dəvə

susuz təxminən yarım ay yaşaya bilən məməli.
bu qədər müddət ərzində susuz yaşaya bilməsinin səbəbi güvəcindəki piy ehtiyatlarının oksidləşməsi ilə əlaqədardır. piyin qliserin və ən geniş yayılmış stearin turşusunun mürəkkəb efiri saysaq və nəzərə alsaq ki, miqdarı 120 kq-a çatır, onda uyğun reaksiya nəticəsində 120 kq piydən 133 l su alınar. bu zaman dəvələr çoxlu enerji ilə təmin olunduğundan çox dözümlü olurlar.
belə bir nəticəyə də gələ bilərik: su içməyə məhdudiyyət qoyaraq artıq piylərdən azad olmaq mümkündür. çünki bu zaman orqanizm suya təlabatını, eyni dəvədə olduğu kimi, piylərin oksidləşməsi hesabına bərpa edəcək.

depressiya

hardasa 2 ilə yaxındır ki, mütəmadi olaraq girib-çıxdığım əsəb pozuntusu.

demək olar, hər 2 aydan bir ağır depressiyaya düşürəm, lap boğulanda görürəm yaşayış deyil, məcbur dartıb çıxarıram özümü. bu dəfə fərqli oldu amma, elə bilirəm yenə təxminən 2 aydan sonra yox, daha uzun müddət sonra düşəcəm oralara.-*

nə real, nə də virtual həyatda kimlərəsə mənfi enerji ötürməyi heç sevmirəm. çox çox nadir hallarda olar ki, depressiv nəsə paylaşım. həmişə gülüş, həmişə zarafat, həmişə yüksək enerji.
ətrafımdakılara mənfi aura ötürməkdən başqa, bu depressiya, depressiv avır-zıvır elə bir şeydir ki, girdinsə vəssalam, bitdin sən, bacarsan nə əla.
onlar tornadodu, sən onun üçün hər hansı tikili. səni elə əzişdirir ki, birdən ayılıb səpələnmiş parçalarını axtarırsan, yenidən özünə gəlmək üçün. depressiya tsunamidi, gəlir alır səni "qoynuna", qalırsan altında, belində trilyon ton yük kimi, qalırsan əliyaş, gözüyaş.. depressiya havadakı su buxarıdır. vay halına hidroskopikliyə meylin oldu, həmin su buxarı özünü sənə elə "sırıyacaq" ki, bir də görəcəksən artıq yaşadığın "qab"a sığmırsan e, dolmusan, daşırsan, amma geri qayıtmaq mümkün deyil. çünki o su buxarcıqları keyfiyyətini pozub sənin, tərkibini dəyişib, yönünü dəyişib, lazımsız nəsnə edib qoyub ora..

iş orasıdır ki, əyyamda bir dəfə ürəyini ən "yaxın"ına açıb nəsə danışmaq istəyirsən, özünü mental olaraq yaxşı hiss etmədiyini deyib söhbətə başlayırsan ki, deyir "əə, yaxşı görək. sən və depressiya? haha, artistlik eləmə".. artist? anam da xalq artisti deyir mənə, başqası desə ne yazar...* burda babat güldüm ahahah

depressiya məndə həvəssizlik doğurur. səhər durmağa həvəsin yox, ayaq üstə ölürsən, küləkdə çölə çıxmırsan yıxılarsan deyə, ancaq yeməyə həvəsin yox. necə başa salım e, nəfəs almaq belə sırf sənin iradəndən asılı olmasa, almazsan da yəni. həvəsin yoxdur çünki. "çox yatmaq, qaçmaqdır" dedikləri yerdəsən, bütün gün yatmaq istəyirsən. yatmaq fiziki iş tələb etsə, onu da etməzdin amma. nəysə ki, əzizlərim, mənim istisnasız heç nəyə həvəsim olmur. durub harasa gedirəmsə, məcburiyyətdən. ruhum depressiyadadı, ancaq gülüşümdən ödünç vermirəm heç vaxt. boşluqlarımı gülüşlə doldururam. arada güləndə qəfildən güzgüyə sataşır gözüm, lap gülürəm. kiminsə sənə gülərək baxması maraqlı şeydi. maştağadan evə məni aparmaq üçün maşın çağırmasalar, bəlkə də saatlarla güzgüdə gülən mənə baxaram..
indi, dediyim odur ki, gülür olmaq(?) hər şey yaxşıdır demək deyil. həmişə gülürsən deyə "sənin problemin ola bilməz, ağlaya bilməzsən" də deyil. entrynin depressiv hissəsini burda yarımçıq qoyuram. realda bunları demək istəyib, özümü yormağın mənasız olduğunu başa düşdüyüm adamlara demədiklərimin qısa özəti idi bunlar.

bu lənətə gəlmiş mental breakdown-lar həmişə var, həmişə. sən icazə versən sənə nüfuz edəcək, verməsən, adı nədi?!!
gərək sənə baş verəcək hər şeyə açıq olasan. özünü sabit tutmağı bacarasan ki, sənə mənfi yöndə təsir etmə gücünə malik olmasın həmin şey.
insana əsl güc yıxılanda, ələxsus da yıxılıb ayağa qalxanda gəlir. çətindir deyib çəkilmək lazım deyil. heç nə qarşısında, heç yerdə, heç vaxt. bəlkə bu kiçik dünya üçün təkik, hə, ancaq bu böyük dünya üçün zəif? heç vaxt. nə olur olsun, o güc içimizdə mütləq ki, müüütləq ki bir yerlərdə var və istifadəsi bizdən asılı..

yenə və yenidən, insana nə qatırsa elə yaşadığı və aşdığı çətinliklər qatır, vallah, elcan, bax..

son olaraq,
hamısı keçir.. ya da öyrəşirsən, bilmirəm...

