Son yazılanlar
azərbaycan respublikası müd
yer kürəsinin bəlkə də ən məşhur şəklidir. əminəm ki siz də görmüsünüz 
. 1972-ci ilin 7 dekabrında apollo 17 missiyasının astronaftı harrison schmitt tərəfindən çəkilmiş şəkildir. şəkildə yer kürəsi 45 min km uzaqlıqdan görünür. pale blue dot qədər olmasa da çox böyük önəmə sahib şəkildir. dünyamızın nə qədər balaca və gözəl olduğunu xatırladır baxanlara .
aşağıdakı sözləri ilə təkərə salmış və "doğurdan e bu nə gijdıllaq şeydir" dedirtmişdir.
"uşaq vaxtı məndə içində amerikanın bütün prezidentlərinin şəkli olan albom var idi. hər prezidentin şəklinin altında onun haqqında qısa məlumat yazılmışdı. mən baxırdım ki, `hüquqçu, hüquqçu, hüquqçu, iqtisadçı, hüquqçu və s. ` amma heç anlaya bilmirdim. fikirləşirdim ki, hüquqçular axı pul qarşılığında bir tərəfi müdafiə etməyi öyrənirlər. bu tərəf haqsız da olsa, qanuni bir yol tapıb onu müdafiə edirlər, buna görə pul alırlar. belə adamların prezident seçilməsi axı nə dərəcədə doğru ola bilər."
məntiqli səslənən istəkdir. avropa bütün var gücü ilə çalışacaq ki, həmin insanlar öz vətənlərindəki qədər müsəlman qalmasınlar, avropa cəmiyyətinin bir parçasına çevrilsinlər. ərəb şeyxləri isə həmin insanların dibinə kimi müsəlman qalmasını istəyir. zira onların artış nisbəti və avropa ailələrinin indiki vəziyyətinə baxarsaq, bu insanların müsəlman qalması gələcəkdə avropanın islamlaşmasına şərait yaradar. bəlkə elə buna görə qaçqın qəbul eləmirdilər? bilirdilər ki, hamısı avropaya gedəcək. sonra da bir vaxtlar onların ölkədən qovulmasına səbəb olan din qardaşlarının köməyi ilə şəriətin qurulmasını tələb edəcəklər. konspirasiya iyi gəlir burdan.* yazar göz vurur
artıq istifadəsinə hazırlaşan dəmir yoludur. sentyabrın 15-indən bu xətt üzrə 8 qatar işə başlayacaq. gediş haqqı hələ məlum deyil. qatarlar artıq məşqlər ediblər. azadlıq.org-da aşağıdakı məlumatları oxumaq olar:
------------------------alıntı------------------------------
Ümumilikdə, 91 kilometr yolun ilk 55 kilometrliyində işlər yekunlaşıb.
Sərnişinlər mənzilbaşına Bakı-Biləcəri-Sumqayıt qatarı ilə 40 dəqiqəyə, Bakı-Zabrat-Sumqayıt qatarı ilə 52 dəqiqəyə çata biləcəklər. Dairəvi dəmir yolu üzərində 23 stansiya və dayanacaq olacaq. Bakı-Biləcəri-Sumqayıt qatarı Keşlə, Biləcəri və Xırdalandan keçəcək. Bakı-Zabrat-Sumqayıt üzrə hərəkət edəcək qatar isə - “Koroğlu”, Bakıxanov, Sabunçu, Zabrat, Pirşağı dayanacaqları var.
--------------------------------------alıntı---------------------------------(c) azadlıq.org
xəbərin linki .
not: #81852 sözüm sözdür, gələn seçkilərdə ilham əliyevə səs verəcəm doğurdan da. əgər namizədliyini irəli sürsə. amma mitinqə gedə bilmərəm, mən siyasətə qarışmıram.
dişi qarşısında sinəsini qabardan erkək göyərçin, dişiləri səsi ilə cəlb etməyə çalışan erkək qurbağa kimi təbii hərəkət edən qızlardır. göt qadınlarda qarşı cinsə ən güclü cinsi signal göndərən orqandır bəlkə də. incə bel və geniş çanaq, "mən yetişkinəm, amma hamilə deyiləm, mənlə cütləşmək olar" deməkdir ki, erkəyi də bu cəzb edir. bütün insanlara aid olan başqa bir şey də var ki, elədikləri hər hərəkəti heç də düşünüb etmirlər, yəni heç də hər hərəkət şüurun məhsulu deyil, hər nə qədər şüur qəliz mövzu olsa da. qadınlar da şüuraltı belə bir meyllilik ola bilər. nəticədə bədən cinsəllik istəyir, qadın özü istəməsə də. şüuraltı bu meylliliyə də sonradan şəxsin özü tərəfindən dolayı, bəzən isə absurd mənalar qoşula bilər. nəysə, uzun sözün qısası edilən hərəkət təbiidir, heç də "hamı mənim götümə baxır, ooo kaaayf" deyilib edilmir, bədən tələb edir. eyni ilə oğlanların qızların yanında lazımsız güc, intellekt, yaraşıq nümayişi kimi. bədənimiz tələb edir, bəzən qızlara yersiz və gülünc gəlir, ancaq hamımıza normal səslənir. çünki şüuraltı hazırlanıb bu davranış, bizim onu etməyimiz üçün məntiqi səbəb yoxdur.
