qreqor mendel

hazırda hamımızın genetikanın banisi və bir dahi kimi tanıdığımız bu adam 2 dəfə məktəbdə müəllim olmaq üçün verdiyi imtahandan kəsilib, monastr bağçasında 10 ilə yaxın bitkilərlə- xüsusən noxudlarla apardığı təcrübələrinin nəticəsini brnoda 40 nəfərlik kiçik bir zalda təqdim edib. elmi işini bir çox alimə ( deyilənə görə bu alimlər sırasına darvin də daxil olub) poçtla göndərib, xüsusilə pərəstiş etdiyi isveçrəli bitki fizioloqu karl von nageliyə davamlı olaraq bu iş barəsində məktublar yazıb. amma təəssüf ki onun nailiyyəti yalnız ölümündən sonra öz təsdiqini tapıb. Nageli bu məsələyə etinasız yanaşır, mendelin dünya şöhrətli alimdən savayı həvəskar bioloq olması faktı yəqin ki, nagelinin qiymətləndirmə prosesinə təsir edir. mendelə təcrübələri noxud üzərində deyil, qırğıotu ilə keçirməyi üçün təzyiq göstərir. bu isə o qədər parlaq bir fikir olmur, çünki qırğıotu cinsi yolla çoxala bilmir, çarpaz tozlanmır. Mendel təcrübələr davam etdikcə ümidsizliyə düşür və öz gəldiyi nəticədən yavaş yavaş qopur. sonda nageliyə təcrübələri təəssüflə sonlandırdığını yazır, belə də olur- təcrübələrdən əl çəkir, amma bağda işləməkdən yox. xəstə olub heç nəylə məşğul olmadığı vaxtda belə öz bitkiləriylə vaxt keçirir, axı bu sevgi idi onu bu tarixi kəşfə gətirib çıxaran, dərin elmi bilikləri yox. 1884-cü il yanvarın 6-sı Mendel böyrək çatışmazlığından ölür, yerli qəzetdə onun ölümü ilə bağlı işlədiyi monastrın gənc rahiblərindən birinin yazdığı qeyd: xoşxasiyyət, səxavətli və lütfkar.. çiçəkləri sevirdi.

the oa

çıxdığı ildə afişasını ss alıb galeriyada saxlamaqla baxmağı planlayıb, nəhayət illər sonra baxdığım serialdır. hərəsi 8 bölüm olmaqla 2 sezondan ibarətdir. ilk bölümdən sona qədər o qədər gözlənilməyən məqamlar ortaya çıxır ki, nə yazsam spoiler olar deyə çəkinirəm. sadəcə deyə bilərəm ki, "gələcək" və "yeni kəşflər" mövzusunda olub texnoloji inkişafla bağlı olmayan, məncə xüsusilə tibb sahəsində olanlar/ bu sahəyə marağı olanlar üçün əvəzsiz bir serialdır. bəzi yerlərdə yavaş irəlilədiyini iddia edən şərhlər oxudum, qəribədi ki çox da serial həvəskarı olmayan mən üçün əksinə çox axıcı gəlmişdi. maksimum ilk seriyada bir qədər durğunluq ola bilər, 2ci sezon isə ümumiyyətlə monotonluqdan söhbət gedə bilməz. təəssüf ki, yarım qalıb. bu halıyla belə tövsiyə edirəm və baxmayaraq ki, mən başlayanda serialın yarım qaldığını bilmirdim, amma bilsəydim də baxmağa dəyərdi.

tək yaşamaq

hardasa 3 il əvvəl tək yaşamağı xəyal edirdim. yeni evə köçəcəyimi bilirdim, ama tək köçməyim ehtimalı o vaxt heç yox idi, yəni reallıqdan uzaq bir xəyal idi mənim üçün. ama elə alındı ki istədiyim yerdə, düşündüyümdən də qəşəng bir evdə tək yaşayası oldum. burda yaşadıqca yadıma düşdü vaxtıykən bunu arzulamağım, əslində sadəcə indiki həyat tərzimə daha uyğundu deyə lokasiyamı dəyişdirmişdim. normalda da tək vaxt keçirməyə üstünlük verən biri olaraq yalnız hiss edəcəyim ağlıma gəlməzdi. boşluqdayam elə bil, heç nə həzz vermir. günün az hissəsini evdə oluram əslində, gün ərzində çox insan içində oluram. yenə də o ki evə gəlirsən oturub telefonda məşğul olursan, onda o biri otaqlardan qab-qacaq, nəbilim televizor səsi gəlmir. tənhalığı onda hiss eliyirəm. mən ailəylə qalanda olurdu ki kitabımı götürüb gedib otururdum qonaq otağında, hansındaki atam tv izləyirdi. otağımda tək oturub oxumaqdansa, iş otağında sakitçilikdə oxumaqdansa atamın yanında olmaq daha yaxşı hiss elətdirirdi. o vaxt bunları sorğulamırdım, düşünmürdüm ki tək yaşasam bunlardan məhrum olacam. indi çox darıxıram. əslində məsələ məhz ailə deyil, yurtda otaq yoldaşıyla qaldığım da olub. o da tək yaşamaqdan yaxşıdı. tək yaşamaq xəyal etdiyiniz kimi deyil- moral of the story -*

