üçüncü kino

(baxma: the third cinema)

ilk dəfə solfront.org saytında oxuduğum termin daha doğrusu film axımı. düzü heç bir məlumatım yox idi bu axım haqqında. ta ki, Məmməd Süleymanovun (solfront.orgun rəhbəri) "Kino. Borxesin “işğal”ı " yazısını oxuyana kimi. yazını oxuyub qurtarandan sonra üçüncü kino haqqında oxumağa başladım. Məmməd Süleymanov üçüncü kinomatoqraf kimi versə də, mən üçüncü kino daha uyğundur deyə düşündüm.

"üçüncü kino" anlayışı "üçüncü dünya" ideologiyasının kinodakı qarşılığı olaraq ortaya çıxmışdır. ilk əvvəl "üçüncü kinematoqraf" anlayışının aydınlana bilməsi üçün "üçüncü dünyaçılıq" fikrindən söhbət açmalıyıq.

üçüncü dünya fikri, ikinci dünya müharibəsinin yaratdığı böyük dağıntıların nəticəsi olaraq, anti-kapitalist ölkələrin və fikirlərin bir araya gəlməyi və Birinci və ikinci Dünya’ya qarşı beynəlxalq bir müxalifət yaratmaqları ilə ortaya çıxmış inqilabçı bir axımdır.

üçüncü kino isə, üçüncü dünya ölkələrinin ikinci dünya müharibəsi sonrası verdikləri anti-imperialist mübarizənin kino üzərindəki təsirlərinin nəticəsi olaraq 1960-cı illərdə yaranan, Hollywood kinomatoqrafiyasına və ya daha geniş bir ifadəylə birinci dünya ideologiyasına qarşı ortaya çıxmış latın amerika mənşəli axın.

"üçüncü kino" termini ilk dəfə Fernando Solanas və Octavio Getino’nun "üçüncü kinoya doğru" manifestlərində istifadə edilib. bu iki rejissorun birlikdə tamamladıqları " La hora de los Hornos,1968" filmi üçüncü kinematoqrafın uzun metrajlı əsəri olaraq dəyərləndirilir.

"üçüncü kino" anlayışına daxil edə biləcəyimiz özəlliklər:

1.sadəcə milli istinadlarla film çəkilməlidir deyir üçüncü kinematoqrafçılar, daxildəki mövzulara yer verilməlidi. Əgər kənardan filmə qatılması bir mövzu varsa, bunu oranın xalqı etməlidi.

2. mədəni və iqtisadi anlamda qərbə bağlı olmağa son vermək məqsədi var üçüncü kinoda.

3. Filmin harada çəkildiyi və göstərildiyi önəmlidi. hər kinoteatrda vizyona girən Hollywood filmləri kimi deyil bu filmlər.

4. üçüncü kinoda əslində beynəlxalq bir hədəf də var. dünyanın kino anlayışını dəyiştirmə səyləri də var. Afrikadakı filmlə Asiyadakı film sadəcə mövzuda deyil, ölçüdə də fərqli olmalı, hər film oranın qaydalarına uyğun çəkilməlidir.

5. filmlər göstərilən zamanda dayandırılıb, müzakirə edilə bilər. Bir nəfərin sualı olanda filmi dayandırıb, sualını verə bilər yəni.

üçüncü kino səsi eşidilməyən kütlənin əhvalatlarını anladır. bir oyanış, inqilabçı ruhu var bu filmlərdə. Əsasən də geridə qalan ölkələrdəki əzilən xalqları ələ alan bu axım, maddiyatla çəkilən filmlərə meydan oxuyur.