əlavə (baxma: təsəlli.com)* lmfao

su

yer səthinin təxminən 71, beynin 73, ağciyərlərimizin 83, dərimizin 64, sümüklərin belə tərkibinin 31%-ini təşkil edən kimyəvi maddə.

yaxın oturun, su haqqında bilinmeyen gerçekler haqqında danışacam bu gün..

əvvəla, h2o şəklində yazılır.* wow, mariya, əhsən! necə bildin bunu? :d qaz, maye, bərk aqreqat hallarında mövcuddur. rəngsizdir, normal otaq temperaturunda nə dadı, nə də iyi yoxdur. həlledici kimi canlı orqanizmlərin həyatında böyük rola malikdir. yer planetindən başqa ayda, extrasolar planet* lərdə də tapılır, hansı ki, günəş sistemindən kənarda potensial yer planeti kimi tanınırlar. bura daxildir kepler 186f, gliese 667 cc, fomalhaut b və s.

bayaq suya rəngsizdir dedim və sual yarana bilər ki, bəs necə olur dənizlər, okeanlar, göllər, çaylar rənglidi?
əslində rəngli deyil, sadəcə rəngli görünür. məsələn fikir vermisizsə günəş çıxanda, təmiz buludsuz havada dənizin rəngi olur mavi, göy. hava tutulanda isə boz. bəli, su səmanı özündə əsk etdirdiyi üçün bizə bu cür fərqli görünür. çayların, göllərin - nisbətən dayaz olan su hövzələrinin rənginin yaşıltəhər olması da dibindəki bitkilərlə əlaqəlidir.
bundan başqa böyük miqdarda su qırmızı dalğa uzunluğunda işığın azca absorbsiyası nəticəsində göyümtül rəngə çönür. bildiyimiz illuziya yəni.

h20 dedikdə ağlımıza sadə quruluşlu birləşmə gəlsə də, su kifayət qədər mürəkkəb fiziki və kimyəvi xassələrə malikdir. məsəl üçün, normal maddənin bərk halı onun maye halından daha sıxdır, yəni bərk halı mayesində batır. buz isə suda batmır. bəs niyə?

hər şey su molekulları ilə bağlıdır.

gəlin normal maddə götürək, olsun neon. temperatur da otaq temperaturudu, təxminən 25-26 dərəcə. lap götürək 27 dərəcə selsi. belə ki, 27 dərəcə temperaturda neonun kinetik enerjisi artır və mokelulları bir-birini itəliyir, çarpışır, bu ona, o buna dəyir və s. xaos yaranır. aktiv hərəkətdə olduqları üçün aralarında məsafə də var. beləliklə temperaturdan asılı olaraq, temperatur düşdükcə molekullararası çəkişmə də azalır, molekullar bir-birinə daha sıx birləşir. bunun səbəbidir ki, bərk halda daha sıx, daha az həcmdə olur, nəinki normal maye.
suda isə belə deyil.

su molekulunun 2 mol hidrogen, 1 mol oksigen atomundan təşkil olunduğunu bilirik. ancaq oksigenin hidrogenə nisbətən daha electroneqativ olduğunu, daha güclü elektron cəzb etdiyini bilmirik. yəni, sudakı elektronlar oksigenə daha yaxın olurlar, nəinki hidrogenə. bu cür birləşmədən polyar molekul yaranır. hidrogen oksigenə müəyyən bir qanunauyğunluqla yapışmır. bir yerdə qırılır, bir yerdə yapışır. belə-belə uzanıb gedir taa haralara.
polyarlıq dedim ha, bax suyun fərqliliyi də məhz bu polyarlığındadır.

maye suda bütün digər mayelərdəki kimi molekullar random haldadı. temperatur azalıb 5-4 dərəcə selsiyə çatdıqda molekullar bir-birinə birləşir və sərt bir görünüş ortaya çıxır:


görürsüz, bərk halda molekullar bir-birinə sıx yerləşsə də, aralarında boşluq var. hansı ki bu məsafə maye halında yoxdur, çünki onda istədikıəri kimi düzülürlər, buzda isə xüsusi. boşluğun səbəbi molekulun dərəcəsinin 104.45 olmasıdı. bu kor bucaq və molekulların qeyri-normal düzülüşü imkan vermir ki, molekullar bir-birinə daha sıx birləşə. bu boşluqlar da olur buzun sudan daha az sıx olmağının səbəbi..

