(youtube: 
)
)musiqi
| musiqi49,657 | 35 | 109
əjdahalar googlla
yazarların paylaşmaq istədikləri musiqilər - sözaltı günlük - spotify - sözaltı radio - sözaltı etiraf - muğam - timidus - sözaltı music - sözaltı sözlük
Yalnız deyilsən!
Bu duyğuların müvəqqəti olduğunu və kömək mövcud olduğunu bilmək vacibdir. Dostlarınıza, ailənizə, profesionallara müraciət etməyiniz vacibdir. Sizi dinləmək və lazım olan dəstəyi təmin etmək istəyən insanlar var. Sözlük yazarları olaraq səni hər zaman dinləyə bilərik.
Əgər yalnız hiss edirsənsə, 860 qaynar xəttinə müraciət etməyini tövsiyə edirik.
Yalnız deyilsən!
Bu duyğuların müvəqqəti olduğunu və kömək mövcud olduğunu bilmək vacibdir. Dostlarınıza, ailənizə, profesionallara müraciət etməyiniz vacibdir. Sizi dinləmək və lazım olan dəstəyi təmin etmək istəyən insanlar var. Sözlük yazarları olaraq səni hər zaman dinləyə bilərik.
Əgər yalnız hiss edirsənsə, 860 qaynar xəttinə müraciət etməyini tövsiyə edirik.
Bu boşluq belə tam həqiqi boşluq deyil, aşikar olduğu kimi. Nəticə etibarı ilə yanyörəsi dolu olduğuna görə o `boşluq` deyə adlanır. (Struktualizmin banisi Ferdinand dayıya salamlar!).
Qısası-yoxluq heç bir təmsilə, işarəyə, şərhə, bəyana sığmaz. Simvol nəticə etibarı ilə bir varlığa (o varlıq hətta sadəcə zehində ola bilər) aiddir. `Səsin olmaması`ndakı `ol` kəliməsindəki ol varlığa işarədir. Varlıq bizə sadəcə yoxluq üçün bir işarədir. Təsəvvür oyatmaq, bəlkə sezmək üçün. Amma sən var olanı hiss edərsən, sezərsən, qavrayarsan. Yəni hiss varsa hiss edənlə hiss edilən var, sezgi varsa sezənlə sezilən, idrak varsa idrak edənlə edilən. Hamısı varlığı tələb edir. Yəni bu qədər anlatılmaq istənilən şey əslində anlatırmır. Sadəcə çox zəif bir şəkildə `ışığın` salır, zəif çox zəif şəkildə.
Bu kafaya girib bunu düşünmək belə kayfdır. Sən yoxsan, aləm yoxdu, dərd yoxdu, müşkül yoxdu. Sadəcə aşağıda bir çoxunun musiqi deyəcəyi mənimsə musiqidən daha çox ayinə bənzətdiyim bir şey var. Bax o ayin sənsən, sən özün. O anlardasan, ritmdəki anlardasan. Yoxdan (sükunətdən) çıxan bir səssən. Çox gözəlsən. Çox hətta müqaisədir. Çünki heç nə yoxdu, sən belə yoxsan əslində. Hər an yoxluqdan təcəlli edən notların, hərəkətlərin, görüntülərin işarə elədiyi bir gerçəklik var. Gerçəklik o ritmdəki andır. Oluş halı. Anbaan sükutdan (yoxluq) səsə (varlığa) gəliş. Gedib-gəlmə deyək buna. Mistiklərin səfər simvolunu xatırla. Bir səfər ki nə sonu var nə başı. Məqsəd elə gedib gəlməkdir. Mənə biri bu halda həyat (var olma) nədir deyə soruşsa-gedib-gəlmədir deyərəm.
Azadlıq təranəsindən dəm vuran kölələr mənə `azadammı` deyə sual verər. `Immı` nədi a kişi yoxluq olan yerdə? Reallığın qaynağı olan “am”a qoymusan sən yoxluqla. Dedim axı sadəcə bir ayin var başqa heç nə yoxdu. O ayin də yoxluğu təqlid edir. Bəzən cisimdən azad `gözəllik` ideyası ilə, bəzən də başqa `işarələrlə`.
