çarəsizlik

Bu yaxınlarda nənəmə baş çəkməyə getmişdim, bir müddət əvvəl bir xəstəlik keçirmişdi onun travması qalır hələ də nənəmdə. Nəysə ki,bir müddətdir nənəmə baş çəkə bilmirdim. Nənəmlə aramız həmişə çox bomba olub,hətta ən sevdiyi nəvəsiyəm deyə bilərəm.uni vaxtdı hər zaman ona baş çəkməyə vaxt edirdim,həmişə dərslərimin, həyatımın necə getdiyini soruşardı. Amma son getdiyimdə məni xatırlaya bilmədiyini gördüm, xəstəliyin verdiyi tramva,yaşlılığın gətirdiyi bitkinlik və' s.kimi səbəblər var.tez tez baş çəkməyə çalışıram amma görürəm ki,gün keçdikcə yaddaşı tamamilə itir. o qədər pis oldum ki,özümü elə bir çarəsizlik içində hiss etdim ki,izzah belə edə bilmirəm,üzümə sadəcə baxırdı içimdən deyirəm kaş ki, yenə mənə necəsən? sualını verə bilsə idin.sonra nənəmlə söhbətlərimi xatırladım kaş ki,daha çox danışardım deyirəm daha çox qədrini bilərdim o anların.şükür edirəm həyatda olduğu üçün,məni yad biri kimi görsə belə.onu çox sevirəm. həyatda olduğu üçün həmişə minnətdaram..
Yaşadığımız anların qədrini bilməli olduğumu daha yaxşı başa düşürəm artıq.

qoxu hafizəsi

Iller sonra əvvəllər istifade etdiyin və ya duyduğun bir qoxunu yenidən fərqli bir zaman dilimində hiss etdiyin zaman qəribəsi odur ki, sənə ilk olaraq o, qoxu ilə yaşadığın ənn bir anı xatırladır.. maraqlısı isə o ənn anlar başından keçən yaxşı ya da pis anlar ola bilər buna görə də insanların üzərində doğma və ya qəribə hisslər buraxır (amma niyəsə mənim zənnimcə daha çox xoş anlar olur)..Qoxular sehirlidir, tam bir deja vu səbəbidir, istisnasız insanlarin üzərində xüsusi bir təsir buraxır. Əslində çox dərinə getsək ,qoxudan daha çox insanın beyni iki şeyə kodlaşır həyatı boyu yaşayır amma ordan sadəcə ya gözəl və xoşbəxt anları yada başından keçən bərbad anları xatırladır. yeni heyat daha çox monoton olduğu üçün həyatımızdakı monotonluğu çoxda anmırıq yəni çox insanın həyatı monoton keçir, gündəlik həyatımızda etdiyimiz işləri xatırlamaq çətin məsələdir heyf ki, əslində belə düşünəndə niyə xatırlayasan ki, günlük təkrarlanan yorğun. bitkin həyatını bunu bir çox insan xatırlamaq istəməz deyə düşünürəm.
Yəni gündəlik , monoton həyatımızda hansı parfumü istifadə ediriksə o, bize həmin zaman dilimindəki sadəcə yaşadığımız ənn və yadda qalan anları daha çox xatırladır.doğrudur, qoxular başımızdan keçən bərbad, çıxılmaz anları da bizə anımsada bilər.amma əgər bir qoxunu istifade etdiyin zaman diliminde iki çox yadda qalan xatirən (pis və yaxşı) varsa onlardan xoşbəxt anı insana xatırladır, boşuna demirəm ki,qoxular sehrlidir.məncə bunun sebebi isə insanın beyni pis anları daim unutmaq istəyir və yaxşı anları daha cox anmağa çalışır ki, onun detaylarını unutmasın,buna
görə de insan qoxunu anımsadığı zaman ilk olaraq xoşbəxt xatirələrini gözündə canlandırmağa çalışır.mənə görə qoxular anları və xatirələri canlı tuta bilən ən gözəl yollardan biridir.