əslində, biz suyun bu fövqəltəbii xüsusiyyətinə təşəkkür borcluyuq. təsəvvür edin, adicə qışdı, çaylarda, göllərdə mövsümi olaraq bir hissəsi donur və suyun üstündə qalmır. həmin buz dibə düşüb ordakı həyatı tamamilə iflic hala salacaq. bütün heyvanlar, bitkilər məhv olacaq. bunla qalmayıb, suyun dibi daxil bütün soyuq olduğu üçün bu bizə də təsir edəcək. havalar kəskin soyuyacaq, getdikcə qurunun faizi suya nisbətəb azalacaq və s.

suyun polyarlığını başqa harda görürük? məsələn, şüşə səthin üstündəki su damlalarında. belə ki, polyar molekul özünə polyarı çəkir, polyar polyara birləşir. ona görə su molekulları şüşəyə tam yapışmaq əvəzinə bir-birinə yapışır və damcı əmələ gəlir.

bir də, bilinənlərin əksinə olaraq təbiətdə saf suyun, içməli suyun qıtlığına səbəb tam olaraq əhalinin gündəlik israfı deyil. sənayedə saf suya ehtiyac, bütün insanların saf su təlabatından xeyli çoxdur. belə ki, sənayedə istifadə olunan suyun saflığı ən azı 99.999995% olmalıdırsa, günlük sularımızın saflıq faizi bu göstəricinin nə qədər altındadı. yəni, iri sənaye "imperiya"ları suyun axrına çıxır, sonra da deyirlər ay quraqlıq, ay su qıtlığı, ay camaat suya qənaət eləsin, susuzluqdan yanırıq vs vs vs.

su haqqında hamının bilməli olduğunu düşündüyüm maraqlı məlumatları minimum bu qədər yığcamlaşdıra bildim. fiziki, kimyəvi xassələri, aqreqat halları, ağır su və s. üstündən keçmişəm. "insan bədənində su" mövzusunu da əziz və hörmətli tibb yazarları davam eləsə çox şad olardıq.

sözaltı art

embroidery art da məndən gəlsin.

kətan parça üzərində, ayaqqabı sapı ilə tikmişəm. ona görə bir az dağınıq görünə bilir, çünki sap özü jilka kimi dalğalı idi, sözə baxmırdı, mən də 2 hissəyə ayırmışdım, olmuşdu 2qat dalğalı. bir də məndə xüsusi iplər və bambu kasnak olmalı idi, tikəndə parçanı sabit saxlamaq üçün, malum mesele karantinə görə ala bilmədim. bir az da bu səbəb olub səliqəsizliyinə. əslində isə bu cür düz* görünməlidi:

bu da ilk laboratoriya xalatımı özəlləşdirmək üçün tikdiyim 1-2 minimalist şəkillərdəndi. adi sapı 4 qat edib tikmişəm, amma ürəyimcə olmadı.

hər iki şəkil backstich - geri tikiş* bizim dildə belədi mən bilən metodu ilə tikilib. tikiş astardan daha qəşəng görünür əslində:
https://i.imgur.com/5kjqBMP.jpg

yazarların sevmədiyi xüsusiyyətləri

sevdiyim adamlara qarşı çox-çox həssas, mühafizəkar, hər nə deyilirsə ondan olmağım..

3 ayın söhbətidi. deməli, oktyabrın əvvəlləri idi, hələ havalar yaxşı keçirdi. mən də, adətən, məhlədə nə qədər uşaq var yığıram başıma maraqlı söhbətlər edirik, ya oynayırıq. qonşuda da bir gəlin var, yolda başqa qonşuyla danışanda deyibmiş ki, "bu mariya da yığır bütün gün oğlanları başına, otururlar orda". oğlanlar dediyi mənim uşağım yaşda.. bunu eşidən şagirdim həmin gəlinə söz deyib, savaşıblar. şərəfsiz də qıçı boyda uşağı vurub. bunu eşidəndə dedim yaxşı, vaxtı gələcək.-* bu 1.
sonra yolda görəndə özümü tuta bilmədim bir az danışdım, dedi elə söz deməmişəm. saldı şüvənliyinə, bu səfər bacım çıxdı, bacıma qışqırdı, hətta dəxlisiz təhqir də elədi. dedim yenə yaxşı, 3-cüdən özünü qoru.
lap sonra bunun qaynı gəldi, o da bacıma söz dedi, ağlatdı. dedim, vəssalam, bəlanızı tapdız siz. evlərinə çəkiləndə mən gicin qan vurdu beyninə, onlar tərəfə gedirdim, bilmirdim amma niyəsini, ətrafda da qonşular səs-küyü eşidib tökülüşüb yola. biri qolumdan tutur, biri məni dilə tutur getməyim deyə. mən də hulk kimi hərəsin bir tərəfə itəliyib şığıyıram e gəlin-qayın üstlərinə. çatanda gördüm iksi də durub üzümə baxır lom kimi, boyları da maşallah şlaqbaum, qolumu inspektor qacetin qolu kimi uzadıb şillə vurdum. ürəyimdə də fikirləşdim ki, şillənin iksindən birinə dəyməsi labüddü, hansına dəysə məqbulumdu, iksindən də yığmışam.* qaynı yolda məni görəndə özün buraxırdı, əsəbimə işləyirdi əməllicə nəysə şillə oğlana dəydi, bir dənə "şarapp" elədi əlim oldu qıpqırmızı, səsi də qulağımdadı. mən də bacımı, şagirdimi indiciblər deyə əsəbdən pomidor kimi qızarmış halda tullana-tullana qayıdıram evə. camaat da arxamca baxır ki, bu dəlini kim çölə buraxıb da, nağarır bu...
səhəri gün gəlinin əri, yəni oğlanın qardaşı gəldi bizlə uzuun-uzun danışdı. üzrxahlıq etdi onların adından. utandım girdim yerin dibinə ki, gör hansı söbətin içində olmuşam, gör neyləmişəm, hələ bir gəlib məndən üzr istəyirlər. biyabırçılıq...

