+2 əjdaha
3. immunitet çoxhüceyrəli orqanizmlərin genetik yad informasiya daşıyıcılarından qorunmasıdır2 növü var: anadangəlmə və qazanılmış
Anadangəlmə immunitetin digər adı növ immunitetidir. Müəyyən bir antinegə qarşı qeyri-həssaslıqdır. Əsas xüsusiyyəti nəsildən nəsilə ötürülməsidir. Anadangəlmə immunitet qazanılmışdan fərqli olaraq zaman keçdikcə dəyişmir. Mütləq və nisbi ola bilir.
Mütləq anadangəlmə immunitet odur ki xarici təsirlərdən zəifləmir və ya pozulmur. Yəni siz heç bir yolla it və ya dovşanlara polimielit yoluxdura bilməzsiz.
Nisbi isə şəraitdən asılı olaraq dəyişə bilər.
Qazanılmış immunitet isə bütün həyat boyu formalaşır və nəsildən nəsilə keçmir. Təbii və süni olur.
Təbii də öz növbəsində aktiv və passiv növlərə ayrılır.
Təbii aktiv immunitet xəstəlik keçəndən sonra yaranır(postinfeksion)
Passiv isə ana bətnində olanda transplasentar yolla keçir.
Süni də aktiv və passiv olmaqla 2 yerə bölünür.
Süni aktiv immunitet hamımızın bildiyi vaksin, peyvəndlərlə immunitet yaratmaqdır.
Süni passiv zamanı isə bədənə hazır anticisim yeridilir, tez formalaşır və tez bitir.
immun sisteminin orqanları 2 əsas hissəyə ayrılır:mərkəzi(sümük iliyi və timus) və periferik(dalaq, limfa düyünləri, orqanizmdə dövr edən limfatik mayelər)
Bundan başqa immunitetdə böyük rol oynayan hüceyrələr də mövcuddur. Bunlara T və B limfositlər, Faqositlər və Natural Killerlər aiddir(NK)
Faqositlər qanda dövr edən və toxumda faqositləri olmaqla 2 yerə bölünür.
Qanda dövr edənlərə neytrofillər və monositlər aiddir.
Monositlər ilk 2 3 gün qanda dövr edir, daha sonra ətraf toxumalara keçərək bu toxumaların makrofaqlarına çevrililir. Makrofaqların əsas funksiyası faqositozdur. Həmçinin makrofaq və neytrofillər anticisimdənasılı sitokinlərdir.
Dendrit hüceyrələr də immun sistemdə böyük rol oynayır. Onlar birincili immun cavab zamanı antigeni T limfositə təqdim edir.
Dendrit hüceyrələr⇒Antigen təbiətli maddəni udur ⇒selikli qişa və dəridən regionar limfa düyünlərinə miqrasiya edir⇒ordakı antigen maddələri parçalayır. Bu mexanizmə processing deyilir. Processing zamanı Dendrit hüceyrələr antigeni MHC-2ə birləşdirir(major histocompatibility complex).
Dendrit hüceyrələr T-limfositə təsir edib sitokin sintez edir,həmçinin B və T limfositləri sintez edir. T limfositlər orqanizm mayelərində həll olan antigenlərə birbaşa təsir edə bilmir amma B limfosit təsir edə bilir.
T limfositlər sümük iliyində yaranır, daha sonra timusa miqrasiya edir. Timus onlar üçün bir növ “maarifləndirici ərazidir”. Burada onlar pataloji hüceyrə ilə normal hüceyrənin fərqini “öyrənirlər”. Timusdan keçdikdən sonra yetkin T-hüceyrələrə çevrilirlər. Onlar da əvvəlcə qanda dövr edirlər, daha sonra periferik limfa toxumalarında məskunlaşırlar(limfoid düyünlərinin parakortikal, dalağın periarterial sahəsində).
Peptid antigenlərinin tanınmasını asanlaşdıran, immun sistemin tənzimləyici potensialını reallaşdıran hüceyrələr T-helper hüceyrələridir. Onlar 3 tipə ayrılırTh1, th2, th3.
Th1-bakteriya və virus antigenlərinə qarşı hüceyrəvi immun cavab verir.
Th2-askarid kimi helmintlərə və bir çox allergenlərə qarşı humoral immun cavab verir
Th3- isə limfositlərin yenidən sintezinə köməklik edir(supressiya)
B-limfositlər bədəndəki bütün limfositlərin 20 faizini təşkil edir. Qanda və limfoid orqanlarda olur. Onlar antigenlərin əksəriyyətini T-helperin iştirakı ilə, qalanlarını isə T-helperlər olmadan tanıyır.
NK-şiş hüceyrələrini, virusa yoluxmuş hüceyrələri məhv edə bilir. Qanda və limfoid toxumalarda olur.
immunqlobulin növləri:(mötərizədə yazdıqlarım yadımda saxlamaq üçün işlətdiyim tricklərdi)
1)IgM-pataloji amilə birinci təsir edən immunqlobulindir. (insan xəstə olanda birinci mamasına(m) qaçır)
2)IgG-Plasentadan keçə bilən tək immunqlobulindir. 4 növü var igg1, igg2, igg3, igg4.
3)Iga-selikli qişalarda, qanda, gözyaşında, ana südündə olur. Qruluşu dimerdir(süd 2 döşdən gəlir di-2)
4)IgD-funksiyası tam məlum olmasa da, B limfositlərin səthində antigenləri differensasiya etdiyi ehtimal olunur. (differensasiya - d)
5)IgE-allergiyalarda əsas rol oynayır. Bazofillərdə və tosqun hüceyrələrində mediatorları azad etməyə kömək edir.
P. S. Yuxarıda yazdıqlarım nisbətən elmi məlumatlardır. Bu aralar rezidenturaya hazırlaşıram, öyrəndiklərimi bura yazmağa çalışacam(həm özüm təkrar edirəm, həm də öyrənmək istəyənlərə kömək edər ümid edirəm-*) Ən rahat izahla öyrənmək üçün linkini paylaşdığım videoya baxa bilərsiz
https://youtu.be/lXfEK8G8CUI?si=JOQhZw0nEaOvMSTw