tolerant olmaq

başqasının işinə qarışmamaq, başqasına müdaxilə etməmək, başqasının etdiyi bir şeyə göz yummaq. çox vaxt azərbaycanda səhv başa düşülür bu. çoxu insan hörmət etməklə qatıb, qarışdırır bunu. məsələn deyirlər ki, dinə inanmırsan heç olmasa hörmət elə, namaz qılmırsan heç olmasa hörmət elə. halbuki mən sənin qıldığın namaza və ya dinivə hörmət etmək zorunda deyiləm. hörmət etmək əlavə bir ayrıcalıq göstərmək deməkdir. sadəcə tolerans göstərə bilərəm mən sənə. ən azından bu gün dünyada normal olaraq qəbul edilən cəmiyyətlərdə qəbul olunmuş bir etika qaydasıdır bu. müsəlman deyilsən? istəyirsən hörmət elə, istəyirsən heç hörmət zad eləmə, get istədiyin yerdə tənqid elə, təhqir elə, amma o din sənə şəxsi olaraq bir zərər vurmursa, sənin üçün təhlükə yaratmırsa, o dinə və ona ibadət edənlərə qarşı tolerans göstərməlisən, yəni o dinin ibadət olunmasına göz yummalısan, yəni gedib kafirdi başqa dinə inanır deyib, başını kəsməməlisən. təkcə dinə aid də deyil bu, siyasət, şəxsi düşüncələr, fikir ifadə etmə və.s hamısı üçün keçərli bir qızıl qaydadır bu. eyni zamanda da bugün birçox azərbaycanlının həsrətlə baxdığı qərb sivilizasiyasının da bugünki səviyyəsinə və rifahına gəlib çatmasında ən böyük rolu olmuş bir qızıl qaydadır. toleransın olmadığı bir cəmiyyətdə söz azadlığından, demokratiyadan söhbət gedə bilməz. demokratiya da, söz azadlığı da tolerans ağacının verdiyi meyvələrdir sadəcə. niyə qərb sivilizasiyası dedim də orta şərq demədim? niyəsini siz bugün suriyada, iraqda olub bitənlərə baxaraq başa düşə bilərsiz.

zəkalı qızların ortaq xüsusiyyətləri

olmayan xüsusiyyətlərdir.
belə ümumiləşdirmələr mənə çatmır da qardaşım. zəkalı qız deyəndə kimləri nəzərdə tutursunuz? və ya zəka deyəndə nəyi nəzərdə tutursunuz?
hərkəslə səmimi olmaq imiş, bir adam içinə qapanıq, salam alıb verməkdən nifrət edən, cəmiyyət ətrafında olmaqdan nifrət edən bir tip olub eyni zamanda da zəkalı ola bilməz? və ya sosial mühit təsirindən qapalı fikirli böyüyüb və eyni zamanda da zəkalı ola bilməz?
belə söhbətləri görəndə çox vaxt internetdə yayılan "məhsuldar insanların ortaq 7 hobbisi", "ağıllı insanların qulaq asdığı 5 musiqi janrı", "açıq fikirli insanların hər gün etdiyi 6 şey" kimi içi boş, sadəcə reytinq yığmaq məqsədi olan 2-3 qəpiklik məqalələr ağlıma gəlir.
bunun adını uzağı "zəkalı insanlarda görünmək istənilən ortaq xüsusiyyətlər" kimi qoya bilərsiz. sosial araşdırma edən bir alim olsanız belə yenə də zəkalı və ya zəkasız insanların ortaq xüsusiyyətlərini tapıb buna tərif bilmərsiniz, mümkün deyil yəni, çünki tərif versəniz belə mütləq o tərifi səhv çıxardacaq bir misal dolaşıb tapacaq sizi. dönüb ətrafınıza baxıb, dünyanın və insanların necə kompleks bir sistem şəraitində mövcud olduğunu görməyiniz kifayətdir bunu anlamaq üçün.

yazar profili dəyərləndirilməsi

əgər trolları tapıb sözlükdən kənarlaşdırmaq üçün yaradılıbsa, sözlükdə kimin troll olub olmadığına sözlükdə profillərə səs verən (bu funksiyaya qoz qoyan) 10-12 yazar qərar verəcək (çünki gördüyüm qədərilə hələki bu funksiyadan çox istifadə edən yoxdur.)
çox istifadə edilsə belə yenə yuxarıdaki məqsədinə çatmayacaq. azərbaycancasını bilmirəm amma buna ingiliscə "tyranny of majority" deyirlər. ola bilər ki hansısa yazarı sözlüyün çox hissəsi troll kimi qəbul eləsin, amma bu həmin yazarın troll olduğunu təsdiqləmək üçün yetərli deyil.
bir də bunu deyim ki mənfi səs sadəcə trolluğa görə verilmir bu sözlükdə. səs verən entrydəki fikir ilə razılaşmırsa və ya yazarın yazı stili, maraq dairəsi səs verənin xoşuna gəlmirsə səs verən birbaşa umbayı basır yazara (ki məncə normal birşeydi). yəni demək istədiyim odur ki yazara verilən səslə kiminsə troll olub olmadığını müəyyənləşdirə bilmərsiz, mümkün görünmür yəni. yazara motivasiya vermək, reytinq xalını dəyərləndirmək üçün yaxşı funksiyadır amma orası ayrı.