Bax, bu mahnıdakı duman var ha səhnədən göyə yüksələn. Əgər səni yoxluğunu bir şey ifadə edəsi olsa sən biraz ona bənzəyərsən. Onun kimi azad şəkildə göyə, yoxluğa yüksəlirsən. Yüksəlmək deyə bir şey yoxdu əslində. Yoxluq olan yerdə nə yüksəlmək? Bəli ey saqi, paradoksal səslənir bilirəm. Yüksəyin olması üçün `alçaqlıqlar`ın olması lazımdır. Yoxluqda isə belə bir sifət olmaz. Sifət olmaz zatən. Sifət dediyin ismin /əsyanın bir necəliyindən, keyfiyyətindən bəhs edən bir şeydir. Yoxluq olan yerdə nə isim, nə əşya?
Amma insanam, yazı yazan varlığam. Madam bunun gerçək olduğunu qəbul edib, yazıramsa deməli işarəyə möhtacam. Bir halı izhar üçün möhtacam. Amma sözün, işarələrin acizliyindən xəbərdaram. Ustadlarımız kimi. Mövlana bax nə deyir :
Söz, vəzin və qafiyəni dağıdım /yoxa çevirim
Ta ki bu üçü olmadan seninlə danışım.
Mümkünmüdür belə bir şey? Bilmirəm...Yoxluq olan yerdə imkan (possibility) də olmaz zatən. Bir mahnı, bir ayin, ayindəki duman dökdü bu kəlimələri bağrımdan.
(youtube: )
)Yalnız deyilsən!
Bu duyğuların müvəqqəti olduğunu və kömək mövcud olduğunu bilmək vacibdir. Dostlarınıza, ailənizə, profesionallara müraciət etməyiniz vacibdir. Sizi dinləmək və lazım olan dəstəyi təmin etmək istəyən insanlar var. Sözlük yazarları olaraq səni hər zaman dinləyə bilərik.
Əgər yalnız hiss edirsənsə, 860 qaynar xəttinə müraciət etməyini tövsiyə edirik.
Təhlükəsiz yaşamaq üçün əlverişli deyil və s. Səslərdən çıxardığı nəticənin onun həyatına təsir etdiyini görən ağıllı insan başlayır yuva qurduğu, məskən saldığı münbit torpaqlardakı ana təbiətin səslərinə qulaq verməyə, onu yaxşıca yaddaşına həkk etməyə, öyrənməyə. insan buna o qədər vərdiş edir ki, yaşamağa əlverişli, təbiətin ona sunduğu sakit, təhlükəsiz torpaqların pıçıltısı, o sakit küləyin yellədiyi yarpaqların lehim xışıltısı, o ağacdan bu ağaca qonan quşların cikkiltisi, o gur suların şırıltısı başlayır artıq ona zövq verməyə. insan öyrənir ki, bu səslərin fonunda mən təhlükəsizəm, yeməyim, suyum daim var, yaşayacam, çoxalacam, burda rahatam, mən artıq bu mənzərədən, bu səslərdən zövq alıram. Təbiət, meşə, şəlalə panoramalarından zövq almağımızın kökü də həmin bu instinktə dayanır. Quş səslərindən zövq almayan insan yoxdur yəqin ki, ya da canavar ulamalarını sevən birinə də az rast gələrsiz yəqin ki. Körpə uşağın ağlamağına isə yəqin ki, hamı nifrət edir. Çünki körpələr gecələr ağlayanda qəbilənin yeri bəlli olurdu və gecələr vəhşi heyvanları oraya çəkirdi. Görünür əcdadlarımız təkcə bu problemdən babat əziyyət çəkiblər. Bizim də bu səsə nifrət etməyimiz normaldı ona görə.
Bizə ləzzət edən musiqilərin kökündə əcdadlarımızın zövq aldığı təbiət səsləri durur. Bu yaxınlarda bir videoya baxdım, videoda deyilirdi ki, kommersiya məqsədli bəstələnən məşhur mahnıların əksərində "fa-re"* not adları şərtidir notları ardıcıl səslənərək təkrarlanır, təbiətdə bu notların ardıcıl təkrarlanışını biz quş səslərindən, cikkiltilərindən eşidə bilirik. "Fa" və "re" notlarının bu cür səslənməsi əksər insanlara zövq verdiyi üçün bu notlardan musiqidə istifadə etmək həmin musiqini dinləyiciyə dinlətdirəcək və ona zövq verəcək. Təbiətlə musiqinin ahəngini izah edə bildimsə keçim əsas məsələyə.