vagina

kişi cinsiyyət orqanından fərqli olaraq steril olmayan nahiyə. öz mikroflorası var. təbii doğuşla dünyaya gələn körpənin mikroblarla ilk təması ananın vaginasından keçdiyi zaman olur. kesr kəsiyi əməliyyatının mənfilərindən biri kimi qiymətləndirilən bu hadisə (kesrdə uşaq birbaşa xaricə mühitə çıxarıldığı üçün) sonralar uşağın immuniteti, autoimmun xəstəliklərə və infeksiyalara yoluxma meyilliliyi kimi bir neçə situasiyaya yön verir.
öz mikroflorası olması səbəbindən vaginanı sabunla yuyaraq sterilləşdirməyə çalışmaq ümumən düzgün deyil, disbakterioz yaratma ehtimalı yüksəkdi. vulvanı yuyarkən də irritasiya yarada biləcək vasitələrdən uzaq durmaqda fayda var, istifadə edəcəyiniz vasitəni seçərkən diqqətli olun. normalda işlətdiyiniz hər hansı bir sabunla yumaq xoş olmayan nəticələrə gətirib çıxara bilər

feromon

həmçinin eyni mühiti paylaşan, yaxın olan qadınların menstrual tsiklini də sinxronlaşdıran bir maddədir. bacımla həmişə eyni vaxtda menstruasiya olmağımıza çox əsəb olurdum, evdə nə ped tapılırdı nə ağrıkəsici. yaxın podruqalarımla da eyni vaxta düşməyini qəribsəsəm də təsadüfdü deyib keçirdim. bu məlumatı öyrənəndən əməlli aydınlanma yaşamışam -* bir dəfə bir rəfiqəmlə eyni otaqda qalıb hətta otaq xarici də demək olar səhərdən axşama bir yerdə vaxt keçirdiyimiz bir period olmuşdu. ilk həftədəcə ikimizin də tsiklində pozulma oldu, dengem şaşmışdı necə deyərlər -*

düşün ki o bunu oxuyur

ankaradan da zəhləm gedir, boş keçən günlərdən də, təsadüfən eşitdiyim mariah careynin my all mahnısında səni xatırlamaqdan da. çox gülməli. məncə beynim sadəcə boşluqları doldurmaq üçün səndən istifadə edir, çünki i wouldn't give my all for your love. son vaxtlar dadandığım blonde latteni bugün yenə americanoyla əvəzlədim, nə deyirsən, səncə də nələrinsə qayıdışına işarə olar bu? çox da vacibiydi elə. nəsə çox atarlı olmuşam son vaxtlar, deyirəm bu türklərdən keçdi mənə. hər şeydə bir söz atmaq, triplənmək. bir fincan almaq istədim hamısının üstündə dəxlisiz sözlər yazılıb. sənə danışardım hamısını, əsəbimi pozan hər şeyi elə günündəcə yazardım sənə. bilirsən necə darıxıram, bütün doğma hesab elədiklərimlə əlaqəni saxlamağa çalışırdım. sən istisna. arada yadıma düşürdün, ama keçirdi. sonra yenə düşdün, bugün, ama keçənə oxşamır bu dəfə. çox da fərqi yoxdu, onsuz mənə elə gəlir çox yox 1il sonra bu yazdığıma gülməyim gələcək. açığı elə indi də gəlir. sadəcə ehtiyacım var kimisə düşünməyə, nəsə hiss etməyə. bugün səni düşünürəm, oxumazsan, xəbərin olmaz yəqin, elə olmasa daha yaxşıdı -*

