verter

elmi ədəbiyyatdan daha çox özgələşmə kimi tanıdığımız bir nəzəriyyə. yadlaşma nəzəriyyəasinin əsasları karl marks tərəfindən işlənmişdir. marks kapitalizmi iqtisadi yadlaşmanın əsas səbəbi kimi göstərir. kapitalist münasibətlərin inkişafı yadlaşmaya səbəb olur. burada əmək şəraitinin ağırlığı, əməyin nəticəsinin insandan uzaq düşməsi, "izafi-dəyər" əmək alətlərinin çatışmazlığı , iqtisadi manupulasiya və s. başlıca səbəb kimi göstərilirdi. yəni, əmək şəraitinin ağırlığı, iş yükü qrafiki və s kimi amillər işçidə əməyə qarşı xüsusi bit etinadsızlıq, biganəlik yaradır ki, bu da yadlaşmaya gətirib çıxarır. məsələn işçi işə getmir, yaxud işinə həddən artıq həvəssiz yanaşır. erix fromm da yadlaşmanı kapitalist münasibətləri fonunda izah etmişdi. o deyirdi: yadlaşma- kapitalizmdə hər insanın qaçılmaz bəlasıdır. yadlaşmanı təkcə iqtisadi deyil, eləcə də psixoloji, fəlsəfi, siyasi aspektdən də izah etmək olar. məsələn fəlsəfi yadlaşma daha çox alber kamyunun yaradıcılığında ön plana çıxır. onun "yad" əsəri buna bariz nümunədir. yadlaşmanın psixoloji-fəlsəfi tərəflərini izah edən kamyu qeyd edir ki, bu durumda insan sanki hər şeydən qaçır, ətrafında hər şeyə biganə, etinadsız yanaşır. sanki fərd özü özünə belə özgələşir. onunçün heç bir dəyər qalmır. ən yaxınlarına belə yadlaşan fərdin durumunu kamyu əsərdə bir cümlə ilə izah edir "bu gün anam öldü. bilmirəm, bəlkə də dünən ölüb". artıq hər şeydən uzaqlaşan və soyuyan insan həyata bir absurd baxır. hər şey öz anlamını, dəyərini itirmişdir. absurdun isə çıxış nöqtəsi yalnız intihardır.
müasir dövrdə cəmiyyətdə yadlaşmaya səbəb olacaq vastələr kimi əsasən televizya, qətl, cinayət verlişləri və s. göstərilə bilər. hətta təhsil sistemində belə yadlaşma problem kimi meydana çıxır. burada dərslərin ağırlığı, müəllimin uşaqları həddindən artıq sıxması, aşağı qiymət yazması və digər amillər dərsə qarşı etinadsız, yad münasibətə gətirib çıxarır ki, bu da təbii ki yolverilməzdir.

empedokl

+10 əjdaha

e.ə 490-430 cu illər arasında yaşadığı ehtimal olunan aqraqantlı filosof. empedokl ibn sinadan sonra tibb elminə ən çox töhvə vermiş mütəffəkkirlərdən hesab olunur. filosof hər şeyin əsasında dörd əsas ünsürün olduğunu deyirdi: od. su, torpaq, hava. filosof yaradıcı varlığı rədd edərək vurğulayırdı ki, əslində təbiətdə bir-biri ilə daim mübarizədə olan iki barışmaz qüvvə var: nifrət və sevgi. o deyirdi ki, əvvəllər yalnız sevgi mövcud olmuş, sonralar nifrət meydana çıxaraq, sevginin qarşısını kəsməyə çalışmışdır. empedoklun bu dualizmi bir növ zərdüştün dualizmini və təlimini xatırlardır. filosof təkamül haqqında da, maraqlı fikirlərlə çıxış edir. filosof deyirdi ki, doğulan körpə əgər qızdırsa, o zaman onun anası şimal bölgədəndir. əgər oğlan olarsa, o zaman atası cənubludur. bu o deməkdir ki, filosofla görə, qadınlar şimalı, kişilər isə, cənubu təmsil edirlər. bu iddia əslində ciddi maraq doğurur. çünki ilk insan qalıqlarına afrikada rastlayırıq. həmçinin monoteist dinlər də,ilk insan hesab etdikləri adəmin afrikalı olduğunu bildirirlər.

empedokl haqqında bir-biriylə uyuşmayan çoxlu fikirlərə rastlayırıq. bəziləri iddia edir ki, empedokl şaman olmuş, uçmağı bacarırmış və müxtəlif rituallar icra edərək, xəstələrini sağaldırmış. onun ölümü haqqında da fikirlər birmənalı səslənmir. mənbələrə istinadən deyə bilərik ki, filosof özünü vulkana ataraq intihar etmişdir. lakin heraklit empedokl haqqında yazır ki, o, heç də intihar etməyib, empedokl qeybə çəkilib, əslində yoxa çıxıb.

son bəyənilənlər:

oxuyucuların bəyəndikləri: