ponzi oyunu

*Ponzi sxemi* = insanların inamından sui-istifadə nəticəsində qazanılan fırıldaqçı gəlir.

Yaradıcısı italyan *Carlo Ponzi* ilk dəfə insanları poçt markası ticarətinin çox gəlirli olacağı barədə əsassız şəkildə inandıraraq onları bu sahəyə investisiya etməyə təşviq etmiş və nəticədə 20 milyon dollarlıq sərvət əldə etmişdi.

Bu üsul bir növ "*piramida sistemi*"ni xatırladır. Burada da hər yuxarıda dayanan adam iyerarxiyada bir aşağı pillədə olan şəxsdən əldə etdiyi gəlirlərin faiz nisbətini qazanır.

Bununla bağlı həmçinin iqtisadiyyatda *economic bubble* və ya *greater fool theory* adlı fenomenlər də var ki, bunlar aktivlərin gələcəkdəki qiymətləri ilə bağlı əsassız inamın bura investorlar axımını təmin etməsini və son nəticədə məhz bu axımın hesabına gəlirli olmasını ifadə edir. *Stok marketlər* də eyni prinsiplə - hissələrin dəyərinin investor amilindən qarşılıqlı asılılığı əsasında işləyir.

qolem

*Judah Loew ben Bezalel* adlı Praqa ravvini tərəfindən 16-cı əsrdə Vltava çayının palçığından yəhudiləri qorumaq üçün yaradılmış varlıq. Lakin get-gedə gözləniləndən çox böyüyüb nəzarətdən çıxdığı üçün ravvin onun boynundakı “emet” (ivr. həqiqət) yazısını çıxararır və o, toza dönür. Bəzi versiyalara görə isə ravvin sadəcə öndəki "e" hərfini silmişdi və "met" sözü ivritcə "ölüm" demək olduğu üçün Qolem yoxa çıxmışdı.

Qolem analogiyası incəsənətdə bir çox hallarda "insanın yaratdığı bir şeyin nəzarətdən çıxaraq elə onun özü üçün təhlükəyə dönməsinə" işarət etmək üçün işlənilir. *Karel Çapek*in də yaradıcılığında robotlar üçün (robot anlayışına məhz ilk dəfə onun əsərində rast gəlindiyi düşünülür) məhz qolemdən ilhamlandığı deyilsə də, o, bunu inkar etmişdir. Qolem ​həm də DC aləmində ravvin rolunda olan *Ragman*ın antoqonistidir.

Psixologiyada: *Qolem effekti* *Piqmalion effekti*nin tərsidir və ətrafdakılar tərəfindən az güvənilən birisinin performansının ona uyğun olaraq zəiflədiyini bildirir.

komendant saatı

Və ya ingiliscə qarşılığı ilə "curfew". ilk dəfə ingiltərədə *Fateh Vilhelm* tərəfindən axşam 8-dən etibarən evlərdəki bütün şamların və alovların söndürülməsinin əmr edilməsi ilə bağlı yaranan anlayışdır. Sözün etimologiyası da elə buna işarə edir: curfew -> couvre-feu (fr.) --> "alovu qapatmaq" deməkdir.

indikinin əksinə ilk ortaya çıxdığı kontekstdə ifadənin "küçəyə çıxma qadağası" ilə əlaqəsi olmayıb. Elə məqsədi də indikindən tamamilə fərqli olub: binalar taxtadan olduğu üçün meydana gələ biləcək potensial yanğının qarşısını almaq. Ancaq, təəssüf ki, bu qədər həngamə Londonu ən sonda Böyük Yanğından xilas edə bilməyib.