həmin gün ömrümdə ilk dəfə idi adam vururdum. qəribə hisdi, amma heyifini çıxmısan deyə içdən-içə özünlə də "fəxr" edirsən, əsəbin soyuyub, dərs vermisən deyə ümumiyyətlə relax olursan. amma mən hələ də o oğlanı görəndə utandığımdan yer axtarıram girim çıxmıyım. ondan utanmıram ha, özümdən utanıram adam vurduğum üçün. çünki məsələyə sonradan baxanda gördüm ki, cəld tərpənmişəm, boşuna özümü yormuşam. daha sakit özümə yaraşan şəkildə həll edə bilərdim, ya heç vecimə almaya bilərdim. amma di gəl ki, hirsli başda ağıl hardan?

bpa

günümüzdə istifadəsi geniş şəkildə yayılmış, dünyada ən çox istehsal olunan maddələrdən biri, sintetik kimyəvi birləşmə; bisfenol a.
mağazalarda gördüyümüz bəzi konservləşdirilmiş qidaların, uşaq yemək qablarının üstündə yazılan "0 bpa" yazısı haqqında danışacam bir az.

əvvəla, bpa bərkidici maddədir. sərt, davamlı plastiklərin, cd dvd disklərin, gülləkeçirməz şüşələrin, idman alətlərinin hazırlanmasında istifadə olunur. bir də xüsusi vurğulamaq istədiyim qida qablarında. həmin qabların daxili laylarına epoksi qatranlar yayılır, hansı ki tərkibində bisfenol a maddəsi var. bpa insan orqanizminə həmin qablarda yemək qızdırıb yeyərkən daxil ola bilir. bu da öz sırasında geniş zəhərli təsir palitrasına malik olduğundan, müxtəlif xəstəliklərə səbəb olur. bura daxildir piylənmə, ürək xəstəlikləri, sinir və endokrin sistemi problemləri, autizm, onkologiya və s.

stomatoloji plomb materiallına qədər yayılmış bu zərərli maddədən indiki dövrdə tamamilə uzaqlaşmaq mümkün deyil. ancaq onu azalda bilərik. bunun üçün də etməli və diqqət yetirməli olduğumuz bir neçə məqam var.
məsələn, dəmir qabda konserv yemək alırıq, əgər 0 bpa deyilsə, evdə onu öz qabında qızdırmaq əvəzinə adi tavada, keramika qabda qızdırmalıyıq. çünki dediyim kimi, orqanizmimizə məhz bu yolla - bpa-lı qabda qızdırılmış qida ilə daxil olur.
başqa, plastik qabları vaxtaşırı yeniləməliyik. məsələn, məktəb vaxtı 1 dəfə yarım litrlik su alırdım, sonra həmin qabı rəngi saralana qədər işlədirdim. olmaz. bisfenoldan başqa plastik qabların tərkibində digər zərərli və zəhərli maddələr var, hansı ki qab çatlayanda, zədə görəndə, günəşlə uzunmüddətli təmasda həmin maddələr aktiv hala keçir, qabın içindəki su ilə ya da hər hansı qida ilə qarışır, beləliklə yenə orqanizmimizə daxil olur. bunu biləndən heç plastik qabda su da almıram. əvəzinə 1 dəfə şüşə qabda alıb qabdan bezənə qədər özüm su doldurub istifadə edirəm. küçədə soyuducuların içində, ya da sərbəst şəkildə günlərlə, bəlkə həftələrlə günəş altında qalıb kifayət "zəhərlənmiş" suyu içməkdənsə, susuzluqdan yanmaq yaxşıdı.

uzunmüddətli nəsə saxlamaq üçün yenə plastik yox, şüşə, keramika saxlama qablarından istifadə etsək daha yaxşı olar.

qeyd edim ki, bisfenol böyüklərə nisbətən uşaqlara daha tez və güclü təsir göstərir. qiymət fərqinə, böyük ölçüsünə və tez qırılma ehtimalına baxmayaraq, bacardığımız qədər plastik yemək qablarını uşaqlardan uzaq tutmalı və həmin qablarla xüsusi davranmalıyıq qırılmasın deyə..