əgər bəyəndiyin bir qoxunu istifadə edən biri varsa normal olaraq o insanin qoxusu sizin gözünüzdə dəyişər,o insanı o qoxuyla anmağa başlayarsınız. həmin qoxunu hardasa hiss etdiyiniz zaman: görəsən, burdadır? Deyə,
bir sual verər insan özünə. qoxular sehirlidir kim ne deyirsə desin bir şey ki, səni keçmişə aparır və qəribəsi ondadır ki, həmin qoxunu içimizə çəkdiyimiz qeder o anların
Bir çox detalları bütün çılpaqlığı ilə gözümüzün önündə canlanır. insan unudan varlıqdır, zaman keçdikcə nəyinki o, xatirələrin detallarını hətta anlar belə silinər gedər.amma insan ne qədər unutqandırsa beyin de bir o qeder vəfalıdır.. Yəni sən bəzi xatirələrin silindiyini düşünsən də , beynimizin bir küncündə sənin üçün saxlayır ki, kim bilə bilər bəlkə nə zamansa qabağına o anları xatırladan bir vasitə çıxarda sən də yenidən xatırlayıb xoşbəxt olarsan...

jane austen

Jane Austen 1700-cü illərdə yaşamış məşhur ingilis yazıçısıdır. Əsərləri çox məşhurdu və demək olar ki, əksəriyyətinin filmi çəkilib. Ən məşhurları mənim də çox sevdiyim "Pride and prejudice"(qürur və qərəz),"Sense and sensebility" əsərləridir.Jane austenin əsərlərini xüsusi edən isə məncə çox detallara fikir verməsi və hekayəyə fərqli baxış bucağından baxmasıdır.
Məsələn "qürur və qərəz" əsərindəki mövzu o qədər fərqli gəlməyə bilər amma əsərin 1700-cü illərdə yazıldığını nəzərə alsaq bəlkə də bu cür eşq mövzusunda yazan ilk belə yazıçılardandır, həm eserin izzah edə bilmədiyim fərqli bir axıcılığı var. Cümlələrin işlənmə tərzi olsun, obrazların təbiiliyi olsun və's.
Əsərləri hər nə qədər romantik və duyğusal olsa da, əslində jane austen özünün həyatı heç də elə olmayıb. Bəzi mənbələre görə sevdiyi adamın vəfat etdiyindən sonra heç kimlə münasibəte girmədiyi, bəzilərinə görə isə sevdiyi adamdan (adamın ailəsi jane-i istəmədiyi üçün) məntiqinə görə vaz keçdiyi yazılır. Hətta sırf bu menbeye görə film də çəkilib (becoming Jane). Yeni ne qədər də əsərləri romantik və xoşbəxt sonlu olsa da,o öz həyatında eşqi seçəcək qədər cəsur ola bilməyib. Mənə görə çox incə ruhlu biri olub jane austen,əslində haqqında bir çox fərqli məlumat olmağının səbəbi də öz şəxsi həyatını həmişə gizli tutmağıdır.
Onsuzda o elə bir yazıçıdır ki, həyatı ilə deyil,əsərləri ile yadda qalmağı bacara bilib..

albedo

Asan dildə desəm albedo -günəşdən gələn və atmosferə qayıdan enerjinin bir hissəsidir. Albedo (daha çox faizlə göstərilir) yüksəldikdə, kainat daha çox işığı əks etdirir və nəticədə yer soyuyur ki, daha yüksək səviyyəli radiasiya kosmosa geri göndərilə bilsin. Albedo yer üzündəki temperatur səviyyəsini də təyin edir.meselen günəşdən gələn işığın böyük hissəsi Yerə dəyəndə yuxarıya doğru yayılır.
Araşdırmalar görə demək olar ki, su daha çox işığı udur və daha az işığı əks etdirir. Sərt səthlə müqayisədə daha çox su varsa, daha az günəş emissiyası olacaq. Yer, ay və bəzi digər planetlər albedo ötürmək qabiliyyətinə malikdir.elmi dildə demek istəsək Albedo, səthdən nə qədər radiasiyanın əks olunduğunu ölçmə üsulu olaraq təyin edilir. Bu, səthdən əks olunan radiasiya ilə ona dəyən radiasiya miqdarının müqayisəsidir. Termin həmçinin elektromaqnit şüalarının yaratdığı və beləliklə əks olunan radiasiya miqdarına da aiddir.

