mary, nevrologiya üzrə ixtisaslaşmış, yüksək iq sahibi bir alimdir, lakin digər kollegalarından önəmli bir fərqi var; həyatı boyunca heç vaxt heç bir rəngi görüb, təcrübə edə bilməyib. bütün ömrünü ağ-qara otaq, avadanlıqlar və monitorlarda rəngləri və beyni araşdırmaqla keçirib. öz dörd divarından kənarda qırmızı, sarı, bənövşəyi və s. kimi rənglərin mövcud olduğunu, onların dalğa uzunluğunu, gözün retinasına təmas edərək beyində hansı bölgələri aktivləşdirdiyini və s. məlumatlarını tam əminliklə bilir, amma öz gözləri ilə o rəngləri heç vaxt görə bilməyib. günlərin birgünü həbs olunduğu bu ağ-qara otağın qapısı birdən açılır və mary həyatında ilk dəfə çöldəki mavi səmanı, qırmızı qızılgülləri və öz əllərinin gerçək rəngini görür. bu halda mary otağında rənglər haqqında öyrənmiş olduğu bütün o məlumatlardan kənar yeni bir bilgi əldə edirmi, yoxsa bunun necə bir şey olduğunu mary onsuz da bilirdimi?
bu düşüncə təcrübəsi frank jackson tərəfindən 1982-ci ildə, kainatda mövcud olan hər şeyin -bilginin- fiziki və maddi olduğunu müdafiə edən fizikalizmə əks arqument olaraq irəli sürülmüşdür. jakson qeyd edir ki, rənglər haqqında bütün fiziki məlumatları aldığı halda, otaqdan çıxdıqdan sonra mary-nin onlar haqda yeni bir bilgi əldə etməsi fizikalizmin yanlış olduğu qənaətinə gətirir. təcrübənin əsas obyekti və ya vurğu etməyə çalışdığı şey odur ki, kainatda maddi olmayan və sadəcə şüurlu sürətdə təcrübə edildiyi halda əldə edilə bilən məlumat formaları vardır. mary-nin otaqdan azad olmamışdan əvvəl rənglər haqqında öyrəndiyi hər şey, "qırmızı rəngi görmək"lə eyni əhəmiyyətli olsa da təmamilə fərqli təcrübədir. "qırmızı rəngi görmək" qualia xarakterli və sadəcə şüurlu sürətdə əldə edilə bilən məlumat formasıdır. bu tip məlumatlara içilən şərabın dadı, yağışdan sonra gələn torpaq qoxusu və s. aid etmək olar.
(baxma: mary's room)
(baxma: bilgi arqumenti)