uşaqların döyülməklə tərbiyə edilməsi

döyməklə uşaq tərbiyə edilmir, döyməklə ana-atasının sözündən çıxmayan, onlardan it kimi qorxan, amma onlar yanında olmayanda hər poxun altına girən itaətkar uşaqlar yetişdirilir. bu uşaqlar özlərini tərbiyəli aparırlarsa bunu tərbiyəli olduqlarına görə yox ailə cəlladlarından qorxduqları üçün edirlər. cəlladlar baxıb fəxr edirlər ki bax necə tərbiyəli uşaq yetişdirmişəm. amma bunlara çatmır ki, o uşaq ailəsindan aldığı hansısa bir dəyərə görə özünü tərbiyəli aparmır, ailəsindən qorxduğu üçün özünü "tərbiyəli" aparır.
hərdən fikirləşirəm ki, bizim valideynləri uşağın daxilən tərbiyəli olub-olmamağı maraqlandırmır. valideynlərə lazımdıki uşaq orda-burda valideynin adını batırmasın və filankəs baxıb deməsin ki bu uşağın ana-atası buna tərbiyə verməyib. çox ana-ata bunu rədd eləyər, amma onlar özləri belə xəbərləri olmadan "filankəs nə deyər" mottosunun qurbanıdılar.
hərdən isə fikirləşirəm ki, uşağı döymək uşağı zahirən də olsa tərbiyəli göstərməyin ən asan üsuludur və buna görə də valideynlər bu üsula əl atır. uşaq ilə oturub dəyərlər, əxlaq, tərbiyə haqqında söhbət eləmək, uşaq tərbiyəsi ilə bağlı bir-iki kitab açıb oxumaq təbii ki çətin işdir və zəhmət tələb edir. "uşağın ağzının üstündən vurmaq" üsulu isə çox asan bir alternativ yol təklif edir.

caucasian

qafqazlı və ya qafqazdan olan insan. "caucasian" həmçinin qərb dünyasında ağdərili mənasını da verir. 19-cu əsrdə avropada alimlər arasnda ağdərili irqinin digər irqlərdən fərqli olaraq qafqaz regionundan, əsasən da gürcüstandan çıxdığında dair fərziyyə var idi. səbəb də 1795-ci ildə gürcüstanda qazıntı zamanı tapılan qədim homosapiensin kəllə sümüyü idi. həmin dövrdə avropalılar arasında mövcud olan ağdərililərin digərdərililərdən üstün olduğu inancını da nəzərə alsaq, amerika və ya afrikada buna oxşar birşey tapmağa cəhd etməyən avropalıların gürcüstanda tapdıqları bu kəllə sümüyünü birbaşa ağdərililərin soy-kökü ilə əlaqələndirməsi də əslində qəribə deyildi. elə buna görə də gələcək elmi nailiyyətlərdən asılı olmayaraq caucasian termini qəlpləşmiş bir termin kimi ağdərililərin mənsub olduğu irqi bildirmək üçün istifadə olunmağa davam etdi.

fabrik pəriləri simfoniyası

sovet bəstəkarı arseny avraamov tərəfindən yaradılan və ilk dəfə 1922-ci ildə bakıda oktyabr inqilabının beşinci ildönümü ilə əlaqədar nümayiş etdirilən simfoniya. Bu simfoniyanın yaradılması dövrün ideologiyasının ən aydın təzahürlərdindən biridir. Belə ki, əsasən iqtisadiyyatı kənd təsərrüfatına dayanan Rusiyada sovet hakimiyyəti qurulduqdan sonra əsas istiqamət ağır sənayenin qurulmasına yönləndirilir. Buna nail olmaq üçün propaqanda silahına əl atan rejim rəsm, musiqi kimi incəsənət növlərindən istifadə etməklə əhalinin əsas hissəsini təşkil edən kəndliləri fabriklərdə işləməyə çağırır. Sovet hökümətinin o boyda ölkəni 15-20 il içərisində feodal-aqrar ölkədən ağır-sənaye ölkəsinə çevirməsinin arxasındaki uğurun əsas səbəblərindən biri də əslində sovetlərin propaqanda maşınından bu cür effektiv istifadəsi idi. Bu simfoniya onu göstərir ki bolşeviklər bu məqsədə nail olmaq üçün hətta musiqidən belə istifadə etməkdən çəkinmiyiblər. Simfoniya əsasən gəmi, avtobus, ağır artileriya, təyyarə, fabrik səslərinin bir yerdə əmələ gətirdiyi melodiyadan ibarətdir. Simfoniyadan da göründüyü kimi fabriklərdən çıxan səs melodiyaya, cazibədar və ritmli bir musiqiyə bənzətilmişdir. Hələ insan səsi də ortaya girəndə əslində gözəl bir simfoniya ortaya çıxır.

https://www.youtube.com/watch?v=Kq_7w9RHvpQ