qəribə təsadüflər

keçən cümə günü eyni vaxtda həm ağlayıb həm gülməkdən, ikisini eyni anda ürəkdən təcrübə eləməkdən söz düşdü, podruqama "bunu yaşamaq istəyərəm, maraqlı olar" dedim. üstündən 2 gün keçdi bağcılarda 1saat yarım heç tanımadığım adamları gözləyəndə başladım ağlamağa, həm də vəziyyətimin absurdluğuna gülməyim gəldi. hərhalda bu yaşıma qədər ilk "eyni anda həm gülüb həm ağlamaq" təcrübəm deyildi, amma yenə də maraqlı təsadüf idi, nə dilədiyimizə diqqət eləməliyik -*

pnevmotoraks

Visseral plevrada zədə nəticəsində havanın plevra boşluğuna dolmasıdır. pnevmo-hava, toraks isə döş qəfəsi deməkdir. əksər hallarda toraksın qapalı travmalarında rast gəlinir, az hallarda açıq travmalarında da görülə bilir. dypnea, hipoksiya, taxikardiya kimi əlamətlərlə özünü büruzə verir. həmçinin rentgenoqrammda da aydın şəkildə görünən divararalığının patoloji prosesin əksinə yerdəyişməsi müşahidə olunur. açıq, qapalı və klapanlı (ing: tension pneumothorax) olur. ən ağırı və cərrahi əməliyyata göstəriş hesab ediləni klapanlıdı. çünki bu zaman yumşaq toxumadan əmələ gəlmiş klapan nəfəsalma aktı zamanı açılır və hava plevra boşluğuna dolur, ancaq davamında bağlandığı üçün hava burdan xaric ola bilmir. beləliklə getdikcə havanın həcmi artır, kollaps, kəskin tənəffüs çatışmazlığı hətta asfiksiyaya qədər gətirib çıxara bilir.

beyonce

partition mahnısı və klipiylə mənə görə cinsəlliyi vulqarlaşdırmadan musiqidə istifadə etməyin ən gözəl nümunəsini yaradıb. cem yılmaz bir showunda deyirdi, "beldən aşağı" ifadəsi əksərən cəmiyyətdə mənfi fikirlər doğurur, halbuki həmişə belə olmalı deyil. məsələn cardi b-nin bir çox klipi məndə ikrah doğurur, qadın bədəni və insan münasibətlərini o qədər pis təqdim edir ki. ama beyonce başda partition olmaqla bir çox klipində cazibədarlığın pik nöqtəsini göstərir. soyunur da, erotikanı çağırışdıran rəqslər də edir, amma hər şeyi o qədər dozunda alındırır ki heyran olmaya bilmirəm.

morfin

güclü opioid mü reseptor agonistlərinin prototipi. doz aşımında əsas ölüm səbəbi tənəffüs aktı depresyonu törətməsidir. klinik əsas simptomlardan biri kimi miyozis (pupillanın daralması) əsas diqqət çəkən məqamlardandır, çünki tənəffüs aktının depressiyası və koma yaradan digər səbəblərin əksəriyyətində əksinə midriaz (pupillanın genəlməsi) müşahidə olunur. Tənəffüsə depressiv təsir göstərib beyin damarlarının dilatasiyasına səbəb olduğundan və beyin onurğa beyni mayesinin təzyiqini artırdığından kəllə-beyin travması keçirmiş şəxslərə kontrendikedir. bronxospazm törətdiyi üçün astmalı şəxslərdə də istifadəsində ehtiyatlı olmaq lazımdır. Doz aşımından yaranan komalarda opioid antagonisti olan nalokson intravenoz istifadə olunur və 1-2 dəqiqə içində xəstə vəziyyətdən çıxarıla bilir

sözaltı sözlük

uzun müddət idi ki, sosyal şəbəkələri istifadə etmirdim, cəmiyyətimizin düşüncə tərzi, dünyagörüşü haqda məlumatım öz yaxın çevrəm və sözlükdən ibarət idi. bu günlərdə instagram yüklədim, fake profil açıb ümumi gündəmi, şərhlərdə insanların müxtəlif hadisə və fikirlərə yanaşmasını gördüm və şokdayam. çox pis oldum həqiqətən, ölkənin bu səviyyədə olduğunu bilmirdim. marsda yaşamıram, təbii ki bayağılığın yayıldığından xəbərdar idim ama elə bilirdim məhdud səviyyədədir, elə zənn edirdim ki inkişaf daha çoxdu. indi bu faktı qəbul eləməkdə çətinlik çəkirəm, instagramı yenə sildim, sözlük yenə yeganə platformuma çevrildi -*