yazarların ən pis pərt olduğu an

10-cu sinifdə oxuyurdum. bir oğlanın da məndən xoşu gəlirdi, daha doğrusu dediyinə görə sevirdi. 3 dəfə yaxınlaşmışdı 3ündə də ikimiz də universitetə hazırlaşırıq, belə şeylərə başımızı qatmayaq( bunu da mamam öyrətmişdi mənə, necə öyrədibsə, elə də demişdim. amma həmişə də deyirdi ki, hansısa oğlan yaxınlaşanda sərt olma. oğlandı da qıza oğlan yaxınlaşar) cavabını verib hər dəfə əli boş yola salırdım. bu oğlan çox savadlı idi amma uzun və çox arıq idi. bacım da bir gün mənə dedi ki, onun atası ögeydi, atasının qorxusundan maması ona çox yemək vermir deyə elə arıqdı. mən də bunu eşidən kimi gözümdən yaşlar bıldır-bıldır tökülməyə başladı. necə yazığım gəlmişdi. bunu da mən tanış qıza demişdim qız da onun qız dostuna deyib. bu da 4cü dəfə yaxınlaşıb " mənim atam ogey deyil" demişdi. mən də gəlib bacımdan soruşdum bacım da hırıldaya-hırıldaya zarafat eləmişəm də sən də hər şeyi ciddiyə alırsan demişdi. o an necə qızardımsa, necə utanmışdımsa üstündən 7 il keçməsinə baxmayaraq hələ də unuda bilmirəm.
(baxma: çok safım lan)

the return

ən çox izlədiyim film 7 dəfə olub. o filmdən sonra 2ci yerə çıxıb bu film 4 dəfə baxmışam. bir dəfə tək, 2-ci dəfə anamla baxmışam, 3cü dəfə atamı məcbur oturdub baxdırmışam və onla birgə baxmışam, 4-cü dəfə isə sinif yoldaşımla oturub baxmışam. məlumdur artıq necə sevdiyim bu filmi.


--spoiler--

rejissorun ilk filmi olan Возвращение (Vozvrashchenie-çünki filmin bütün ağırlığını rus dilindəki adı daşıyır. The return sönük qalır sanki) iki qardaşın 12 il sonra bir anda ortaya çıxan ataları ilə səyahəti anladır. ivan(Ivan Dobronravov) və Andrey (Vladimir Garin) adlı bu iki qardaş anaları və nənələri ilə yaşamaqdadır. bir gün evə gələndə heç görmədikləri- daha doğrusu xatırlamadıqları atalarını o an evdə görürlər. ataları ilə 2 günlük səyahətə çıxan qardaşlar, yol boyunca ata fiqurunu beyinlərində aydınlaşdırarkən, həm də məsumiyyətlərindən sıylırıb yetkinləşmək prosesinə keçəçəklər.

--spoiler--

cavabsız suallar, izləyicinin düşüncə gücünə buraxılmış hadisələr və təqib etməsi beyin yoran bir senarriyə malik olan Vozvrashchenie'nı haqqını ödəmək üçün uzun bir yazı yazmaq lazımdır. simvolizmin təsiri altında Çar Rusiyasına, SSriyə, tanrı anlayışına və ata faktına yüklədiyi obrazlarla dərin təsirlər etməyi seçən rejissor, ən böyük gücü olduğu düşündüyüm fotoqrafik anlatımı ilə bizi itələdiyi çuxuru daha da dibə kimi qazır. Filmin əvvəlində qüllədən suya tullanan uşaqları izlərkən gördüyümüz günəşdən sonra olduqca soyuq rənglərlə davam edən filmin açılış sekansında ivanın qorxularıyla üzləşmə(mə)sinə şahid oluruq. təxminən 100 dəqiqə olan filmdə o ilk sekansdakı xarakterləri başdan-sona dəyişəcək olan iki uşaq, evə gələndə gördükləri ataları ilə birlikdə, sonu xeyli acı olan səyahətə çıxmağa hazırlaşırlar.

ata fiqurunu gördüyümüz ilk səhnədə diqqətimizi çəkən şey, yataqda uzanan, lüt amma çanaqdan kaşmir bir parçayla örtülmüş kişi fiqurudur. tarix boyunca rəsm edilən çarmıxa çəkilmiş isa şəkillərində olduğu kimi qarşımıza çıxan ata (Konstantin Lavronenko), daha sonra yemək stoluna əyləşərkən uşaqlar daxil, hamının bakalına şərab süzərkən məşhur " Sonuncu Axşam yeməyi" tablosunu canlandırır. atalarını görəndən sonra dama çıxan qardaşlar köhnə bir kitabın arasında axtardıqları fotolar sırasında, uşaqların çevirdikləri səhifələrə baxdığımızda tamamilə dini rituallarla ötülü tablolardan ibarət albom görürük. atanın xarakterinə nəzər yetirdikdə qarşımıza çıxan siyasi işarətlərin yanında tanrı və qulları anlayışı da Zvyagintsev’in filmin senarrisini qələmə alarkən dini mövzularda bəlkə də beynini qurcalayan detaylara istinad etmişdir.