Müasir dövrün geydirmə musiqiləri heçnədən bəhrələnmir, təbii kimyası yoxdur. inkubator toyuqları kimidi. Hamısı bir-birinə bənzəyir, Yeyib doyursan amma mədə korlayır. Zövq almırsan. Məncə musiqi tarixinin qızıl dövrü 18-ci əsrin klassik musiqiləridir. Yaxşı musiqi duyumu olanlar bu musiqilərin tərkibini, kimyasını dada bilir. Klassik musiqi təbiidir, təbiətdən qaynaqlanır, hiss edirsən ki, səninlə danışır, nəsə deməyə çalışır. Qulaq asdıqca gah tüklərin ürpərir, gah narahatçılıq hiss edirsən, gah da içinə bir rahatlıq səpir. Məncə bu musiqiləri yazanlar bunun fərqində olublar, bəstələyərkən bunu nəzərə alıblar, notları şüurlu şəkildə düzüb, fikirləşib ağıllı əsərlər yaradıblar. Ona görədir ki, klassik musiqi heçvaxt dəbdən düşmür. Klassik musiqini hamı sevir, səbəbini bilməsələr də hamı sevir.
Mozartın bu şahəsəri dediklərimə qəşəng nümunədir.
(youtube: )
)Yalnız deyilsən!
Bu duyğuların müvəqqəti olduğunu və kömək mövcud olduğunu bilmək vacibdir. Dostlarınıza, ailənizə, profesionallara müraciət etməyiniz vacibdir. Sizi dinləmək və lazım olan dəstəyi təmin etmək istəyən insanlar var. Sözlük yazarları olaraq səni hər zaman dinləyə bilərik.
Əgər yalnız hiss edirsənsə, 860 qaynar xəttinə müraciət etməyini tövsiyə edirik.
Yalnız deyilsən!
Bu duyğuların müvəqqəti olduğunu və kömək mövcud olduğunu bilmək vacibdir. Dostlarınıza, ailənizə, profesionallara müraciət etməyiniz vacibdir. Sizi dinləmək və lazım olan dəstəyi təmin etmək istəyən insanlar var. Sözlük yazarları olaraq səni hər zaman dinləyə bilərik.
Əgər yalnız hiss edirsənsə, 860 qaynar xəttinə müraciət etməyini tövsiyə edirik.
(youtube: )
)Azərbaycan musiqisi tarixində ən möhtəşəm 2 düetdən biri deyərdim..
Yalnız deyilsən!
Bu duyğuların müvəqqəti olduğunu və kömək mövcud olduğunu bilmək vacibdir. Dostlarınıza, ailənizə, profesionallara müraciət etməyiniz vacibdir. Sizi dinləmək və lazım olan dəstəyi təmin etmək istəyən insanlar var. Sözlük yazarları olaraq səni hər zaman dinləyə bilərik.
Əgər yalnız hiss edirsənsə, 860 qaynar xəttinə müraciət etməyini tövsiyə edirik.
mənim yazmaq istədiyim mözvu isə musiqinin və notaların bugünkü halına necə gəldiyi haqqındadır.
musiqinin tarixinə əgər baxsaq pifaqorun burada önəmli bir yer tutduğunu görmək olar. o musiqi nəzəriyyəsinə böyük töhfələr verib. çox bilinən bir əfsanəyə görə pifaqor dəmirçinin yanından keçərkən çəkicin metala dəyərək çıxardığı səsə diqqət edir və çəkicin ölçüsünün fərqliliyinə görə çıxan səsis dəyişdiyini eşidir. və bəzi çəkiclər eyni anda vurulanda yaranan səsin qulağa xoş gəldiyinə(konsonant olduqlarına) bəzilərinin isə o əksinə - uyğun səslər çıxarmadığına(dissonant olduqlarına) diqqət edir. bunun niyə belə olduğunu araşdırdıqda isə çəkiclərin kütlələri nisbətlərinin buna səbəb olduğu nəticəsinə gəlir.