(baxma: qərar verməyin dayanılmaz ağırlığı)
din və bənzəri düşüncələrə sahib insanların hamısına aid edilə biləcək tespitdir. səbəb isə sadədir. təsəvvür edin ki, həyatda qarşınıza çıxacaq 70-80% hadisələrdə necə reaksiya verməli olduğunuzu əvvəlcədən müəyyən edən qaydalar yığını var. bu qaydalar çoxlarımızın xoşuna gəlməyə bilər. düzgün, ədalətli olmaya bilərlər. ancaq gəlin boynumuza alaq ki, əksəriyyəti olduqca uğurlu, effektiv qaydalardır. yəni fərdin və sürünün özü üçün uğurludur. nəzərə almaq lazımdır ki, heç bir din bir və ya bir neçə şizofrenin ağlından çıxmış qaydalar yığını deyil. bütün dinlər bir-birindən nələrisə götürür və bu sahədə on min illərin təcrübəsi var.
insanın həyat fəaliyyəti zamanı onun enerjisini ən çox tükətən şeylərdən bəlkə də ən böyüyü qərar vermək məsuliyyətidir. seçim etmək, qərar vermək üçün gün ərzində sadəcə müəyyən qədər şansımız var. bunları işlətdikdən sonra beynimiz çox yorğun olur. insanlar ona görə də həmişə hər şeyə əvvəlcədən "hazırlaşmağa" çalışırlar. əvvəlcədən müəyyən qaydaları, hazır seçimləri qərarları olan insan olmayanlardan ən azı 20 addım irəlidədir. çünki həm enerjisinə qənaət edir, həm də işləri sadə saxlayır.
bu məsələnin ucunu əslində çox şeyə bağlaya bilərsiniz. sürü psixologiyasından tutmuş, kapitalizmə və s. qədər. məsələn uşaq vaxtı olduğumuz məktəbin uşaqlarının həmişə haqlı, digər məktəb uşaqlarının isə həmişə düşmən olduğunu fikirləşmək bizim həyatımızı sadələşdirirdi. çünki bir konflikt zamanı seçim etməli deyildik, əvvəlcədən hazır idi seçimlər. eləcə də indi. insanlar rahatlıqla düşmən ölkənin insanlarının pis, qəddar, qeyri-insan olduğuna inana bilir. çünki rahatdır, həyatlarından əlavə stres, seçim və s. azaldır. insanlar var ki, tanış olduqları insanların bürcünü soruşurlar. və bürcləri müqayisə edib, onlarla münasibətinin tutub-tutmayacağına qərar verirlər. bu ideyanın necə absurd olduğunu bir kənara qoyun, sadəcə fikirləşin ki, bu adamın ruh halı sizinkindən nə qədər çox rahatdır və sizdən daha cəsarətli sosial əlaqələr qurur. bir başqa misal: bu yaxınlarda kimsə qadınların nəyə görə ayaqqabıya fikir verdiyini soruşmuşdu. eyni məntiqlə bunu da izah etmək olar. qadınlar onsuz da nəslini davam etdirmək hüququna malik kişi seçməklə vəzifələndiriliblər və məsuliyyət onların həyatlarını məhv edir. bu xırda kömək, yəni ayaqqabıya baxıb kişinin statusuna qərar vermə imkanı, nə qədər absurd olsa da işi sadələşdirir və uğurludur. bu tip şeylərə sahib olmaq müəyyən döyüş sənətinə yiyələnməyə bənzəyir. biz rəqibimizin hər hərəkətini həyəcanla necə dəf edəcəyimizi düşünərkən, rəqibimiz bizi fəndə salıb göt-baş edir. çünki əvvəlcədən nə edəcəyini bilir.
