əjdaha lazımdı
izlə
dostlar
mən
googlla
laplace şeytanı
-
determinizm və azad iradə ziddiyəti
-
statistika
-
qeyri-müəyyənlik prinsipi
-
gələcəyi təxmin etmək
-
nabifur
-
coğrafya kaderdir
-
ekzistensializm
-
film
başlıqdakı ən bəyənilən yazılar:
+9 əjdaha
5. qısaca; dondurulmuş bir zaman dilimində materiyadaki, təbiətdəki bütün cisimlərin, atomların, atom altı zərrəciklərin mövqeylərini və onlara təsir edən qüvvələri hesablaya bilsəydik onların keçmişdəki mövqeylərini və gələcəkdə necə olacaqlarını hesablaya bilərdik. yəni keçmiş və gələcəyi görə bilərdik deyir determinizm. bu fikirlər dinlərdəki qədər, tale, alın yazısı kimi möhvumlarla qarışdırıla bilər, ama qətiyyən qarışdırılmamalıdır. ortada bir səbəb-nəticə əlaqəsi var və deterministlər bu səbəb-nəticənin big bang'dən bu yana başladığını deyirlər. böyük partlamadan sonra zərrəciklər hərəkətə, yayılmağa başlayıb və bir-birinin hərəkətlərinə bağlantılı olaraq irəliləyiblər. bu fikirlərin ən güclü müdafiəçisi pierre simon de laplace olub və bu hərəkətləri hesablaya bilən laplace şeytanı deyə bir virtual yaratıqdan bəhs edib. bəhs etdiyimiz bütün zərrəciklərin mövqeylərini, sürətlərini və onlara təsir edən qüvvələri hesablayan virtual bir yaratıq.
determinizmə qarşı ən böyük fikir isə werner heisenbergin ortaya attığı müəyyənsizlik prinsipi olub. heisenberg, laplacenin bəhs etdiyi bu hərəkətlərin və mövqeylərin hesablana bilməsinin mümkünsüzlüyünü isbat etmiş və bu səbəblər 1920ci illərdə nobel almışdır.
(bax: müəyyənsizlik prinsipi)
(bax: laplace şeytanı)
+8 əjdaha
12. Daha spesifik adı ilə desək, qatı determinizm, kainatın, ən azından "big bang"(böyük partlayış) anından bu yana hər şeyin, bir-birinin ardınca, kəsintisiz sonsuz sayda səbəb-nəticə əlaqələrindən təşkil olunmuş bir zəncirin hissəsi olduğunun və buna əsasən, kainat fiziki hadisələr tərəfindən bütünlüklə müəyyən edilmiş olduğu üçün insan da daxil olmaqla, hər hansı varlığın iradəsinin müəyyən faktorlara bağlı olmadan azad olmasının bir illüziyadan ibarət olduğunun irəli sürüldüyü fəlsəfi prinsipdir.
Yumşaq determinizm, və ya zəif determinizm, bu obyektiv qanunların kainatda hökm sürməsinə baxmayaraq, qatı determinizmin əksinə, kainatın hər hansı bir anında yaranan hər hansı səbəb-nəticə zəncirinin, qatı deterministlərin, hər şeyin mənbəyi olduğunu zənn etdikləri səbəb-nəticə zəncirinin başlanğıcından tamamilə müstəqil şəkildə yarana bildiyinin, yəni o kök zəncirin bir "budağı" olmalı olmadığının irəli sürüldüyü fəlsəfi prinsipdir. Yumşaq deterministlərə görə, azad iradə də, bu "yarı müstəqil" səbəb-nəticə əlaqələri zəncirini yaradan şeylərdən, sadəcə biridir. Buna əsasən, iradə azad, ya da azada yaxın olduğu üçün alternatif variantlar arasında müəyyən dərəcədə müstəqil şəkildə seçimlər edə bilirik və hər qərar almağımızım nəticəsi olaraq, sıfırdan, yeni bir səbəb-nəticə əlaqələri ardıcıllığı yarana bilər, sonsuz da ola bilər, daha heç bir səbəb-nəticə əlaqəsi əmələ gətirməyəcək şəkildə sonlana da bilər.
+5 əjdaha
1. felsefeden dilimize tercüme olunuqda "sebebçilik" telimi olaraq adlandırılan felsefi cereyan sebeb-netice elaqelerinde her şeyin bir sebebi olduğunu ve hansısa bir sebebin konkret bir neticeni yaratması,eyni sebeblerin eyni mühitde eyni bir netice vereceyini müdafie eden telimdir.
+7 əjdaha
11. Hüquq elmində də bu anlayışa əsaslanan bir konsepsiya var. Xüsusən də cinayət hüququnda. Bildiyimiz kimi, determinizm azad iradəni təkzib edir. Yəni insanların hərəkətləri ətraf şəraitin təsiri ilə baş verir. Buna görə də, deterministlər bildirirlər ki, əgər ortada cinayət varsa, bu cinayətkarın deyil, ümumi cəmiyyətin günahıdır. Yəni cəmiyyətdə müəyyən boşluqlar var və həmin boşluqlar doldurulmasa, cinayətlər yenə də davam edəcək. Bu səbəbdən də, deterministlər cinayətkarlara individual olaraq sanksiya tətbiq olunmasını effektiv üsul hesab etmirlər. Onların fikrincə, cəmiyyət belə cinayətlərə qarşı birlikdə mübarizə aparmalıdır. Bir növ problemin dərininə enib, məsələni kökündən həll etməyin tərəfdarıdırlar. Tutaq ki, yoxsulluq nəticəsində cinayət törədilib, deterministlər belə məqamda cinayətkarı cəzalandırmaqdansa cəmiyyətdə olan yoxsuluğun aradan qaldırılmasını daha üstün tuturlar.
Bununla belə, müasir dövrümüzdəki hüquq sistemləri daha çox indeterminizmə meyl edir. Determinist konsepsiya üzərində qurulan cinayət qanunvericiliyinə hələ ki rast gəlinməyib.
+3 əjdaha
7. həyatın təməl fəlsəfəsidir. determenizm ölçülə bilərlik və ya hər şeyi bilmə istəyi üzərindən istənilən fəlsəfədir, yəni şəhər həyatı ilə misal göstərə bilərik. məsələn, həftəsonu maaş, ikinci gün paltar, üçüncü gün kitab alacam. bu arzuların dəqiqliyi məni rahatladır və mən determenistik bir həyat yaşayıram şəhərdə. əgər mənim zehnim yeniliyə açıqdırsa və var olanla bir başa kontaktdayamsa hər an yenilənmə gedir və bu determenizmin içinə edir.
fəlsəfi və ya düşüncə tarixindəki arxa planı isə teizmdən deizmə keçiş əsnasında içinə düşülən fəlsəfi cərəyandır. çox maraqlı sərhəd xətləri var, hansı ki abbasi dönəmində də güclü şəkildə istifadə olunub.
+2 əjdaha
9. --spoiler--
keçmiş gələcəyi təyin edir
--spoiler--
+2 əjdaha
2. "tarixde ne olubsa, ele olması gerektiyi ve başka cür olmayacağı üçün olmuşdur"
(bax: karl marks)
bütün hadiselerin bir sebebi olduğunu müdafie eden felsefi axım.
+2 əjdaha
10. Determinizm bizə təsir edən faktorların olduğunu (məsələn: əxlaq, din kimi) və buna görə də hərəkətlərimizdə azad ola bilmədiyimizi müdafiə edir. Yəni etdiyimiz hər şey bir səbəbə bağlıdır.
hamısını göstər
