3. "Əlvida dağlar" adlı çox möhtəşəm bir şeirin müəllifi. Həyatın faniliyini, bu faniliyin şüurunda olan fərdin onu əhatə edən təbiətlə mükaliməsini/ dialoqunu əks etdirən sənət nümunəsi. Dialoqdaki vidalaşma insanı dərin kədərə boğur. Ancaq bu şeirə bəstələnən mahnını heç bəyənmirəm. Bizim manıslar, xüsusən aşıqlar şitin çıxardıblar sanki bu şeirin. Şeirdəki qəmi qətiyyən əks etdirmir məncə.
6. bu gün böyük şair və fikir adamı məmməd arazın doğum günüdür! böyük fikir adamları şablon sözlərlə yox, fikirləri ilə yad edilir.
kasıbına mərddir dedik, mərd kasıb qız vermədik...
duzla yuduq yarasını, xörəyinə duz vermədik...
bəli, anaların çoxu min əziyyətlə böyütdüyü qızlarını pullu və ancaq şərəfsiz adamlara ərə vermək istəyirlər ki, xoşbəxt (?) olsunlar...
arqumentləri də "daşdan keçəndir": mən çəkənləri qızım çəkməsin! tərcüməsi: yüzlərlə məzlumun haqqını kəsib balama yedirtsinlər...
allah böyük ustad məmməd araza rəhmət eləsin! (c) qadir ibrahimli
2. son günlərdə tez-tez məmməd arazın bu şeirini xatırlayıram: bacım gülsümə məktub
necə yad görürəm doğma yerləri
ilk dəfə qarşıma çıxmadı anam
ilk dəfə anamsız açdım səhəri
ilk dəfə anamsız düşəcək axşam
demə ki, ay bacım, - anam əvəzi,
qardaş etibarın bəs hara getdi.
bir də bu yerlərə dönmək həvəsim
anamla birlikdə məzara getdi...
hörməti ayrıdır qardaş,bacının
fəqət ana nəfəsi üzümə dəymir
hanı o qocaman qoz ağacının
altındakı cəhrə gözümə dəymir
uşaqlar çıxarıb tağalağını
iyindən bir mismar düzəldib hələ
küncdə toz basmış yun darağını
yəqin,satıbsınız siz hörümçəklərə
əyib atamı da ömrün gərdişi
dünyanın qəribə işləri varmış
ömür yoldaşını itirən kişi
uşaqdan da betər yetim olarmış
çətindir, ay bacı, bunları görmək
gözlər bir baxışda oda düşərmiş
uşaqlıq itirmək, gənclik itirmək
ana itiriləndə yada düşərmiş
örüşdən qayıdıb quzular mələşir
ağ inək də axtarır səsini onun
yadıma bir sözün,bir misran düşür
çırağı ana imiş ata yurdunun
çırağı ana imiş ata yurdunun
4. böyük mirzə cəlilə
ömür də tükənir, söz də tükənir,
başımın altından yastıq da qaçır.
əllərdir uçuran, əllər tikəni,
çölümdən yaz qaçır, yazlıq da qaçır,
dünya düzəlmir ki, düzəlmir, baba!
kimdənsə tez durub kimin uşağı
itinə daş atıb beş yüz il qabaq.
kimin dəyirmanı, kimdən aşağı...
bunları yerində kim oturdacaq?!
dünya düzəlmir ki, düzəlmir, baba!
tərəfsiz tərəfdə düz oğlu düzlər!
tərəfgir tərəfdə silah, qan-qada!
çayını itirən mavi dənizlər
çırpınıb, boğulur göz qabağında.
dünya düzəlmir ki, düzəlmir, baba!
kiminsə dünəni qəbirsiz qalıb,
kotançı babası dəmirsiz qalıb,
körükçü atası kömürsüz qalıb,
xəmrəsi, urvası xəmirsiz qalıb
dünya düzəlmir ki, düzəlmir, baba!
mən təkdim, cüt oldum: təkləndim yenə,
özüm yük çəkənəm,
özüm də yükəm!
baxsam "döz" deyənə, "döz" deyilənə
ağzımdan qapılar öz halal tikəm,
dünya düzəlmir ki, düzəlmir, baba!
gedir yal davası, sümük davası,
gedir vurhavurla çəpik davası,
gedir milyonçunun qəpik davası,
çürük fikirlərin çürük davası...
dünya düzəlmir ki, düzəlmir, baba!
"mənəm" deyənlərin məni görünmür,
əli tətikdələr, özü hədəfdə,
azmış ağılların çəni görünmür,
itmiş, itirilmiş başlar kələfdə!
dünya düzəlmir ki, düzəlmir, baba!
hələ bu dünyanın qeylü-qalı çox,
bilməm zəhəri çox, yoxsa balı çox.
çox verdim özümə bu sualı çox,
ərzin nadanından ağsaqqalı çox!
bəs niyə bu dünya düzəlmir, baba!
)