çəkiclərin kütlələri arasındakı nisbət nə qədər sadə olursa çıxan səs də bir o qədər konsonant olur. məsələn biri 4 kg biri 2 kg olan çəkiclər 2:1 nisbətində olduqlarına görə konsonans yaradırlar.
musiqinin səslərdən(və səssizlikdən) ibarət olduğunu bilirik. səslər isə dalğa şəklində yayılırlar və müəyyən tezlikləri olur. məsələn la notasının tezliyi bu gün 440 hertz kimi qəbul olunur. bayaq çəkiclər haqqında dediyim nisbət məsələsi eyniylə səs dalğalarına da aiddir. tezlik nisbətləri sadə olan notalar qulağa daha ahəngli gəlir. hətta 2:1 nisbətində olan səslər tezlikləri fərqli olsa belə eyni adlandırılır. yəni 220hz, 440hz, 880hz, 1760hz və s. tezlikli dalğaların hər biri la notasıdır və bir-birlərinin oktavlarıdır.
notalar arasındakı məsafələr intervallarla da ölçülür. oktav da bu intervallardan biridir və 2:1 nisbətini ifadə edir. ən sadə interval unisondur və eyni tezlikli notalar üçün istifadə olunur yəni nisbəti 1:1dir. konsonant səslər sadə nisbətlərdə olduğuna görə 2:1 və 1:1dən sonra ən sadə nisbət 3:2 və 4:3 ola bilər. hansı ki bugünkü musiqidə sırasıyla tam beşli və tam dördlü intervallar kimi bilinir.
pifaqorun zamanında musiq alətləri tam beşli intervallar və tetrachordlar əsasında qurulurdu, çünki oktav və unisondan sonra ən sadə nisbətlər bunlar idi. tetrachordlar birinci və sonuncu nota arasında əsasən tam dördlü interval olan və 4 notadan ibarət olan sistemlərdir. tam dördlü interval arasındakı notalar məqsəddən asılı olaraq dəyişilərək istifadə olunurdu. zamanla tetrachordlar birləşdirilərək 7(1-ci tetrachordun son notasını 2-ci tetrachordun ilk notası kimi də istifadə edirdilər), 8(burada 2-ci tetrachord fərqli notadan başlayır), 15 və ya 16 notalı sistemlər də qurulurdu.
amma notaları sadəcə tam beşli(3:2) və ya tam dördlü(4:3) intervallarla böldükdə "sadə nisbətlər" fikrindən uzaqlaşmalı oluruq, çünki bu prosesi bir neçə dəfə təkrar etdikdə 256:243, 243:128, 81:64 kimi nisbətlər əldə edirik. bunun yerinə bu nisbətləri kiçik fədalar edərək sadələşdirsək işləri daha asanlaşdıracaq. məsələn 243:128 yerinə 15:8 və ya 81:64 yerinə 5:4 kimi nisbətlərdən istifadə edə bilərik. bu sistem isə just intonation adlandırılır.
indiyə kimi notaların özündən çox onlar arasındakı intervallardan və bir-birləriylə əlaqəsindən danışdım. bunun səbəbi həmin dövrdə hər kəs tərəfindən qəbul olunmuş notalar sistemindən istifadə olunmamasıdır. bəziləri 440hz-i la kimi qəbul edə bilər bəziləri isə 432hz-i(ədədlər nümunə olsun deyə verilib). bunun səbəblərindən biri istifadə olunan sistemin də buna imkan verməməsi idi. bu gün biri la notasından başlayıb müəyyən intervallarla ilərləsə və başqa biri isə la-dan yox do-dan başlayıb yenə bu intervallarla ilərləsə, tamamilə fərqli notalar çalsalar belə bizim qulaqlarımız bu 2 ardıcıllığın eyni olduğunu başa düşür. amma o dövrdə istifadə olunan sistem notalar arasındakı məsafə bərabər bölmədiyi üçün nota adlarından istifadə edərək ilərləmək intervallarla ilərləməklə eyni olmayacaqdı.