səbəbini güclə anladığımız bir xeyli sərt ata qarşısındakı üsyankar rəftarlı ivan və daha itaətkar, atasının gözünə girməyə daha həvəsli andrey səyahətlərinə başladıqlarında, filmin ipinin ucu da artıq izləyiciyə təslim edilmiş olur. anlatdığı şeyləri izləyən insana birbaşa təqdim etməkdənsə, cavabsız sulları istifadə edərək filmin gedişatından özümüzün nəticə çıxarmasına icazə verən rejissor, atasından uzaq qalan uşağın necə dəyişib olqunlaşmağına yer verməyə başlayır. sərt qaydaları olan atanın qarşısında sözünü eşitməyən və onun hərəkətlərini sorğulamağı seçən ivan ilə ehtiyyacı olan ata fiqurunu tapan, lakin iki nəfər arasında qalan Andrey uzun illər sonra reallaşan dönüşü istəməyərək də olsa fəlakətə çevirərək öz dönüşlərinin xəritəsini çəkmiş olurlar.

hər səhvində andreyə vuran ancaq ivana toxunmayan ata, ivan ona sonuncu dəfə üsyan edib dəniz qülləsinə qaçarkən filmin əvvəlindən gözlənilən hərəkəti sonda sərgiləyir. bax həmin anda da ata xarakteri ilə bağlı beynimizdə yaratdığımız bütün fikirlər bir saniyədə darmadağın olur. son sözü "oğlum" olan atanın ölümündən sonra andreyin səs tonundakı və hərəkətlərindəki dəyişmələr, ata xarakterinin məqsədinə çatdığını da qətiyyətlə isbat edir. öz atası olduğuna şübhə edən ivanın, dalğaların alıb apardığı cəsədə doğru qaçaraq "ata" deyə qışqırıqları isə bütün bunları tamamlayaraq izləyicinin sinəsinin ortasından qəşəng bir yumruq ilişdirir.

atanın dönüşü ilə başlayan, uşaqların dönüşləri ilə davam edən və əvvəldə atanın üzərinə götürdüyü bütün məsuliyyəti öz üzərlərinə almaq məcburiyyətində qalaraq evə dönüş yolunu tutan bu hekayə beləcə sona çatır. ən sonda slayt formasında düzülmüş və uşaqların səhayəti boyunca çəkdikləri heç bir fotoda ata xarakterinin olmaması da filmin, suallarıyla zehninizdə ayrı bir bölməyə daşınmağına vəsilə olur. atanın telefonda kimlə danışması, gəmidə gizlətdiyi qutunun içində nə olduğu isə heç vaxt bilməyəcəyimiz; onsuzda rejissorun da bilməyimizin də bir şey qazanmayacağımıza işarə edir. çünki dediyim kimi rejissorun özü ancaq insana diqqət edir bu filmdə və aydınlatmaq istədiyi hər şeyi xarakterlərin üzərindən anlatmağı üstün tutur.

və son olaraq bir kişi nə vaxt kişi olur sualının cavabıdır Vozvrashchenie: atası öldüyü vaxt.

(youtube: )

damien saez

38 yaşlı Fransız müğənni, bəstəkar.damienlə ilk tanışlığım 2013-də "tango"su ilə olub o və çox böyük xatirəsi var məndə.

Deməli damien yaradıcılığa 1995-ci ildə başlıyır. deyir lənət şeytana daha bəsdir onun-bunun(ən çox da pink floyd) mahnılarını cover etdim və qərara gəlir ki, öz üzərimdə işləyim, öz mahnılarımı çıxarım. hansısa şirkət damienin mahnılarıyla tanış olur və ona kontrakt bağlamağı təklif edir, damien də razılaşır. ilk albomunu 1999-cu ildə çıxarır, adını da " Jours étranges" (Strange Days) qoyur hansı ki, the doors qrupunun da eyni adlı albomu var.