Albedonu daha yaxşı başa düşmək üçün fəsillərə baxa bilərik əslində. Məsələn, yayda qara torpaqda ayaqyalın gəzənde, həddindən artıq istilik hiss edə bilərik və səth daha çox istiliyi udduğundan və saxladığı üçün hətta yanmağa başlaya bilər ayaqlarımız. Amma yayda ağ torpaqlarda gəzənde isə bu hal baş verməz . Çünki, ağ səth daha çox istilik əks etdirməyə meyllidir və istiliyi çox az udur. Bu əslində optikaya da biraz girir işıqların udma bucağı ve's.Qış aylarında isə su və ya buz nümunəsine baxsaq: Su işığın təxminən 6%-ni əks etdirir, qalan hissəsini isə udur. Digər tərəfdən, buz, daxil olan günəş istiliyinin 50% -dən 60% -ə qədərini əks etdirir, buna görə daha soyuq qalır. Qarla örtülmüş ərazi çoxlu radiasiyanı əks etdirir; yəni istiliyi çox udmur buna görə də xizəkçilərin yamaclarda günəş yanığı riski var. Hətta Şahdağ və ya Tufandağ kimi xizək mərkəzlərində ne qədər qarlı və soyuq olsa da həmişə günəşin istiliyi birbaşa tesir edir, çünki yer qarla örtülü olduğundan o istiliyi udmur,əks etdirir,bunun da nəticəsində biz günəşin işiğına daha çox məruz qalırıq.buna görə də buzun və qarın Albedosu yüksəkdir (80-90%).Qarla örtülü ərazilər isinməyə başlayanda isə Albedo azalır.

sevgili xanım milenaya

Çox sevdiyim kafka əsərlərindən biridir, hətta o qədər ki,heç vaxt tam oxuyub bitirmək belə istəməmişəm, zaman-zaman açıb bir neçə məktubunu oxumaq daha çox həzz vericidir mənə görə. Ümumiyətlə mənə görə bu həyatda "Kafka incəliyi"deyə bir anlayış var. Romantikanı çox bəyənmədiyim halda Kafkanın cümlələrindən səmimiyyət, incəlik axır o qədər ləzzət edirdi ki,onun Milenaya məktublarını oxuduqca, hətta həmişə bu məktublara Milenanın nə cavab verdiyi maraqlı gəlmişdir( bəzi mənbələre görə milena onların çap edilməsini istəmədiyi üçün yandırıb yazılır).Əslində Franz Kafka heç vaxt yazdığı əsərlərini çap etdirmək istəməyib,sadəcə sevdiyi üçün yazırmış, hətta vəfatında belə dostuna əsərlərini yandırmağı vəsiyyət etsə də, dostu və milena onun bütün əsərlərini o öldükdən sonra çap etdirib, milena kafkanın ona yazdığı məktubları da kitab kimi çap etdirib(bu qədər gözəl yazılar sadəcə bir məktub kimi qalsa idi, haqsızlıq olardı). Dediyim kimi Franz Kafka mənə görə bir dəyərdir hər bir əsəri.
Onun sevgisini izzah etmək şəkili, qələminin incəliyi, zərifliyi dünya ədəbiyyatı üçün bir dəyərdir.
Indi isə "Milenaya məktublar"əsərindən sevdiyim onlarla səhifədən birini paylaşmaq istəyirəm.

astrolab

Çox maraqlı bir alətdir. Belə ki,sadə formada bu, istifadəçiyə astronomik mövqeləri dəqiq hesablamağa imkan verib.Özəlliklə də, yarandığı eraya görə çox istifadəyə yararlı alət olub.Tarixən astronomlar tərəfindən daha çox istifadə edilib, gündüz və ya gecə göy cismlərinin ölçülərini,(üfüqi və şaquli) ölçməyə imkan yaradaraq, ulduzların və ya planetlərin yerli vaxtla verilən enliliyini müəyyən edərək tədqiqat işlərinə öz töhfəsini vermişdir.Astrolabanın əhəmiyyəti təkcə astronomiyanın öyrənilməsindəki tədqiqatlara deyil , həm də quruda və ya sakit dənizlərdə enliyi təyin etmək üçün də əhəmiyyətli olmuşdur. Buna görə də bir çox dənizçinin astrolabı olmuşdur.Hətta 10-cu əsrdə yaşamış bir astronom, astrolabın müxtəlif funksiyaları üçün təxminən 1000 tətbiqin olduğunu qeyd etmişdir. Bunlara astroloji, astronomik,dini, mövsümi və gündəlik vaxt və su axını cədvəllərinin təyini və s. kimi bir çox funksiya aid idi. Astrolabın dini funksiyası ilə əlaqədar olaraq, islamda namazın gündəlik dəqiq vaxtları,qibləni, məkkə istiqamətini təmin etmək üçün də istifadə edirmişlər. Çox təəccüblüdür ki,eramızdan əvvəl yarandığını nəzərə alaraq düşünsək, insana çox maraqlı gəlir çünki bu, alət o, dövr üçün həm də bir növü naviqator rolunu da oynayıb.