yuxarıda yazdıqlarımı izah etməyə çalışacam. düşünək ki 7 notalı bir sistem istifadə edirik və bunlar a-b-c-d-e-f-g olsun(bunları ingilis dilindəki notalarla qarışdırmayın sadəcə x y z kimi dəyişənlər olaraq fikirləşin). a-nın oktavına yenə a deyək, onda a-b-c-d-e-f-g-a başı və sonu 1 oktavlıq olan bir ardıcıllıqdır. əgər cent adlı bir vahid qəbul etsək və bu notaların hər biri arasında 50 centlik məsafə qəbul etsək(hal hazırda öz sistemimizi qururuq):
a-0 cent
b-50 cent
c-100 cent
d-150 cent
e-200 cent
f-250 cent
g-300 cent
a-350 cent (oktava gəldik)
b-400 cent
c-450 cent
...
indi "ixtira etdiyimiz" cent vahidini tezliklə ifadə etməyə çalışaq. bilirik ki oktavlar 2:1 nisbətində olur. amma burda oktavlar arasında həndəsi(və ya vurmayla ifadə edilən) yox xətti(və ya toplamayla ifadə edilən) bir əlaqə var. müşahidə edə bilirik ki, oktavlar arasında 350 centlik məsafə var. hal hazırda etidiyimiz şey həndəsi bir əlaqəni xətti bir əlaqəyə çevirməkdir. sadə deməyə çalışsaq bir şeyin üstünə 7 dəfə 50 cent gəlmək tezliyini 2-yə vurmaq deməkdir. 7 dəfə 50 cent gəlməyi vurma kimi göstərə bildiksə 1 dəfə 50 cent gəlməyi də göstərə bilərik. burda sual yaranır ki bir ədədi 7 dəfə hansı ədədə vursaq 2-yə vurmuş olarıq? cavab isə 2 üstü 1/7-dir. yəni qərarlaşdırdıq ki, 50 cent ilərləmək tezliyi 2 üstü 1/7-yə vurmaqdır.
bunu centlərlə ifadə etməkdə məqsədim əslində daha asan izah vermək idi, çünki 440-880 arasındakı məsafənin 880-1760 ilə eyni olması və bunun üstündə işləmək yerinə hər oktavın eyni ədədlə ifadə olunması daha rahat olar deyə düşündüm amma ola bilsin ki məsələni daha çətin hala gətirdim. əgər yuxarda yazılanları başa düşmədinizsə narahat olmayın, çünki mən müəllim deyiləm və böyük ehtimalla izah üçün çətin bir yol seçmişəm.
əgər notalar arasındakı məsafəni 50 centə bölməyimlə və bunun tezliklərlə bir qarşılığı olduğunu deməyimlə razılaşırsınızsa əsas məsələyə gələk. yuxarıdakı sistemdə 3 nota getmək 150 cent getmək deməkdir. hansı notadan başlayırısınızsa başlayın fərqi yoxdur, əgər 3 nota irəliləyirsinizsə 150 cent gedirsiniz deməkdir və bu da bizi yuxarda yazdığım nəticəyə gətirir: hər kəs bu ardıcıllığın eyni olduğunu bilir. buna görə də bu notalara ad vermək bizim üçün problem yaratmır. bir dairə və üstündə eyni uzaqlıqda olan 7 nöqtə düşünün. hal hazırda notalarımız bu nöqtələrdədir.
o vaxtki notaların isə 1:2 üstü 1/7 nisbətləri ilə bölünmədiyini bilirik. hər biri fərqli nisbətlərdədir bəzisi 9:8 bəzisi 4:3 və s. bunu da centlərlə ifadə etdikdə hər biri arasındakı məsafə 50 cent ola bilmir. hal hazırda dairəmizin üstündə notaların yerini işarələsək aralarındakı məsafə eyni olmur. məsələn deyək ki:
a-0
b-47
c-96
d-152
e-206
f-248
g-296
a-350 (oktav)
b-497
c-446
(aradakı cent dəyərləri random verilib amma məqsəd bərabər bölünməsindən fərqli olduğunu göstərməkdir)
oktav hələ də 2:1 nisbətidir buna görə də 350 cent olaraq qalmağa davam edir. amma a-dan başlayıb 3 nota gedək a-b-c 96 cent gəlmiş olduq. indi isə e-dən başlayıb 3 nota gedək e-f-g 100 cent gəldik. just intonationda yaranan problem tam olaraq da bu idi(notaların sayı və dəyərləri fərqli idi burda sadəcə oxşar bir simulation qurub onun üstündə göstərdik).
