+2 əjdaha
1.--sitat--
qədim yunan alimi strabon özünün 17 cildlik "coğrafiya" əsərində qeyd edir ki,
qafqaz albaniyasında 26 alban tayfası yaşayır və həmin tayfaların hərəsi öz dilində danışır. xınalıqlılar həmin 26 alban tayfadan biridir və o zamandan öz dilində danışırlar.
"xınalıqlılar" etnik qrupu qafqazda minilliklərlə yaşamış, öz dilini, adət-ənənələrini itirməmiş, bu günümüzə qədər saxlamışdır.
təəsüuf ki bu günə qədər xınalığın tarixini müəyyən heç bir arxeoloji ekspedisiya keçirilməmişdir. bir dəfə də olsun qazıntılar aparılmamışdır.
xınalıq tarixində maraqlı bir fakt olaraq onun 8 qəbiristanlığını göstərmək olar. kənddə giyad təpəsi deyilən yerin başından tutmuş ayağınadək, kəndin içərisindən tutmuş rutsoş və dəyirmançay çayının sahillərinə kimi görünən saysız hesabsız qəbirlərin tarixi bu günə qədər tədqiq olunmayıb.
xınalıq qəbiristanlıqlarında qəbirlərin çoxu olduqca iri və nəhəngdir. həm enlilik həm də uzunluq cəhətdən.
xınalıq yerli dildə: kətiş — azərbaycan respublikasının quba rayonunun eyni adlı inzibati ərazi vahidində kənd və həmin ərazi vahidinin mərkəzi.
qafqaz albaniyasının qədim tayfalarından, şahdağ xalqlarının nümayəndələrindən biri olan xınalıqlıların tarixi və mərkəzi məskəni.
quba xanlığı dövründə xınalıq mahalının, ssri dövründə xınalıq kənd sovetliyinin, hazırda xınalıq bələdiyyəsinin mərkəzi (1999-cu ildən).
dünyanın ən yüksək yaşayış məntəqələrindən biri (dəniz səviyyəsindən 2350 metr yüksəklikdə).
5000 illik tarixə malik olan xınalıq fenomeni təkcə azərbaycan tarixində deyil, həm də bəşər tarixində ən zəngin etnoqrafik dəyərlərdən biri, əfsanəvi yaşayış məntəqəsidir.7
xınalıq həm də uzunömürlülər məskənidir. bulaq suyu, dağ havası xınalığı uzunömürlülər diyarına çevirmişdir. teymur bünyadov 1987-ci ildə dərc olunmuş "əfsanələr diyarı" adlı məqaləsində onların bəzilərinin adlarını xatırlayır: kişilərdən 132 yaşlı hacı baba, 120 yaşlı hacı nəzir baba, 117 yaşlı molla bəşir kişi, 115 yaşlı şahbaz baba, 112 yaşlı becan baba, 110 yaşlı usta cəbrayıl, hacı sultan əmir, hacı soltan əhməd; qadınlardan 107 yaşlı əsmər və pəricahan nənə, 103 yaşlı gülcənnət və əminə nənə və onlarca başqaları... həmin mənbədə daha sonra göstərilir ki, yaşları 90-nı keçib 100-ü haqlayanları isə daha çoxdur
tarixdə məşhur xınalıqlıların adları da qalmışdır. xii əsrdə ibn-həkim əl-xinaluqi bağdadda fəaliyyət göstərmiş, həkim və filosof olmuşdur. xv əsrdə başqa bir xınalıqlı tarixçi məhəmməd xinaluqi şirvan və dərbənd tarixini yazmışdır. təəssüf ki, bu kitabın orijinal mətni dövrümüzə gəlib çatmamışdır. хvii-xix əsrlərdə xınalıqdan bir sıra aşıqlar-nağılçılar çıxmışdır. fitri istedada malik əhməd əfəndi xix əsrdə qafqazın müxtəlif dini mərkəzlərində — tiflisdə, dağıstanda, teymurxanşurada (indiki vladiqafqaz) yaşayıb fəaliyyət göstərmişdir. hal-hazırda xınalıqda əhməd əfəndinin türbəsi vardır.
--sitat--