Sonra brain de palma ondan xahiş edir ki, "femme fatale" filmi üçün soundtrack yazsın, o da sözün yerə vurmur "sexe" mahnısını yazır. sonra da ard-arda 2008, 2009, 2012 və 2013cü illərdə albom çıxardır. albomların da siz tapın qulaq asın artıq. tangosuna da qulaq asın amma paylaşmayın. mən sizə güvənib paylaşıram -*

"tango"

(youtube: )

alice guy-blache

tarixin ilk qadın rejissoru. 24 illik rejissorluq, senaristlik kariyerası yeddinci sənətin ilk adları arasında ən uzun karyeradır. 1896-cı ildən 1920-ə qədər 1000dən çox filmə rejissorluq etmişdir və bunlardan 350-ə qədəri bu günə kimi gəlib çıxmışdır. bundan 22i uzun metrajlı filmdir. sadəcə kino tarixində deyil, dünyadakı qadın fiqurunun tarixi üçün də olduqca önəmli insandır. onun 1896-cı ildə çəkdiyi və bir dəqiqə belə olmayan ilk filmi " La Fée aux Choux " bu günümüzə kimi gəlib çıxan filmlərdəndir.

" La Fée aux Choux " filminə burdan , digər filmlərinə isə burdan baxa bilərsiz

sözlükdəki reytinq məsələsi

timidus əvvəl bildiriş formasında bildirirdi mənfiləyənləri amma yazarların həvəsdən düşməməsi üçün o bildirimləri yığışdırdı, o umbayı yığışdırmadı. mənfiləyin amma həvəsdən düşməsin mənfilənənlər. saman altından su yeritmək kimi. hələ də qalır o mənfiləmək. amma bildiriş kimi gəlmir artıq.

təklifim timidusa bildirimi yığışdırmısan bu mənfiləməni də yığışdır məncə. kimin kimlə şəxsi qərəzliyi var həmin adamın entrylarını mənfiləməklə əvəz çıxır. yazıq, bədbəxt yazar da o boyda entry yazıb reytinq xalı yığıb ki, kimin kefinə düşsə mənfiləsin. nə qədər desək də mənfiləmək vecimizə deyil, əsas kəmiyyət deyil, keyfiyyətdir amma olmur, hardasa adamı həvəsdən salır. yenə də özünüz bilən məsləhətdi

intihar

intihar haqqında çox deyimlər var:

"ölüm sonsuzluğa açılan qapı, intihar isə ən yaxın vasitədir"

“hər intihar bir qaçışdır.” deyirdi kamyu. əvəzində cavab verən heç də yad deyildi, jan pol sartr: “intihar qaçış deyil, rəddedişdir.”

hər şeydən əvvəl intihar qorxaqlıq deyildir mənə görə. cəsarətin pik nöqtəsidir. bu başlığa yazma səbəbim oturub danışdığım bütün söhbətlərin intihardan olmasıdır və bu gün qrup yoldaşlarımla da intihar haqqında danışmışam. həmişə demişəm və hələki indi də deyirəm 30 yaşıma kimi nə yaşadım yaşadım, 30 yaşdan sonra intihar edəcəm. mənə görə ən intihar ediləsi yaşdır. amma bu 30 yaşıma kimi bir dəfə intihar haqqında fikirləşmişəm. o an heçnə maraqlı gəlmir sənə, fikirləşirsən heçnə həyəcanlandırmır səni. bax əsas məsələ, məncə əksər intiharların başlıca səbəbi heçnə onları həyəcanlandırmır olmasıdır. keçən aylarda bir dostumuz məsləhətxanada yazmışdı "heçnə həyəcanlandırmır məni", asosial olmuşam, heç kimlə görüşmürəm falan filan. mən də ərgənlik edib "belə davam et" yazmışdım. amma başına gəlməyən başmaqçl olar deyimindən yola çıxaraq deyim ki, həmin yazarın hislərini keçirməmiş intiharın nə olduğunu anlamaq mümkün deyil.

p.s burdan da həmin məsləhətimə görə həmin şəxsdən üzr istəyirəm

ayrıca #141167- bu entryla yola çıxaraq bildirmək istəyirəm ki, intihar eqoizm heç deyildir. çünki özünü hamıdan çox sevən insan, öz canına qıya bilmir; bəlkə də cinayətkarların əsas qayəsi bundan doğur, özünü yox, başqalarını öldürmək.

və son olaraq "band a part" filminin ilk səhnəsində verildiyi şekspirin təsirli ifadəsi: "olmaq ya olmamaq! bütün məsələ budur"

theodoros angelopoulos

"zamana məkan, məkana da zaman qatmaq üçün çox məşğulam"

Theodoros Angelopoulos’u sanki daha öncə filosofların, şairlərin vətəni antik yunanıstanda doğulmuş, o dövrün tozunu udmuş, mifologiyası ilə rəqs etmiş kimi tanımlamaq daha doğru olar. Antik yunanıstanın demək olar ki, bütün toxumlarını filmlərinə qata bilən, izləyicilərə vizual incəsənətin tərifini xüsusi kadrajıyla təqdim etməyi bacarmış, çağdaş kinonun ən önəmli təmsilçilərindən biridir. Kino tarixində " epik sinema" deyiləndə ağla gələn ilk adlardan biri olan rejissor, doğulduğu coğrafiyanın zəngin mədəniyyətini əldə etdiyi görüntüylə kinonun mifologiyası ilə, fəlsəfəsini yaratdığını çəkdiyi filmlərdə görməyimiz mümkündür.

1953-ci ildə Afinada doğulan Theo, döyüşlərin, xarabalıqların, acıların və köçlərin sıx yaşandığı diktatorların boy göstərdiyi bir uşaqlıq keçirir. universitetə hüquq oxumaq üçün girir amma bitirməsinə bir il qalmış Parisə sinema oxumağa gedər.Parisdəki sinema təhsilini bitirdikdən sonra Afinaya geri dönür.

1968-ci ildə çəkdiyi "Broadcast" qısa filmindən sonra 1970-ci ildə " Anaparastasi " filmi ilə ilk uzun metrajını çəkmişdir. ikinci dünya müharibəsindən sonra özünə gələ bilməyən Avropa xalqlarının çarəsizliyini, köçlərini, yalnızlıqlarını yaratdığı qəhrəmanlarla iri planlı sekans çəkimlərlə, çiskinli səhnələrə, səssizliklərə və dərinliklərə doğru yol alan kamerasıyla öz xüsusi tərzini yaratmışdır.
Filmlərində tez-tez gördüyümüz " zaman fərqini eyni məkanda işləmiş olması" əsas özəlliklərinin arasındadır. Məsələn: keçmişdə yaşayan bir şair ilə film zamanında( günümüz) yaşayan qəhrəmanın eyni məkanda olması bu özəlliyə nümunədir. bu vəziyyətdə keçmiş dövrün insanıyla yeni dövrün insanını qarşılaşdıraraq aradakı fərqi izləyicilərə buraxır. yaratdığı qəhrəmanların hərəkətləriylə ictimai hadisələri, tarixi müddətlə bərabər şersəl bir anlatımla, obrazların əlindən tutmağı bacara bilən, zamanı eyniylə Tarkovski kimi yavaşlada bilən, uzun plan çəkimləriylə səbrləri tarıma çəkən rejissor. Filmlərini adətən çiskinli, yağışlı, palçıqlı qapalı havalarda çəkən rejissor müharibənin insanlar üzərində mənfi təsirini, acılarını zülmətli bir atmosferdə göstərməyə çalışır.

filmləri iki dövrə ayrılan Angelopoulos, ilk dövr filmlərində sıx olaraq hiss etdirdiyi Marx və Brecht’in təsirində olduğu görünür. The Travelling Players filmi onun ilk dövr filmlərdəndir.film 1939-1952-ci illərdə yunanıstanda yaşanan vətəndaş müharibəsini əks etdirir. 4 saata yaxın olan bu film kino tarixinin ən xüsusi və ən qarışıq filmlərindən biri olaraq tanınır. filmdə dövrün faşist italyasına qarşı müharibə Alman Nazi işğalı bir marksistin gözündən anladılmağa çalışır. Angelopoulos bu filmi haqqında belə deyir: "yunan xalqı ölü daşları oxşayaraq böyümüşdü. mifologiyanı yüksəklərdən alıb, xalqın ayağına gətirməyə çalışdım"