bu gün 12 notalı sistemdən istifadə edirik:
do
do#/re bemol
mi
fa
fa#/sol bemol
la
la#/ si bemol
si
do (oktav)
nota adlarını qısa şəkildə izah etsək hamımızın bildiyi do-re-mi-fa-sol-la-si və bəzi notalar arasında 2 adı olan notalar var. bunlara alterasiyalar deyilir(yalnız #(diyez) işarəli versiyadan istifadə edəcəm daha rahat oxumaq üçün). yuxarıdakı hər bir nota arasındakı məsafəyə yarım ton deyilir. mi-fa, si-do və ya fa#-la arası yarım tonluq intervallardır. 2 nota arasındakı məsafə isə tam tondur. fa-la, la#-do, fa#-la# arası tam tondur. # notanı yarım ton artırmaq, bemol isə yarım ton azaltmaq üçün istifadə olunur. yəni la-nı yarım ton artırmaq üçün # işarəsindən istifadə olunur.
yuxarda just intonation haqqında izah etdiyim problem artıq yoxdur, çünki bu notalar arasındakı məsafə bərabər şəkildə bölünüb. yəni hər bir ardıcıl notanın nisbəti 1:2 üstü 1/12-dir(çünki 12 nota var). və hər bi nota arası 100 cent kimi qəbul olunub. bu da oktavlar arasının 1200 cent olması deməkdir. yəni 100 cent getmək = tezliyi 2 üstü 1/12-yə vurmaq. beləliklə haradan başlamanızdan asılı olmayaraq neçə nota irəliləyirsinizsə o qədər də cent gedirsiniz.
indi suallar yaranır ki, niyə 12? bəs bizim sadə nisbətlər ən konsonant olur fikrimizə nə oldu? bizi 12-də dayandıran nədir? bu sualların müxtəlif cavabları var.
yazının başında dediyim kimi 3:2(tam beşli) çox önəmli bir intervaldır. gəlin 440hz-lik səsi alaq və 12 dəfə tam beşli gedək yəni 1.5-ə vuraq. 440*(1.5 üstü 12) = 57088. indi isə yenə 440hz-dən 7 dəfə oktav gedək. 440*(2 üstü 7) = 56320. bu ədədlər çox böyükdür və insan qulağının eşitmə aralığında deyil, amma müşahidə budur ki aralarındakı nisbət çox kiçikdir. 57088/56320=1.01(hesablamalar təxminidir). onda tam beşlini 3:2 yox çox az hətta qulağımızın hiss eləyə bilməyəcəyi ölçüdə dəyişsək 12 dəfə tam beşli gedib tam olaraq 7-ci oktava çata bilərik.
bu 7-ci oktava yəni başlanğıc notamıza çatana kimi tam beşli intervalla 12 fərqli notayla qarşılaşırıq. əgər 1 oktavı 12 bərabər parçaya bölsək bu notaları həmin aralığa qoya bilirik. eləməli olduğumuz şey onları 440 və 880 arasına gətirənə kimi oktav azaldaraq gətirməkdir. beləliklə bu gün istifadə elədiyimiz 12 tone equal temperament sisteminə gəlirik.
12 nota istifadə etməyin digər bir səbəbi də musiqi alətlərini optimal hala gətirməkdir. bir oktavı 53 bərabər yerə də bölmək mükündür və belə sistemlər də var. amma pianoda sadəcə bir oktav üçün 53 key istifadə etmək heç sərfəli və ya məntiqli deyil.
bəzi mənbələr və əlavələr: əgər musiqi nəzəriyyəsinə marağınız varsa "müzik teorisi 101" kitabını oxuya bilərsiniz. kitabda burada yazdıqlarım haqqında yox sadəcə musiqi ilə məşğul olmaq istəyənlər üçün lazım olan məlumatlar verilib. əgər burada yazılanlar sizə maraqlı gəlirsə:
(youtube: )
)history-of-music theory-playlisti
music-theory-subredditinin-wikisi
edit: oktavların tezlikləri həndəsi yox loqarifmik olaraq artır. çünki hər hansı notanın oktavlarını(deyək ki la notası) 440 * (2 üstü x) şəklində tapa bilirik. x-in yerinə qoyulan bütün tam ədədlər bizə la notasını verir.
üzv ol