son olaraq dinin və yuxarıda sadaladığım şeylərin insan həyatını sadələşdirdiyi danılmazdır. mənə qalsa mən yenə də çaylak kimi ortalıqda gəzməyi üstün tutaram, şüphələnmək mənə daha cazibədar gəlir, nəinki əmin olmaq. amma boynuma almalıyam ki, digər tərəfin də yaşadıqları həyat tərzindən yapışmaq üçün əsaslı, başa düşülən səbəbləri var. son olaraq, işin içinə statistika qatmasam qarnım ağrıyar. gənc və uşaq ikən edilən bu sadələşdirilmələr, əvvəlcədən müəyyən olunan qaydalar uğurludur, ancaq həmişə yox. nəticə etibari ilə həyatda hər şey misilsizdir və əvvəlcədən hazırlanan qaydalar həmişə işə yaramır. yəni ki, qızlar, ehtimal var ki, cırıq vietnamka geyinən bir ağ atlı alfa erkəyi qaçırdacaqsınız. amma yaş artdıqca insanlar bu qaydalarını təkmilləşdirir. səhv etmə faizi aşağı düşür və bildiyiniz ağsaqqal tipi formalaşır, hansıların ki hər şeyi bildiyini düşünürük. amma belə deyil təbii ki. son olaraq məsləhətim. yuxarıda sadaladığım bütün faydalara baxmayaraq özümə və sizə məsləhət görərdim ki, bu tip qaydalardan uzaq olun. yalnız bu yolla imkanlarımızın sərhəddini basmaq, yeni imkanlar tapmaq mümkün olur. bu yolla biz sıradan biri olmaqdan çıxa bilərik. ümid edirəm elədir.
hörmətlər.
mitdə təqdim olunan müxtəlif kursların mühazirələrini youtube-da paylaşan kanalın adı. girib baxın mütləq, biologiyadan tutmuş informatikaya kvant mexanikasına qədər əksər sahələr var.
kanal .
kvant mexanikası birinci dərs:
)
yenilməz batalyon filmindən teymurun mahnısı. anatollu qəniyev
)
astronaft chris hadfieldin çıxışı:
)hələ də eşşək boyda qızlarını döyən ataların var olması. göt qorxusundan, söz gələcək qorxusundan canlar incidən valideynlər. döymək fizioloji travma verə bilər, amma psixoloji travma verməsi 100%-dir. nəticədə bir yığın embesillər yaranır. təbrik eliyirəm, batın yaratdığınız bataqlığın içində. özünə kişi deyən bədbəxt bir neçə qadına yeməyə çörək verir deyə elə bilir onların sahibidir. bunun günahı qadınların özündədi. sözüm o işi gücü ər gözləmək olan gijdıllaqlaradı. siz cəmiyyətin içinə pox qoymusunuz və pox qoymağa da davam edirsiniz. götünüzü tərpədib qarnınızı doyuracaq bir iş görmürsünüz. gözləyirsiniz ki, hansısa debil gəlib sizin pulunuzu verib alacaq. sonra da o debilin qulu olmağa razılıq verirsiniz. təki sizin rahatlığınızı pozmasın, götünüzü çox tərpətməyə qoymasın. iyrənirəm. elə siz, əslində heç bir hörmətə layiq olmayan bədbəxtlər, öz gücünə ayaq üstə qalan qadınları sistematik olaraq gözdən salmısınız. bazarınızı öldürməsinlər deyə. öz uşaqlarınızı da bu yolla böyüdürsünüz. tapmısınız axı. sistemdə bug tapmısınız. yoxdan bir dəyər yaradın. bakirəliyi deyirəm. sonra da 18-20 yaşlarına gəlmiş özünüzə bənzər iyrənclərinizi çox dəyərli bir poxmuş kimi sırıyın o biri debillərə. nəticədə onlar da həşərat kimi varlıqlarını sürdürməyə davam eləsin. başa düşürəm, kim axı eşşəyinin yükünü bölüşdürmək istəyər. yəni kişinin işləyib səni yedirməsi əladı. amma ay bədbəxt çürüdürsən cəmiyyəti. təkamülü, inkişafı dayandırırsan. siz bakirəsiz deyə özünüzü bir pox sayırsınız, o debillər də bir bakirəni yedirdə bilirlər deyə özlərini bir pox sayırlar. sonra da bir iki dənə embesil doğun sizdən daha mübarək adam olmasın. oysa əgər siz ayaq üstə qalmaq üçün götünüzü tərpətsəniz, o biri debillər də başa düşəcək ki, sizə sahib olmaq üçün sadəcə bir qarın çörək bəs deyil. cəmiyyəti kişilər irəli aparır. amma kişilərin enerjisini qadınlar idarə edir. yəni nə qədər ki, siz bir parça çörək, isti otaq və televizor üçün həyatınızı qul olaraq keçirməyə razısınız, o seriallarda görüb axıtdığınız kişiləri realda görməyəcəksiniz.
ironik olaraq təkamül nəzəriyyəsinin təkzibində istifadə edilən canlılardır. "mənim babam meymun olmayıb!!1!!"
amma yaxından tanış olduqda olduqca bənzər xüsusiyyətlət müşahidə etmək olar. şəxsən mənim daimi maraq dairələrimdən birindədir meymunlar.
güzgüdə özünü tanıma bacarığı: (bu balaca gijdıllağa baxın)
))))))
bir çox mövzuda xeyrinizə dəyə bilər, ancaq mənim danışacağım nəfsinə qalib gəlmək olacaq. indi xahiş eliyirəm hamı, "ateistimizə bax dini xülyadan danışır." deyə üstümə atılmamışdan qabaq əvvəlcə oxusun. insan beyni ovçu və toplayıcı bir heyvan beynidir. sağ qalmaq üçün əlinə keçən fürsəti sabahı haqda düşünmədən istifadə edir. bu hərəkətləri başa düşüləndir. təbiət amansızdır, bədbəxtlər güclə sağ qala bilirdilər, hər fürsətdən istifadə etməli idilər. amma nə edə bilərik ki, bu canlılar getdikcə təkamül deyilən sistemin buglarını tapdılar və getdikcə daha çox əldə etməyə başlayaraq sivilizasiya qurdular. artıq sivil bir insan var idi ki, sivil deyəndə nə modern dövrü, nə də antik yunan mədəniyyətini nəzərdə tuturam, resursları depolamağa başlayan ilk insanlardan danışıram. bu termini götümdən uydurmuşam. əvvəllər vaxtlarının 80%-ində aclıq çəkən insanlar indi tox olmadıqları vaxtlarını xatırlamırdılar. burda da nəfslə bağlı ilk problem ortalığa çıxdı. insan beyni və bədəni hər fürsəti istifadə etməli idi, ancaq tox olduqdan sonra yemək lazımsız, artıq və ziyanlı idi. yəni sistem onda bug aşkar edənləri bir yolla cəzalandırmışdı. insanlar indi sağ qalmaq və ya daha effektiv yaşamaq üçün öz bədənlərinin tələblərinə qarşı durmalı idilər. düzdü nəfsinə qalib gələ bilənlər təbii seçmədə aşkar üstünlüyə sahib olmalı idilər, lakin bədbəxt insanlar evlilik adlı qanunla cütləşməni elə vəziyyətə gətirmişdilər ki, artıq hamı öz nəslini artırırdı. yəni siksən də o bədbəxt genlər insan populyasiyasından çıxmayacaqdı. yaxşı bəs nəyə görə bu nəfsə qalib gəlmək vacibdir və nəyə görə bu belə çətindir. təbii ehtiyaclara aid olan istənilən bir şeyin əldə olunma mərasimində beyində dopamin ifraz olunur. bu dopamin bədənin mükafat hormonudur. yəni beyniniz sizin qarşınıza yemək ye, su iç, karıyı sik kimi kiçik tapşırıqlar qoyur. siz bu tapşırıqları yerinə yetirdikdə isə dopamin ifraz olunur ki, bu da bir növ mükafatdır beynin orgazmıdır. indi lazım olandan çox resurs ortalıqda olanda beyninizdə dopaminin dozasını qaçırırsınız. və bir sonrakı dəfə beyniniz eyni orgazmı almaq üçün daha çox şey etməyinizi sizdən tələb edəcək. nəticədə asılılığınız yaranır. bütün növ asılılıqlar bu cür yaranır. siqaret, sex, pornografiya, şəkər, kofein, pul, hakimiyyət. bu sonradan sizin qərar vermə bacarığınızı da əlinizdən alır. amma insanlar bunun təhlükəli olduğunu və qarşısının alınmalı olduğunu çoxdan bilirdilər. nəfsi qorumaq barədə əmrlər demək olar ki, bütün dinlərdə var. görünür bu nəfsini qoruyan insanların qazandığı uğurları müşahidə etdikdən sonra baş vermişdir. yalnız bəzi insanlarda genetik olaraq mövcud olan bu xüsusiyyətin sonradan tərbiyyə, təlim və öyrənmə yolu ilə əldə edilməsi çox çətindir. və insanın həyat səviyyəsi "yüksəldikcə" daha da çətinləşir.yüksək enerji dəyərli qida maddələri gözümüzün içinə girir. cəmiyyətdəki sosial problemlərdən sadəcə evin içində facebook-a girməklə qurtulmaq olar. pornoqrafiya və bənzəri şeylər sayəsində əcdadlarımızın yüz illər, bir neçə nəsil boyunca görə biləcəyi qadın miqdarını modern kişilər bir saatın içində görür və s. modern insanın həyatındakı komfortu ovçu və toplayıcı beyinə sahib canlı bədəni götürə bilmir. bədən elə bilir ki, cənnətdədir və ya cek potu udub və hər şey hazırdır. buna görə də beyin davamlı olaraq ağır dopamin dozasına