+10 əjdaha
1. tanım: ifade etmek istediyin fikirlerin qarşı terefe çatdırılması üçün azerbaycan dilinin yeterli olmamasıdır.dilçi, filoloq deyilem. azerbaycan diline bir az marağım var, o qeder.
sovetin dövründen qalan bir şey var azerbaycanda. küçe dili ile televizor dilinin ferqli olması. küçede danışılan qaba sözlerin tv mekanlarında istifade olunmaması.
dediyim kimi, dilci deyilem. tv dilimi küçeye yansımalıdı, yoxsa küçe dilimi tv-ye yansımalıdı bilmirem.
sadece bunu deyim ki, uzun müddetdi türkiyede yaşayan adam olaraq ve ara-sıra rusiyaya yolu düşen adam olaraq bunu deyim ki, rusların ve türklerin dilinde bu hal yoxdu. dilin semantikasımı deyirler ne deyirler bilmirem, ama ki, rusiyada bir dilençi ile ort müxbirinin istifade etdiyi sözler ferqli olsa bele “fikir axışı”, “kalıplar” eynidi. ele türklerde de veziyyet ferqli deyil.
belke bizde de türk dil kurumu kimi bir kurum olmalıdı, ya da bu problemi tenzimleyici başqa bir mexanizm olmalıdı ki, bizler-bu dilin daşıyıcıları özümüzü ifade etmekde çetinlik çekmeyek.
ama nese olmalıdı ki, teze sözler ve ifadeler dilimize soxuşdurulsun ve dil bir az zenginleşsin.
bir başqa mesele de, sosialist sistemden kapitalist sisteme keçdiyimize göre üretim ilişkileri, işçi-işveren ilişkileri, müşteri-satıcı ilişkileri, marketinq, reklam, xalqla ilişkiler ve sair kavramlar heyatımıza girdi. bununla beraber dilimizden planlı iqtisadiyyat, sovxoz, kolxoz, kollektivizm, kommunizm ile ilişkili onlarla kelime de dilimizden çıxdı, ya da öz menalarını deyişdirdi. başqa menada istifade edilmeye başladı.
men 5 ay öncesine qeder bir şirketde marketinq meneceri olaraq işleyirdim. menim ordaki işimin türkçe adı “müşterileri takip etmek”di. indi gel bunu azerbaycan diline tercüme et. müşterileri “teqib etmek”?!!! başuva dönüm. olmur axı. çünki, teqib etmek azerbaycan dilinde hele ki, o menanı qazana bilmeyib. türkiyenin dil kurumunun yadsınamaz zehmetinin ve müasir kapitalist sistemle tanışma tairixinin uzun olması “takip etmek” ifadesine başqa menalar qatıb. bele sözler çoxdu. bele ifadeler çoxdu. minlerledi.
azerbaycan dilinin hem söz dağarcığının, hem de sahib olduğu sözlerin mena yükünün az olması bizim günahımız deyil.
bu barede dövletin sistematik bir siyaseti yoxdu. dil proqressiv bir varlıq olmalıdı. qeydine qalınmalıdı. hamını ilgilendirdiyi üçün her bir adam tek başına dilin qeydine qala bilmez. kompleks yanaşma tele bedir. ve bu dövletin işidi.
eslinde mövzu genişdi, sadece bu deqiqe ağlıma gelenler bunlardı.
p.s.: ironikdi ki, sözlükde sözlerin gücünün ve mena yükünün zeif olmasını tartışırıq.
p.p.s.:meselenin özünü kaçırmadan bir şeye de toxunum burda. cizız reis eger türkçe ifadeler kullanırsa, risovkalıq elemek üçün yapmır bunu. heqiqeten de iletmek istediyi mesajın enerji kaybına uğramadan oxucuya çatdırılmasıdı tek endişesi.
aq, celil memmedquluzade ile eli bey hüseynzadenin dil tartışmasını xatırlatdı. dejavu gibi.