+14 əjdaha
1. Tərcüməsi "çətin anlar güclü adamlar, güclü adamlar isə yaxşı anlar yaradır" olan, məzlumların həyata ümidlə baxmasına kömək edən məşhur deyim. Müasir dövrdə isə bu deyim G. Michael Hopf tərəfindən ardı gətirilərək ironiya ilə dolu belə bir endless circle halına çevrilmişdir; Hard times create strong men. Strong men create good times. Good times create weak men. And, weak men create hard times. (çətin anlar güclü adamlar, güclü adamlar yaxşı anlar, yaxşı anlar zəif adamlar, zəif adamlar isə çətin anlar yaradır.) Mənim işim isə sadəcə "çətin anlar güclü adamlar, güclü adamlar isə yaxşı anlar yaradır" hissəsi ilədir.Deyimin birinci hissəsi (çətin adamlar güclü adamlar yaradır) qismən doğru olsa da, tamamilə razı olduğumu deyə bilmərəm. Bu deyimin bütün insanlara aid edilməsinə şəxsən qatılmıram. Çünki, çətin şərait sadəcə sağlam və möhkəm xarakterə malik olan az sayıda insanları güclü edir. Belə insanlar üçün çətin şərait bir hədiyyədir və onlar çətin şəraitdən daha güclü və möhkəm şəxsiyyət ilə çıxırlar. Digər tərəfdən, zəif xarakterə malik olan insanlar üçün isə belə şərait əziyyətdən başqa bir şey deyildir. Belə insanlar çətinlik artdıqca güclənmək əvəzinə daha da altda qalıb əzilirlər. Daha da zəif olanlar isə intiharla çəkdikləri əziyyətə bir dəfəlik son verirlər.
Dünyada olan ən varlı adamların əksəriyyəti kiçik yaşlarından çox cuzi məvaciblə işləməyə vadar ediliblər və müsahibələrində də bunu fəxrlə dilə gətirib, bu çətin anların onlar üçün çox qiymətli olduğunu dönə-dönə vurğulayırlar. Buna sıfırdan yüksələn adamların əksəriyyətinin həyatlarında rast gəlmək olar. Lakin bu demək deyil ki, uşaqlıqdan cuzi məvaciblə əlaltı işləri ilə məşğul olan hər kəs ömrünün iləriki illərində cekpotu vuracaq. Belə adamlar ümumi göstəricinin çox cuzi hissəsini əks etdirir. Ömrünün əvvəlində bədbəxt olub, sonra isə vəziyyəti dəyişməyib eyni qalan n sayı da insan mövcuddur. Lakin əvvəl bədbəxt olub sonradan xoşbəxt olan adamlar insanlar tərəfindən daha maraq və rəğbətlə qarşılandığına görə, onların uğurları digərlərində belə bir təsəvvür yaradıb ki, belə insanların bu vəziyyətə gəlməsinin əsas səbəbi həyatlarının doğru zamanlarında edilməsi gərəkən hərəkətləri edib risk almaqları deyil, uşaqlıqda yoxluq və çətinliklə böyümələridir.
Yayda bikar olduğuma görə, uni imtahanlarını verdikdən sonra bir supermarketdə işə başladım. Elə buna görə də, uzun zamandır ki, sözlüyə vaxt ayıra bilmirəm. işlədiyim marketdə müdirimiz, deyilənə görə, 19 yaşında marketə fəhlə kimi gəlib. Daha sonra isə ən altdan yüksələrək müdir vəzifəsinə qədər çata bilib. Marketdəki işçilərin dediyinə görə isə, o, bunu qohumluq əlaqələri deyil, öz fərasəti ilə edib. Əksinə çox kasıb ailədən gəlibmiş. Lakin doğru həmlələr və aldığı risklər ilə bu nöqtəyə qədər gəlib çatmışdır. Digər tərəfdən isə marketin anbarında 10 ildir ki, fəhləlik edən işçi var. 10 il əvvəl də fəhləlik edirdi, indi də fəhləlik edir. Gəl gör ki, eyni çətin şərait və çətin anlar onda da var. Ancaq bu çətin anlar onun üçün hədiyyə deyil, sadəcə əziyyətdir.
Deyimin ikinci hissəsinə gələk (güclü adamlar isə yaxşı anlar yaradır). Yuxarıda da qeyd etdiyim kimi çətin şərait, mənim fikrimcə, az sayıda insanı güclü və möhkəm edir. Həmin insanlar isə pis vəziyyətdə olan insanların vəziyyətlərini yaxşılaşdırmaq əvəzinə yaşadıqları pis vəziyyətin bir növ acığını çıxmağa çalışırlar. Məsələn, adıçəkilən deyimə inansaq, elə bizim müdirimiz yaxşı an yaratmalıdır. Lakin gəl gör ki, işçiləri iş saatından artıq işlədir, ən minimum maaşı verir. Bir sözlə, xərclərdən qaçmaq üçün, özündən yuxarıda olanların gözünə girmək üçün hər şeyi edir. Elə mən özüm artıq 40-50 gündür ki (dəqiq sayını da unutmuşam), vxadnoysuz işləyirəm. Əslinə qalanda isə, əlavə işçi götürməmək üçün eyni işçini dayanmadan işlədən müdir, deyimə inansaq, yaxşı an yaratmalı idi.
Və yaxud Azərbaycan kimi yerdə bütün çirkablardan sıyrılıb çıxan az sayıda savadlı və güclü adamlar burdakı vəziyyəti yaxşılaşdırmaq əvəzinə xaricə üz tutaraq özlərinə şərait qurub öz həyatlarını yaşayırlar. Olan isə yeni nəsilə olur. Yeni nəsilin əksəriyyəti də çirkaba qatışıb elə özləri də çirkaba dönüşürlər.
Bu mövzunu Viktor Hüqo "Səfillər" əsərində çox yaxşı izah etmişdi. Lakin əsəri uzun müddət əvvəl oxumuşam deyə, həmin hissələr tam yadıma düşmür. Kaş kitab yanımda olardı, həmin hissələri oxuyub, bu entrini daha dolğun və maraqlı edərdim...