bisfenol a kimi plastik maddələrin tərkibinə qatılan bir çox maddələr, elə plastikin özü dünyada ötən əsrin ortalarından sonra, ölkəmizdə isə axırlarına yaxın yayılmağa başlayıb. həmin dövrdən əvvəl yaşamış valideynlərimiz plastik qabda su almayıb məsələn, mağazadan nəsə alanda onu evə "pinqvin klyok"da yox, tünd qəhvəyi rəngli kağızda gətiriblər. bunun nəticəsidir ki, onlar daha sağlam yaşayıblar, nəinki biz o yaşlarda yaşayırıq.

bir də eşitmişdim, deyirlər zibilxanada əzilməmiş plastik butulkaları götürüb yenidən içini doldurub satırlar filan. nə qədər təmizləyirlər, təmizləsinlər, plastik kütlə istifadə olunduqca yararsız hala düşür. bir tərəfim inanmasa da, bir tərəfim də bizimkilərə güvənmir. butulkanı saf formada yox, əzib-büzüb zibilqabına atsaq bir ehtimal bəlkə nəsə təsir etdik..

anaya demək istədiklərimiz

oğlan olmamışam deyə məni öldürmə cəhdinizi üzü-üzümə demisiz, canınız sağ olsun. günah mənimdi, qızam, üzrlü sayın. gətirib atmısız məni bu yekə heçliyin tam ortasına. nə ata qayğısı görmüşəm, nə bircə dəfə "qızım" sözünü eşitmişəm, nə bir dəfə "nəyin var?" sualın vermisiz, nə qayğım çəkilib, nə maddi, nə mənəvi təmin eləmisiz, heç nə, alabaşına külbaşına təhsildən başqa heç nə. eybi yox, keçirəm. bu gün mən varamsa o "mən"i yaratmağımda sizdən öyrəndiyim tək şey "valideyn necə olmur?" sualıdı. çox çox minnətdaram. sizdən biri olmayacam ən azından.
gün olub acından yata bilməmişəm, adın bilmədiyim uzaq qohumların paltarı ilə keçinmişəm, orası yamaq, burası cırıq. bir dənə kurtka almısız 2-də oxuyanda xl razmer, 11-i qurtarana qədər geyinmişəm, hələ də əynimə olur içinə pox. imkansızlıqdan nə əlavə məşğuliyyətim olub məktəbdənkənar, nə də bir şey. nə istəyim olub heç birini sizə deməmişəm, geri çevrilməyi çox yaxşı öyrətmisiz deyə. o qədər qırmısız ki məni, insanlardan qorxar olmuşam, bir dənə adamı yaxınıma buraxa bilmirəm, onsuz da çilik-çilikdi ruhum, gəlsin biri də əl vursun dağılım, sonra gəl yığ bunu, bacarırsan. olmur valla, olmur. hazırlığa verməyə pulunuz olmayıb deyə istədiyim ixtisasda belə oxumamışam a kişi. 14 yaşımda barmaqlarımın ucun iynə qan-qalaq edə edə 1-i 1 qəpikdən düymə tikmişəm, pul yığmışam özümə əyin baş almışam. özümü biləndən 1 qəpik ummamışam sizdən. indi də ummuram. görürsüz ki, 1 ailəyə kömək edəcək gündəyəm çox şükür. şərəflə, zillətlə, əzab-əziyyətlə qazanıram pulumu. iş orasıdır ki, hansı çətinliklə qazandığımı bircə siz bilirsiz, amma görmürsüz. heç vaxt yaxınımda olmamısız, bir valideyn kimi mənim gələcəyimi düşünməmisiz, buraxmısız başlı-başlına, indi də sizdən asılılığım evinizdə qalmağımdadı, vəssalam. səhv deyirəm? yox. elə bilirsiz böyümüşəm, xeyr, elə deyil. mən uşaq vaxtı qırıldığım yerdə qalmışam hələ də. o yer ki, oyuncaqsızlıqdan ağ vərəqə nəsə çəkib kəsib özümə oyuncaq bilmişəm, o yer ki, içim rəssamlıq sevgisiylə, şəkil çəkmək eşqiylə alışıb yanarkən sırf aylıq 20 manatdı deyə kursa qeydiyyatdan əliboş qayıtmışam, bir parçamı orda qoyub gəlmişəm bu günə. o yer ki, 5-10 qəpik yığa-yığa 7lik sadə karandaş almışam, mənim də fərqli karandaşım var, rəssamlardaki kimi demək üçün, hiss etmək üçün. o yer ki, səsimi boğazımda qoymusuz, imkan verməmisiz gedim musiqiyə. 100 faiz əminəm, istəsəz edərdiz bunu. istəmədiz. yaxşı, deyərsiz ki, imkan yox idi bla bla bla, yox idi doğmazdız da məni, nə məcbur idi, birini acından öldürdüz, onun əvəzinə məni gətirdiz yaşaya-yaşaya cəhənnəmi göstərməyə?
nəysə, elə bilirsiz bütün gün ağzım qulağımdadı, gülməkdən ağız kənarlarıma qırış düşüb, 32 dişim çöldədi deyə hər şey yaxşıdı, qızınız xoşbəxtdi. başıma göydən daş düşsün əgər o gülüşlərdən biri içimi həqiqətən isidirsə. hamısı fikrimi yayındırım deyədi. ağın çıxartmışam artıq, dəxli oldu olmadı hər şeyə reaksiyam gülməkdi, psix eləmisiz, havalandırmısız adamı.
bütün bunları ona görə dedim ki, xatırladım hardan hara gəldiyimi, necə gəldiyimi, kimlə gəldiyimi. heç kim lazım deyil mənə bütün bunlardan sonra. nə xoş günümü bilmisiz, nə də bəd. gün olub gözümün suyu duzdan yandırıb üzümü, xəbəriniz olmayıb. mariyadı da əşi, yəqin yenə internetdə nəsə xəstə it şəkli görüb ağlıyır. hə, hə.
bir də xatırladıram ki, mən də adamam, valla. arada mən də özüm haqqında nəsə düşünə bilirəm, nəsə istəyə bilirəm, məni də xoşbəxt edən nələrsə var, taxtadan düzəlməmişəm, mənim də duyğularım var, arada baxın bi mən tərəfə, görün məni, nə gündəyəm görün.
imkanınız olmayıb, canınız sağ olsun, nə deməli? siz bir qırağa, mən özüm tək ayaq üstə dura bilirəm artıq. hə, məni xoşbəxt edən şeylər əlimdə yoxdu, yaratmaq gücündəyəm, amma qoymursan, ana. sən ki bilirdin qızının piano sevdasını. bibimgildə cücələrim mahnısının bir hissəsini öyrənmişdim deyə gəlib evdə özünə piano çəkib həmin mahnını "çalan" qız uşağı mən idim axı, niyə belə ürəyimə köz basırsan mən yazığın, ay ana. imkan ver birini alıb qoyum evə, xahiş edirəm, hətta yalvarıram. çox yer tutmur, narahat olma. mane də olmayacam sənə. sən evdə olanda səndən icazəsiz piano açsam, gəl bu üzümə tüpür, o birinə ilişdir birin. amma qurban olum, mənim bu boz, bomboş, mənasız dünyamda özümə bir rahatlıq tapmağıma mane olma. imkan ver dağılmış ruhumu bir yerə yığan hansısa məqamlarım olsun. icazə ver böyüdüm özümü. uşaqlıq xəyallarımla yaşamaq istəmirəm, reallıq olsun istəyirəm, hiss edim istəyirəm, toxunum istəyirəm. rəssam, ya da piano çalan birini görəndə bilirsən nə qədər içim yanır? bilirsən nə qədər qısqanıram, ola bilmədiyim mənə necə həsəd aparıram?. artıq öyrənmişəm, mənim üçün dünyanın ən acımasız, ən qaranlıq yeri ailəmdi. bu evi mənə daha da çəkilməz eləmə, sadəcə evinə nəsə gətirmək üçün icazə verməyini istəyirəm, başqa heeç nə. inan mənə, o pianodan sənə zərər gəlməyəcək, hətta bəlkə sənə də toxuna bildi onun səsi, hardasa yatmış hislərini oyatdı bəlkə.
indi isə icazə ver, nolar..

