bugün wiki təsadüfi son
sözaltı sözlük
məsləhət postlar mesaj Profil

michelson morley eksperimenti



facebook twitter əjdaha lazımdı izlə dostlar   mən   googlla
tamamlanmış dünya görüşü - işıq - interferensiya - efir - nisbilik nəzəriyyəsi - xüsusi nisbilik nəzəriyyəsi
başlıqdakı ən bəyənilən yazılar:

+11 əjdaha

1. albert abraham michelson tərəfindən 1881-ci ildə almaniyanın potsdam şəhərində həyata keçirilmiş təcrübədir. daha sonra michelson və edward morley təcrübəni 1887-ci ildə amerikada, cleveland şəhərində daha dəqiqləşdirilmiş şəkildə təkrar aparıblar. burada məqsəd yerin fəzada xəyali eter * aether küləyinə görə sürətini ölçmək olub. bu eter deyilən şeyi kainatdakı boşluq kimi təsəvvür etmək olar. yer kürəsi boşluqda hərəkət etdikcə, sanki bir dənizin, eterin içində üzür. nəysə bu təcrübə ilə yerin həqiqi sürəti ölçülmək istənilib. yerin günəş ətrafında orbital sürəti bilinirdi. amma həm də bilinirdi ki, günəş də qalaktikamızın kütlə mərkəzi ətrafında dövr edir. bundan başqa sonradan aydın oldu ki, qalaktikalar da, bigbang nöqtəsindən uzaqlaşmaqdadır. yəni uzun sözün qısası yer əslində bir ellipsdən çox-çox mürəkkəb olan bir traektoriyaya sahibdir. və bu sürəti o vaxtlar bilinmirdi. indi az-çox təxmin oluna bilinir. nəysə keçək təcrübəyə. bir mənbədən nazik xətt kimi işıq buraxılır. sonra bu işıq xüsusi prizmadan keçirilərək bir-birinə perpendikulyar olan iki hissəyə ayrılır. bu hissələrdən biri yerin təxmin olunan hərəkət istiqaməti boyunca uzanır. digəri isə bu istiqamətə perpendikulyar uzanır. nəticədə yerin hərəkət istiqamətində olan işıq öz sürətindən əlavə, bir də yer kürəsinin hərəkət sürətinə sahib olacaq. perpendikulyar hərəkət edən işıq isə yalnız öz sürətinə sahib olacaq. sonra güzgülər vasitəsi ilə bu işıqlar yenə bir yerə cəmlənir* daha dəqiq desək elə düz mənbənin yanında olan nöqtəyə cəmlənir . sürətləri fərqli olduğundan işıq dalğaları müxtəlif vaxtlarda gəlib hədəfə çatmalıdırlar, faza fərqləri yaranır. və faza fərqləri olan dalğaların interferensiyasını, girişimini araşdırmaqla sürət fərqini dəqiq ölçmək olar. təcrübənin nəticəsi hamını təəccübləndirir. fərq gözləniləndən az idi. ölçmələri dəqiqləşdirdikcə də daha az olurdu* sonradan yüksək dəqiqliklə ölçüləndə fərqin hətta sıfır olduğu təsdiqləndi . nəticə bir fəlakət idi. işıqların fərqli sürətləri var idi və onlar eyni məsafəni qət etmişdilər, yəni gəlmə vaxtları fərqli olmalı idi. amma fərqli deyildi. işıqlar eyni vaxtda gəlmişdilər. yəni s=vt düsturu bu təcrübədə düzgün çıxmırdı. belə aydın oldu ki, işıq sürəti ölçmə aparatının sürətindən asılı deyildi. yəni saniyədə 200000km sürətlə gedən bir xəyali kosmik gəminizdə ölçdüyünüz işıq sürəti, elə yerdə ölçdüyünüz sürətə bərabər idi.
bu təcrübə modern fizikanın təməl daşlarından biri oldu. müxtəlif izahları oldu, amma ən məntiqlisi albert einstein reyizden gəldi. 1905-ci ildə yayımladığı xüsusi nisbilik nəzəriyyəsi* bunun bir də ümumi nisbilik nəzəriyyəsi var imiş, mən də təzə öyrəndim məsələyə əksəriyyəti razı salacaq bir izah verdi. adam dedi işıq sürəti dəyişmirsə, onda məsafə bükülür-dartılır, zaman yavaşıyıb-sürətlənir. nə deyəsən. halaldı.



hamısını göstər

michelson morley eksperimenti