Angelopoulos’un ikinci dövr filmlərində siyasi arqumentləri arxada görürük. " Voyage to Cythera " filmiylə bu dövrünə başlanğıc edir. filmdə atasını axtaran və onun haqqında çəkmək istəyən bir rejissorun hekayəsi anladılır. Eyni zamanda " The Bee Keeper" , " Landscape in the Mist", "Eternity and a Day", "The Weeping Meadow ", " The Dust of Time" filmlərini kino dünyasına həvalə edir. Angelopoulos sinemasının bir başqa özəlliyi də filmlərinin sonunun olmamısıdır. filmləri zəncirvaridir. rejissorun səhnəyə qoymaqdan bezmədiyi toylar, rəqs edən, qaçan gəlinlər. yağışlı, çiskinli, palçıqlı küçələr. yol üstü asılan ağ paltarlar. gəmilər, dənizlər və şersəl kinonun imtina edilməz ünsürü halına gələn Eleni Karaindrou musiqilərinin bənzərsiz gözəlliyi Angelopoulos filmlərinə yeni nəfəs qatır. ayrıca Theo filmlərinə baxan istənilən insan an olaraq üşümə krizinə keçə bilər -*

Bir müsahibəsində gülümsəyərək : "mənim ölümüm film çəkərkən olacaq" deyən Theo 24 yanvar 2012-ci ildə axşam saatlarında " The Other Sea" filminin çəkim zamanında şosedən keçən bir motosikletin vurmasıyla həyatını itirmişdir.

"qurduğumuz bütün xəyallara rəğmən dəyişməyən dünyanın şərəfinə" ( Ulisin Baxışı)

(youtube: )

little richard

rock n roll deyəndə ağlıma ilk gələn şəxs. tamam bunun jerry leesi, Tom johnsu, chuck berrysi, etta jamesi və si var amma little richard başqadır. " Send Me Some Lovin' " mahnısını bilmirəm ilk kim ifa edib: otis redding, sam cooke-in ifalarında eşitmişəm, amma richardın ifasında sevmişəm.

(youtube: )

(youtube: )

sözlük yazarlarının xəyalındakı sevgili tipi

az danışacaq, səs tonu sakit olmalıdı, utancaq olmalı, musiqini, filmləri sevən biri olmalı, barmaqları uzun olmalı, soyuqqanlı, azca qəddar olmalıdı, saçları uzun olmasa da, saqqalı mütləq olmalıdı çünki saqqal kişiləri daha olqun göstərir. ironik gülüşləri, vecsiz olmalı. boyu təbii ki, hündür olmalıdı. gözləri aşağı olmalıdı ya da uzun. şerləri sevən olsun, amma romantik olmasın. hər gün sənə yazıb maraqlanmasın, hər gün görüşmək kimi vərdişi olmasın. ən başlıcası sən onu yataqda təsəvvür edəndə iyrənmiyəsən. tam ciddiyəm. amma xahiş edirəm bu cümlədən sonra ərgənlik edib, mesaj bölməsinə qonmuyun.

bir də yuxarıda vergidə işləyən anarxist dostumuz necə gözəl qeyd edib. " seksə meyilli olmasın, mən meyilləndirim."

the dreamers

deyilənə görə rejissor bertolucci filmi Godarın " Bande à part" filmindən təsirlənərək çəkib. ki bunu da filmdə 3 tələbənin luvr muzeyi boyunca qaçış səhnəsində görmək olar. atacağım linkdə hər iki filmdə o kadrın müqayisəsi verilib. Sadəcə mənə maraqlıdır The dreamersdəki tələbələr neçə dəqiqəyə muzeyi başa vururblar. Band a part filmində Franz, Odile və Arthur 9 dəqiqə 43 saniyəyə muzeyi başa vuraraq rekordu yeniləmişdilər. -*

bande a part vs the dreamers

(youtube: )