timidus

bu gün ad günü olan söz6 moderi.
* dedim bir sözlük əhlinə də duyurum
əlbəttə dəyişən sadəcə rəqəmlərdir, ancaq ümidvaram ki, sadəcə bu yeni yaşında deyil, bütün ömrü, bütün həyatı onun üçün önəmli, maraqlı, yaşamağa dəyər bir özəllikdə olar. problemsiz həyat da arzulaya bilmərik, amma qarşısına nə çıxır-çıxsın istisnasız hamısına güc gəlməyi, hər bir çətinlikdən qalibiyyətlə çıxmağı arzulayırıq.
bir də söz6 qurucusu olaraq, bu təşəbbüsü həyata keçirtdiyi üçün minnətdarlığımızı bildirib, gələcək bütün işlərinin də uğurlu olmasını cani-könüldən diləyirik. uzun ömür, can sağlığı. mübarəksən!-*

natrium poliakrilat

* kanallara kimyanı da əlavə elə, tim abi
uşaq vaxtı kukruzdan çıxması ilə bizi sevindirən "sudaböyüyən"* grow-in-water toys oyuncaqların sehri; tərkibindəki əsas maddə.

sodium polyacrylate (c3h3nao2)n şəklində yazılan polimerdir. 1960-cı illərdə abş-ın kənd təsərrüfatı nazirliyi tərəfindən torpaqdakı nəmin daha effektiv saxlanılması yollarını tapmaq üçün hazırlanmışdır. erkən cəhdlər nişastaya - su əlavə edildikdə şişən uzun zəncirlərə bükülmüş qlükoza şəkər molekullarından hazırlanmış təbii polimerə əsaslanırdı. sonradan qarışığa akrilonitril, akril turşusu, akrilamid və polivinil spirt əlavə etməklə nişastalı suəmicilərdən tamamilə uzaqlaşdılar.