məruz qalır. nəticədə dopaminə olan həssaslıq düşür və insan depressiyaya girir, sevinə bilmir. beyni onu mükafatlandırmır artıq. amma yenə də insanlar var ki, ehtiyacından artıq olanını götürməyə bilir. insanlar var ki, onlara komfort zonasından çıxmaq üçün hər hansı bir həyati təhdid lazım deyil. insanlar var ki, həmin bu nəfslərinə qalib gəlirlər. nədir komfort zonasından çıxmaq? divandan durmaq? xeyr. komfort zonasından çıxmaq bədənin tələb etdiyi lazımsız şeylərə yox deməkdir. çips yediyimiz vaxtı doyub, yarımçıq qoyub qutunu bağlamaq deməkdir. bir qəhbəliyi hamıdan gizləyib yaşadığın halda, cəsarət edib etiraf etməkdir. bir də var komfort zonasına qaçmaq. buna nümunə vermək daha asandı. imtahandan kəsilərkən oyun oynamaq, sevgilidən ayrılanda içmək, konfliktdən bir yol tapıb qaçmaq və s. sizə sadə gələ bilər. amma bir düşünün bütün bu və bənzəri hərəkətləri narahatçılığımızı unutmaq üçün edirik. və mərcə girirəm ki, bu çox təhlükəlidir. ağrı və əzab təbiətin özünü inkişaf etdirmək metodudur. biz rahatlığa qaçdıqca özümüzü inkişaf etdirmək şansını itiririk. və nə qədər çox komfort zonasında otursaq, o qədər passivləşirik. indi deyə bilərsiniz ki, əcdadlarımız üçün komfort zonası mövcud deyildi. var idisə də, komfort zonasında oturmaq həyati təhlükə yaradırdı. bizim üçünsə bunun bir ziyanı yoxdur. biz yenə də yaşayıb törəyib çoxala bilirik. düz buyurursunuz. amma qayıdırıq əvvəlki mövzuya. xatırladım ki, təbii yolla yox deyə bilmək bacarığı hər insanda yoxdur. varsa da böyük ehtimal biz komfort zonasında olmazdıq zatən, uğurla addımlayan bir tip olardıq. amma əgər bizdə imtina etmək bacarığı yoxdursa, komfort zonasında həddimizi aşmayacağımızı və çürüməyəcəyimizi hardan bilə bilərik?
təkrar edirəm, bu yazı nə "həyatınızdan biraz daha çoxunu işə verin" nə də "varlı deyilsənsə sən günahkarsan" tipli yazı deyil. bu yazı vaxtı və sağlamlığı təbii bir yolla əlimizdən ala biləcək bu qədər maneənin ortasında dik durun demək üçündür. əsl həyat hansı ki, mübarizədən, əzabdan ibarətdir, komfort zonasından çıxdıqdan sonra başlıyır.
indiyə qədər gördüyüm ən əjdaha youtube kanallarındandır. adam sadə dillə animasiyalardan istifadə edib ən maraqlı fizika riyaziyyat mövzularını izah edir. girib baxmalısınız mütləq. aşağıda bəzi videolarını paylaşacam göz atarsınız:
albert einstein-ın nisbilik nəzəriyyəsi(çox sadə izah edir):
))))
müxtəlif xırda skeçlər hazırlayan sayt və ya youtube kanalı. ayrıca bir şirkətdir mən bilən, amma nəysə əsas məsələ bu deyil. hazırladıqları videolar olduqca keyfiyyətlidir və baxmağa dəyər. bəziləri:
not google plus:
)))))))))
insanlı sovet kosmik gəmisinin adıdır. eyni zamanda soyuz kosmik gəmisini daşıyan raketə də soyuz raketi deyilir. istər daşıyıcı raket, istərsə də gəminin özü 1960-cı illərdə hazırlanıb və xırda modifikasiyalar ilə ta bugünə qədər dünyadakı ən etibarlı və sərfəli kosmik səyahət vasitəsidir. nasa soyuzun üstündə onlarla raket, gəmi, daşıyıcı növü dəyişdirdi, axırda da soyuzun hər uçuşuna bilet almağa məcbur qalıb. bir mühəndis möcüzəsi olan soyuz amerikanın göstərişli space shuttle missiyalarına on basar. soyuzun kosmosa buraxılışı, işlədilməsi, əməliyyatın təşkili üçün daha çox sərbəstlik verir. nəinki shuttle-da hər şey dəqiq bir planla həyata keçməli idi və səhvlər üçün yer çox idi. soyuz bugünə qədər 110 uçuş keçirib ki, bunun da 108-i uğurlu olub. digər ikisində isə astronaft itkisi baş verməyib. birində elə startdaca astronaftlar xilasedici qüllə ilə qurtulublar, digərində gəmi suborbital uçuş etməyə məcbur olub.
