bizdə də var bu arada, sakin olun -*. eyni kökdən gəldikləri millətin özlərindən daha çox inkişaf etmiş olduqlarına qıcıqlanırlar böyük ehtimal. ona görə türk düşmənçilikləri var. işlədilən ingilis ifadəsinə o qədər də reaksiya vermirlər zira, əksinə intellektual kimi baxırlar.
bu yazıq dil milliyətçiləri nəinki yeni alınan sözlərə, hətta dillərinin gəlmiş olduğu keçmiş dil qolundakı sözləri də zaman zaman inkar edirlər, başqa dildə o söz daha çox istifadə olunduğu üçün. lan?
məsələn "zatən gecikmişəm" deyirsən, deyirlər ki zaten nə di düşük türklər kimi? (türklərin niyə düşük olmaqları ayrı müzakirə mövzusudur zatən), deyirsən ay qa bu söz bizim dildə də olub da indi özünü nəyə cırırsan ki, sənin şairim deyib göyə qaldırdığın adamlar bu sözlərlə sevdicəklərindən ay işığında məmə istəyiblər. hətta içində zatən kəliməsi keçən şeir belə desən adama, adamın sənə verəcəyi cavab sadədir: "nolsun ki, o sözü biz indi işlətmirik amma, türklər daha çox işlədir" -dur sikil ala burdan yobana zalatoy paçan blət.
hər dəfə nəsə birşey olur ki sözlükdə başlıq açıb yazmaq istəyirsən, axtarırsan ki ala bunun azərbaycancası nədi? çox vaxt vikipedia.az adresinə baxıram bəlkə orda tərcümə edilibmi deyə, ya da türkçədə varsa onu yazıram.
ancaq əlbətdə ki dildəki kəlimələri də tam bilmədiyin zaman mükəmməl işlədə bilmirsən əlbətdəki.
əsas əksiklikləri odur ki azərbaycan dilinin, illər keçdikcə dillər inkişaf edir, insanların fikirlərini daha aydın ifadə edə bilmələri üçün yeni terminlər, sözlər yaranır. uzun bir cümlə ilə deyiləcək bir şey məsələn bir sözlə əvəzlənir və.s. azərbaycan dili bu axıma çata bilmir, inkişaf etmir, yerində sayır. nəticə etibarı ilə də insanın şüur inkişaf sürətindən geridə qalır. onsuz da kiçik bir dilsən və geriyə də qalırsan. həm dar dildir həm köhnə.
mənim özümün də problemim ayrıdı, oxumuş olduğum kitabların dili çoxunluqla türkçə olub. hətta 10 il əvvəldən bəri azərbaycanca kitab oxuduğumu xatırlamıram. oxumuşamsa da bir iki, ancaq yadıma gəlmir ən son nə oxumuşam. heç köşə yazıları belə oxumamışam, ancaq sözlükdə oxumuşam vəssalam. ama sözlükdə ədəbi dil yoxdu təbii ki. türk dilində oxumuşam və nəticə etibarı ilə düşüncələrim də türk-azərbaycan qarışıq olub, cümləyə tökməyə çalışanda heç bir dili tam işlədə bilməmişəm. ikisi də yarımçıqdır. hətta mən sözlərin yazılışını belə düzəməlli bilmirəm, qrammatikanı da, çox vaxt googlə lüğəti açıq olur sözləri bir türk və ingilis dilindən tərcümə edirəm, çox pirimitiv sözlər belə olur. nə qədər dahi belə olsa bir beyin hansısa dili tam işlədə bilmirsə fikirlərini tam və gözəl çatdıra bilməyəcək. ona görə dilin inkişafı əsasdır. onsuz da dil nə qədər mükəmməl olur olsun bir insanın fikrini digər insana tam başa salmasına kömək edə bilməyəcək belə. son bir ildir türk dilindən uzaqlaşmışam deyə azərbaycan dilimdə nisbətən inkişaf hiss edirəm. azərbaycan dilli bir kitab oxumağı da düşünürəm. sırf yazım tərzimdə və danışıqda fikirləri daha aydın ifadə edə bilmək üçün. çox zəifdir bu qabiliyyətim çox. dil də zəif, mən də zəif, gör nə qədər yaxşı ola bilərdi. müzakirələrdə heç vaxt fikrimi tam ortaya qoya bilmirəm, ağlımda fikir tam olur ama hər dildən bir söz ilə cümləni qurmağa çalışanda heçnə çıxmır, daha da əsəbləşirəm. sonra bir daha heç kimlə müzakirə etməyəcəm zira fikrimi tam çatdıra bilmirəm deyib əsəbləşirəm ancaq eyni şeyi təkrar edirəm daha sonra. fərqli dillər insanın düşünsəini həqiqətən də çox fərqli yollarla başa salmasına kömək edir. bəzi fikirlər olur ki ingilis dilində çox gözəl düşünürsən ancaq bildiyin başqa heç bir dildə oturmur tərcümə. eləcədə yəqin mənim bilmədiyim neçə böyük dillər də nə asanlıqlar var kim bilir. fransız, alman, rus kimi böyük və ədəbiyyat ilə zəngin dillərdə əsas da.
azərbaycan dilinə kitab tərcümə etməyi düşünəndə nə qədər problemlər olacağını düşünürəm. kitab yazmaqdan daha çətindir çünki kitab yazarkən fikrini dilə uyğunlaşdırıb dəyişə bilirsən ancaq məsələn bir roman tərcüməsində tərcüməyə bağlı olaraq bir roman mükəmməl formanı da ala bilər bərbat bir hala da düşə bilər.
bakılılar əsas tatlardır, onlar da bü cür deyirlər. ədəbi dildə yazılmasa da, dildən-dilə ötürülüb, qorunub saxlanılıb. eynən islamçıların içində novruzu qoruduğumuz kimi klassik dilimizi də qoruyacağıq. gedib türkiyədə səy-səy oxuyub sonra gəlib ömrümüzə filoloq, linqvist, tarixçi, loqoped kimi paz olmayın lütfən.
səysən çox yumuşaq sözdür. həşdad deyərkən isə sərtdir. buna görə unudulmayacaq. səysən qlamurkaların, transların dilinə uyğundur çünki sözü rahat uzadıb nazlı qəmzəli danışa bilərlər.
ala yaxşırun da qardaşımsuz. yazın bilək də nədi. proffesional olun işinizdə. heç bir vulqar ya küçə sözü daxil edilmir lüğətə. sonra da dil niyə dardı. dilin içini sikirlər də ala ona görə. pardon sikə bilmirdi axı olar doğurdane.
yazın da ala lüğətə sıçmaq sözünün mənasını. bu boyda millət lüğətdə yoxdu deyə sıçmır, hamının içi pox iylənir ala. haha, pox sözü də yoxdu ala, nə bomba utopik ölkədi blət, heç kim sıçmır, işəmir, sikişmir.
ama sikişmillərsə nə kayfı qaldı ki ta.
(youtube: 
)
)hamısını göstər