o qədər uzaqlaşdılar ki, sonra marsa qədər gedib çatdıbu maddə, bəli. belə ki, natrium poliakrilat nasa tərəfindən dizayn olunmuş və astronavtların geyindiyi xüsusi geyimlərin parçasının tərkib hissələrindən biridir. o uçuş zamanı müxtəlif növ mayeləri əmərək tökülmənin qarşısını alır və beləliklə yaranabiləcək təhlükələri azaltmış olur.

başqa harda görürük natrium poliakrilatı?
pampersdə. körpə, uşaq, yetkin, fərq etmir, hər cür pampersin içində var bu maddədən. super absorbent maddələrdən biri olaraq çəkisinin 100-1000 qatı qədər su çəkə bilir. hansı ki, bundan əvvəl salfet, süngər, pambıq kimi suəmicilərdən istifadə edirdilər və bunlar da təxminən öz çəkilərinin 20 qatı su çəkə bilirdi.

jelelərdə. bura aiddi saç jelesi, soyuducuya yaralanma, zədələnmə hallarında istifadə üçün qoyulan, adətən mavi rəngli, paketlənmiş jelelər və s.

süni qarın, salfetlərin, daşqınlara qarşı geyinilən paltar və çantaların hazırlanmasında, habelə qatılaşdırıcı, flokulyant, dispersant kimi də istifadə olunur.

əlavə buna da baxmaqda fayda var.

(youtube: )

bu ilki son entry

Yəqin ki, bu vaxta qədər girdiyim ən qarışıq entry olacaq.

2020 özündə bütün rəngləri birləşdirmiş, bütün ipləri bir-birinə dolaşmış yumaqdı mənim üçün, ağlımda həm çox şey var, həm də heç nə yoxdu və bu entrydə onu açmağa çalışacam, bacarsam.
ən başda həyatımıza covid-19 girdi. Şəxsi gigiyenanın nə qədər önəmli olduğunu bir daha xatırlatdı. Sevdiklərimizdən uzaq düşdük, itirdik bəlkə. “kaş” ilə başlayan cümlələr qurduq, “dəyər” anlayışımızı yeni və dərin bir formaya saldıq. Ölümün hamıya əvvəl-axır xitab edəcəyini, bir gün bizim də yox olmalı olduğumuzu xatırladıq. Limitlə çölə çıxdıq, vaxtımızın qiymətini öyrəndik, onu boş yerə hədər etməməyi, daha lazımlı-daha lazımsız işləri ayırma qabiliyyətimiz formalaşdı. Protestolar gördük, tualet kağızının koronadan qoruyacağına inananları gördük. Nələr görmədik ki biz bu pandemiya ərəfəsində?..

sonra avstraliyada kütləvi meşə yanğınları oldu. Dünyamızın bir parçasını – heyvanları, ağacları, bitkiləri itirdik. 5 milyon hektardan artıq meşə sahəsi məhv oldu. Heyvanların bəzi növləri nəsilkəsilmə ilə üz-üzə qaldı. Dünyada koalaların 30%-i yanıb kül oldu. Videolara, şəkillərə baxanda ürəyimiz əlimizdə qum olub töküldü bəlkə, qanımız dondu.. Məsələnin iqlim dəyişikliyi, qlobal istiləşmə olduğunu biləndə, bütün bunlarda bizim də məsuliyyətsizliyimizin payı olduğunu başa düşüb, gündəlik hərəkətlərimizdə dəyişiklik etdik. boş otaqda işığı yanılı görəndə gedib söndürdük, dişimizi fırçalayanda su lazım olmadığı təqdirdə suyu bağladıq, israfımızı minimuma endirib, yox etməyə çalışdıq və s. * bunları əvvəl də edirdiksə nə gözəl

avstraliyadan sonra amerika yandı. Malcolmun “irqçilik psixoloji bir xəstəlikdir” dediyi yerə çatdıq, daha dərindən başa düşdük yaşayaraq. Insani dəyərlərin nə qədər önəmli, dilin, dinin, irqin, sosial statusun və s. isə nə qədər önəmsiz olduğunu xatırladıq. Bəlkə sonradan “bizdən olmayan” insanlara qarşı rəftarımızı dəyişdik, hamımızın eyni primatlar dəstəsindən gəldiyimizi xatırladıq. Bu hadisələrin amerikada belə olduğunu gördük. başa düşdük ki, bu xəstəlik hər yerdədi. Ölkələr sadəcə sərhədlənmiş ərazilərə verilən xüsusi adlardı. Irqçi “insan”lar da hər yerdə.