not: nasa kifayət qədər pul tapsa, yeni gələcək olan modellər, daha etibarlı ola bilərlər.
avropa kosmik agentliyinin aşağıdakı videoları baxılasıdır.
soyuzun startı və orbitə yerləşdirilməsi:
)))
yerin mərkəzinə doğru göstərən istiqamət. zenitin tam tərsi. məhz buna görə də ərəb dilindəki əks, qarşıt mənasına gələn nadir sözü ilə ifadə olunur.
və bir daha:
allah bütün ərəb riyaziyyat və həndəsə ustadlarının məkanını cənnət eləsin. əlbəttə boş yerə ərəb dilindən bir sözlə ifadə edilmir bu şey.
(bax: öyrənildiyində təəccübləndirən məlumatlar)
səmanın dik durduqda başımızın üstündə duran hissəsi. biraz qəliz bir deyişlə əgər yer mükəmməl kürədirsə, onda radius vektorunun göstərdiyi istiqamətdir zenit. bir başqa deyişlə, əgər üfüqlər 0 və 180 dərəcədirsə, onda zenit 90 dərəcəli bucaqdır. nəysə əsas maraqlı fakt bu sözün ərəbcədə səmt*
istiqamət
sözündən törəməsidir.
not: allah bütün ərəb riyaziyyat və həndəsə ustadlarının məkanını cənnət eləsin. əlbəttə boş yerə ərəb dilindən bir sözlə ifadə edilmir bu şey.
(bax: öyrənildiyində təəccübləndirən məlumatlar)
(bax: nadir)
gündəlik həyatımızda qarşılaşdığımız, sadə səslənən, amma cavabı müəyyən texniki, ya da ixtisas biliyini tələb edən suallardır.
ilkin not: bu başlıqda yazılacaq və cavablandırılacaq olan sualların bəziləri və ya hamısı kiməsə sadə gələ bilər. ona görə də xahiş olunur, belə olan halda bildiyiniz bir şeyin qeyd edilməsinə sevinəsiniz, hirslənməyəsiniz.
*səma niyə mavidir*?
bəlkə də hər insanın özünə soruşduğu, amma cavabını tapmadan təslim olduğu sualdır bu. müxtəlif fərziyyələr irəli sürülür ki, əksəriyyəti əsassızdır, "dənizin rəngi əks olunur" kimi.
əvvəla onu başa düşmək lazımdır ki, insan gözü bir rəngi görürsə, bu heçdə o demək deyil ki, gözə sadəcə həmin rəngdə, "tezlikdə" işıq daxil olur. gözümüz müxtəlif tezliklərdə, rənglərdə işıq dalğalarından adətən hansı dominantdırsa onu görür. yəni əgər gözümüzə 70% qırmızı, 15% yaşıl və 15% mavi işıq gəlirsə, böyük ehtimal qırmızı rəngi görəcəyik. bunu web dizaynerlər daha yaxşı başa düşər məncə. ikinci əlavə bilgi isə rəng deyilən fenomenin işıq dalğasının tezliyindən asılı olmasını başa düşməkdir. mavi*
əslində bənövşəyi
rəng ən yüksək tezlikdə işıq, qırmızı rəng isə ən az tezlikdə olan işıqdır. bu iki əlavə bilgidən sonra qayıdaq əsas mövzumuza. atmosferə daxil olan günəş işığı atmosferdəki xırda zərrəciklər tərəfindən udulub, yenidən şüalandırılır. bu şüalanan işığın miqdarı araşdırmalara görə işığın tezliyinin 4-cü qüvvəti ilə dəyişir. yəni işığın tezliyi nə qədər çoxdursa, o qədər çox şüalanır. xatırlayaq ki, mavi rəng ən yüksək tezlikli işıq idi. bütün rənglərdə işıq atmosfer zərrəcikləri tərəfindən şüalandırılıq lakin, mavi rəngi daha çox şüalandırırlar, o dominant olur ona görə də gözümüz ancaq onu hiss edir. hesablamalara görə mavi rəng qırmızı rəngdə təxminən 16 dəfə daha çox şüalandırılır. indi əsas maraqlı hissə gəlir. gün batışında və doğuşunda günəş şüaları atmosferə çəpinə daxil olur və daha uzaq məsafə qət edir. nəticədə şüaların daha böyük hissəsi atmosfer zərrəcikləri tərəfindən udulub, yenidən şüalandırılır. yəni qısaca