iyulda ikinci qarabağ müharibəsinin “elçi”si gəldi, sentyabrda özü. 3000-ə yaxın şəhidimiz, təxminən 5000 yaralımız, itkin düşmüş hərbçilərimiz oldu. Bir yandan itirilən canlara üzülüb, bir yandan torpaqlarımız geri qayıtmasına sevindik. Bəlkə sevinə bilmədik, boğazımızdan keçmədi, amma bütün bunları əsgərlərimizin qanı-canı bahasına əldə etdiyimiz üçün qürur, fərəh hissiylə dolub-daşdıq. əsgər sözünü daha dərindən başa düşdük. Sən demə, bizim oğulların 2 həyatı var imiş: əsgər ömrü və geridə qalan. O əsgər ömrü ki, fiziki həyatdan daha çox, mənəvi həyat imiş. sən demə, onları irəli aparan güclü bədən, möhkəm addımlar, taqətli ayaqlar, bükülməz dizlər yox, zəif və zərif xəyallar imiş, güclü iradə imiş, məqsəd imiş. Bu şəhid olmaq da ola bilər, torpaqları geri alıb alnıaçıq, üzüağ sevdiklərinin yanına qayıtmaq da, yaxınının səsini eşitmək də.
bir də, əsgərlər hamımızdan daha həssas olurmuş. 100 topdan çıxan atəş səslərinin arasında anasının pıçıltısını eşidəcək qədər həssas...

ən axırda, mənim üçün daha özəl olan hadisə: sözlüklə tanışlığımdı. Real həyatda insanlarla mənəvi yaxınlıqdan qaçan, qorxan mən üçün sözlük başımı tutub qaçdığım yer oldu. Bəlkə sözlükdən dost qazanmaq başlığına yazacaq qədər yaxınlığım yoxdu kimləsə, amma çox çox dəyərli nicklər tanıdım, entrylər oxudum, başımı qaldırıb həyata başqa yöndən baxa bildim. Oxudum, yeni fikirlər edindim, sorğuladım, səhv çıxdım, düzəltdim, araşdırdım, yazdım. Boş yaşayan mənin həyatına maraqlı nəsə qatdım və bu “nəsə” həyatıma maraq qatmaqdan daha artığını etdi.
qısası, sözlüklə mənəvi bağ qurmuşam istəmsizsə və bu mənim üçün önəmli hadisədi. Sonda entrylərini oxuyub qeydlər apardığım gravitona, replikləri ilə gülməkdən keçindirən qubadlıya, çəkdiyi şəkilləri ilə gözlərimi oxşayan yazarlara, bilgiləndirici entryləri ilə nəsə öyrədənlərə, bir sözü ilə gözümün suyunu axıdıb günlərlə fikrimdən çıxmayanlara, burdan tapdığım dəyərli yoldaşlarıma, hərtərəfliyə, diabloya, noorchesterə, timidusa, şişi yandırmayıb kababı yandırana, hamıya, haamıya, sözlüyü var edən, mənim üçün dəyərli edən hamıya, hər kəsə, hər şeyə təşəkkür edirəm.

yeni iliniz də mübarək. daha çox təcrübə edinib, daha çox öyrənəcəyimiz bir il olsun. bu da ilin son entrysinin sonu..



bu sifarişi verən: can vermə qəmü eşqə ki, eşq afəti-candır

190 azn

adı gələndə təpəmə qaynar qazandan su tökülürmüş kimi yanıb-töküldüyüm "yaşayış minimumu", birdəfəlik "yardım".

mənim də bir tanışım var, ailə 4 nəfərdən ibarətdi: ata, əlil ana və 2 uşaq. biri körpədi, digəri çağa, yenicə doğulub. ana ayda 110 manat əlilliyə görə yardım alır, atanın da qeyri-rəsmi iş yeri pandemiyaya görə bağlanıb, məlum məsələ. uşaq saxlamaq da ki, bildiyimiz. pampersindən tut, yeməyindən çıx. hamısı da od qiymətinə. və bütün bunları qarşılayan 110 manat. yüz on. bu qədər qayğıları olan həssas qrup ailə və 110 manat.
190 manat yardım üçün ata dəfələrlə müraciət edib, yoldaşı dövlətdən yardım alır deyə geri çeviriblər. mənə bir şey maraqlıdı ki, ailənin vəziyyətini görə-görə o sözü necə deyiblər ataya? heç utanıb-qızarıb yerin dibinə girməyiblər yəni? 1 nəfər üçün yaşayış minimumu 190 manatdı, a kişi, 1 nəfərin yaşaması üçün tələb olunan minimum məbləğ. necə yəni sizə o pul düşmür? bu kimi ailələrə, həqiqətən ehtiyacı olanlara verilmirsə day nəyə lazımdı ki minnətlə yarıya verib, yarıya vermədiyiniz o yetimpayı? 2 uşaqlı, aylıq gəliri 110 azn olan, uşaqları bu çətin ərəfələrdə saxlamaq üçün can çəkişən cavan ailəyə də vermirsizsə, tüpürüm sizin vicdanınıza. utanmasaz oranızdan-buranızdan bir bəhanə uydurub 110 manatı da kəsərsiz siz. şərəfsiz yığını.

hə, yaxşıca araşdırın, qərəzsiz olsun, görün hansı varlının evinə 5 dənə 190 getmir, təmin eliyin. yazıqdı, yığıb goruna aparsın.
zalımlığın bu qədəri. başqa sözüm yoxdu.