bütün rəngdəki şüaların miqdarı artır. bu vaxt mavi rəngin dominantlığı azalmağa başlayır və sarımtıl, qırmızımtıl səma müşahidə olunur. bu nöqtədə daha bir sual ortalığa çıxır. bəs nəyə görə bu sarımtıllıq sadəcə günəşin ətrafında müşahidə olunur? səmanın düz başımızın üstündə olan hissəsi, yəni zenitdə yenə də mavi rəng hökm sürür. hətta biraz daha tünd halda. bunu isə ozon qazının qırmızı və sarı rəngli işığı udma özəlliyinə borcluyuq. günəş zenitdə olanda bu effekt hiss olunmur, çünki bu şüalar ozon təbəqəsində çox az vaxt keçirirlər. elə ki, günəş şüaları bir qədər böyük bucaq altında atmosferə girməyə başladı, ozon qazının aşağı tezlikli işıqları udması müşahidə olunmağa başlayır. başqa bir qeyd olunmalı fakt da odur ki, günəşdən gələn işıqda görünən işıqların bütün rəngləri var. bunu bir prizma və ya cd, dvd disk*
belə bir disklə çox yaxşı optiki təcrübə də edə bilərsiniz vaxtım olanda qeyd edəcəm
ilə asanlıqla sübut etmək olar. bu səbəbdən günəş ağ rənglidir. atmosferin mavi işığı daha çox udub şüalandırması, günəşdən birbaşa gələn şüalarda mavi rəngin azalmasına gətirib çıxarır. nəticədə günəş sarımtıl görünür. elə ki, gün batımına doğru daha çox rəng atmosfer tərəfindən udulub-şüalandırılır günəşin rəngi də qızarmağa başlayır. uzun sözün qısası, səmanın maviliyində əslində bir-biri ilə əlaqəsiz iki müxtəlif fenomen rol oynayır.
*yemək bişirəndə qazı nəyə görə azaldırlar*?
hamımız bilirik ki, yemək bişirəndə adətən məsləhət görürlər ki, az xodda bişirin. amma nəyə görə belə olduğu haqqında çox fikirləşməmişik. əvvəla su qaynayarkən temperaturu sabit qalır. yəni istər qazanın altında nüvə reaksiyası getsin, istər də az qazla yansın suyun temperaturu sabit qalır. verilən əlavə enerji sadəcə suyun tez və ya gec qaynamasına səbəb olur. indi isə bu məsləhətin nəyə görə məntiqli olmasına gələk. əgər yeməyi çox qazla bişirsək, onda qazandakı su tez qaynayıb buxarlanacaq, yəni su qurtaracaq. bu isə o deməkdir ki, yemək 100 dərəcə selsi temperatura az müddət məruz qalır və tam bişmir. yox əgər qazın "xodunu" azaltsaq, qazandakı su gec buxarlanıb bitəcək və yemək 100 dərəcə selsidə daha uzun müddət qalacaq və tam bişəcək. burda diqqət etməli olduğumuz məqam var ki, qazın xodunu həddindən çox azaltmaq olmaz. bu zaman suyun qaynaması dayanacaq və yemək ümumiyyətlə bişməyəcək. əlavə bilgi: qazanın qapağını örtəndə daha effektiv yemək bişirmək olur. niyə? birinci cavabı hamı təsəvvür edə bilər. buxarlanan su qazanın qapağında yenidən kondensasiya olub, töküləcək. nəticədə istilik qazanın hər yerinə bərabər paylanır və yemək yaxşı bişir. bəs başqa nə faydası ola bilər? qaynama hadisəsi temperaturdan deyil də, sırf təzyiqdən asılı bir şeydir. yəni mayenin səthində atmosfer təzyiqi nə qədər çox olsa o qədər yuxarı temperaturda qaynayar. bəlkə aranızda dağda suyun daha tez 90-95 dərəcədə qaynadığını müşahidə edənlər var. nəysə. qazanın qapağını örtərkən, su buxarı qazanın içində ilişir deyə, mayenin üzərindəki təzyiq artır. və qaynamaq üçün 100 deyil də, atıram, 110-120 dərəcə lazım olur. nəticədə yeməyin bişməsi üçün daha yüksək temperatur əldə edilmiş olur.
canlıların suyun təkrar-təkrar buxarlanması ilə əmələ gəlməsi. əvvəllər sizin də bildiyiniz kimi bizdə televiziyada bütün bədii və sənədli filmlər rus dilində idi. ya da mən baxanda deyəsən artıq tərcümə edilmişdi sadəcə mən uşaq idim deyə tam anlamamışdım. nəysə deməli tez-tez liderdə discovery chanel-dan seçmə filmlər verirdilər. bunların birində yer üzündə həyatın yaranması haqda müxtəlif fərziyələrdən danışılırdı. səhnə indi qırıq-qırıq yadımdadı, bir avropalı manıs, əlində kolba və içində şəffaf maye tutub bunun təkrar-təkrar buxarlandırılmasından ya da bənzəri bir mövzudan danışırdı. çox güman ki, yer kürəsinin ilkin dövründəki şərtlərdə qeyri üzvi maddələrdən üzvi maddələrin yaranmasının mümkün olduğundan, laboratoriyada təkrarlana bildiyindən danışırdı. əlindəki kolbada isə hər-hansı xüsusi qeyri-üzvi məhlul var idi ki, onun köməyi ilə yəqin üzvi maddələri almağı sübut etmək istəyirdi. mənsə elə başa düşmüşdüm ki, çirkli suyun dəfələrlə buxarlanmasından sonra canlılar əmələ gəlir. bunu hətta o vaxtkı hamamımızdakı xırda qurdlarla izah edirdim. bu qurdlar qara rəngli, başqa heçyerdə görmədiyim qurdlar idi. həmişə metlaxın üstündə nəm yerdə əmələ gəlirdilər. təxmin edirdim ki, bu bölgə biz çiməndə nəmlənir, sonra buxarlanıb quruyur. ikinci dəfə nəm dəyməsi isə bu qurdları əmələ gətirir. bu qurdların bizim hamamıza məxsus qeyri-adi canlılar olduğunu düşünürdüm. bu barədə ilk dəfə məhlə uşağıma danışmışdım. bu uşaq da mənim kimi sakit və maraqlanan uşaq idi və söhbətimiz tuturdu, yəni ikimiz də qarşılıqlı dünyanın sirlərindən basıb bağlıyırdıq. buna dedim ki, bəs canlıların əmələ gəlməsi bu cür olur, hətta bizim hamamda da bunun şahidi olmuşam. bu dəfə rəhim mənə inanmadı. dedi ki, o qədər də sadə olmaz. şiddətlə dirəşdim ki, axı bizim hamamda bunu müşahidə eləmişəm. amma inandıra bilmədim manısı. evdə ən-ənəvi tərli paltar dəyişdirmə mərasimində anama rəhimlə söhbətimizdən danışdım. anam gülüb, "ay qatıq, o qurdlar bizim hamamdakı natəmizliyə görə ordadılar, bizi biabır eləmisən" dedi. mən anama nə qədər televizorda gördüyüm şeylər barədə danışdımsa, arvad inanmadı, gülümsədi keçdi. dəqiq bilmirəm, amma məncə 4-5 il bu söhbətə inanmışam. nəhayət bu barədə düşüncələrimin yerini "xırda canlılar və onların yumurtaları havada hər yerdədir, bizim hamama da düşə bilərdilər" düşüncələri aldı.
sonra maşınların hərəkət etməsi barədə də öz fərziyəm var idi. amma bu tamamilə öz beynimin basıb bağlaması idi, heç yerdən götürməmişdim. fikirləşirdim ki, benzinin yandırılması ilə çıxan sürətli qazlar maşının içində bir pəri hərəkətə gətirir. bu hərəkət təkərlərə ötürülür və maşın hərəkət edir. yaxşı, basıb bağlamıyıb, o vaxtı yanma zamanı yüksək enerjili qazların çıxdığını təsəvvür edə bilməzdim, ancaq qaz qaynağında və ya raket mühərrikində gördüklərimə görə alovun itələyici qüvvəsi olduğunu düşünürdüm. hələ bir sxemini də çəkmişdim. sxem dediyim, kvadrad maşın şəklindən, benzin çənindən ön təkərlərə qədər gələn turbadan, və qaz pedalından bu turbanın sonuna kimi gələn naqildən ibarət idi. amma pəri və pərin hərəkətinin təkərə ötürülməsini təsəvvür edə bilmirdim deyə o hissəni çəkməmişdim. sxemi atama göstərəndə gülmüşdü, "qəşəngdi amma düz deyil demişdi". amma zalım, düzgününü başa salmadı. silindirli daxili yanma mühərriklərini bir də 2-3-cü siniflərdə görə bilmişdim deyəsən.
fizikada doktorluğu olan almaniyanın hazırki kansleri. doktoranturasını *almaniya demokratik respublikası*nın elmlər akademiyasında, *berlin*, *adlershof*da fiziki kimya institutunda keçmişdir. 1986-cı ildə təqdim etdiyi dissertasiyasına "əla" qiymətini almışdır. dissertasiyanın mövzusu: "sadə rabitələrin qırılması ilə gedən radioaktiv parçalanma reaksiyalarının mexanizmlərinin araşdırılması və onların sürət sabitlərinin kvant kimyəvi və statistik metodlarla hesablanması".
Son bəyənilənlər
